Anil Ananthaswamy: What it takes to do extreme astrophysics

Anil Ananthaswamy: İleri derecede astrofizik çalışması yapmak için ne gereklidir?

Çeviri: Aylin Atay Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I would like to talk today

Bugün konuşmak istediğim konu

about what I think is one of the greatest adventures

bana göre insanlığın bugüne kadar girişim yaptığı

human beings have embarked upon,

dünyanın en harika maceralarindan biri:

which is the quest to understand the universe

evreni anlama arayışı

and our place in it.

ve bizim buradaki yerimizdir.

My own interest in this subject, and my passion for it,

Bu konuya olan ilgim ve tutkum

began rather accidentally.

aslında çok şans eseri başladı.

I had bought a copy of this book,

Bir kitap satın almıştım,

"The Universe and Dr. Einstein" --

"Kainat ve Dr. Einstein" --

a used paperback from a secondhand bookstore in Seattle.

Seattle'da ikinci el kitap evinden aldığım kullanılmış ciltsiz bir kitapti.

A few years after that, in Bangalore,

Birkaç yıl sonra, Bangalore'da

I was finding it hard to fall asleep one night,

uyumakta zorlandığım bir gecede,

and I picked up this book,

nasıl olsa beni 10 dakikada uyutur diye

thinking it would put me to sleep in 10 minutes.

bu kitabı elime aldım.

And as it happened,

Öyle oldu ki,

I read it from midnight to five in the morning in one shot.

bir seferde gece yarısından sabahın beşine kadar okuyup bitirdim.

And I was left with this intense feeling

Bende bıraktığı yoğun duygu

of awe and exhilaration

korkutucu bir saygı ve keyifti

at the universe

evrene

and our own ability to understand as much as we do.

ve bizim olabildiğine anlamaya çalışma gücümüze.

And that feeling hasn't left me yet.

Ve bu duygu beni hâlâ terk etmedi.

That feeling was the trigger for me

Bu duygu benim için bir tetiklemeydi

to actually change my career --

kariyerimi değiştirmek için --

from being a software engineer to become a science writer --

yazılım mühendisliğinden bilim yazarlığına geçmek --

so that I could partake in the joy of science,

bu şekilde bilimin coşkusunda yer alabilmek için,

and also the joy of communicating it to others.

hem de, bunu başkalarıyla paylaşmanın coşkusu.

And that feeling also led me

Aynı zamanda, bu duygu beni

to a pilgrimage of sorts,

bir çeşit ruhani bir yolculuğa çıkartıp

to go literally to the ends of the earth

gerçekten dünyanin bittiği yerlere gitmeye

to see telescopes, detectors,

teleskopları, bulucuları,

instruments that people are building, or have built,

insanların kainatı araştırmak için

in order to probe the cosmos

yaptıkları ya da yapmış oldukları aletleri

in greater and greater detail.

daha fazla ve daha fazla detayla görmeye götürdü.

So it took me from places like Chile --

Öyle ki beni Şili'de --

the Atacama Desert in Chile --

Atakama çölünden --

to Siberia,

Siberya'ya,

to underground mines

yeraltındaki madenlere,

in the Japanese Alps, in Northern America,

Kuzey Amerika'daki Japon Alp'lerinden

all the way to Antarctica

taa Antartika'ya

and even to the South Pole.

hattâ Güney Kutup'una kadar götürdü.

And today I would like to share with you

Ve bugün sizinle paylaşmak istediğim

some images, some stories of these trips.

bu gezilerden bazı resimler ve hikayeler.

I have been basically spending the last few years

Son bir kaç yılı

documenting the efforts

son derece gözüpek adam ve kadınların

of some extremely intrepid men and women

bazen hayatlarını bile tehlikeye atarak

who are putting,

çok ıssız ve acımasız yerlerde

literally at times, their lives at stake

evrenden gelen

working in some very remote and very hostile places

en düşük sinyalleri yakalamak uğruna

so that they may gather the faintest signals from the cosmos

bizim kainatı anlayabilmemiz için yaptıkları

in order for us to understand this universe.

çalışmaları belgelemekle geçiriyorum.

