How do you save a shark you know nothing about? | Simon Berrow

Simon Berrow: Làm sao bạn có thể bảo vệ một con cá mập nếu bạn chẳng biết gì về nó?

Translator: hai nguyen Reviewer: nguyen thao

Basking sharks are awesome creatures.

Cá mập khổng lồ là sinh vật tuyệt vời. Trông chúng thật ấn tượng.

They are just magnificent.

Chúng có chiều dài 10 mét khi trưởng thành.

They grow 10 meters long; some say bigger.

Một vài con có thể to hơn.

They might weigh up to two tons.

Trọng lượng của chúng có thể lên tới 2 tấn.

Some say up to five tons.

Một số con có thể nặng đến 5 tấn.

They're the second-largest fish in the world.

Chúng là loài cá lớn thứ hai trên thế giới.

They're also harmless plankton-feeding animals.

Ngoài ra, chúng là những động vật ăn sinh vật phù du hoàn toàn vô hại.

And they are thought to be able to filter a cubic kilometer of water every hour

Và chúng được biết tới với khả năng

lọc 1 tỉ mét khối nước một giờ

and can feed on 30 kilos of zoo plankton a day to survive.

và có thể ăn 30 kilogam động vật phù du mỗi ngày để sinh tồn.

Chúng là những sinh vật tuyệt vời.

They're fantastic creatures.

Và ở Ailen, chúng tôi may mắn vì có rất nhiều cá mập khổng lồ

We're very lucky in Ireland,

we have plenty of basking sharks and plenty of opportunities to study them.

cũng như có nhiều cơ hội để hiểu về chúng.

Ngoài ra chúng cũng rất quan trọng đối với người dân sống gần bờ

They were very important to coastal communities,

trở lại hàng trăm năm trước,

going back hundreds of years,

đặc biệt ở Claddagh, Duff, Connemara, khu vực duyên hải phía tây Ailen

especially around the Claddaghduff, Connemara region

nơi mà những người nông dân đã từng giăng buồm ra khơi để kiếm kế sinh nhai

where subsistence farmers used to sail out on their hookers and open boats,

trên những chiếc thuyền đánh cá buồm nhỏ và không mái che của họ

sometimes way offshore to a place called the Sunfish Bank,

thỉnh thoảng thì họ đánh bắt xa bờ, khi khác thì tới một nơi gọi là "Sunfish Bank"

cách đảo Achill khoảng 30 dặm về phía Tây,

about 30 miles west of Achill Island,

họ tới đây để bắt cá mập khổng lồ.

to kill the basking sharks.

This is a woodcut from about the 1800s.

Đây là một bản khắc mộc cũ từ những năm 1700, hay 1800 gì đó

Cá mập khổng lồ có ý nghĩa quan trọng đối với họ, vì trong gan của chúng có một lượng dầu rất lớn.

They were very important, for the oil out of their liver.

A third of the basking shark's size is their liver,

Gan loài cá mập này chiếm 1/3 tỉ trọng cơ thể nó, và chứa rất nhiều dầu .

Bạn có thể lấy được hàng ga-lông dầu từ gan chúng.

and it's full of oil, gallons of oil.

Loại dầu đó từng được chuyên dùng cho việc thắp sáng,

That oil was used especially for lighting,

nhưng còn có công dụng làm liền vết thương và nhiều việc khác nữa.

but also for dressing wounds and other things.

Trên thực tế, vào năm 1742, đèn đường

In fact, the streetlights in 1742,

ở hải cảng Galway, Dublin thành phố miền đông Ailen và Waterford, miền nam Ailen

of Galway, Dublin and Waterford,

were lit with sunfish oil.

được thắp sáng bằng dầu cá mặt trời.

"Sunfish" is one of the words for basking sharks.

Và "cá mặt trời" là một trong những tên gọi của cá mập khổng lồ.

So they were incredibly important animals.

Cá mập khổng lồ là loài vật đáng kinh ngạc.

They've been around a long time, very important to coastal communities.

Chúng đã ở đây từ rất lâu rồi, và đóng một vai trò hết sức quan trọng đối với cộng đồng dân cư sống gần bờ biển.

Chắc chắn rằng, nơi thuận lợi nhất trên thế giới cho việc đánh bắt loài cá khổng lồ này

Probably the best-documented basking shark fishery in the world

là ở đảo Achill.

is that from Achill Island.

This is Keem Bay up in Achill Island.

Đây là vịnh Keem phía trên đảo Achill.

Và lũ cá mập thường bơi vào vịnh này.

Sharks used to come into the bay,

and the fishermen would tie a net off the headland,

Và ngư dân đóng đáy lưới ở mũi,

string it out, an old Manila net,

dụ vào một chiếc lưới khác.

and as the shark came round, it would hit the net,

và con cá hoảng loạn, đâm vào lưới, lưới này sẽ trùm lên nó.

the net would collapse on it.

Nó thường bị ngạt thở và bị dìm chết.

It would often drown and suffocate.

Or at times, they would row out in their small curraghs

Hay những lúc, họ bơi trên những chiếc thuyền nhỏ làm từ những cây liễu dai

and kill it with a lance through the back of the neck.

và giết chúng bằng một cây giáo đâm xuyên vào cổ.

Và họ kéo những con cá mập này trở lại Purteen Harbor,

And then they'd tow the sharks back to Purteen Harbour,

boil them up, use the oil.

đun thịt chúng và sử dụng loại dầu này.

They also used the flesh as well, for fertilizer

Ngoài ra họ dùng thịt cá làm phân bón

và sử dụng những cái vây của chúng.

and also would fin the sharks.

This is probably the biggest threat to sharks worldwide --

Đây có thể là mối nguy hại lớn nhất đối với loài cá mập trên toàn thế giới --

Đó là việc lấy vây cá mập.

the finning of sharks.

