How do you save a shark you know nothing about? | Simon Berrow

Simon Berrow: Hakkında hiçbir şey bilmediğiniz bir köpekbalığını nasıl koruyabilirsiniz?

Çeviri: Öykü Yağcı Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Basking sharks are awesome creatures.

Büyük camgözler, hayranlık uyandıran canlılar. Tek kelimeyle muhteşemler.

They are just magnificent.

Boyları 10 metreye ulaşıyor.

They grow 10 meters long; some say bigger.

Daha büyük olduğunu söyleyenler bile var.

They might weigh up to two tons.

Ağırlıkları iki tona yaklaşıyor.

Some say up to five tons.

Beş tona ulaştığını söyleyenler bile var.

They're the second-largest fish in the world.

Dünyanın ikinci büyük balığı.

They're also harmless plankton-feeding animals.

Ama planktonla beslenen zararsız hayvanlar.

And they are thought to be able to filter a cubic kilometer of water every hour

Aynı zamanda her saat başı

bir kilometreküp suyu filtreledikleri,

and can feed on 30 kilos of zoo plankton a day to survive.

günde 30 kg hayvansal planktonla beslendikleri düşünülüyor.

Gerçekten de inanılmaz canlılar.

They're fantastic creatures.

Biz çok şanslıyız çünkü İrlanda'da çok sayıda büyük camgözlerimiz var.

We're very lucky in Ireland,

we have plenty of basking sharks and plenty of opportunities to study them.

Onlar üzerine çalışma olanaklarımız da...

Sahil şeridindeki topluluklar için de

They were very important to coastal communities,

yüzyıllar boyunca çok önemli canlılar oldular,

going back hundreds of years,

özellikle de Claddagh, Duff, Connemara'dakiler için.

especially around the Claddaghduff, Connemara region

Burada geçimlik tarım yapan çiftçiler,

where subsistence farmers used to sail out on their hookers and open boats,

balıkçı tekneleri ve filikalarıyla

sometimes way offshore to a place called the Sunfish Bank,

uzak kıyılara, zaman zaman da Achill Adası'nın

48 km batısındaki Sunfish Bank denen yere

about 30 miles west of Achill Island,

büyük camgözleri öldürmek için giderlerdi.

to kill the basking sharks.

This is a woodcut from about the 1800s.

Bu, 1800'lerden kalma bir gravür.

Özellikle de karaciğerlerinden elde edilen yağ nedeniyle önemliydiler.

They were very important, for the oil out of their liver.

A third of the basking shark's size is their liver,

Büyük camgözlerin vücudunun üçte biri karaciğerdir ve yağ ile doludur.

Zamanında karaciğerinden galonlarca yağ çıkarıyorlar,

and it's full of oil, gallons of oil.

bu yağı aydınlanma amacıyla kullanıyorlardı.

That oil was used especially for lighting,

Aynı zamanda yaraları ve diğer şeyleri örtmek için kullanılıyordu.

but also for dressing wounds and other things.

Gerçekten de 1742 yılında

In fact, the streetlights in 1742,

Galway, Dublin ve Waterford'daki sokak lambaları

of Galway, Dublin and Waterford,

were lit with sunfish oil.

güneşbalığı yağıyla donatılıyordu.

"Sunfish" is one of the words for basking sharks.

Güneşbalığı (sunfish) tanımı da, büyük camgözlerin diğer adıdır.

So they were incredibly important animals.

Bu nedenle her zaman önemli oldular.

They've been around a long time, very important to coastal communities.

Uzun süredir bu sulardalar ve sahil şeridindekiler için hayati konumdalar.

Yazılı kaynaklarda sıkça adı geçen ve en bilinen

Probably the best-documented basking shark fishery in the world

büyük camgöz av noktası Achill Adası'dır.

is that from Achill Island.

This is Keem Bay up in Achill Island.

Bu fotoğraflar, Achill Adası yakınlarındaki Keem Koyu'ndan.

Zamanında köpekbalıkları bu koya gelir,

Sharks used to come into the bay,

and the fishermen would tie a net off the headland,

balıkçılar da ağlarını burundan aşağı sallar

string it out, an old Manila net,

ve boylu boyunca diğer ağa kadar uzatırlardı.

and as the shark came round, it would hit the net,

Köpekbalıkları yaklaştığında ağa takılır ve ağ da hayvanların üzerine katlanırdı.

the net would collapse on it.

Köpekbalıkları da boğularak can verirdi.

It would often drown and suffocate.

Or at times, they would row out in their small curraghs

Bazen de "currach" adı verilen ufak teknelerle yorgun düşürülüp

and kill it with a lance through the back of the neck.

enselerinin arkasına gelen mızrak darbesiyle öldürülürlerdi.

Ardından Purteen Limanı'na kadar halatla çekilip

And then they'd tow the sharks back to Purteen Harbour,

boil them up, use the oil.

burada kaynatılır, yağ yapılırdı.

They also used the flesh as well, for fertilizer

Hayvanların etini aynı zamanda

gübre olarak kullanır, yüzgeçlerini de keserlerdi.

and also would fin the sharks.