And I first begin with a pie chart --

Ve ilk bir pasta tablosuyla başlıyorum.

and I promise this is the only pie chart

Ve size söz, bu tüm sunumdaki

in the whole presentation --

tek pasta tablosu.

but it sets up the state of our knowledge of the cosmos.

Ama bu tablo evrenle ilgili bilgi konumumuzu kuruyor.

All the theories in physics that we have today

Bugün fizik dalındaki tüm kuramlar

properly explain what is called normal matter --

uygun olarak neyin normal madde --

the stuff that we're all made of --

hepimizin neden yapılmış olduğunu --

and that's four percent of the universe.

açıklar ve bu da evrenin yüzde dördüdür.

Astronomers and cosmologists and physicists think

Gökbilimciler, kainat bilimcileri ve fizikçiler düşünürler ki

that there is something called dark matter in the universe,

evrende karanlık madde denilen bir şey vardır,

which makes up 23 percent of the universe,

ki bu evrenin yüzde 23'ünü kapsar,

and something called dark energy,

ve bir de karanlık enerji denilen birşey,

which permeates the fabric of space-time,

bu da uzay-zaman bünyesine sinmiştir,

that makes up another 73 percent.

ve ayrıca yüzde 73'ünü kapsar.

So if you look at this pie chart, 96 percent of the universe,

Öyleyse, bu pasta tablosuna bakarsanız, evrenin yüzde 96'sı

at this point in our exploration of it,

şu anda bizim keşfedebildiğimiz kadarıyla,

is unknown or not well understood.

bilinmezdir ya da iyi anlaşılmamıştır.

And most of the experiments, telescopes that I went to see

Ve benim de görmek için gittiğim deneylerin ve teleskopların çoğu

are in some way addressing this question,

bir şekilde bu konuya odaklanmışlar,

these two twin mysteries of dark matter and dark energy.

bu çift ikiz karanlık madde ve karanlık enerji gizemine.

I will take you first to an underground mine

Önce sizi bir yeraltı madenine götüreceğim

in Northern Minnesota

kuzey Minnesota'da

where people are looking

insanların aradığı birşey için,

for something called dark matter.

adı karanlık madde.

And the idea here is that they are looking for a sign

Buradaki amaç, karanlık maddenin bulucuları

of a dark matter particle hitting one of their detectors.

tetiklediğinin belirtisini görmek.

And the reason why they have to go underground

Yeraltında olmamızın sebebi

is that, if you did this experiment on the surface of the Earth,

eğer bu deneyi yeryüzünde yaparsak

the same experiment would be swamped by signals

bu aynı deney

that could be created by things like cosmic rays,

evrensel ışınları,

ambient radio activity,

çevredeki radyo etkinliğini,

even our own bodies. You might not believe it,

hatta vücudumuzan gelen sinyalleri çekerdi. Buna inanmayabilirsiniz,

but even our own bodies are radioactive enough to disturb this experiment.

ama kendi vücudumuz bile bu deneyi bozacak kadar radyoaktivite taşır.

So they go deep inside mines

Bu yüzden maden ocaklarının derinliklerine

to find a kind of environmental silence

öyle bir sessizlik ortamı bulmak için

that will allow them to hear

bir karanlık madde taneciği uğultusunun

the ping of a dark matter particle hitting their detector.

bulucularına isabet etmesini sağlayabilmek için iniyorlar.

And I went to see one of these experiments,

Ve ben bu deneylerden birini gözlemlemeye gittim,

and this is actually -- you can barely see it,

ve bunu aslında -- görmek zordu,

and the reason for that is it's entirely dark in there --

ve bunun sebebi, içerisi tamamen karanlık.

this is a cavern that was left behind by the miners

Bu mağara boşluğu madenciler tarafindan

who left this mine in 1960.

1960 yılında terkedilmişdi.

And physicists came and started using it

Ve fizikçiler gelip burayı

sometime in the 1980s.

1980 yıllarında kullanmaya başladılar.

And the miners in the early part of the last century

Ve madenciler, geçen yüzyılın başlarında

worked, literally, in candlelight.

burada resmen mum ışığında çalışdılar.

And today, you would see this inside the mine,

Ve bugün, bunu madenin içerisinde görebilirsiniz

half a mile underground.

yerin yarım mil altında.

This is one of the largest underground labs in the world.

