Beeban Kidron: The shared wonder of film

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Can Boysan

Evidence suggests that humans in all ages and from all cultures

Her yaştan ve kültürden insanın kendi kimliklerini

create their identity in some kind of narrative form.

bir çeşit hikâye şeklinde oluşturduğu görülmektedir.

From mother to daughter, preacher to congregant,

Anneden kıza, vaizden cemaate,

teacher to pupil, storyteller to audience.

öğretmenden öğrenciye ve anlatıcıdan dinleyiciye.

Whether in cave paintings

İster mağara resimlerinde olsun

or the latest uses of the Internet,

ister internet aracılığıyla,

human beings have always told their histories and truths

insanlar her zaman kendi hikâyelerini ve gerçeklerini

through parable and fable.

hikâye ve masallarla anlattılar.

We are inveterate storytellers.

Bizler köklü hikâye anlatıcısıyız.

But where, in our increasingly secular and fragmented world,

Fakat gittikçe daha seküler ve parçalı hale gelen dünyamızda,

do we offer communality of experience,

kendi öfkeli tüketici yanımızın aracılığı olmaksızın,

unmediated by our own furious consumerism?

deneyim istatistikleri mi sunuyoruz?

And what narrative, what history,

Hangi anlatıyı, hangi tarihi,

what identity, what moral code

hangi kimliği, hangi ahlaki kodu

are we imparting to our young?

gençlerimize aktarıyoruz?

Cinema is arguably

Sinema muhtemelen

the 20th century's most influential art form.

yirminci yüzyılın en etkili sanat biçimidir.

Its artists told stories

Sanatçılar, ulusal sınırların ötesinde

across national boundaries,

hayal edilemeyecek kadar fazla dilde,

in as many languages, genres and philosophies

türde ve felsefede

as one can imagine.

hikâyeler anlattılar.

Indeed, it is hard to find a subject

Gerçekten de bir filmin ele almadığı

that film has yet to tackle.

bir konu bulmak zordur.

During the last decade

Son on yılda,

we've seen a vast integration of global media,

Hollywood gişe rekorlarının hakim olduğu

now dominated by a culture of the Hollywood blockbuster.

geniş bir global medya birleşimi gördük.

We are increasingly offered a diet

Giderek bize hikâyenin değil,

in which sensation, not story, is king.

sansasyonun kral olduğu bir düzen sunuluyor.

What was common to us all 40 years ago --

Kırk yıl önce bizlere tanıdık gelen şeyler

the telling of stories between generations --

-- nesiller arası hikâye aktarımı --

is now rarified.

şimdi zorlaştı.

As a filmmaker, it worried me.

Bu, film yapımcısı olarak beni endişelendirdi.

As a human being, it puts the fear of God in me.

Bu, bir insan olarak içime Tanrı korkusunu salıyor.

What future could the young build

Yeni nesil, nereden geldikleri ile ilgili

with so little grasp

çok az bilgiyi kavrayarak

of where they've come from

ve neler olabileceğini anlatan çok az anlatıcıyla,

and so few narratives of what's possible?

nasıl bir gelecek oluşturacak?

The irony is palpable;

İroni oldukça aşikâr,

technical access has never been greater,

teknik erişim hiç bu kadar büyük

cultural access never weaker.

ve kültürel erişim hiç bu kadar zayıf olmamıştı.

And so in 2006 we set up FILMCLUB,

Böylece, 2006 yılında okullarda

an organization that ran weekly film screenings in schools

haftalık film gösterimleri ve tartışmaları düzenleyen

followed by discussions.

FILMCLUB'ı kurduk.

If we could raid the annals of 100 years of film,

Filmlerin 100 yıllık tarihine hücum edebilsek

maybe we could build a narrative

belki bir anlatı inşa edebilir,

that would deliver meaning

gençlerin parçalanmış ve huzursuz dünyasına

to the fragmented and restless world of the young.

anlamlı bir şey iletebilirdik.