Chúng ta thường bị hoảng sợ vì những chiếc"hàm cá mập".

We're often frightened of sharks, thanks to "Jaws."

Có khoảng 5 hay 6 người đã bị giết chết

Maybe five or six people get killed by sharks every year.

bởi cá mập hàng năm.

Trong thời gian gần đây, con số đó chỉ là một vài, tôi nói đúng chứ? Chính xác là một vài tuần đây thôi.

There was someone recently, wasn't there? Just a couple weeks ago.

Chúng ta đã giết khoảng 100 triệu con cá mập mỗi năm.

We kill about 100 million sharks a year.

So I don't know what the balance is,

Vì vậy tôi không hiểu sự cân bằng là như thế nào.

but I think sharks have more right to be fearful of us than we have of them.

nhưng tôi nghĩ rằng, cá mập lo sợ chúng ta nhiều hơn so với những nỗi lo của chúng ta về chúng.

Đây là 1 tài liệu về nghề đánh bắt cá có đầy đủ dẫn chứng,

It was a well-documented fishery.

As you can see here, it peaked in the '50s,

và bạn có thể thấy ở đây, nó đạt mức đỉnh vào những thập niên 50

khi mà chúng ta giết 1.500 con cá mập mỗi năm.

where they were killing 1,500 sharks a year.

Và số lượng của chúng giảm một cách nhanh chóng - khi nghề cá bùng nổ và phá sản,

And it declined very fast -- a classic boom-and-bust fishery,

dẫn tới việc một số đàn cá bị mất hẳn

which suggests that a stock has been depleted

or there's low reproductive rates.

hay tỉ lệsinh sản thấp.

They killed about 12,000 sharks within this period,

Và họ đã giết khoảng 12.000 con cá mập vào thời kỳ đó,

thật vậy bằng cách xâu chuỗi các địa danh Manila

literally just by stringing a Manila rope

ngoài khơi vịnh Keem

off the tip of Keem Bay up in Achill Island.

ở hoàn đảo Achill

Sharks were still killed up into the mid-80s,

Cá mập đã bị giết vào những giữa những năm 80,

especially out of places like Dunmore East in County Waterford.

đặc biệt là ở phía đông Dunmore của County Waterford.

About two and a half, 3,000 sharks were killed up till '85,

Và khoảng 2.503.000 con cá mập đã bị giết tính đến 1985,

mainly by Norwegian vessels.

bởi rất nhiều các tàu đánh cá Nauy.

You can't really see,

Màu đen, bạn không thể nhìn thấy nó một cách rõ ràng, nhưng đây là số lượng tàu săn bắt cá mập khổng lồ của người Nauy

but these are Norwegian basking shark hunting vessels.

và đường thẳng mầu đen ở hoa tiêu

The black line in the crow's nest signifies this is a shark vessel,

biểu thị một tàu đánh bắt cá mập

rather than a whaling vessel.

thay cho tàu đánh bắt cá voi.

The importance of basking sharks to the coast communities

Tầm quan trọng của loài cá mập khổng lồ đối với cộng đồng dân cư sống gần bờ biển

is recognized through the language.

được biết đến thông qua ngôn ngữ.

I don't pretend to [know many Irish words],

Tôi không rõ lắm về tiếng Ailen,

but in Kerry they were often known as "ainmhide Na seolta,"

Nhưng ở Kerry chúng thường được gọi là "Ainmhide na seolta,"

quái vật với những chiếc buồm.

"the monster with the sails."

Và tên gọi khác "Liop an da lapa,"

Another title would be "liop an dá lapa,"

Con thú to lớn với 2 chiếc vây.

"the unwieldy beast with two fins."

"Liabhan mor", liên tưởng tới một loài động vật lớn

"Liabhán mór," suggesting a big animal.

Hay cái tên mà tôi ưa thích, "Liabhan chor greine,"

Or my favorite, "liabhán chor gréine," "the great fish of the sun."

Loài cá khổng lồ của mặt trời,

That's a lovely, evocative name.

một cái tên đáng yêu và gợi hình.

On Tory Island -- a strange place anyway -- they were known as "muldoons."

Trên hòn đảo Tory, một nơi rất khác lạ, nơi mà được gọi là muldoons

(Laughter)

và dường như không ai biết tại sao.

No one seems to know why.

Hi vọng sẽ không có ai từ Tory tới đây; một nơi thật đẹp, thật đáng yêu.

Hope there's no one from Tory here. Lovely place.

Nhưng thông thường thì tất cả đều ở xung quanh hòn đảo,

But more commonly all around the island, they were known as the sunfish.

chúng được biết đến là loài cá mặt trời.

And this represents their habit of basking on the surface

Cái tên này thể hiện thói quen ngoi lên mặt nước của chúng khi mặt trời xuống bóng.

when the sun is out.

Có một mối quan ngại lớn rằng số lượng loài cá mập khổng lồ đang ngày càng suy giảm

There's great concern that basking sharks are depleted

all throughout the world.

trên khắp thế giới.

Some say it's not population decline,

Một vài người nghĩ rằng đó không phải là sự suy giảm số lượng.

it might be a change in the distribution of plankton.

Điều này có thể là do sự thay đổi trong phân bổ các sinh vật phù du.

It's been suggested

Và người ta cho rằng cá mập khổng lồ đóng vai trò

that these sharks would make fantastic indicators of climate change,

như một nhân tố biều thị chính xác sự thay đổi khí hậu,

bởi vì về cơ bản với chiếc mồm mở rộng của mình,

as they're basically continuous plankton recorders,

chúng sẽ ăn tất cả các loài sinh vật phù du bơi xung quanh .

swimming around with their mouth open.