This is probably the biggest threat to sharks worldwide --

İşte dünya çapında köpekbalıklarının karşısındaki en büyük tehdit de bu:

yüzgeçlerinin kesilmesi.

the finning of sharks.

"Jaws" yüzünden çoğumuz köpekbalığından ürküyoruz.

We're often frightened of sharks, thanks to "Jaws."

Senede beş ya da altı kişi

Maybe five or six people get killed by sharks every year.

köpekbalığı saldırısından ölüyor.

Hatta geçenlerde, birkaç hafta önce biri daha ölmüştü, değil mi?

There was someone recently, wasn't there? Just a couple weeks ago.

Bizse, yılda yaklaşık 100 milyon köpekbalığı öldürüyoruz.

We kill about 100 million sharks a year.

So I don't know what the balance is,

Dolayısıyla aradaki dengeyi gerçekten kuramıyorum

but I think sharks have more right to be fearful of us than we have of them.

ama köpekbalıklarının bizden korkmaya çok daha fazla hakları var.

En bilinen av noktalarından biri olduğunu söylemiştim.

It was a well-documented fishery.

As you can see here, it peaked in the '50s,

Gördüğünüz gibi avlanma, 50'li yıllarda doruğa ulaştı

ve yılda 1500 köpekbalığı öldürülür hale geldi.

where they were killing 1,500 sharks a year.

Tabii ki sayıları hızla azaldı; klasik bir ani yükseliş ve düşüş hikayesi olarak

And it declined very fast -- a classic boom-and-bust fishery,

balık stokları tükendi veya

which suggests that a stock has been depleted

or there's low reproductive rates.

üreme oranları düştü.

They killed about 12,000 sharks within this period,

Bu süre içinde 12 bine yakın köpekbalığı katledildi.

Achill Adası'ndaki

literally just by stringing a Manila rope

Keem Koyu'nun ucundan saldıkları

off the tip of Keem Bay up in Achill Island.

manila keneviri halatıyla hepsini öldürdüler.

Sharks were still killed up into the mid-80s,

80'lerin ortasına geldiğimizde katliamlar hala sürüyordu,

especially out of places like Dunmore East in County Waterford.

özellikle de County Waterford'daki Dunmore East taraflarında...

About two and a half, 3,000 sharks were killed up till '85,

İki buçuk yıl içinde, 1985'e kadar toplam 3 bin köpekbalığı öldürüldü.

mainly by Norwegian vessels.

Gelenlerin büyük çoğunluğu Norveç gemileriydi.

You can't really see,

Burada pek belli olmasa da, siyah olanlar Norveç av gemileri.

but these are Norwegian basking shark hunting vessels.

Gözcü yerindeki siyah çizgi de

The black line in the crow's nest signifies this is a shark vessel,

köpekbalığı avı için geldiklerini belirtiyor,

rather than a whaling vessel.

balina değil.

The importance of basking sharks to the coast communities

Büyük camgözlerin kıyı toplulukları için önemi,

is recognized through the language.

dillerine de yansımış.

I don't pretend to [know many Irish words],

İrlanda dili uzmanı kesilmeyeceğim başınıza,

but in Kerry they were often known as "ainmhide Na seolta,"

ama Kerry'de bu hayvanlar "Ainmhide na seolta" olarak,

yani, "yelkenli canavar" olarak bilinirdi.

"the monster with the sails."

Tabii bir de "Liop an da lapa" olarak;

Another title would be "liop an dá lapa,"

yani "çift yüzgeçli hantal yaratık".

"the unwieldy beast with two fins."

"Liabhan mor" ise büyük hayvan demek.

"Liabhán mór," suggesting a big animal.

Ama asıl favorim, "Liabhan chor greine",

Or my favorite, "liabhán chor gréine," "the great fish of the sun."

"güneşin azametli balığı".

That's a lovely, evocative name.

Bu çok güzel ve çağrışımları olan bir isim.

On Tory Island -- a strange place anyway -- they were known as "muldoons."

Başlı başına garip bir yer olan Tory Adası'nda, "Muldoon Ailesi'nden" olarak biliniyorlardı.

(Laughter)

Nedeni kimse bilmiyor.

No one seems to know why.

Umarım Tory Ada'lı kimse yoktur burada; ne de olsa güzel bir yer.

Hope there's no one from Tory here. Lovely place.

Ama adanın genelinde daha çok

But more commonly all around the island, they were known as the sunfish.

güneşbalığı olarak anılırlardı.

And this represents their habit of basking on the surface

Çünkü güneş çıktığında, yüzeye çıkıp güneşlenirlerdi.

when the sun is out.

Büyük camgözlerin dünya çapında sayılarının azaldığına

There's great concern that basking sharks are depleted

all throughout the world.

dair son zamanlarda önemli kaygılar var.

Some say it's not population decline,

Bazıları popülasyonda bir azalma olmadığını iddia ediyor.

it might be a change in the distribution of plankton.

Planktonların dağılımındaki değişim yüzünen olabileceğini belirtiyorlar.

It's been suggested

Aynı zamanda büyük camgözlerin, iklim değişikliğinin

that these sharks would make fantastic indicators of climate change,

en belirgin göstergelerinden biri olduğunu söylüyorlar.