Given the access to technology,

Teknolojiye erişim göz önüne alındığında,

even a school in a tiny rural hamlet

küçük bir kırsal köy okulu bile

could project a DVD onto a white board.

bir DVD'yi beyaz tahtaya yansıtabilir.

In the first nine months

İlk dokuz ayda,

we ran 25 clubs across the U.K.,

Birleşik Krallık genelinde 25 kulüp açtık,

with kids in age groups between five and 18

5 ile 18 yaş grubu arasındaki çocuklar

watching a film uninterrupted for 90 minutes.

90 dakika boyunca kesintisiz film izliyor.

The films were curated and contextualized.

Filmler, düzenlenmiş ve bağlamsallaştırılmıştı.

But the choice was theirs,

Ama seçim onlarındı,

and our audience quickly grew

en zengin ve en çeşitli düzen seçimini sağlayabildiğimiz için,

to choose the richest and most varied diet that we could provide.

seyirci sayımız hızla büyüdü.

The outcome, immediate.

Sonuç hemen görülebilirdi.

It was an education of the most profound and transformative kind.

En derin ve dönüştürücü türden bir eğitim oldu.

In groups as large as 150 and as small as three,

150 kişi kadar büyük ve üç kişi kadar küçük gruplar halinde,

these young people discovered new places,

bu gençler yeni yerler, yeni düşünceler

new thoughts, new perspectives.

ve yeni bakış açıları keşfettiler.

By the time the pilot had finished,

Pilot bölgesi bittiğinde,

we had the names of a thousand schools

birliğe üye olmak isteyen

that wished to join.

binlerce okul vardı.

The film that changed my life

Hayatımı değiştiren film

is a 1951 film by Vittorio De Sica, "Miracle in Milan."

1951 Vittorio De Sica yapımı "Milan Mucizesi" idi.

It's a remarkable comment

Kenar mahalleler, yoksulluk ve tutku üzerine

on slums, poverty and aspiration.

dikkate değer bir yorumdur.

I had seen the film on the occasion of my father's 50th birthday.

Filmi babamın 50. doğum günü vesilesiyle görmüştüm.

Technology then meant we had to hire a viewing cinema,

Teknoloji, sinema kiralamak, baskı parası

find and pay for the print and the projectionist.

ve animasyoncu bulmamız gerektiği anlamına geliyordu.

But for my father,

Ama babam için

the emotional and artistic importance of De Sica's vision was so great

De Sica'nın vizyonunun duygusal ve sanatsal önemi çok büyüktü,

that he chose to celebrate his half-century

yarım yüzyılını kutlamak için

with his three teenage children and 30 of their friends,

üç genç çocuğunu ve onların 30 arkadaşını seçmişti,

"In order," he said,

"sırada," dedi,

"to pass the baton of concern and hope

"endişe ve umut asasını

on to the next generation."

yeni nesle devretmek var."

In the last shot of "Miracle in Milan,"

"Milano'da Mucize" filminin son sahnesinde

slum-dwellers float skyward on flying brooms.

gecekondu sakinleri süpürge üzerinde havaya uçarlar.

Sixty years after the film was made

Filmin vizyona girişinden 60 yıl

and 30 years after I first saw it,

ve benim ilk izleyişimden 30 yıl sonra,

I see young faces tilt up in awe,

genç yüzlerin hayranlık içinde, benimkine benzeyen bir kuşkuyla

their incredulity matching mine.

havayla kalktığını görüyorum.

And the speed with which they associate it

"Milyoner" filmiyle veya Rio'daki gecekondu mahalleleriyle

with "Slumdog Millionaire" or the favelas in Rio

ilişkilendirme hızları

speaks to the enduring nature.

kalıcı doğaya işaret ediyor.

In a FILMCLUB season about democracy and government,

Demokrasi ve devletle ilgili bir FILMCLUB etkinliğinde

we screened "Mr. Smith Goes to Washington."