Cá mập khổng lồ được liệt vào danh sách các loài động vật cần được bảo vệ của IUCN.

They're now listed as vulnerable under the IUCN.

Có những phong trào ở Châu Âu bảo vệ chúng khỏi sự đánh bắt.

There's movements in Europe to try and stop catching them.

Hiện tại có luật cấm đánh bắt chúng, thậm chí không được đưa chúng vào bờ

There's now a ban on catching and even landing them,

even landing ones caught accidentally.

và thậm chí luật còn được áp dụng đối với những trường hợp cá mập khổng lồ vô tình mắc lưới.

They're not protected in Ireland;

Loài cá mập này không được bảo vệ ở Ailen.

in fact, they have no legislative status in Ireland whatsoever,

Thực tế rằng, không hề có luật lệ nào nói về việc bảo vệ nó ở Ailen,

mặc cho những nỗ lực bảo vệ loài cá mập này

despite our importance for the species

và bảo vệ khu vực sinh sống lâu nay của chúng.

and also the historical context within which basking sharks reside.

We know very little about them.

Chúng ta biết rất ít về chúng.

And most of what we do know

và hầu hết những gì ta biết về chúng

is based on their habit of coming to the surface --

chỉ dựa trên những thói quen của chúng khi chúng nổi lên mặt nước.

Và chúng ta cố gắng đoán xem chúng đang làm gì

we try and guess what they're doing from their behavior on the surface.

qua những hành vi của chúng trên mặt nước.

I only found out last year, at a conference on the Isle of Man,

Tôi cũng chỉ mới hiểu ra vấn đề tại một cuộc hội thảo được tổ chức trên hòn đảo nhỏ Man, năm vừa rồi,

just how unusual it is to live somewhere

hiếm khi sống ở nơi nào

where basking sharks regularly, frequently and predictably

nơi mà cá mập thường

ngoi lên mặt nước để "tắm nắng".

come to the surface to "bask."

Và đây là một cơ hội lý tưởng trong quá trình nghiên cứu khoa học

It's a fantastic opportunity for a scientist

được nhìn và trải nghiệm về loài cá mập khổng lồ,

to see and experience basking sharks.

chúng là những sinh vật kỳ diệu.

They are awesome creatures.

chúng mang đến cho ta cơ hội tuyệt vời để tiếp cận và nghiên cứu chúng

It gives us a fantastic opportunity to study them, to get access to them.

Vì vậy đó là những điều chúng tôi đã thực hiện vài năm qua -- nhưng năm năm ngoái là một năm quan trọng --

What we've been doing for a couple years -- last year was a big year --

là năm chúng tôi thực hiện việc đánh dấu những con cá mập

is we started tagging sharks,

vì vậy chúng tôi cố gắng tìm ra những ý tưởng mới

so we could try to get some idea of sight fidelity and movement

về sự chính xác trong cách nhìn và sự di chuyển hay những thứ đại loại như vậy.

and things like that.

Và chúng tôi tập trung chủ yếu

So we concentrated mainly in North Donegal and West Kerry

ở phía bắc Donegal và phía tay Kerry -

as the two areas where I was mainly active.

hai khu vực chúng tôi tập trung quan sát.

And we tagged them very simply, not very high-tech,

Chúng tôi đánh dấu chúng rất đơn giản, không phải sử dụng công nghệ cao,

chỉ với một cái sào lớn và dài.

with a big, long pole.

Đây là một chiếc cần câu cá

This is a beachcaster rod with a tag on the end.

với chiếc gắn thẻ để đánh dấu ở đầu.

You go up in your boat and tag the shark.

Lên thuyền và gắn thẻ đánh dấu vào cá mập.

And we were very effective.

Chúng tôi đã làm việc hiệu quả.

We tagged 105 sharks last summer.

chúng tôi đã đánh dấu được 105 con cá mập vào mùa hè vừa qua

Chúng tôi đã thực hiện được 1/3 công việc trong 3 ngày

We got 50 in three days off Inishowen Peninsula.

ngoài khơi Inishowen Peninsula.

Half the challenge to get access

Một nửa thử thách đã trải qua, ở đúng địa điểm và đúng thời gian.

is to be in the right place at the right time.

Nhưng đây là một thủ thuật rất dễ và đơn giản.

But it's a very simple, easy technique; I'll show you what it looks like.

Tôi sẽ chỉ cho bạn biết trông chúng như thế nào.

Chúng tôi dùng một camera quan sát trên thuyền

We use a pole camera on the boat to actually film the shark.

và quay phim lũ cá mập.

One, it's to try and work out the gender of the shark.

Một trong những việc chúng tôi làm là tìm và phân loại giới tính của những con cá mập.

We also deployed some satellite tags, so we did use high-tech stuff as well.

Ngoài ra chúng tôi còn sử dụng 2 máy phát tín hiệu vệ tinh và các thiết bị công nghệ cao khác.

Các thiết bị này là các thiết bị lưu trữ.

These are archival tags.

What they do is store the data.

Công việc mà chúng thực hiện là lưu trữ dữ liệu.

A satellite tag only works when the air is clear of the water

Một máy phát tín hiệu vệ tinh chỉ hoạt động trong môi trường nước trong

và có thể gửi tín hiệu lên vệ tinh.

and can send a signal to the satellite.

và dĩ nhiên, cá mập, loài cá ít khi ngoi lên mặt nước.

And sharks and fish are underwater most of the time,

Vì vậy việc xác định vị trí của loài cá mập này

so this tag actually works out the locations of shark,

depending on the timing and the setting of the sun,

phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố thời gian và sự di chuyển của mặt trời,

thêm vào đó là nhiệt độ của nước và độ sâu mà cá đang bơi.

plus water temperature and depth.