Çünkü plankton sayaçları gibiler;

as they're basically continuous plankton recorders,

ağızları sürekli açık halde etrafta dolanıyorlar.

swimming around with their mouth open.

IUCN listesinde bugün "hassas" türler sınıfına giriyorlar.

They're now listed as vulnerable under the IUCN.

Avrupa'da bu hayvanların yakalanmasını önlemeye yönelik girişimler de var.

There's movements in Europe to try and stop catching them.

Hatta yakın zamanda, yakanlanmalarına ve karaya çıkarılmalarına,

There's now a ban on catching and even landing them,

even landing ones caught accidentally.

yanlışlıkla yakalanmış olsalar bile, yasak getirilmiş durumda.

They're not protected in Ireland;

Ancak İrlanda'da koruma altında değiller.

in fact, they have no legislative status in Ireland whatsoever,

Hatta İrlanda'da yasal statüleri bile yok.

Bu türler için önemli bir konumda olmamıza ve

despite our importance for the species

büyük camgözlerin tarihsel boyuttaki onca önemine rağmen...

and also the historical context within which basking sharks reside.

We know very little about them.

Onlar hakkında çok az şey biliyoruz.

And most of what we do know

Bildiklerimizin çoğu da,

is based on their habit of coming to the surface --

yüzeye çıkma alışkanlıkları sonucunda öğrendiklerimiz.

Ancak yüzeydeki davranışlarını gözleyerek

we try and guess what they're doing from their behavior on the surface.

ne yaptıklarını tahmin etmeye çalışıyoruz.

I only found out last year, at a conference on the Isle of Man,

Geçen sene Man Adası'ndaki bir konferansta farkına varabildim:

just how unusual it is to live somewhere

Büyük camgözlerin düzenli olarak, sıklıkla ve tahmini aralıklarla

where basking sharks regularly, frequently and predictably

güneşlenmek için yüzeye çıktığı bir yerde

yaşamanın ne kadar sıradışı bir deneyim olduğunu anladım.

come to the surface to "bask."

Bilim dünyası için de

It's a fantastic opportunity for a scientist

büyük camgözleri görmek bambaşka bir deneyim

to see and experience basking sharks.

çünkü gerçekten muhteşem hayvanlar.

They are awesome creatures.

Bu hayvanlar üzerine çalışmalar yapmak ve onlara ulaşmak için de müthiş bir fırsat.

It gives us a fantastic opportunity to study them, to get access to them.

Geçtiğimiz yıl ağırlıklı olmak üzere, son birkaç yıldır

What we've been doing for a couple years -- last year was a big year --

köpekbalıklarını etiketliyoruz.

is we started tagging sharks,

Böylece onları nerelerde gördüğümüzü,

so we could try to get some idea of sight fidelity and movement

rotalarını ve benzer şeyleri takip edebiliyoruz.

and things like that.

Aktif olarak çalıştığım

So we concentrated mainly in North Donegal and West Kerry

Kuzey Donegal ve Batı Kerry

as the two areas where I was mainly active.

bölgelerine odaklandık.

And we tagged them very simply, not very high-tech,

Yüksek teknoloji kullanmadan basit etiketlemeler yaptık;

büyük ve uzun sırıklarla etiketledik.

with a big, long pole.

Bu, ucunda etiket olan

This is a beachcaster rod with a tag on the end.

bir tür olta kamışı.

You go up in your boat and tag the shark.

Bota atlıyor ve köpekbalıklarını etiketliyoruz.

And we were very effective.

Bu yöntem oldukça etkili de oldu.

We tagged 105 sharks last summer.

Geçtiğimiz yaz 105 köpekbalığı etiketledik.

Üç gün içinde Inishowen Yarımadası'nda

We got 50 in three days off Inishowen Peninsula.

50 tanesini etiketledik.

Half the challenge to get access

İşin asıl zor olan tarafı, doğru zamanda doğru yerde olabilmek.

is to be in the right place at the right time.

Bunun dışında oldukça sade ve kolay bir teknik.

But it's a very simple, easy technique; I'll show you what it looks like.

Neye benzediklerini şimdi göstereceğim.

Botun üzerindeyken, köpekbalıklarını çekmek için

We use a pole camera on the boat to actually film the shark.

çubuk kameralar kullanıyoruz.

One, it's to try and work out the gender of the shark.

Öncelikle köpekbalığının cinsiyetini anlamaya çalışıyoruz.

We also deployed some satellite tags, so we did use high-tech stuff as well.

Bir miktar uydu etiketi kullandığımız için yüksek teknolojiye kaydığımız durumlar da oluyor arada.

Bunlar arşiv etiketlerimiz.

These are archival tags.

What they do is store the data.

Verileri bunlara depoluyoruz.

A satellite tag only works when the air is clear of the water

Uydu etiketi, suyun berrak olduğu zamanlarda çalışıyor

ve uyduya sinyal gönderebiliyor.

and can send a signal to the satellite.

Köpekbalıkları da çoğu zaman sualtında olduğu için

And sharks and fish are underwater most of the time,

bu etiket, zamanı, güneşin durumunu,

so this tag actually works out the locations of shark,

depending on the timing and the setting of the sun,

su sıcaklığını ve derinliğini hesap ederek

köpekbalıklarının yerini belirliyor.

plus water temperature and depth.