Bu dünyadaki en büyük yeraltı laboratuvarlarından biri.

And, among other things, they're looking for dark matter.

Ve, bir çok şeyin yanısıra, karanlık madde arıyorlar.

There is another way to search for dark matter,

Karanlık madde bulmanın bir yolu daha var,

which is indirectly.

bu da dolaylı yoldan.

If dark matter exists in our universe,

Eğer karanlık madde evrenimizde ve

in our galaxy,

samanyolunda varsa,

then these particles should be smashing together

öyleyse bu tanecikler birbirlerine çarpışmalı

and producing other particles that we know about --

ve bildiğimiz başka tanecikleri oluşturmalı --

one of them being neutrinos.

bunların biri nötrinolar.

And neutrinos you can detect

Ve nötrinoları, su moleküllerine çarptıklarında

by the signature they leave

bıraktıkları kendilerine özel

when they hit water molecules.

izden algılamak mümkün.

When a neutrino hits a water molecule

Bir nötrino bir su molekülüne çarptığında

it emits a kind of blue light,

bir tür mavi ışık yayar,

a flash of blue light,

parlak bir mavi ışık,

and by looking for this blue light,

ve bu mavi ışığa bakarak,

you can essentially understand something about the neutrino

temel olarak nötrino hakkında birşey anlayabilirsiniz

and then, indirectly, something about the dark matter

sonra, dolaylı yoldan, karanlık madde hakkında da bir şey

that might have created this neutrino.

belki bu nötrinoyu oluşturmuşdu.

But you need very, very large volumes of water

Fakat çok ama çok miktarda su

in order to do this.

gerekir bunu yapmak için.

You need something like tens of megatons of water --

Onlarca megaton suya

almost a gigaton of water --

neredeyse bir gigaton suya ihtiyaç vardır --

in order to have any chance of catching this neutrino.

bu nötrinoyu herhangibir yakalama şansı olması için.

And where in the world would you find such water?

Ve dünyanın neresinde bu kadar su bulabir siniz?

Well the Russians have a tank in their own backyard.

Rusların arka bahçelerinde bir depo var.

This is Lake Baikal.

Bu Baykal Gölü.

It is the largest lake in the world. It's 800 km long.

Dünyadaki en büyük göl. 800 km uzunluğunda.

It's about 40 to 50 km wide

40'la 50 km genişliğinde

in most places,

bir çok yerinde,

and one to two kilometers deep.

ve bir-iki kilometre derinliğinde.

And what the Russians are doing

Rusların yaptıkları da

is they're building these detectors

öyle bir bulucular kuruyorlar ki

and immersing them about a kilometer beneath the surface of the lake

bunları gölün yüzeyinin yaklaşık bir kilometre altına indiriyorlar

so that they can watch for these flashes of blue light.

bu şekilde mavi ışıkların parıltılarını gözlemleyebilmek için.

And this is the scene that greeted me when I landed there.

Ben oraya vardığımda da beni bu manzara karşıladı.

This is Lake Baikal

Bu, Siberya kışının doruğundaki

in the peak of the Siberian winter.

Baykal Gölü.

The lake is entirely frozen.

Göl tamamen donmuş.

And the line of black dots

Ve arka planda görünen,

that you see in the background,

yerdeki kara noktacıklar çizgisi de

that's the ice camp where the physicists are working.

fizikçilerin çalıştıkları buz kampı.

The reason why they have to work in winter

Kışın çalışmalarının sebebi ise,

is because they don't have the money to work in summer and spring,

bahar ve yaz çalışmak için paralarının olmayışı,

which, if they did that,

öyle yapmış olsalar,

they would need ships and submersibles to do their work.

bu işi yapmak için gemilere ve denizaltı araçlarına ihtiyaçları olacağındandır.

So they wait until winter --

Bu yüzden kışa kadar bekliyorlar --

the lake is completely frozen over --

göl tamamen donana kadar --

and they use this meter-thick ice

ve bu bir metre kalınlığındaki buzu

as a platform on which to establish their ice camp and do their work.

çalışmalarını yapmak için buz kamplarına yüzey olarak kullanıyorlar.

So this is the Russians working on the ice

İşte bunlar Siberya kışının doruğunda

in the peak of the Siberian winter.