Bạn phải kiên nhẫn để tìm lại hướng đi.

And you have to kind of reconstruct the path.

What happens is,

Việc nhận diện một con cá mập là khi bạn tháo thiết bị phát sóng sau một thời gian nhất định,

you set the tag to detach from the shark after a fixed period --

trong trường hợp này là 8 tháng,

in this case, eight months --

và sự thật là đến một ngày thiết bị này bung ra, trôi lững lờ và nói lời chào tới vệ tinh

and literally to the day, the tag popped off,

drifted up, said hello to the satellite

và gửi, không phải tất cả nhưng vừa đủ dữ liệu cho chúng ta sử dụng.

and sent, not all the data, but enough data for us to use.

Và đây là cách duy nhất để tìm hiểu

This is the only way to really work out their behavior and movements

hành vi và sự dịch chuyển của chúng dưới nước.

when they're underwater.

Và đây là 2 bản đồ chúng tôi đã thực hiện.

And here's a couple of maps that we've done.

In that one, you can see that we tagged both off Kerry.

Trên đó, bạn có thể thấy chúng tôi đã đánh dấu 2 lần ngoài khơi Kerry.

Basically, it spent all its time, the last eight months, in Irish waters.

Và về cơ bản cá mập khổng lồ dành phần lớn thời gian trong năm - 8 tháng cuối năm ở vùng biển Ailen.

Vào ngày giáng sinh, nó còn đang quanh quẩn ở khu vực thềm lục địa.

On Christmas, it was out on the shelf edge.

Và đây là một bức ảnh vệ tinh mà chúng tôi chưa phân tích

Here's one we haven't ground-truthed yet

với nhiệt độ của nước biển trên bề mặt và độ sâu,

with sea-surface temperature and water depth,

nhưng một lần nữa, con cá mập thứ 2 dường dư thích thú dành hết thời gian của mình

but again, the second shark spent most of its time

bơi trong và xung quanh vùng nước Ailen.

in and around the Irish Sea.

Năm ngoái, các đồng nghiệp của tôi ở đảo Man

Colleagues from the Isle of Man last year actually tagged one shark

đã đánh dấu một con cá mập

that went from the Isle of Man to Nova Scotia in about 90 days.

con cá này tới đảo Man trên đường tới Nova Scotia trong khoảng 90 ngày.

Nine and a half thousand kilometers -- we never thought that happened.

Đoạn đường này dài đến 9.500 kilomet. Chúng tôi chưa bao giờ nghĩ điều đó có thể xảy ra.

Đồng nghiệp khác ở các bang

Another colleague in the States tagged about 20 sharks off Massachusetts.

đã đánh dấu khoảng 20 con cá mập ngoài khơi bang Massachusetts, và những đánh dấu đó không thực sự hiệu quả.

His tags didn't really work.

Tất cả những gì anh ấy biết là nơi anh ấy đã đánh dấu chúng

All he knows is where he tagged them,

và anh ấy biết nơi chúng bị chết.

and where they popped off.

His tags popped off in the Caribbean,

Và thiết bị của anh ấy bị bung ra ở vùng biển Caribbean

và thậm chí cả ở Brazil.

and even in Brazil.

We thought basking sharks were temperate animals

Và chúng tôi tưởng rằng cá mập khổng lồ là loài động vật ôn đới

and lived in our latitudes,

và chỉ sinh sống trên cùng vĩ độ với chúng ta.

but in actual fact, they're obviously crossing the equator as well.

Nhưng sự thật, chúng cũng đang bơi ngang qua xích đạo.

So very simple things like that,

Và rất đơn giản như vậy,

we're trying to learn about basking sharks.

chúng ta đang cố gắng khám phá loài cá mập khổng lồ.

Tôi nghĩ có một điều

One thing that I think is a very surprising and strange thing

hết sức ngạc nghiên và kỳ lạ

is just how low the genetic diversity of sharks is.

đó là tính đa dạng trong bộ gen của cá mập rất thấp.

I'm not a geneticist, so I won't pretend to understand the genetics.

Tôi không phải là một nhà nghiên cứu về gen, vì vậy tôi sẽ không ra vẻ am hiểu về gen.

Và điều là lý do tại sao chúng ta cần môt sự hợp tác toàn diện.

And that's why it's great to have collaboration.

Whereas I'm a field person,

Nhưng ngược lại, tôi là một người nghiên cứu chuyên môn,

I get panic attacks

Tôi cảm thấy hoang mang nếu tôi dành hàng giờ

if I have to spend too many hours in a lab with a white coat on.

trong phòng thí nghiệm, khoác lên mình chiếc áo khoác trắng -- khiến tôi quên hết tất cả

Take me away.

Vì vậy chúng tôi cần cộng tác với những nhà nghiên cứu gen, họ am hiểu về lĩnh vực này.

So we can work with geneticists who understand that.

So when they looked at the genetics of basking sharks,

Khi họ nhìn vào bộ gen của loài cá mập khổng lồ,

Họ phát hiện ra rằng sự khác biệt này nhỏ đến kinh ngạc.

they found that the diversity was incredibly low.

Nếu bạn nhìn vào dòng đầu tiên,

If you look at the first line, really,

bạn có thể nhận ra rằng sự các loài cá mập có bộ gen khá giống nhau.

you can see that all these different shark species are all quite similar.

Tôi nghĩ rằng điều này về cơ bản có nghĩa chúng đều là cá mập

I think this means they're all sharks

Và chúng có chung tổ tiên.

and they've come from a common ancestry.