Böylece tüm rotalarını yeniden yapılandırabiliyorsunuz.

And you have to kind of reconstruct the path.

What happens is,

Belirli bir süre sonra etiketin köpekbalığından ayrılmasını ayarlayabiliyorsunuz.

you set the tag to detach from the shark after a fixed period --

Genellikle bu sekiz ay sonraya ayarlanıyor.

in this case, eight months --

Etiketin düştüğü o güne kadar,

and literally to the day, the tag popped off,

drifted up, said hello to the satellite

kullanabileceğimiz tüm veriler elimize ulaşıyor.

and sent, not all the data, but enough data for us to use.

Sualtındaki davranışlarını ve rotalarını

This is the only way to really work out their behavior and movements

tespit etmenin tek yolu bu.

when they're underwater.

Hazırladığımız haritalardan bazıları da şöyle.

And here's a couple of maps that we've done.

In that one, you can see that we tagged both off Kerry.

Bir tanesini iki kez Kerry yakınlarında işaretlemişiz.

Basically, it spent all its time, the last eight months, in Irish waters.

Zamanının çoğunu, son sekiz ay boyunca İrlanda sularında geçirmiş.

Yılbaşında şelf kırığı bölgesinde görülmüş.

On Christmas, it was out on the shelf edge.

Burada, henüz yüzey sıcaklığı ve derinlikle ilgili

Here's one we haven't ground-truthed yet

kesin referans alamadığımız bir köpekbalığı var.

with sea-surface temperature and water depth,

Bu ikinci köpekbalığı da, zamanının büyük bölümünü

but again, the second shark spent most of its time

İrlanda suları çevresinde geçirmiş.

in and around the Irish Sea.

Man Adası'ndaki çalışma arkadaşlarımız,

Colleagues from the Isle of Man last year actually tagged one shark

geçen yıl bir köpekbalığını etiketledi.

that went from the Isle of Man to Nova Scotia in about 90 days.

Bu köpekbalığı, Man Adası'ndan Nova Scotia'ya 90 günde ulaşmıştı.

Nine and a half thousand kilometers -- we never thought that happened.

Bu, 9 bin 500 kilometre demek; bunu yapabileceğini tahmin bile edemezdik.

ABD'deki bir başka çalışma arkadaşımız,

Another colleague in the States tagged about 20 sharks off Massachusetts.

pek işe yaramamış olsa da, Massachusetts yakınlarında 20 köpekbalığını etiketledi.

His tags didn't really work.

Elindeki tek bilgi, onları nerede etiketlediği ve

All he knows is where he tagged them,

bu etiketlerin nerelerde düştüğü.

and where they popped off.

His tags popped off in the Caribbean,

Etiketler, Karayipler'de

ve hatta Brezilya'da düşmüştü.

and even in Brazil.

We thought basking sharks were temperate animals

Oysa biz, büyük camgözlerin ılıman bölgelerde yaşadığını

and lived in our latitudes,

ve yalnızca bu enlemde gezindiğini düşünüyorduk.

but in actual fact, they're obviously crossing the equator as well.

Ama bu çalışmalar sonucunda, Ekvator'u da geçtiklerini farkettik.

So very simple things like that,

Bu tür basit yöntemlerle

we're trying to learn about basking sharks.

büyük camgözler hakkında bilgi sahibi olmaya çalışıyoruz.

Beni çok şaşırtan

One thing that I think is a very surprising and strange thing

ve oldukça ilginç bulduğum bir detay var:

is just how low the genetic diversity of sharks is.

Köpekbalıklarının genetik çeşitliliği çok az.

I'm not a geneticist, so I won't pretend to understand the genetics.

Kalıtım bilimci olmadığım için, genetikle ilgili her şeyi anlıyormuş gibi yapmayacağım.

Disiplinlerarası işbirliğinin sevdiğim yanı da bu işte.

And that's why it's great to have collaboration.

Whereas I'm a field person,

Ben daha çok arazi adamıyım;

I get panic attacks

üzerimde beyaz önlüğümle laboratuvarda saatlerimi geçirdiğim zaman,

if I have to spend too many hours in a lab with a white coat on.

panik atak geçirip oradan kaçmaya çalışıyorum.

Take me away.

Genetikçilerle bu nedenle çalışabiliyoruz.

So we can work with geneticists who understand that.

So when they looked at the genetics of basking sharks,

Büyük camgözlerin genetiğini incelediklerinde,

çeşitliliğin çok düşük olduğunu görmüşler.

they found that the diversity was incredibly low.

İlk sıraya baktığınızda,

If you look at the first line, really,

farklı köpekbalığı türlerinin birbirine ne kadar benzediğini göreceksiniz.

you can see that all these different shark species are all quite similar.

Aslında her birinin köpekbalığı olduğunu

I think this means they're all sharks

ve ortak bir soydan geldiğini görüyoruz.

and they've come from a common ancestry.