çalışan Ruslar.

They have to drill holes in the ice,

Buzun içinde delik oymaları,

dive down into the water -- cold, cold water --

suya dalmaları -- ki su çok çok soğuk --

to get hold of the instrument, bring it up,

aleti yakalayıp, yukarı çıkartmaları,

do any repairs and maintenance that they need to do,

gerekli her türlü tamirat ve bakımı yapmaları,

put it back and get out before the ice melts.

sonra geriye yerleştirip buzlar erimeden oradan ayrılmaları gerekiyor.

Because that phase of solid ice lasts for two months

Çünkü, buz o şekilde sadece iki ay katı olarak kalıyor,

and it's full of cracks.

ve her yerinde çatlaklar var.

And you have to imagine, there's an entire sea-like lake

Ve düşünün bir kere, bu zeminin altında deniz gibi,

underneath, moving.

hareket eden bir göl var.

I still don't understand this one Russian man

Hâlâ, şu bir Rus'u anlamış değilim,

working in his bare chest,

üstü çıplak çalışıyor,

but that tells you how hard he was working.

ama demek ki o kadar sıkı çalışıyor.

And these people, a handful of people,

Ve bu insanlar, bir avuç insan,

have been working for 20 years,

20 yıldır çalışıyorlar,

looking for particles that may or may not exist.

varolması olası ya da olmayan parçacıkları arıyorlar.

And they have dedicated their lives to it.

Ve hayatlarını buna adamışlar.

And just to give you an idea,

Ve sadece size bir fikir vermek için söyleyeyim,

they have spent 20 million over 20 years.

20 yıldan fazla bir sürede 20 milyon harcamışlar.

It's very harsh conditions.

Bunlar çok zor koşullar.

They work on a shoestring budget.

Kıt kanaat bir bütçeyle çalışıyorlar.

The toilets there are literally holes in the ground

Tuvalet diye yerdeki delikleri kullanıyorlar,

covered with a wooden shack.

tahta bir barakayla örtülmüş.

And it's that basic,

Bu çok basit bir şey belki,

but they do this every year.

ama bunu her yıl yapıyorlar.

From Siberia to the Atacama Desert in Chile,

Siberya'dan Şili'nin Atakama çölüne,

to see something called The Very Large Telescope.

Çok Büyük Teleskop denilen şeyi görmeye.

The Very Large Telescope

Çok Büyük Teleskop,

is one of these things that astronomers do --

bu gökbilimcilerin yaptığı bir şey --

they name their telescopes rather unimaginatively.

teleskoplarını yaratıcı olmayan bir şekilde isimlendirmeleri.

I can tell you for a fact,

Size şunu kesin olarak söyleyebilirim,

that the next one that they're planning is called The Extremely Large Telescope.

bir sonrakinin adını Aşırı Büyük Teleskop koymayı planlıyorlar.

(Laughter)

(Gülüşme)

And you wouldn't believe it,

Ve buna inanmazsınız ama,

but the one after that is going to be called The Overwhelmingly Large Telescope.

ondan sonraki de Ezici Büyüklükteki Teleskop olarak adlandırılacak.

But nonetheless,

Fakat yine de,

it's an extraordinary piece of engineering.

bu, çok muhteşem bir mühendislik ürünü.

These are four 8.2 meter telescopes.

Bunlar dört adet 8.2 metre teleskop.

And these telescopes, among other things,

Ve bu teleskoplar, diğer şeylerin yanında,

they're being used to study

araştırma için kullanılıyor

how the expansion of the universe is changing with time.

zaman içinde evrenin genişlemesinin nasıl değiştiğini.

And the more you understand that,

Ve bunu daha da anladıkça,

the better you would understand

-- evreni oluşturan -- bu karanlık enerjinin ne olduğunu

what this dark energy that the universe is made of is all about.

daha da iyi anlayabilirsiniz.

And one piece of engineering that I want to leave you with

Ve teleskopla ilgili size son iletmek istediğim

as regards this telescope

bir mühendislik eseri olan

is the mirror.

aynasıdır.