Nếu bạn nhìn vào sự đa dạng của cấu trúc nu-cle-o-tit,

But if you look at nucleotide diversity,

which is more genetics that are passed on through the parents,

được tổ hợp từ nhiều gen hơn, đó là do được thừa hưởng từ bố mẹ của chúng,

you see that basking sharks, if you look at the first study,

bạn có thể thấy rằng cá mập khổng lồ, nếu bạn nhìn vào nghiên cứu thứ nhất,

was order of magnitude less diverse even than other shark species.

là một trật tự của một sắp xếp ít khác biệt lớn

hơn là những loài cá mập khác.

You can see this work was only done in 2006.

Và bạn có thể thấy rằng công việc này đã được thực hiện vào năm 2006

Before 2006, we had no idea of the genetic variability of basking sharks.

Trước đó, chúng ta không hề hiểu về sự đa dạng gen của loài cá mập khổng lồ.

Chúng ta không hề biết, làm thế nào để phân biệt chúng so với những con cá mập khác

We had no idea: Did they distinguish into different populations?

Có nhận diện được chúng không?

Were there subpopulations?

And that's very important if you want to know

Và dĩ nhiên, điều đó rất quan trọng nếu bạn muốn tìm hiểu

số lượng và tình trạng của loài động vật này.

what the population size is, and the status of the animals.

So, Les Noble in Aberdeen kind of found this a bit unbelievable, really.

Và Les Noble ở Aberdeen

đã cố gắng khám phá những điều khó tin nhất.

So he did another study using microsatellites,

Vì vậy anh ấy đã thực hiện các nghiên cứu khác

sử dụng các vi vệ tinh,

đắc hơn nhiều nhưng lại rất nhanh chóng

which is much more expensive, much more time-consuming,

and to his surprise, came up with almost identical results.

và, điều này đã làm cho anh ấy ngạc nhiên bởi cnhững thiết bị này cho kết quả gần như giông hệt nhau

So it does seem to be that basking sharks, for some reason,

Nghĩa là

những con cá mập kia, vì lý do nào đó, chúng có những sự khác biệt rất nhỏ

have incredibly low diversity.

And it's thought maybe it was a genetic bottleneck,

Và người ta suy luận rằng đó là một nút cổ chai, nút cổ chai trong cấu trúc gen

được cho là có từ 12.000 năm trước,

thought to have been 12,000 years ago,

và điều này dẫn đến tính đa dạng thấp.

and this has caused a very low diversity.

And yet, if you look at the whale shark,

Và chưa hết, nếu bạn nhìn vào những con cá mập voi,

which is the other plankton-eating large shark,

cũng là một loài cá mập lớn ăn phù du,

its diversity is much greater.

nhưng chúng có tính đa dạng hơn nhiều

So it doesn't really make sense at all.

tuy nhiên nó không hẳn đã rõ ràng tất cả.

They found that there was no genetic differentiation

Họ khám phá ra rằng không có sự khác biệt nào về cấu trúc gen

giữa bất cứ loài cá mập khổng lồ đại dương trên thế giới.

between any of the world's oceans of basking sharks:

even though they're found throughout the world,

Vì vậy, thậm chí đối với loài cá mập khổng lồ sinh sống trên khắp các vùng biển của thế giới này,

you couldn't tell the difference, genetically,

bạn bạn cũng khó có thể tìm ra được sự khác biệt về mặt di truyền

from one from the Pacific, Atlantic, New Zealand, Ireland, South Africa.

dù chúng ở những nơi khác nhau như Thái Bình Dương, Ailen, hay Nam Mỹ.

Về cơ bản chúng giống nhau.

They all basically seem the same.

Nhưng một lần nữa, điều này lại khiến chúng ta phải ngạc nhiên. Bạn sẽ không ngờ được.

Which, again, is kind of surprising; you wouldn't expect that.

I don't understand or pretend to understand this;

Tôi không hiểu. Tôi không lgiả vờ hiểu rõ về điều này.

Cũng có thể do tôi nghi ngờ các ngà di truyền học cũng không hiều gì về nó

I suspect most geneticists don't either,

nhưng họ đưa ra được các con số.

but they produce the numbers.

So you can actually estimate the population size

Và thậm chí, bạn có thể ước tính số lượng loài cá này.

dựa vào sự khác biệt của bộ gen.

based on the diversity of the genetics.

Rus Hoelzel đã có kết quả khá chính xác về số lượng loài này

And Rus Hoelzel came up with an effective population size:

khoảng 8.200 con.

8,200 animals.

Số lượng như vậy.

That's it -- 8,000 animals in the world.

8.000 con cá mập trên thế giới.

You're thinking, "That's ridiculous. No way."

Chắc bạn đang nghĩ, " Thật buồn cười. Không đời nào."

So Les did a finer study,

Vì thế Les thực hiện một cuộc nghiên cứu tỉ mỉ hơn

and he found out it came out about 9,000.

và ông ấy đã ước tính, số lượng của chúng vượt qua con số 9.000.

Và sử dụng máy phát tín hiệu vi vệ tinh khác nhau để thu thập được nhiều kết quả.

Using different microsatellites gave the different results,

Nhưng tính toán sau tất cả nghiên cứu này chỉ ra

but the mean of all these studies is about 5,000,

số lượng của chúng chỉ khoảng 5.000,

Cá nhân tôi hoàn toàn không tin vào kết quả này,

which I personally don't believe.

But then, I am a skeptic.

nhưng tôi là người hay hoài nghi.

But even if you toss a few numbers around,

Nhưng thậm chí nếu bảo bạn đưa ra vài con số,

you're probably talking an effective population of about 20,000 animals.

Có thể bạn nói rằng số lượng của chúng cỡ khoảng 20,000 cá thể.

Bạn có nhớ bao nhiêu con cá mập kia đã bị giết ở ngoài khơi Achill

Do you remember how many they killed off Achill in the 70s and the 50s?

trong những thập niên 50 và 70 ko?