"Bay Smith Washington'a Gidiyor" filmini oynattık.

Made in 1939, the film is older than most of our members' grandparents.

1939 yapımı bu film, üyelerimizin çoğunun büyük ebeveynlerinden daha yaşlı.

Frank Capra's classic values independence and propriety.

Frank Capra klasiği, bağımsızlığı ve adabı değerlendiriyor.

It shows how to do right,

Bir şeyin nasıl doğru yapılacağını

how to be heroically awkward.

ve kahramanca beceriksiz olmayı gösteriyor.

It is also an expression of faith

Bu ayrıca, politik mekanizmada

in the political machine as a force of honor.

bir onur gücü olarak da inanç ifadesidir.

Shortly after "Mr. Smith" became a FILMCLUB classic,

Kısa süre sonra "Bay Smith," bir FILMCLUB klasiği oldu,

there was a week of all-night filibustering in the House of Lords.

Lordlar Kamarasında işleri bir hafta tüm gece uzatan bir süreç oldu.

And it was with great delight

Ülkenin her yanından gençlerin

that we found young people up and down the country

parlamentoyu engellemenin ne demek olduğunu

explaining with authority

ve hükümdarların, bir prensip üzerinden

what filibustering was

uyku zamanlarına neden karşı koyabileceklerini

and why the Lords might defy their bedtime on a point of principle.

yetkinlikle açıklamaları çok keyifliydi.

After all, Jimmy Stewart filibustered for two entire reels.

Sonuçta Jimmy Stewart, iki film makarası boyunca parlamentoyu engellemişti.

In choosing "Hotel Rwanda,"

"Hotel Ruanda" filmini seçerek

they explored genocide of the most brutal kind.

en acımasız türden katliamı keşfettiler.

It provoked tears as well as incisive questions

Bu film, silahsız barışçı güçler

about unarmed peace-keeping forces

ve ahlaki savaşlarını, akıllarındaki ürünler üzerinden yürüten

and the double-dealing of a Western society

bir Batı toplumunun iki yüzlülüğü hakkında

that picks its moral fights with commodities in mind.

soruları ve göz yaşlarını ortaya çıkardı.

And when "Schindler's List" demanded that they never forget,

Asla unutmamalarını gerektiren "Schindler'in Listesi"ne geldiğimizde,

one child, full of the pain of consciousness, remarked,

bir çocuk bilinç acısı içerisinde şunu belirtti:

"We already forgot,

"Çoktan unuttuk,

otherwise how did 'Hotel Rwanda' happen?"

aksi takdirde "Hotel Ruanda" nasıl olurdu?"

As they watch more films their lives got palpably richer.

Daha çok film izledikçe, hayatları açıkça daha da zenginleşti.

"Pickpocket" started a debate about criminality disenfranchisement.

"Yankesici" filmi, suç ve haklardan mahrum olmakla ilgili bir tartışma başlattı.

"To Sir, with Love" ignited its teen audience.

"Sevgili Öğretmenim" filmi, genç seyirciyi tutuşturdu.

They celebrated a change in attitude

Beyaz olmayan Britanyalılara karşı

towards non-white Britons,

tavırlarında değişiklik oldu

but railed against our restless school system

fakat Sidney Poitier'in dikkatli eğitiminde sunulana benzemeyen

that does not value collective identity,

ve kolektif kimliğe değer vermeyen

unlike that offered by Sidney Poitier's careful tutelage.

dalgalı eğitim sistemimize karşı durdular.

By now, these thoughtful, opinionated, curious young people

Bu düşünceli, önyargılı, meraklı genç insanlar şimdiye dek

thought nothing of tackling films of all forms --

her türden mücadeleci filmle ilgili bir şey düşünmemişlerdi --

black and white, subtitled,

siyah ve beyaz, altyazılı,

documentary, non-narrative, fantasy --

belgesel, anlatısız, fantezi --

and thought nothing of writing detailed reviews

ayrıca tutkulu ve gittikçe daha çok yönlü hale gelen düz yazıyla

that competed to favor one film over another

bir filmi başka bir film üzerinden öven

in passionate and increasingly sophisticated prose.

detaylı incelemeler yazmakla ilgili bir şey düşünmemişlerdi.