Each mirror, there are four of them,

Her ayna, bunlardan dört tane var,

is made of a single piece of glass,

tek bir parça camdan yapılmış,

a monolithic piece of high-tech ceramic,

bu yekpare parça ileri teknoloji seramikdir ve

that has been ground down and polished to such accuracy

öyle bir ince işçilikle inceltilmiş ve cilâlanmıştır ki

that the only way to understand what that is

bunu tek anlamanın yolu

is [to] imagine a city like Paris,

Paris gibi bir şehir düşünmek,

with all its buildings and the Eiffel Tower,

bütün binaları ve Eyfel Kulesiyle,

if you grind down Paris to that kind of accuracy,

eğer Paris gibi bir şehiri öyle bir ayarla inceltseniz,

you would be left with bumps that are one millimeter high.

geriye kalan tümsekler sadece bir milimetre yüksekliğinde olur.

And that's the kind of polishing that these mirrors have endured.

İşte bu aynalar böyle bir cilanlanmayı kaldırmıştır.

An extraordinary set of telescopes.

Çok müthiş teleskoplar bunlar.

Here's another view of the same.

İşte aynısının başka bir görünüşü.

The reason why you have to build these telescopes

Böyle teleskopların kurulmasının gereği,

in places like the Atacama Desert

Atakama Çölü gibi yerlerde,

is because of the high altitude desert.

yüksek irtifalı çöller olmasından kaynaklanıyor.

The dry air is really good for telescopes,

Kuru hava teleskoplar için çok elverişli,

and also, the cloud cover is below the summit of these mountains

ve ayrıca, bulut örtüsü dağın zirvesinin aşağısında

so that the telescopes have

böylece teleskoplar

about 300 days of clear skies.

300 gün bulutsuz gökyüzüne hakim olabiliyor.

Finally, I want to take you to Antarctica.

En son, sizi Antartika'ya götürmek istiyorum.

I want to spend most of my time on this part of the world.

Zamanımın çoğunu, dünyanın bu bölümünde geçirmek isterim.

This is cosmology's final frontier.

Burası, evrenbilimin son sınırı.

Some of the most amazing experiments,

En müthiş deneylerin bazıları,

some of the most extreme experiments,

en zorlu deneylerin bazıları,

are being done in Antarctica.

Antarktika'da yapılıyor.

I was there to view something called a long-duration balloon flight,

Uzun-süreli balon uçuşu diye bir şeyi gözetlemek için oradaydım,

which basically takes telescopes and instruments

bu açıkçası, teleskopları ve aletleri

all the way to the upper atmosphere,

taa üst atmosfere,

the upper stratosphere, 40 km up.

üst stratosfere, 40 km yukarıya çıkartıyor.

And that's where they do their experiments,

Ve deneylerini orada yapıyorlar,

and then the balloon, the payload, is brought down.

ve sonra balon ve yükü yere indiriliyor.

So this is us landing on the Ross Ice Shelf in Antarctica.

İşte bu Antartika'daki Ross Buz Tabakasına inen biziz.

That's an American C-17 cargo plane

Bu bir Amerikan C-17 kargo uçağı

that flew us from New Zealand

bizi Yeni Zelanda'dan

to McMurdo in Antarctica.

Antarktika'daki McMurdo'ya uçuran.

And here we are about to board our bus.

Ve burda otobüsümüze binmek üzereyiz.

And I don't know if you can read the lettering,

Bilmem harfleri okuyabildiniz mi ama,

but it says, "Ivan the Terribus."

"Beterbüs Ivan" yazıyor.

And that's taking us to McMurdo.

Ve bu bizi McMurdo'ya götürüyor.

And this is the scene that greets you in McMurdo.

Ve bu da McMurdo'da sizi karşılayan görüntü.

And you barely might be able to make out

Ve belki ancak çıkartıyorsunuzdur ama

this hut here.

burada bir kulübe var.

This hut was built by Robert Falcon Scott and his men

Bu kulübe Robert Falcon Scott ve adamları tarafından

when they first came to Antarctica

Antarktika'ya ilk geldiklerinde

on their first expedition to go to the South Pole.

Güney Kutubuna olan ilk seferlerinde yapılmış.

Because it's so cold,

Çok soğuk olduğundan,

the entire contents of that hut is still as they left it,

kulübenin içinde bıraktıkları herşey hâlâ dokunulmamış gibi,

with the remnants of the last meal they cooked still there.

son pişirdikleri yemeğin artıkları dahil.