Nükleotid çeşitliliğini incelediğimizde,

But if you look at nucleotide diversity,

which is more genetics that are passed on through the parents,

yani ebeveynlerden geçen genler bazında baktığımızda,

you see that basking sharks, if you look at the first study,

ilk çalışmada görülen büyük camgözlerin,

was order of magnitude less diverse even than other shark species.

diğer köpekbalığı türlerine oranla

çeşitlilik açısından büyüklük kertesine göre değerlendilrildiğini görürsünüz.

You can see this work was only done in 2006.

Bu çalışma 2006 yılında yapılmıştı.

Before 2006, we had no idea of the genetic variability of basking sharks.

2006'dan önce , büyük camgözlerin genetik çeşitliliğine dair hiçbir bilgimiz yoktu.

Farklı populasyonlarla ayırt edlip edilmediklerini,

We had no idea: Did they distinguish into different populations?

alt populasyonları olup olmadığını bilmiyorduk.

Were there subpopulations?

And that's very important if you want to know

Ve tabii ki, çok önemli olan populasyon büyüklüklerinin ne olduğunu ve

hayvanların koruma statülerini bilmiyorduk.

what the population size is, and the status of the animals.

So, Les Noble in Aberdeen kind of found this a bit unbelievable, really.

Aberdeen'den Les Noble,

araştırma sonuçlarını çok ilginç bularak

So he did another study using microsatellites,

başka bir çalışma yapmak istedi.

Çalışmasında, çok daha pahalı olan ve

çok daha fazla zaman alan mikro-uydular kullandı.

which is much more expensive, much more time-consuming,

and to his surprise, came up with almost identical results.

Oysa o da, neredeyse bizimle aynı sonuçları elde etti.

So it does seem to be that basking sharks, for some reason,

Nedendir bilinmez ama sonuçta

büyük camgözlerin çeşitliliğinin oldukça düşük olduğu ortaya çıktı.

have incredibly low diversity.

And it's thought maybe it was a genetic bottleneck,

Belki de nedeni, genetik bir darboğazdır.

Belki de bundan 12 bin yıl önce gerçekleşen herhangi bir tıkanıklık,

thought to have been 12,000 years ago,

genetik çeşitliliğin az olmasına neden olmuştur.

and this has caused a very low diversity.

And yet, if you look at the whale shark,

Oysa, planktonla beslenen ve büyük bir köpekbalığı türü olan

which is the other plankton-eating large shark,

balina köpekbalığına baktığınızda,

its diversity is much greater.

çeşitliliğinin daha fazla olduğunu görürsünüz.

So it doesn't really make sense at all.

Buna bir anlam veremiyoruz.

They found that there was no genetic differentiation

Dünyanın dört bir yanındaki büyük camgözler arasında

hiçbir genetik farklılık yok.

between any of the world's oceans of basking sharks:

even though they're found throughout the world,

Büyük camgözler dünyanın farklı bölgelerine yayılmış olsa da,

you couldn't tell the difference, genetically,

aralarında genetik olarak hiçbir fark bulamıyorsunuz:

from one from the Pacific, Atlantic, New Zealand, Ireland, South Africa.

Pasifik, Atlantik, Yeni Zelanda, İrlanda veya Güney Afrika'dakinin farkı yok.

Temelde hepsi aynı gibi.

They all basically seem the same.

Şimdi söyleyeceklerim çok daha şaşırtıcı. Beklenmedik şeyler.

Which, again, is kind of surprising; you wouldn't expect that.

I don't understand or pretend to understand this;

Pek anlam veremiyorum ve anlıyormuş gibi de yapmayacağım.

Genetikçilerin çoğunun da anlamadığına, yalnızca

I suspect most geneticists don't either,

sayı verebildiklerine eminim.

but they produce the numbers.

So you can actually estimate the population size

Bu türlerin populasyon büyüklüklerini,

genetik çeşitliliği temel alarak hesaplayabilirsiniz.

based on the diversity of the genetics.

Rus Hoelzel da geçerli bir populasyon büyüklüğü tespit etti:

And Rus Hoelzel came up with an effective population size:

8 bin 200 birey.

8,200 animals.

Bu kadar.

That's it -- 8,000 animals in the world.

Dünya çapında 8 bin birey.

You're thinking, "That's ridiculous. No way."

Muhtemelen içten içe, "Çok saçma, mümkün değil" diyorsunuz.

So Les did a finer study,

Les de bunun üzerine daha iyi bir çalışma yaptı

and he found out it came out about 9,000.

ve yaklaşık 9 bin birey hesap etti.

Farklı mikro-uydu kullanımları farklı sonuçlar vermişti

Using different microsatellites gave the different results,

ve tüm bu çalışmaların ortalaması,

but the mean of all these studies is about 5,000,

yaklaşık 5 bin birey anlamına geliyordu.

Ama bu sayıyı inandırıcı bulmuyorum.

which I personally don't believe.

But then, I am a skeptic.

Ne de olsa şüpheci biriyim.

But even if you toss a few numbers around,

Yine de, sayıları biraz evirip çevirseniz bile,

you're probably talking an effective population of about 20,000 animals.

20 bin bireylik etkin populasyon büyüklüğüyle karşılaşıyorsunuz.

70'li ve 50'li yıllarda Achill taraflarında

Do you remember how many they killed off Achill in the 70s and the 50s?

kaç tanesini öldürdüklerini hatırlıyor musunuz?