Six thousand reviews each school week

Her okul haftasında altı bin inceleme,

vying for the honor of being review of the week.

haftanın incelemesi seçilme onuru için rekabet ediyor.

From 25 clubs, we became hundreds, then thousands,

Yirmi beş kulüp, yüzlerce oldu, sonra binlerce,

until we were nearly a quarter of a million kids

ta ki ülke çapında 7 bin kulüpte

in 7,000 clubs right across the country.

yaklaşık çeyrek milyon çocuk olana dek.

And although the numbers were, and continue to be, extraordinary,

Sayılar olağanüstüydü ve öyle olmaya devam etti,

what became more extraordinary

daha da olağanüstü olan

was how the experience of critical and curious questioning

hayata dönüştürülen kritik ve meraklı

translated into life.

sorgulama tecrübesiydi.

Some of our kids started talking with their parents,

Çocuklardan bazısı aileleriyle,

others with their teachers,

diğerleri de öğretmenleri

veya arkadaşlarıyla konuşmaya başladı.

or with their friends.

And those without friends

Arkadaşı olmayanlar ise

started making them.

arkadaş edinmeye başladı.

The films provided communality across all manner of divide.

Filmler, tüm sınıflandırma biçimlerinde toplumsallık sağladı.

And the stories they held provided a shared experience.

Hikâyeleri de paylaşılan bir tecrübe sağladı.

"Persepolis" brought a daughter closer to her Iranian mother,

"Persepolis," bir kızı İranlı annesiyle yakınlaştırıyor

and "Jaws" became the way in which one young boy

ve "Denizin Dişleri" de, genç bir çocuğun

önce babasını öldüren,

was able to articulate the fear he'd experienced

sonra da annesini bir bot gezisinde denize düşürerek öldüren

in flight from violence

that killed first his father then his mother,

şiddetten kaçışında tecrübe ettiği korkuyu

the latter thrown overboard on a boat journey.

ifade edebilme biçimini anlatıyor.

Who was right, who wrong?

Kim haklıydı, kim haksızdı?

What would they do under the same conditions?

Aynı koşullar altında onlar ne yapardı?

Was the tale told well?

Hikâye iyi anlatılmış mıydı?

Was there a hidden message?

Gizli bir mesaj var mıydı?

How has the world changed? How could it be different?

Dünya nasıl değişti? Nasıl daha farklı olabilirdi?

A tsunami of questions flew out of the mouths of children

Dünyanın ilgisiz olduklarını düşündüğü çocukların ağzından

who the world didn't think were interested.

büyük bir sorular dalgası çıktı.

And they themselves had not known they cared.

Kendileri de ilgili olduklarının farkında değildi.

And as they wrote and debated,

Filmleri yapay bir şey olarak görmek yerine

rather than seeing the films as artifacts,

yazdıkça ve tartıştıkça

they began to see themselves.

kendilerini görmeye başladılar.

I have an aunt who is a wonderful storyteller.

Teyzem harika bir hikâye anlatıcı.

In a moment she can invoke images

Bir anda Masa Dağında çıplak ayakla koşmak

of running barefoot on Table Mountain and playing cops and robbers.

ve hırsız polis oynamak imgeleri yaratabilir.

Quite recently she told me

Geçtiğimiz günlerde bana

that in 1948, two of her sisters and my father

1948 senesinde iki kız kardeşinin ve babamın

tek başlarına bir botla İsrail'e seyahat ettiklerini anlattı.

traveled on a boat to Israel without my grandparents.