It's an extraordinary place.

Çok olağanüstü bir yer.

This is McMurdo itself. About a thousand people work here in summer,

Burası McMurdo'nun kendisi. Yazın burada bin kadar insan çalışır,

and about 200 in winter

ve kışın 200 kadar

when it's completely dark for six months.

burası altı ay boyunca tamamen karanlık iken.

I was here to see the launch

Buraya özellikle bir aletin

of this particular type of instrument.

atılışını görmek için geldim.

This is a cosmic ray experiment

Bu bir evrensel ışın deneyi

that has been launched all the way to the upper-stratosphere

taa üst stratosfere kadar atılmış

to an altitude of 40 km.

irtifası 40 km civarında.

What I want you to imagine is this is two tons in weight.

Gözönüne getirmenizi istediğim şey, bu alet iki ton ağırlığında.

So you're using a balloon

Yani bir balon kullanıp

to carry something that is two tons

iki ton ağırlığında bir şey taşıyorsunuz

all the way to an altitude of 40 km.

taa 40 km irtifaya kadar.

And the engineers, the technicians, the physicists

Ve mühendisler, teknisyenler, ve fizikçilerin

have all got to assemble on the Ross Ice Shelf,

hepsi Ross Buz Tabakasında toplanıyorlar

because Antarctica -- I won't go into the reasons why --

çünkü Antarktika -- sebeplerini anlatmayacağım --

but it's one of the most favorable places for doing these balloon launches,

bu balon deneylerini yapmak için en elverişli koşullara sahip olan yerlerden biri,

except for the weather.

hava durumu dışında.

The weather, as you can imagine,

Havalar, hayâl edebileceğiniz gibi,

this is summer, and you're standing on 200 ft of ice.

bu yaz olmasına rağmen, 61 metre olan bir buz parçasında duruyorsunuz.

And there's a volcano behind,

Ve arkada bir yanardağ var,

which has glaciers at the very top.

üzeri buzullarla kaplı.

And what they have to do

Ve yapmaları gereken şey

is they have to assemble the entire balloon --

tüm balonu, -- kumaşı, paraşütü ve herşeyiyle --

the fabric, parachute and everything -- on the ice

buz üstünde inşâ etmek

and then fill it up with helium.

ve sonra da helyum gazıyla şişirmek.

And that process takes about two hours.

Ve bu işlem yaklaşık iki saat alıyor.

And the weather can change as they're putting together this whole assembly.

Ve bu tüm işlemi gerçekleştirirken, hava değişebiliyor.

For instance, here they are laying down the balloon fabric behind,

Örneğin, burada balonun kumaşını arka tarafa yerleştiriyorlar,

which is eventually going to be filled up with helium.

bu da en son helyum gazıyla şişecek.

Those two trucks you see at the very end

Şu arkada en uzakta gördüğünüz iki kamyon

carry 12 tanks each of compressed helium.

12'şer tüp sıkıştırılmış helyum gazı taşır.

Now, in case the weather changes before the launch,

Şimdi, eğer bırakılmadan önce hava değişirse,

they have to actually pack everything back up into their boxes

her şeyi tekrar kutularına geri yerleştirmeleri

and take it out back to McMurdo Station.

ve McMurda istasyonuna geri götürmeleri gerekiyor.

And this particular balloon,

Ve özellikle bu balon,

because it has to launch two tons of weight,

çünkü iki ton ağırlık taşıması gerektiğinden,

is an extremely huge balloon.

devasa bir balon.

The fabric alone weighs two tons.

Kumaşın kendisi iki ton ağırlığında.

In order to minimize the weight,

Yükü en aza indirmek için,

it's very thin, it's as thin as a sandwich wrapper.

kumaş çok ince, sandviç kağıdı kadar ince.

And if they have to pack it back,

Ve yine paket etmeleri gerekirse,

they have to put it into boxes

iki kutuya koyup

and stamp on it so that it fits into the box again --

üzerine basmaları gerekiyor ki kutuya yine sığsın --

except, when they did it first,

sadece bunu ilk defa

it would have been done in Texas.

Teksas'da yaptıkları zamanın haricinde.