So what it tells us, actually,

Yani tüm bu rakamlar,

is that there's actually a risk of extinction of this species

bu türün neslinin tükenmek üzere olduğunu belirtiyor.

because its population is so small.

Çünkü populasyonları oldukça düşük.

In fact, of those 20,000,

Hatta 20 binin yalnızca 8 bini dişi.

8,000 were thought to be females.

Dünya çapında yalnızca 8 bin dişi büyük camgöz mü kaldı yani?

There's only 8,000 basking shark females in the world?

Bilemiyorum; inandırıcı bulmuyorum.

I don't know. I don't believe it.

Burada asıl sorun,

The problem with this is they were constrained with samples.

araştırmaların örneklerle sınırlandırılmış olması:

yani, yeterince örnek toplanmamış,

They didn't get enough samples

to really explore the genetics in enough detail.

bu nedenle de detaylı bir

genetik çalışma yapılamamış olması.

So, where do you get samples from for your genetic analysis?

Peki, genetik analizler için

nasıl örnek toplanır?

Well, one obvious source is dead sharks --

Bu kaynaklardan biri, ölü köpekbalıkları;

yani karaya vuran ölü köpekbalıkları...

dead sharks, washed up.

İrlanda'da bir yıl içinde karaya vuran ölü köpekbalığı sayısı,

We might get two or three dead sharks washed up in Ireland a year,

en iyi ihtimalle iki ya da üç.

if we're kind of lucky.

Another source would be fisheries' bycatch.

Diğer kaynak da, tesadüfi ağa yakalanmalar.

Geçmişte yüzey ağlarına takılma vakaları oldukça azdı.

We were getting quite a few caught in surface drift nets.

Köpekbalıkları için iyi haberse, artık bu ağlar yasaklandı.

That's banned now, and that'll be good news for the sharks.

Ama hala bazıları trol ağlarına yakalanıyor.

And some are caught in nets, in trawls.

This is a shark that was actually landed in Howth just before Christmas --

Bu köpekbalığı, yılbaşından hemen önce Howth taraflarında

yasadışı olarak karaya çıkarıldı çünkü AB yasaları buna izin vermiyor.

illegally, because you're not allowed to do that under EU law --

Ve sonunda, köpekbalığı bifteği olmak için kilosu sekiz euro'ya satıldı.

and was actually sold for eight euros a kilo as shark steak.

Üstelik duvarda bir de yemek tarifi asılıydı; ta ki bunun yasadışı olduğunu öğrenene kadar.

They even put a recipe up on the wall,

until they were told it was illegal.

Karşılığında para cezası ödemek zorunda kaldılar.

They actually did get a fine for that.

Size gösterdiğim tüm bu çalışmalarda kullanılan

So if you look at all those studies I showed you,

dünya çapındaki toplam örnek sayısı

the total number of samples worldwide

şu an itibariyle 86.

is 86, at present.

Hepsi çok önemli çalışmalar çünkü

So it's very important work,

doğru soruları sorarak, bu türlerin

and they can ask some really good questions,

populasyon büyüklükleri, alt populasyonları ve

and tell us about population size and subpopulations and structure,

populasyon yapıları hakkında bilgiler verebiliyorlar.

but they're constrained by lack of samples.

Ama eldeki örnekler çok az.

Köpekbalıklarını etiketlerken,

When we were out tagging our sharks --

this is how we tagged them on the front of a RIB, get in there fast --

-ki genellikle bu işlemi bir botun önünde hızlı bir şekilde hallediyoruz-

köpekbalıklarının tepki gösterdiği de oluyor tabi.

occasionally, the sharks do react.

Bir keresinde, Donegal'daki Malin Head yakınlarında

On one occasion, when we were up in Malin Head in Donegal,

bir köpekbalığı kuyruğuyla botun kenarına vurdu;

the shark smacked the side of the boat with his tail,

more, I think, in startle to the fact that a boat came near it,

Çok büyük ihtimalle, kendisine yaklaşan bottan korktuğu için.

rather than the tag going in.

kendisine yaklaşan bottan korktuğu için.

Sorun olmadı, çok az ıslandık, o kadar.

And that was fine. We got wet. No problem.

Ama daha sonra Emmett'le birlikte

And then when myself and Emmett got back to Malin Head, to the pier,

Malin Head limanına vardığımızda

botun ön tarafında siyah bir salgı gördüm.

I noticed some black slime on the front of the boat.

I used to spend a lot of time on commercial fishing boats,

O zaman aklıma geldi: Ticari balık teknelerinde uzun yıllar çalışmıştım

ve balıkçılar bana, büyük camgözün ağa yakalanıp yakalanmadığını

and I remember fishermen saying

they can tell when a basking shark has been caught in a net,

nasıl anladıklarını anlatmışlardı.

Ardında siyah salgı bırakıyordu.

because it leaves a black slime behind.

O nedenle bu salgının da o köpekbalığı tarafından bırakıldığını anladım.

So that must have come from the shark.

Genetik çalışmalar için

Now, we had an interest in getting tissue samples for genetics

örneklerin ne kadar önemli olduğunu bildiğimiz için

because we knew they were very valuable.