When the sailors mutinied at sea in a demand for humane conditions,

Denizciler daha insancıl koşullar için denizde isyan ettiklerinde,

it was these teenagers that fed the crew.

mürettebatı bu gençler beslemişti.

I was past 40 when my father died.

Babam öldüğünde 40 yaşımı geçmiştim.

He never mentioned that journey.

O bu seyahatten hiç bahsetmedi.

My mother's mother left Europe in a hurry

Annemin annesi Avrupa'yı kocası olmadan

without her husband, but with her three-year-old daughter

alelacele terk etti, ama yanına üç yaşındaki kızını

and diamonds sewn into the hem of her skirt.

ve eteğinin kenarlarına dikili elmasları aldı.

After two years in hiding,

İki yıllık saklanmadan sonra

my grandfather appeared in London.

büyük babam Londra'da ortaya çıktı.

He was never right again.

Bir daha hiç haklı olamadı.

And his story was hushed as he assimilated.

O özümsedikçe, hikâyesi de gizlendi.

My story started in England

Benim hikâyem İngiltere'de,

with a clean slate and the silence of immigrant parents.

beyaz bir sayfayla ve göçmen ailemin sessizliğiyle başladı.

I had "Anne Frank," "The Great Escape,"

"Anne Frank," "Büyük Firar,"

"Shoah," "Triumph of the Will."

"Shoah" ve "İradenin Zaferi" benimleydi.

It was Leni Riefenstahl

Şık Nazi propagandasında

in her elegant Nazi propaganda

ailenin katlanması gereken şeye

who gave context to what the family had to endure.

bağlam sağlayan Leni Riefenstahl'dı.

These films held what was too hurtful to say out loud,

Bu filmler, açıkça söylemesi acı veren şeyleri işliyordu

and they became more useful to me

ve bana, hayatta kalanların fısıltısından

than the whispers of survivors

ve bir bakire teyzenin bileğindeki dövmenin

and the occasional glimpse of a tattoo

rastlantısal bakışından

on a maiden aunt's wrist.

daha faydalı oldular.

Purists may feel that fiction dissipates

Sadelikten yana olanlar,

the quest of real human understanding,

kurgunun gerçek insan fikri arayışını yaydığını,

that film is too crude

filmin karışık ve detaylı bir tarihi anlatmak için çok basit olduğunu

to tell a complex and detailed history,

or that filmmakers always serve drama over truth.

ve film yapımcılarının daima gerçek üzerinden drama sunduklarını düşünebilir.

But within the reels lie purpose and meaning.

Fakat film makaralarının ardında amaç ve anlam yatıyor.

As one 12-year-old said after watching "Wizard of Oz,"

"Oz Büyücüsü" filmini izledikten sonra 12 yaşındaki bir çocuk şöyle demişti:

"Every person should watch this,

"Bunu herkes izlemeli

because unless you do

çünkü eğer izlemezseniz

you may not know that you too have a heart."

bir kalbiniz olduğunu bilmeyebilirsiniz."

We honor reading, why not honor watching with the same passion?

Okumaya saygı gösteriyoruz, aynı tutkuyla izlemeye neden göstermeyelim?

Consider "Citizen Kane" as valuable as Jane Austen.

"Citizen Kane"in Jane Austen kadar değerli olduğunu bilin.

Agree that "Boyz n the Hood," like Tennyson,

"Artık Çocuk Değiller"in, tıpkı Tennyson gibi

offers an emotional landscape and a heightened understanding

bir arada işleyen duygusal bir manzarayla

keyifli bir anlayış sunduğunu kabul edin.

that work together.

Each a piece of memorable art,

Her biri unutulmaz sanat eseri,

each a brick in the wall of who we are.

her biri olduğumuz kişinin duvarında birer tuğla.

And it's okay if we remember Tom Hanks

Jim Lovell'ı Tom Hanks'ten

better than astronaut Jim Lovell

daha iyi hatırlıyor olabiliriz

or have Ben Kingsley's face superimposed onto that of Gandhi's.

veya Ben Kingsley'in yüzü Gandhi'nin yüzüyle birleşebilir.

