Robert Neuwirth: The power of the informal economy

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Hoa Ho Reviewer: Nguyen Hai

In System D, this

Trong hệ thống D, đây là

is a store,

một cửa hàng,

and what I mean by that is that this is a photograph

và cái tôi muốn nói là một tấm ảnh

I took in Makoko, shantytown in Lagos, Nigeria.

tôi đã chụp ở Makoko, khu nhà ổ chuột ở Lagos, Nigeria.

It's built over the lagoon, and there are no streets

Nó được dựng trên đầm nước, và không có những con đường

where there can be stores to shop,

nơi có những cửa hàng để mua sắm,

and so the store comes to you.

và thế là các cửa hàng này sẽ tìm đến khách.

And in the same community,

Và trong một công đồng tương tự,

this is business synergy.

đó là điều phối kinh doanh.

This is the boat that that lady was paddling around in,

Đây là con thuyền và người phụ nữ đang chèo vòng quanh,

and this artisan makes the boat and the paddles

và thợ thủ công này làm con thuyền và những máy chèo

and sells directly

và bán chúng trực tiếp

to the people who need the boat and the paddles.

đến những người cần thuyền và máy chèo.

And this is a global business.

Và đây là kinh doanh toàn cầu.

Ogandiro smokes fish in Makoko in Lagos,

Organdiro hun khói cá ở Makoko, Lagos

and I asked her, "Where does the fish come from?"

và tôi hỏi cô ấy, " Cá này ở đâu ra?"

And I thought she'd say, "Oh, you know,

Và tôi nghĩ cô ấy sẽ nói, " Àh, anh biết đấy,

up the lagoon somewhere, or maybe across Africa,"

ở đâu đó trên thượng nguồn, hay có thể là dọc Châu Phi,"

but you'll be happy to know she said

nhưng các bạn sẽ thấy thú vị khi biết cô ấy nói

it came from here, it comes from the North Sea.

nó ở đây, nó ở Biển Bắc.

It's caught here, frozen, shipped down to Lagos,

Nó được bắt ở đây, làm lạnh, chuyển xuống Lagos,

smoked, and sold for a tiny increment of profit

hun khói, và bán với đồng lời ít ỏi

on the streets of Lagos.

trên những con đường ở Lagos.

And this is a business incubator.

Và đây là cội nguồn kinh doanh.

This is Olusosun dump, the largest garbage dump in Lagos,

Đây là bãi rác Olusosun, bãi rác lớn nhất ở Lagos,

and 2,000 people work here, and I found this out

2000 người làm việc ở đây, và tôi đã tìm ra điều này

from this fellow, Andrew Saboru.

từ anh chàng, Andrew Saboru.

Andrew spent 16 years scavenging materials on the dump,

Andrew đã dành 16 năm nhặc rác vật liệu trong bãi rác,

earned enough money to turn himself into a contract scaler,

kiếm đủ tiền để biến mình thành một người cân thuê

which meant he carried a scale and went around and

tức là anh ta mang theo một cái cân và đi vòng vòng và

weighed all the materials that people had scavenged

cân tất cả vật liệu mà mọi người đã nhặt được

from the dump. Now he's a scrap dealer.

từ bãi rác. Và bây giờ anh ta là một đại lý phế liệu.

That's his little depot behind him,

Anh ta có một kho chứa,

and he earns twice the Nigerian minimum wage.

và kiếm được gấp đôi số tiền lương tối thiểu của người Nigeria

This is a shopping mall.

Đây là một cửa hiệu.

This is Oshodi Market in Lagos.

Đây là chợ Oshodi ở Lagos

Jorge Luis Borges had a story called "The Aleph,"

Jorge Luis Borges đã có một câu chuyện gọi là "The Aleph"

and the Aleph is a point in the world

và Aleph là một điểm trên thế giới

where absolutely everything exists,

Nơi mà mọi thứ đều có,

and for me, this image is a point in the world

và đối với tôi, hình ảnh này là một điểm trong thế giới

where absolutely everything exists.

nới mà mọi thứ đều có

So, what am I talking about when I talk about System D?

Vậy, khi tôi nói về hệ thống D là tôi đang nói về cái gì ?