örnek toplamaya başladık ve

We would use conventional methods;

daha çok geleneksel yöntemleri kullandık.

I have a crossbow -- you see it in my hand there,

Elimde gördüğünüz tatar yayını, aynı zamanda

which we use to sample whales and dolphins for genetic studies as well.

balina ve yunuslardan genetik örnek toplamak için de kullanıyoruz.

Tatar yayını da denememe rağmen,

So I tried that, I tried many techniques.

tek elde ettiğim kırık oklardı çünkü

All it was doing was breaking my arrows,

köpekbalığı derisi çok serttir.

because the shark's skin is just so strong.

Bu şekilde örnek toplayamayacaktık.

There was no way we were going to get a sample from that.

Bu yöntem işe yaramıyordu.

That wasn't going to work.

So when I saw the black slime on the bow of the boat,

O yüzden botun önündeki siyah salgıyı görünce,

I thought, "If you take what you're given in this world ..."

"Sana sunulmuş nimetlerden faydalanırsan..." dedim

So I scraped it off.

ve salgıyı sıyırdım aldım.

I had a little tube with alcohol in it to send to the geneticists.

Yanımda, genetikçilere vermek için getirdiğim, içinde alkol olan ufak bir tüpe koydum.

Sonrasında salgıyı Aberdeen'e yolladım.

So I scraped the slime off and sent it to Aberdeen,

"Bir de bunu deneyin" diyerek onlara verdim ve

and said, "You might try that."

onlar da örneği aylarca beklettiler.

And they sat on it for months.

Çünkü o sırada Man Adası'nda bir konferansımız vardı.

It was only because we had a conference on the Isle of Man.

Ama sürekli onlara e-posta attım ve

But I kept emailing Les, saying,

"Salgıma bakma fırsatı buldunuz mu?" diye sordum.

"Have you had a chance to look at my slime?"

Onlar da her seferinde, "Tamam, tamam. Bir ara bakacağız" diyip durdular.

And he was like, "Yeah, yeah. Later."

Her neyse, sonunda yapmaya karar verdi,

He thought he'd better do it because I never met him before;

daha önce kendisiyle tanışmamıştık ama

he might lose face if he hadn't done the thing I sent him.

ona gönderdiğim birşeyle ilgilenmemesi, itibarını kaybetmesine neden olabilirdi.

Sonunda salgıdan DNA örneği alabilmelerine kendileri bile şaşırdı.

And he was amazed that they actually got DNA from the slime.

Örneği genişleterek teste tabii tuttular

They amplified it and they tested it,

ve bunun, büyük camgöz DNA'sı olduğunu tespit edebildiler.

and they found, yes, this was actually basking shark DNA,

DNA, bu salgıdan elde edilmişti;

which was got from the slime.

ve oldukça heyecan vericiydi.

So he was very excited.

Bundan böyle Simon'ın köpekbalığı salgısı olarak adlandırıldı.

It became known as "Simon's shark slime."

Bunu geliştirebileceğimi düşündüm

And I thought, "Hey, you know, I can build on this."

ve daha fazla

So we thought, OK, we're going to try to get out and get some slime.

salgı edinmeye karar verdim.

Uydu etiketlerine 3 bin 500 pound harcadıktan sonra

So having spent three-and-a-half thousand on satellite tags ...

fiyatı hala üzerinde olan 7.95'i de

I then thought I'd invest 7.95 -- the price is still on it --

Kilrush'taki donanım mağazısına yatırabileceğimi düşündüm.

in my local hardware store in Kilrush

for a mop handle,

Bununla paspas sapı alacaktım

and even less money on some oven cleaners.

ve daha azını da fırın temizlik bezine harcayacaktım.

And I wrapped the oven cleaner around the edge of the mop handle

Bezi paspasın sapına sardım

ve bıkmadan usanmadan

and ...

(Laughter)

köpekbalıklarının

I was desperate to have an opportunity to get some sharks.

yaklaşmasını bekledim.

And this was into August now, and normally sharks peak in June, July,

Tüm bunlar, Ağustos ayında oldu

ve köpekbalıkları genellikle Haziran, Temmuz'da yoğunlaşır.

Ağustos'ta görmek çok zordur çünkü

and you rarely see them, or rarely can be in the right place

doğru zamanda doğru yerde olmanız sık rastlanır bir durum değildir.

to find sharks into August.

We were desperate, so we rushed out to the Blaskets

Bu nedenle umutsuzduk.

Blasket'ta köpekbalıkları olduğunu duyunca hemen oraya yöneldik

as soon as we heard there were sharks there,

and managed to find some sharks.

ve köpekbalıklarını bulduk.

So by just rubbing the mop handle down the shark

Köpekbalıkları botun altından geçerken,

paspas sapını yavaşça üzerlerine dokundurduk.

as it swam under the boat --

you see a shark running under the boat here --

İşte burada görüyorsunuz, alttan geçiyorlar.

Bu yolla salgı toplamayı başardık.

we managed to collect slime.

And here it is.

Burada gördüğünüz gibi.

Look at that lovely black shark slime.

Bu harika siyah salgıya bakın.

And in about half an hour, we got five samples.