So what it tells us, actually,

Nó phản ánh sự thật rằng

is that there's actually a risk of extinction of this species

loài động vật này có nguy cơ bị tuyệt chủng

because its population is so small.

bởi vì số lượng của chúng quá ít.

In fact, of those 20,000,

Trên thực tế, trong số 20,000 con cá mập khổng lồ, ước tính có khoảng 8000 con cá cái.

8,000 were thought to be females.

Chỉ có khoảng 8.000 con cá mập khổng lồ cái trên thế giới thôi ư?

There's only 8,000 basking shark females in the world?

Tôi không biết. Tôi không tin vào điều này.

I don't know. I don't believe it.

Vấn đề

The problem with this is they were constrained with samples.

là có phải họ bị thúc ép phải lấy nhiều vật mẫu

Họ không có đủ các vật mẫu.

They didn't get enough samples

to really explore the genetics in enough detail.

để nghiên cứu về gen

một cách đầy đủ chi tiết.

So, where do you get samples from for your genetic analysis?

Bạn nhận mẫu thử từ đâu

cho việc phân tích gen của mình?

Well, one obvious source is dead sharks --

Hiển nhiên là từ xác những con cá mập bị chết,

Những xác con cá mập bị chết bị phân hủy.

dead sharks, washed up.

Chúng tôi có thể thu thập được 2 hay 3 con cá mập bị chết ở Ailen mỗi năm,

We might get two or three dead sharks washed up in Ireland a year,

nếu chúng ta may mắn.

if we're kind of lucky.

Another source would be fisheries' bycatch.

Mẫu thử khác có thể lấy được từ việc đánh bắt chúng.

Chúng ta có thể đánh bắt một vài con trên bề mặt của lưới đánh cá.

We were getting quite a few caught in surface drift nets.

Bây giờ thì điều này bị cấm, và đó là tin tốt cho chúng.

That's banned now, and that'll be good news for the sharks.

Một vài con bị bắt trong lưới rà, lưới vét.

And some are caught in nets, in trawls.

This is a shark that was actually landed in Howth just before Christmas --

Đây là một con cá mập bị đánh bắt ở Howth, ngay trước giáng sinh,

Điều này là bất hợp pháp, bởi vì bạn không được phép làm điều này theo luật của Liên Đoàn Châu Âu,

illegally, because you're not allowed to do that under EU law --

và con cá này đã được bán với giá 8 euro mỗi kg thịt.

and was actually sold for eight euros a kilo as shark steak.

Họ thậm chí còn đăng cả công thức làm món ăn lên tường, cho đến khi họ được thông báo rằng, việc làm này là bất hợp pháp.

They even put a recipe up on the wall,

until they were told it was illegal.

Và họ đã đồng ý làm theo.

They actually did get a fine for that.

Nếu bạn quan sát tất cả những nghiên cứu mà tôi đã cho các bạn xem.

So if you look at all those studies I showed you,

tổng số lượng vật mẫu trên toàn thế giới

the total number of samples worldwide

là 86 tính đến thời điểm hiện tại.

is 86, at present.

Và nó là một công việc quan trọng,

So it's very important work,

họ có thể hỏi những câu hỏi rất thú vị,

and they can ask some really good questions,

và nói cho chúng ta biết số lượng của chúng

and tell us about population size and subpopulations and structure,

số lượng nhận diện được cũng như cấu trúc quần thể loài,

but they're constrained by lack of samples.

nhưng họ bị giới hạn năng lực nghiên cứu bởi vì thiếu các vật mẫu.

Hiện nay khi chúng tôi đánh dấu những con cá mập,

When we were out tagging our sharks --

this is how we tagged them on the front of a RIB, get in there fast --

vấn đề là làm thế nào có thể đánh dấu được chúng ở vị trí phía trước xương sường -- phải thực hiện rất nhanh --

vì đôi khi những con cá mập này sẽ chống cự.

occasionally, the sharks do react.

có lần chúng tôi bơi ngược về Malin Head phía trên Donegal,

On one occasion, when we were up in Malin Head in Donegal,

con cá mập sẽ quẫy mạnh vào mạn sườn của tầu bằng cái đuôi của nó,

the shark smacked the side of the boat with his tail,

more, I think, in startle to the fact that a boat came near it,

hơn nữa, tôi nghĩ, tôi thực sự hoảng hốt khi chiếc thuyền tới gần nó,

rather than the tag going in.

hơn là việc bắn tên đánh dấu nó.

Và cuối cùng mọi chuyện cũng ổn. Chúng tôi ướt đẫm. Nhưng may là không có chuyện gì xảy ra.

And that was fine. We got wet. No problem.

và sau đó tôi và Emmett

And then when myself and Emmett got back to Malin Head, to the pier,

quay trở lại Malin Head, ở bến tàu,

Tôi nhận ra một vài chất lỏng trơn, đặc và đen trước tàu.

I noticed some black slime on the front of the boat.

I used to spend a lot of time on commercial fishing boats,

Và tôi nhớ -- tôi đã từng dành rất nhiều thời gian trên những con tàu đánh cá

Tôi nhớ các ngư dân khẳng định với tôi rằng

and I remember fishermen saying

they can tell when a basking shark has been caught in a net,

khi một con cá mập khổng lồ bị mắc lưới

nó thường thải chất lỏng này.

because it leaves a black slime behind.

Và tôi nghĩ chất lỏng kia chắc chắc của một con cá mập nào đó.

So that must have come from the shark.

Hiện tại chúng tôi có một mối quan tâm

Now, we had an interest in getting tissue samples for genetics

trong việc thu thập các mẩu mô để nghiên cứu về gen

because we knew they were very valuable.

bởi vì chúng tôi nghĩ những mẫu này rất quý giá.