It's traditionally called the informal economy,

Nó được gọi một cách truyền thống là kinh tế phi chính thức,

the underground economy, the black market.

kinh tế ngầm, chợ đen.

I don't conceive of it that way.

Tôi không tưởng tượng được nó theo cách đó.

I think it's really important to understand that something like

Tôi nghĩ nó thật sự quan trọng để hiểu rằng có vài thứ giống như

this is totally open. It's right there for you to find.

hoàn toàn công khai. Nó nằm ngay ở đó cho bạn tìm.

All of this is happening openly, and aboveboard.

Tất cả những điều này đang xảy ra công khai, và thẳng thắn.

There's nothing underground about it.

Ở đó không có gì là ngầm.

It's our prejudgment that it's underground.

Chỉ có sự xét đoán của chúng ta rằng nó là ngầm.

I've pirated the term System D from the former French colonies.

Tôi đã sao chép thuật ngữ hệ thống D từ một thuộc địa cũ của Pháp.

There's a word in French that is débrouillardise,

Có một từ trong tiếng Pháp là debrouillardise,

that means to be self-reliant,

có nghĩa là tự lực,

and the former French colonies have turned that into

và thuộc địa cũ của Pháp đã đưa nó vào

System D for the economy of self-reliance,

hệ thống D cho nền kinh tế tự lực,

or the DIY economy.

hoặc kinh tế DIY

But governments hate the DIY economy,

Nhưng chính phủ ghét kinh tế DIY

and that's why -- I took this picture in 2007,

và đó là lý do -- Tôi đã chụp bức hình này năm 2007,

and this is the same market in 2009 --

và đây là cùng một khu chợ năm 2009

and I think, when the organizers of this conference

và tôi nghĩ, khi những người tổ chức của cuộc hội thảo này

were talking about radical openness,

đang nói về sự cởi mở triệt để,

they didn't mean that the streets should be open

họ không có ý rằng những đường phố nên được mở

and the people should be gone.

và người dân cần được đi.

I think what we have is a pickle problem.

Tôi nghĩ những gì chúng ta co là một vấn đề về dưa chua

I had a friend who worked at a pickle factory,

Tôi có một người bạn làm việc trong một nhà máy dưa chua,

and the cucumbers would come flying down

và dưa chuột sẽ đi xuống

this conveyer belt, and his job was to pick off the ones

đai băng tải, và công việc của anh ấy là chọn từng cái

that didn't look so good and throw them in the bin

trông cái nào không ổn thì ném chúng vào thùng rác

labeled "relish" where they'd be crushed and mixed

dán nhãn "nước sốt" nơi mà chúng được nghiền nát và trộn

with vinegar and used for other kinds of profit.

với giấm và được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau.

This is the pickle economy.

Đây là kinh tế dưa chua

We're all focusing on — this is a statistic from

Tất cả chúng ta đang tập trung vào - đây là một số liệu thống kê từ

earlier this month in the Financial Times —

Tờ Financial Times của đầu tháng này

we're all focusing on the luxury economy.

Tất cả chúng ta đang tập trung vào nền kinh tế xa hoa.

It's worth 1.5 trillion dollars every year, and that's

Nó đáng 1.5 triệu đô la mỗi năm, và đó là

a vast amount of money, right?

một khoản kếch xù đúng không?

That's three times the Gross Domestic Product of Switzerland.

Đó là ba lần tổng sản phẩm nội địa của Thụy Sĩ.

So it's vast. But it should come with an asterisk,

Vì vậy nó rất lớn. Nhưng nó phải đi kèm với một dấu hoa thị,

and the asterisk is that it excludes two thirds of the workers

và dấu hoa thị thì không bao gồm 2/3 của người lao động

of the world.

thế giới.

1.8 billion people around the world work

1.8 tỷ người lao động trên toàn thế giới

in the economy that is unregulated and informal.

trong nền kinh tế cái mà không thường xuyên và không chính thức.

That's a huge number, and what does that mean?

Đó là một con số khổng lồ và nó có nghĩa là gì ?