Yaklaşık yarım saat içinde

beş farklı örnek topladık

Five individual sharks were sampled

Simon'ın köpekbalığı salgısı yöntemiyle teste soktuk.

using Simon's Shark Slime Sampling System.

(Kahkahalar)

(Laughter)

(Applause)

(Alkış)

Yaklaşık 20 yıldır İrlanda'daki balinalar ve yunuslar üzerine çalışıyorum

I've been working on whales and dolphins in Ireland for 20 years now,

ve onlar kulağa çok daha etkileyici geliyor.

and they're a bit more dramatic.

Muhtemelen, yaklaşık bir iki ay önce County Wexford'da görüntülediğimiz

You probably saw the humpback whale footage

kambur balina videosuna denk gelmişsinizdir.

we got a month or two ago off County Wexford.

Birçoğunuzun, arkanızda dünyaya miras bırakacağınız birşeyler olmasını dilediğinizi de biliyorum.

And you always think you might have some legacy

you can leave the world behind,

Ben de suyun üzerinde sıçrayan kambur balinaları

and I was thinking of humpback whales breaching and dolphins.

ve yunusları düşündüm.

Ama bazen bu fırsat ayağınıza gelir

But hey -- sometimes these things are sent to you

ve siz de bu fırsatı değerlendirmeniz gerektiğini bilirsiniz.

and you just have to take them when they come.

Sanıyorum benim mirasım da bu olacak:

So this is possibly going to be my legacy --

Simon'ın köpekbalığı salgısı.

Simon's Shark Slime.

Bu yıl daha çok örnek toplamak için

We got more money this year

fonumuzda artış oldu.

to carry on collecting more and more samples.

One thing that is very useful is that we use a pole camera --

Aynı zamanda çok işe yarayacak bir ekipmanız oldu:

artık, polecam kullanacağız. Çalışma arkadaşım Joanne'de gördüğünüz gibi...

this is my colleague, Joanne, with a pole camera --

Böylece köpekbalığının alt tarafını da görebileceğiz.

where you can look underneath the shark.

Yani dişiyi tutmak için erkekte bulunan uzva bakacağız.

What you're trying to look at is, the males have claspers,

Bu uzuv köpekbalığının arkasından sarkar

which kind of dangle out behind the back of the shark.

So you can quite easily tell the gender of the shark.

ve kolaylıkla cinsiyet tespiti yapılabilir.

Köpekbalığının cinsiyetini örnek almadan önce

If we can tell the gender of the shark before we sample it,

tespit ettiğimizde,

genetikçilere dişi veya erkekten alındığını söyleyebileceğiz.

we can tell the geneticist this was taken from a male or a female.

Çünkü şu anda genetik düzeyde

Because in the moment, they have no way, genetically,

cinsiyet tespiti yapılamıyor.

of telling the difference between a male and a female,

Bunu duyunca çok şaşırmıştım

which I find staggering,

çünkü hangi primerlere bakmaları gerektiğini bilmiyorlar.

because they don't know what primers to look for.

Köpekbalığının cinsiyetini belirleyebilmek

Being able to tell the gender of a shark

çok önemli;

is very important for things like policing the trade

özellikle de Büyük camgöz ve diğer türlerin ticaretini

in basking shark and other species through the sightings,

polis takibine alabilmek için...

Çünkü köpekbalığı ticaretinin her türü yasadışı olmasına rağmen,

because it is illegal to trade in these sharks.

halen yakalanıyor ve pazarda satılıyor.

And they are caught and are on the market.

Arazide çalışan bir biyolog olarak

So as a field biologist,

you just want to get encounters with these animals,

bu hayvanlarla karşılaşmak istiyorsunuz.

Onlar hakkında her şeyi bilmek, öğrenmek istiyorsunuz.

and learn as much as you can.

They're often quite brief, they're often very seasonally constrained.

Bu karşılaşmalar genellikle mevsimsel ve çok kısa süreli olduğu için,

olabildiğince çok şey öğrenmeye çalışıyorsunuz.

You just want to learn as much as you can as soon as you can.

Düşünsenize... Sonrasında bu örnekleri alıp

But isn't it fantastic

that you can then offer these samples and opportunities

genetik gibi diğer disiplinlerle

paylaşmak ve bu süreç sonunda

to other disciplines, such as the geneticists,

çok daha fazla bilgi edinmek ne kadar değerli.

who can gain so much more from that.

So as I said, these things are sent to you in strange ways.

Söylediğim gibi,

bu fırsatlar ayağınıza geldiğinde, kaçırmamak gerekir.

Grab them while you can.

I'll take that as my scientific legacy.

Bunu bilimsel mirasım olarak görüyorum.

Hopefully, I might get something a bit more dramatic and romantic

Umarım ölmeden önce çok daha çarpıcı ve romantik başka bir miras bulurum kendime.

before I die.

Ama şimdilik buna minnettarım.

But for the time being, thank you for that.

Siz de köpekbalıklarına dikkat edin.

And keep an eye out for sharks.

If you're more interested, we have a basking shark website now set up.

Eğer ilgileniyorsanız, yeni açtığımız Büyük camgözlerle ilgili web sitemize girin.

Beni dinlediğiniz için çok teşekkür ederim.

So thank you and thank you for listening.

(Applause)

(Alkış)