We would use conventional methods;

Và chúng tôi sử dụng các phương pháp truyền thống --

I have a crossbow -- you see it in my hand there,

Tôi có một cây súng bắn tên, bạn có thể nhìn thấy nó trên tay tôi đây,

which we use to sample whales and dolphins for genetic studies as well.

cái này được chúng tôi sử dụng để lấy các mẫu vật của cá voi cũng như cá heo cho việc nghiên cứu về gen.

Và tôi đã thử, tôi dùng rất nhiều thủ thuật.

So I tried that, I tried many techniques.

nhưng vô ích, nó chỉ làm gẫy mũi tên của tôi

All it was doing was breaking my arrows,

vì da cá mập rất cứng.

because the shark's skin is just so strong.

Không có cách nào để lấy được mẫu vật từ chúng.

There was no way we were going to get a sample from that.

Việc đó không hiệu quả.

That wasn't going to work.

So when I saw the black slime on the bow of the boat,

Và khi tôi nhìn thấy chất lỏng màu đen trên mũi tàu,

I thought, "If you take what you're given in this world ..."

Tôi nghĩ, "Sao không sử dụng cái được ban tặng trên thế giới này ..."

So I scraped it off.

Và tôi đã nạo lấy chúng.

I had a little tube with alcohol in it to send to the geneticists.

Tôi chỉ có rất ít lọ chứa cồn để gửi tới các nhà phân tích gen.

Tôi đã lấy những chất lỏng đó và gửi tới Aberdeen.

So I scraped the slime off and sent it to Aberdeen,

Tôi nói "Anh thử xem"

and said, "You might try that."

Và họ nghiên cứu chúng trong hàng tháng.

And they sat on it for months.

Chúng tôi chỉ có duy nhất một cuộc hội thảo ở Man.

It was only because we had a conference on the Isle of Man.

Nhưng tôi vẫn liên lạc bằng email

But I kept emailing Les, saying,

"Anh đã xem qua chất lỏng tôi gửi cho anh chưa?"

"Have you had a chance to look at my slime?"

Và anh ấy nói, "vâng, vâng, từ từ, bình tĩnh, ngay đây."

And he was like, "Yeah, yeah. Later."

Dù sao đi chăng nữa anh ấy nghĩ anh ấy nên thực hiện việc kiểm tra mẫu thử,

He thought he'd better do it because I never met him before;

bởi vì tôi chưa từng gặp anh ấy

he might lose face if he hadn't done the thing I sent him.

và anh ấy có thể mất mặt nếu anh ấy không nghiên cứu mẫu tôi đã gửi cho anh ấy.

và anh ấy đã sửng sốt khi phát hiện ra ADN trong chất lỏng.

And he was amazed that they actually got DNA from the slime.

Họ đã phóng đại và kiểm tra nó

They amplified it and they tested it,

và họ tìm ra, vâng, đó chính là ADN của cá mập khổng lồ,

and they found, yes, this was actually basking shark DNA,

được lấy từ chất lỏng đó.

which was got from the slime.

Anh ấy đã rất mừng.

So he was very excited.

Chất lỏng này được đặt tên là chất lỏng cá mập của Simon

It became known as "Simon's shark slime."

Tôi nghĩ "Này, anh biết không, tôi có thể nghiên cứu dựa vào kết quả này đấy."

And I thought, "Hey, you know, I can build on this."

chúng tôi thống nhất tiến hành công việc

So we thought, OK, we're going to try to get out and get some slime.

và thu thập thêm chất lỏng.

được sử dụng 3.500 đô cho máy phát tín hiệu vệ tinh,

So having spent three-and-a-half thousand on satellite tags ...

tôi nghĩ tôi nên đầu tư 7.95 USD - giá của mỗi máy phát --

I then thought I'd invest 7.95 -- the price is still on it --

cho kho phần cứng của mình ở Kilrush

in my local hardware store in Kilrush

for a mop handle,

đối với công việc lau chùi bằng tay

and even less money on some oven cleaners.

và thậm chí phải trả ít tiền hơn cho người lau chùi lò thí nghiệm.

And I wrapped the oven cleaner around the edge of the mop handle

việc lau chùi phòng thí nghiệm

là hết sức cần thiết

and ...

(Laughter)

tôi có một cơ hội

I was desperate to have an opportunity to get some sharks.

để tóm một vài con cá mập.

And this was into August now, and normally sharks peak in June, July,

Đang bước sang tháng 8,

thông thường thì cá mập hoạt động mạnh nhất vào tháng 7.

và hiếm khi bạn nhìn thấy chúng vào lúc này.

and you rarely see them, or rarely can be in the right place

Bạn cũng hiếm khi có thể đến đúng chỗ để tìm ra những con cá mập vào tháng 8 .

to find sharks into August.

We were desperate, so we rushed out to the Blaskets

Chúng tôi đã rất thất vọng.

Chúng tôi đã vội vã tới Blasket ngay sau khi chúng tôi nhận được thông tin chúng đang ở đó

as soon as we heard there were sharks there,

and managed to find some sharks.

và quyết tâm tìm ra chúng.

So by just rubbing the mop handle down the shark

chỉ với việc chạm tay lên con cá mập

khi nó đang bơi phía dưới con thuyền --

as it swam under the boat --

you see a shark running under the boat here --

bạn thấy rằng, đây là một con cá mập đang bởi ở dưới thuyền --

chúng tôi xoay sở để lấy mẫu chất lỏng.

we managed to collect slime.

And here it is.

và nó đây rồi!.

Look at that lovely black shark slime.