Well, it means if it were united in a single political system,

Vâng, nó có nghĩa rằng nó đã được thống nhất trong một hệ thống chính trị duy nhất,

one country, call it

một đất nước, gọi nó

"The United Street Sellers Republic," the U.S.S.R.,

"Hợp chủng quốc cộng hòa những người bán dạo", gọi tắt là U.S.S.R

or "Bazaaristan,"

hoặc Bazaaristan,

it would be worth 10 trillion dollars every year,

Nó đáng giá 10 nghìn tỷ đô la mỗi năm,

and that would make it the second largest economy

và điều đó sẽ làm nó thành nền kinh tế lớn thứ hai

in the world, after the United States.

trên thế giới, sau Hoa Kỳ.

And given that projections are that the bulk

Và cho rằng các dự án chiếm số lượng lớn

of economic growth over the next 15 years will come

tăng trưởng kinh tế trong 15 năm tiếp theo sẽ đến

from emerging economies in the developing world,

từ các nền kinh tế mới nổi trong thế giới đang phát triển,

it could easily overtake the United States

nó có thể dễ dàng vượt qua Hoa kỳ

and become the largest economy in the world.

và trở thành nên kinh tế lớn nhất thế giới.

So the implications of that are vast, because it means

Vì vậy ý nghĩa của điều đó là rất lớn, bởi vì nó có nghĩa

that this is where employment is — 1.8 billion people —

rằng đây là nơi làm việc của 1.8 tỷ người

and this is where we can create a more egalitarian world,

và đây là nơi chúng ta có thể tạo ra một thế giới bình đẵng hơn,

because people are actually able to earn money and live

bởi vì mọi người thì thật sự có thể kiếm tiền và sống

and thrive, as Andrew Saboru did.

và phát đạt như Andrew Saboru đã làm.

Big businesses have recognized this,

Các doanh nghiệp lớn đã nhận ra điều này,

and what's fascinating about this slide,

và điều thú vị về bài trình bày này,

it's not that the guys can carry boxes on their heads

nó không phải là mọi người có thể mang những cái hộp trên đầu

and run around without dropping them off.

và chạy xung quanh mà không thả chúng ra.

it's that the Gala sausage roll is a product that's made

Nó là một cuộn Gala xúc xích là một sản phẩm được làm ra

by a global company called UAC foods

bởi một công ty toàn cầu được gọi là thực phẩm UAC

that's active throughout Africa and the Middle East,

Nó hoạt động khắc châu phi và trung đông,

but the Gala sausage roll is not sold in stores.

nhưng cuộn Gala xúc xích thì không được bán trong các cửa hàng.

UAC foods has recognized that it won't sell if it's in stores.

Thực phẩm UAC được ghi nhận rằng nó sẽ không bán nếu nó nằm trong các cửa hàng.

It's only sold by a phalanx of street hawkers

Nó chỉ được bán bởi một hội những người bán hàng rong đường phố

who run around the streets of Lagos at bus stations

những người chay xung quanh đường phố của Lagos tại trạm xe buýt

and in traffic jams and sell it as a snack,

và trong giao thông ùn tắc và bán nó nhưng một món ăn vặt,

and it's been sold that way for 40 years.

và nó được bán theo cách đó trong 40 năm .

It's a business plan for a corporation.

Nó là một kế hoạch kinh doanh cho một tập đoàn.

And it's not just in Africa.

Và nó không chỉ là ở châu Phi

Here's Mr. Clean looking amorously at all the other

Dươi đây là ông Clean đang nhìn đắm đuối những sản phẩm

Procter & Gamble products,

khác của Procter & Gamble,

and Procter & Gamble, you know,

và Procter & Gamble, bạn biết không,

the statistic always cited is that Wal-Mart

số liệu thống kê luôn được trích dẫn là Wal-Mart

is their largest customer, and it's true, as one store,

là khách hàng lớn nhất của họ, và đúng như vậy, là một cửa hàng,

Wal-Mart buys 15 percent, thus 15 percent

Wal-Mart mua 15%, như vậy 15%

of Procter & Gamble's business is with Wal-Mart,

của doanh nghiệp Procter & Gamble là với Wal-Mart,

but their largest market segment is something that they call

nhưng phân khúc thị trường lớn nhất của họ là một cái gì đó mà họ gọi

"high frequency stores," which is all these tiny kiosks

"cửa hàng tần số cao", mà tất cả ki ốt nhỏ

and the lady in the canoe and all these other businesses

và người phụ nữ trong chiếc xuồng và tất cả nhưng người buôn bán khác

that exist in System D, the informal economy,

trong hệ thống D, nền kinh tế phi chính thức,

and Procter & Gamble makes 20 percent of its money

và Procter & Gamble tạo ra 20% lợi nhuận của nó

from that market segment,

từ phân khúc thị trường đó,

and it's the only market segment that's growing.

và đó chỉ là phân khúc thị trường đang phát triển.