And though not real, Eve Harrington, Howard Beale, Mildred Pierce

Gerçek olmasalar bile Eve Harrington, Howard Beale, Mildred Pierce

are an opportunity to discover

insan olmanın ne olduğunu keşfetmek için

what it is to be human,

birer imkan olabilirler

and no less helpful to understanding our life and times

ve hayatlarımızı ve çağımızı anlama konusunda,

as Shakespeare is in illuminating the world of Elizabethan England.

Elizabeth'in İngiltere dünyasını,

Shakespeare'in aydınlatması kadar yardımcı olabilirler.

We guessed that film,

Hikâyelerinin drama, müzik, edebiyat

whose stories are a meeting place

ve insan tecrübesinin buluşma noktası olduğu o filmin

of drama, music, literature and human experience,

FILMCLUB'a katılan genç insanları etkileyebileceği

would engage and inspire the young people participating in FILMCLUB.

ve onlara ilham verebileceğini tahmin ettik.

What we could not have foreseen

Öngöremediğimiz şey,

was the measurable improvements

davranış, güven ve akademik başarıdaki

in behavior, confidence and academic achievement.

ölçülebilir gelişimlerdi.

Once-reluctant students now race to school, talk to their teachers,

Başta isteksiz olan öğrenciler şimdi okula koşuyorlar,

öğretmenleriyle konuşuyorlar,

fight, not on the playground,

oyun alanında değil, sonraki haftanın filmini seçmek için savaşıyorlar--

but to choose next week's film --

young people who have found self-definition, ambition

şahit oldukları hikâyelerden, eğitim ve sosyal bağlılık için

and an appetite for education and social engagement

öz-tanımlama, hırs ve istek bulmuş

from the stories they have witnessed.

genç insanlar.

Our members defy the binary description

Üyelerimiz, gençlerimizi tanımlarken sıkça kullandığımız

of how we so often describe our young.

ikili tanımlamaya karşı koyuyorlar.

They are neither feral nor myopically self-absorbed.

Onlar ne vahşi, ne de geleceği görmeksizin benciller.

They are, like other young people,

Onlar tıpkı diğer gençler gibi

negotiating a world with infinite choice,

bir sonsuz seçenekler dünyasında ilerliyorlar

but little culture of how to find meaningful experience.

fakat anlamlı tecrübenin nasıl bulunacağına dair çok az kültür var.

We appeared surprised at the behaviors

Ayakkabıları üzerindeki işaretin boyutuyla

of those who define themselves

kendilerini tanımlayanların davranışlarına şaşırmış göründük

by the size of the tick on their shoes,

yet acquisition has been the narrative we have offered.

fakat sunduğumuz anlatı, kazançtı.

If we want different values

Farklı değerler istiyorsak

we have to tell a different story,

farklı bir hikâye anlatmalıyız,

a story that understands that an individual narrative

bireysel bir anlatının, bir insanın kimliğinin

is an essential component of a person's identity,

önemli bir bileşeni olduğunu anlayan,

that a collective narrative

kolektif bir anlatının, kültürel bir kimliğin

is an essential component of a cultural identity,

önemli bir bileşeni olduğunu anlayan

and without it it is impossible to imagine yourself

ve bunlar olmaksızın kendinizi bir grubun parçası olarak görmenin

imkansız olduğunu anlayan bir hikâye.

as part of a group.

Because when these people get home

Çünkü bu insanlar "Arka Pencere" gösteriminden sonra

after a screening of "Rear Window"

eve gittiklerinde ve gözlerini yandaki binaya diktiklerinde,

and raise their gaze to the building next door,

they have the tools to wonder who, apart from them,

kendileri hariç orada kimlerin olduğunu

is out there

ve hikâyelerinin ne olduğunu merak etmek için

and what is their story.

gereken araçlara sahip olacaklar.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)