Here, they can't do it with the kind shoes they're wearing,

Burada, giydikleri ayakkabılarıyla üzerine basamayacakları için

so they have to take their shoes off,

mecburen ayakkabılarını çıkartıp

get barefoot into the boxes, in this cold,

bu soğukta, kutuların içine çıplak ayakla girip

and do that kind of work.

böyle bir iş yapıyorlar.

That's the kind of dedication these people have.

İşte bu insanlar kendilerini işlerine bu kadar adamış.

Here's the balloon being filled up with helium,

Burada balon helyum gazıyla şişiriliyor,

and you can see it's a gorgeous sight.

ve gördünüz gibi harika bir görüntü.

Here's a scene

Bu manzara da

that shows you the balloon and the payload end-to-end.

balonu ve yükünü baştan sona gösteriyor.

So the balloon is being filled up with helium on the left-hand side,

Sol tarafta balon helyum gazıyla dolduruluyor,

and the fabric actually runs all the way to the middle

ve kumaş aslında orta noktaya kadar uzanıyor

where there's a piece of electronics and explosives

burada elektronik bir parça ve patlayıcılar var

being connected to a parachute,

ve paraşüte bağlanıyor,

and then the parachute is then connected to the payload.

sonra da paraşüt yüke bağlanıyor.

And remember, all this wiring is being done

Ve hatırlarsanız, bu kabloların yapımı

by people in extreme cold, in sub-zero temperatures.

insanlar tarafından sıfırın altında, aşırı soğuk bir havada yapılıyor.

They're wearing about 15 kg of clothing and stuff,

Üzerlerinde yaklaşık 15 kg ağırlığında giysi ve teçhizat taşıyorlar

but they have to take their gloves off in order to do that.

ancak bunu yapmak için eldivenlerini çıkartmaları gerekiyor.

And I would like to share with you a launch.

Ve sizinle bir çıkışı paylaşmak istiyorum.

(Video) Radio: Okay, release the balloon,

(Vidyo) Telsiz: Tamam, balonu bırakın,

release the balloon, release the balloon.

balonu bırakın, balonu bırakın.

Anil Ananthaswamy: And I'll finally like to leave you with two images.

Anil Ananthaswamy: Ve son olarak sizlerden iki görüntüyle ayrılmak istiyorum.

This is an observatory in the Himalayas, in Ladakh in India.

Bu Ladakh, Hindistan'da, Himalaya'larda bir rasathane.

And the thing I want you to look at here

Ve burada bakmanızı istediğim şey,

is the telescope on the right-hand side.

sağ üst köşedeki teleskop.

And on the far left there

Ve iyice sol tarafta

is a 400 year-old Buddhist monastery.

400 yıllık bir Budist manastırı.

This is a close-up of the Buddhist monastery.

Bu da Budist manastırının yakından görünüşü.

And I was struck by the juxtaposition

İnsanlığın sahip olduğu bu iki muazzam disiplinin

of these two enormous disciplines that humanity has.

birbirine bitişik olması beni hayrete düşürmüştü.

One is exploring the cosmos on the outside,

Bir tanesi dışarıdaki evreni araştırıyor,

and the other one is exploring our interior being.

diğeri ise içimizdeki varoluşu.

And both require silence of some sort.

Ve ikisi de bir tür sukût gerektiriyor.

And what struck me was

Ve beni etkileyen de

every place that I went to to see these telescopes,

bu teleskopları görmek için nereye gitsem,

the astronomers and cosmologists

gök ve evrenbilimciler,

are in search of a certain kind of silence,

belirli bir sessizliğin peşindeler,

whether it's silence from radio pollution

ya telsizlerin havayı kirletmesinden

or light pollution or whatever.

ya hafif hava kirliliğinden ya da başka şeylerden.

And it was very obvious

Ve bu çok belliydi

that, if we destroy these silent places on Earth,

eğer ki biz dünyadaki bu sessiz yerleri yok edersek,

we will be stuck on a planet without the ability to look outwards,

dış yöne bakma yeteneğimizi kaybettiğimiz bir gezegende takılıp kalacağız,

because we will not be able to understand the signals that come from outer space.

çünkü dış uzaydan gelen sinyalleri anlamamız mümkün olmayacak.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)