So Procter & Gamble says, "We don't care whether a store

Nên Procter & Gamble cho biết, "Chúng tôi không quan tâm dù cho một cửa hàng

is incorporated or registered or anything like that.

được thành lập hoặc đăng ký hoặc bất cứ thứ gì giống như thế.

We want our products in that store."

Chúng tôi muốn sản phẩm của chúng tôi trong cửa hàng đó. "

And then there's mobile phones.

Và sau này ở đó có điện thoại di động.

This is an ad for MTN,

Đây là một cái quảng cáo cho MTN,

which is a South African multinational

cái mà là một công ty đa quốc gia ở Nam Phi

active in about 25 countries,

hoạt động trong khoảng 25 quốc gia,

and when they came into Nigeria —

và khi họ đến Migeria

Nigeria is the big dog in Africa.

Nigeria là một con chó lớn ở châu phi.

One in seven Africans is a Nigerian,

Một trong bảy người châu phi là người Nigeria

and so everyone wants in to the mobile phone market

và như vậy mỗi một người muốn vào trong thị trường điện thoại

in Nigeria. And when MTN came in, they wanted

ở Nigeria. Và khi MTN đến, họ muốn

to sell the mobile service like I get in the United States

để bán dịch vụ di động giống như tôi nhận được ở Hoa Kỳ

or like people get here in the U.K. or in Europe --

hoặc giống mọi người nhận được ở đây tại Anh hoặc châu âu

expensive monthly plans, you get a phone,

kế hoạch chi phi hàng tháng, bạn nhận một cuộc gọi,

you pay overages,

bạn trả hàng hóa dư,

you're killed with fees --

bạn bị giết cùng với lệ phí

and their plan crashed and burned.

và kế hoạch của họ bị đổ vỡ và thiêu hủy.

And they went back to the drawing board, and they retooled,

Và họ quay lại với bản thiết kế, thiết kế lại

and they came up with another plan:

và họ đã đưa ra kế hoạch khác

We don't sell you the phone,

Chúng tôi không bán điện thoại cho bạn,

we don't sell you the monthly plan.

chúng tôi không bán kế hoạch hàng tháng cho bạn.

We only sell you airtime.

Chúng tôi chỉ bán cho bạn đường truyền.

And where's the airtime sold?

Và đường truyền được bán ở đâu?

It's sold at umbrella stands all over the streets,

Nó được bán ở những cái dù đứng trên tất cả các con đường,

where people are unregistered, unlicensed,

nơi mà mọi người không đăng ký, không giấy phép,

but MTN makes most of its profits,

nhưng MTN làm nên hầu hết lợi nhuận của nó,

perhaps 90 percent of its profits,

có thể là 90% lợi nhuận của nó,

from selling through System D, the informal economy.

từ việc bán hàng thông qua hệ thống D, nền kinh tế phi chính thức.

And where do the phones come from?

Và những chiếc điện thoại đến từ đâu?

Well, they come from here. This is in Guangzhou, China,

À, chúng đến từ đây. Đây là Quảng châu, Trung quốc,

and if you go upstairs in this rather sleepy looking

và nếu bạn đi lên câu thang trong một cái trung tâm điện tử có vẻ im ắng,

electronics mall, you find the Guangzhou Dashatou

bạn tìm thấy Dashatou ở quảng châu

second-hand trade center,

trung tâm thương mại hàng đã sài qua tay,

and if you go in there, you follow the guys with the muscles

và nếu bạn đi đến đó, bạn theo những gã cơ bắp

who are carrying the boxes, and where are they going?

những người mà đang mang những cái hộp, và họ sẽ đi đâu?

They're going to Eddy in Lagos.

Họ sẽ đi đến Eddy ở Lagos.

Now, most of the phones there are not second-hand at all.

Và bây giờ, hầu hết điện thoại ở đây thì không phải là hàng đã sài qua tay.

The name is a misnomer.