Nhìn xem, chất lỏng màu đen này đáng yêu phải không :)

And in about half an hour, we got five samples.

và trong vòng nửa giờ đồng hồ,

chúng tôi đã thu thập được 5 mẫu thừ 5 con cá mập khác nhau,

Five individual sharks were sampled

được lấy mẫu sử dụng hệ thống mẫu thử cá mập của Simon.

using Simon's Shark Slime Sampling System.

(Cười)

(Laughter)

(Applause)

(Vỗ tay)

Tôi đã nghiên cứu về cá voi và cá heo ở Ailen trong suốt 20 năm qua,

I've been working on whales and dolphins in Ireland for 20 years now,

và chúng gây cho tôi ít nhiều ấn tượng.

and they're a bit more dramatic.

Bạn có thể có cơ hội thấy cá voi lưng gù dài cả chục mét

You probably saw the humpback whale footage

chúng tôi đã ở ngoài khơi Wexford trong 1 hay 2 tháng.

we got a month or two ago off County Wexford.

Bạn luôn nghĩ rằng mình có quyền tạm quên đi thế giới

And you always think you might have some legacy

you can leave the world behind,

Và tôi đang nghĩ về những cú nhảy lên khỏi mặt nước của cá voi lưng gù

and I was thinking of humpback whales breaching and dolphins.

và cá heo.

Nhưng này, mỗi khi những điều này diễn ra trước mắt bạn

But hey -- sometimes these things are sent to you

và bạn cũng chỉ có cơ hội được quan sát khi chúng tới gần.

and you just have to take them when they come.

và đây có thể là một tài sản lớn --

So this is possibly going to be my legacy --

Chất lỏng cá mập của Simon.

Simon's Shark Slime.

Năm nay, chúng tôi đã có tiền

We got more money this year

để tiến hành vào việc thu thập nhiều hơn các mẫu thí nghiệm.

to carry on collecting more and more samples.

One thing that is very useful is that we use a pole camera --

Và một điều có vẻ rất hữu dụng

là chúng tôi sử dụng một chiếc máy quay phim - đây là đồng nghiệp của tôi với chiếc máy quay phim

this is my colleague, Joanne, with a pole camera --

chúng tôi có thể nhìn xuống phía dưới con cá mập.

where you can look underneath the shark.

Bạn có thể nhận ra, trên mình những con cá đực có những mấu bám

What you're trying to look at is, the males have claspers,

đung đưa phía sau những con cá mập.

which kind of dangle out behind the back of the shark.

So you can quite easily tell the gender of the shark.

Vì vậy bạn có thể dễ dàng đoán biết được giới tính của chúng.

Và chúng ta có thể đoán được giới tính của cá mập

If we can tell the gender of the shark before we sample it,

trước khi chúng tôi lấy mẫu nó,

chúng tôi có thể nói với những nhà phân tích gen là mẫu thí nghiệm được lấy từ con đực hay con cái.

we can tell the geneticist this was taken from a male or a female.

Bởi vì hiện nay, xét về việc nghiên cứu gen mà nói

Because in the moment, they have no way, genetically,

thì không có sự khác biệt về gen giữa con đực và con cái,

of telling the difference between a male and a female,

thông tin này đã làm tôi vô cùng ngạc nhiên,

which I find staggering,

bởi vì họ không hề có cơ sở để

because they don't know what primers to look for.

có thể xác định giới tính của một con cá mập

Being able to tell the gender of a shark

đây là một điều quan trọng

is very important for things like policing the trade

để đưa ra luật áp dụng trong thương mại

in basking shark and other species through the sightings,

về cá mập khổng lồ và các loài khác trong quần thể của chúng,

bởi vì buôn bán cá mập là bất hợp pháp.

because it is illegal to trade in these sharks.

chúng bị bắt và bầy bán trên thị trường

And they are caught and are on the market.

Vì thế, là một nhà sinh vật học,

So as a field biologist,

you just want to get encounters with these animals,

bạn chỉ muốn có cơ hội để được khám phá chúng.

Bạn muốn khám phá bằng tất cả khả năng của mình.

and learn as much as you can.

They're often quite brief, they're often very seasonally constrained.

Tóm lại, chúng thường rất im lặng. Chúng thường thay đổi tính cách theo mùa.

Bạn chỉ muốn tìm hiểu về chúng nhiều nhất và sơm nhất

You just want to learn as much as you can as soon as you can.

Nhưng điều này không phải lập dị

But isn't it fantastic

that you can then offer these samples and opportunities

rằng bạn thường quan tâm tới các mẫu vật

và tạo cơ hội cho các ngành khác, chẳng hạn nhưng các nhà di truyền học,

to other disciplines, such as the geneticists,

những người có thể tìm ra rất nhiều thông tin từ những mẫu vật đó.

who can gain so much more from that.

So as I said, these things are sent to you in strange ways.

như tôi đã nói,

những thứ này đến với bạn theo một cách kỳ lạ. Hãy nghiên cứu chúng khi bạn có thể.

Grab them while you can.

I'll take that as my scientific legacy.

Tôi sẽ xem nó như là một tài sản khoa học của mình.

Hopefully, I might get something a bit more dramatic and romantic

Hi vọng rằng, tôi có thể tìm ra thứ gì đó gây ấn tượng sâu sắc và lãng mạn trước khi tôi chết.

before I die.

Nhưng đây là thời điểm để thực hiện, cảm ơn vì điều đó.

But for the time being, thank you for that.

Và hãy quan tâm tới lũ cá mập.

And keep an eye out for sharks.

If you're more interested, we have a basking shark website now set up.

Nếu bạn quan tâm nhiều hơn, chúng ta sẽ thiết lập ngay một website về cá mập khổng lồ

cảm ơn, cảm ơn các bạn vì đã lắng nghe.

So thank you and thank you for listening.

(Applause)

(Vỗ tay)