Cái tên là một sự nhầm lẫn.

Most of them are pirated. They have the name brand

Hầu hết chúng là đã vi phạm bản quyền. Chúng có thương hiệu

on them, but they're not manufactured by the name brand.

nhưng chúng không được sản xuất bởi thương hiệu đó.

Now, are there downsides to that?

Bây giờ, đó là điều bất thuận lợi?

Well, I guess. You know, China has no —

Ồ, tôi đoán vậy. Bạn biết đó, Trung quốc không có

(Laughter) — no intellectual property, right?

(Cười) không có tài sản trí tuệ, đúng không ?

Versace without the vowels.

Những cái tên không đủ nguyên âm.

Zhuomani instead of Armani.

Zhuomani thay vì Armani.

S. Guuuci, and -- (Laughter) (Applause)

S. Guuuci, và -- (Cười) ( tiếng vỗ tay)

All around the world this is how products

Trên toàn thế giới đây là cách hàng hóa

are being distributed, so, for instance,

đang được phân phối, thế nên, có trường hợp,

in one street market on Rua 25 de Março

trên một chợ đường phố ở Rua 25 de Marco

in São Paulo, Brazil,

ở São Paulo, Brazil,

you can buy fake designer glasses.

bạn có thể mua những chiếc kính giả mạo .

You can buy cloned cologne.

Bạn có thể mua nước hoa nhái.

You can buy pirated DVDs, of course.

Bạn có thể mua DVD vi phạm bản quyền, tất nhiên rồi.

You can buy New York Yankees caps

Bạn có thể mua những cái mủ Yankees New York

in all sorts of unauthorized patterns.

trong tất cả các mẫu hàng trái phép.

You can buy cuecas baratas, designer underwear

Bạn có thể mua cuecas baratas, đồ lót được thiết kế

that isn't really manufactured by a designer,

đó không thật sự được sản xuất bởi một nhà thiết kế,

and even pirated evangelical mixtapes. (Laughter)

và thậm chí ăn cắp bản thiết kế của nhóm tôn giáo. (Cười)

Now, businesses tend to complain about this,

Cho nên, các doanh nghiệp có xu hướng phàn nàn về điều đó,

and their, they, I don't want to take away from their

và những sản phẩm đó, chúng, tôi không muốn lấy đi

entire validity of complaining about it,

toàn bộ những kiểu phàn nàn về nó,

but I did ask a major sneaker manufacturer earlier this year

nhưng tôi đã hỏi một số nhà sản xuất giày lớn đầu năm nay

what they thought about piracy,

những gì họ đã nghĩ về vi phạm bản quyền,

and they told me, "Well, you can't quote me on this,

và họ nói với tôi, "ồ, bạn không thể đặt ra vấn đề này cho tôi,

because if you quote me on this, I have to kill you,"

bởi vì nếu bạn làm thế, tôi phải giết bạn"

but they use piracy as market research.

nhưng họ sử dụng vi phạm bản quyền như nghiên cứu thị trường.

The sneaker manufacturer told me that if

Nhà sản xuất giày đã nói với tôi rằng nếu

they find that Pumas are being pirated, or Adidas

họ tìm thấy rằng Pumas đang bị vi phạm bản quyền, hoặc Adidas

are being pirated and their sneakers aren't being pirated,

đang bị vi phạm bản quyền và giày của họ thì ko bị,

they know they've done something wrong. (Laughter)

họ biết họ đã làm điều gì đó sai. (Cười)

So it's very important to them to track piracy

Vậy nên theo dõi vi phạm bản quyền là một việc quan trong

exactly because of this, and the people who are buying,

và những người mua sự vi phạm bản quyền đó,

the pirates, are not their customers anyway,

dù sao đi nữa cũng không phải là khách hàng của họ,

because their customers want the real deal.

bởi vì khách hàng của họ muốn một thỏa thuận thật sự.

Now, there's another problem.

Bây giờ, ở đây có một vấn đề khác.

This is a real street sign in Lagos, Nigeria.

Đây là một con đường thật sự ở Lagos, Nigeria

All of System D really doesn't pay taxes, right?

Tất cả hệ thông D thật sự không đóng thuế, đúng không?

And when I think about that, first of all I think that

Và khi tôi nghĩ về điều này, đầu tiên tôi nghĩ rằng

government is a social contract between the people and

chính phủ có một hợp đồng xã hội giữa người và

the government, and if the government isn't transparent,

chính phủ, và nếu chính phủ không truyền lại,

then the people aren't going to be transparent either,

và mọi người cũng không tiếp tục truyền lại,

but also that we're blaming the little guy

nhưng cũng có rằng chúng ta đang làm sai giống như một đứa trẻ

who doesn't pay his taxes, and we're not recognizing

những người không đóng thuế và chúng ta không nhận ra

that everyone's fudging things all over the world,

rằng mọi người láng tránh trên toàn thế giới,

including some extremely respected businesses,

bao gồm một số doanh nghiệp rất đáng tôn trọng,

and I'll give you one example.

và tôi sẽ cho bạn một ví dụ.

There was one company that paid 4,000 bribes

Có một công ty đã trả 4,000 khoản tiền hối hộ

in the first decade of this millennium, and

trong thập niên đầu tiên của thiên niên kỹ này, và

a million dollars in bribes every business day, right?

một triệu đô la hối lộ mỗi ngày, đúng không?

All over the world. And that company

Trên toàn thế giới, Và công ty đó

was the big German electronics giant Siemens.

là một công ty điện tử khổng lồ của Đức Siemens.

So this goes on in the formal economy

Vậy nó đã đi vào nên kinh tế chính thức

as well as the informal economy,

cũng như kinh tế phi chính thức,

so it's wrong of us to blame — and I'm not singling out

vậy sẽ là sai trái để đổ lỗi -- và tôi không chon ra

Siemens, I'm saying everyone does it. Okay?

Siemens, Tôi đang nói bất cứ ai làm nó. Đúng không ?

I just want to end by saying that if Adam Smith

Tôi chỉ muốn kết thúc bằng câu nói rằng nếu Adam Smith

had framed out a theory of the flea market

đã đóng đưa ra một lý thuyết về thị trường chợ trời

instead of the free market, what would be some

thay vì là thị trường tự do, điều gì sẽ là một số

of the principles?

của những nguyên tắc?

First, it would be to understand that it could be

Đầu tiên, nó sẽ được hiểu rắng nó có thể

considered a cooperative, and this is a thought

cân nhắc một người hợp tác, và đó là một suy nghĩ

from the Brazilian legal scholar Roberto Mangabeira Unger.

từ các học giả pháp lý Brazil Roberto Mangabeira Unger.

Cooperative development is a way forward.

Hợp tác phát triển là một cách trước mắt.

Secondly, from the [Austrian] anarchist philosopher Paul Feyerabend,

Thứ hai, từ một triết gia vô chính phủ Paul Feyerabend,

facts are relative, and what is a massive right

thực tế là tương đối, và cái quyền lợi to lớn của tự lực là gì

of self-reliance to a Nigerian businessperson

để những người kinh doanh Nigeria

is considered unauthorized and horrible to other people,

được coi là trái phép và khủng khiếp đối với người khác,

and we have to recognize that there are differences

và chúng ta phải nhận ra rằng có những sự khác biệt

in how people define things and what their facts are.

trong cách họ định nghĩa mọi thứ và sự thật của họ làm.

And third is, and I'm taking this from

Và thứ ba là, và tôi đang nói đến

the great American beat poet Allen Ginsberg,

một người Mỹ đánh bại nhà thơ Allen Ginsberg,

that alternate economies barter and

rằng các nền kinh tế trao đổi và

different kinds of currency, alternate currencies

những loại tiền tệ khác nhau, các loại tiền tệ thay thế

are also very important, and he talked about

thì cũng rất quan trọng, và ông ấy đã nói về

buying what he needed just with his good looks.

việc mua những thứ ông cần chỉ với vẻ bề ngoài dễ nhìn.

And so I just want to leave you there, and say that

Và tôi cũng chỉ muốn để các bạn ở đây và nói rằng

this economy is a tremendous force for global development

loại kinh tế này là một động lực to lớn cho sự phát triển toàn cầu

and we need to think about it that way.

và chúng ta cần suy nghĩ về nó theo cách này.

Thank you very much. (Applause)

Cám ơn rất nhiều.

(Applause)

( Tiếng vỗ tay)