Anil Ananthaswamy: What it takes to do extreme astrophysics

Tłumaczenie: Magdalena Ignacok Korekta: Filip Jaromczyk

I would like to talk today

Chciałbym dziś opowiedzieć

about what I think is one of the greatest adventures

o, jak myślę, jednej z najwspanialszych przygód,

human beings have embarked upon,

na jaką wyruszyli ludzie,

which is the quest to understand the universe

czyli misji zrozumienia wszechświata

and our place in it.

i naszego w nim miejsca.

My own interest in this subject, and my passion for it,

Moje zainteresowanie tym tematem oraz moja pasja z nim związana

began rather accidentally.

rozpoczęły się dosyć przypadkowo.

I had bought a copy of this book,

Kupiłem egzemplarz tej książki,

"The Universe and Dr. Einstein" --

"Wszechświat i dr Einstein" --

a used paperback from a secondhand bookstore in Seattle.

używany z miękką okładką w antykwariacie w Seattle.

A few years after that, in Bangalore,

Kilka lat później w Bangalore

I was finding it hard to fall asleep one night,

miałem trudności z zaśnięciem pewnej nocy

and I picked up this book,

i wziąłem do ręki tę książkę,

thinking it would put me to sleep in 10 minutes.

myśląc, że pozwoli mi to zasnąć w 10 minut.

And as it happened,

A jak się okazało,

I read it from midnight to five in the morning in one shot.

przeczytałem ją od deski do deski od północy do piątej rano.

And I was left with this intense feeling

I pozostałem z tym intensywnym uczuciem

of awe and exhilaration

zachwytu i podniecenia

at the universe

nad wszechświatem

and our own ability to understand as much as we do.

i naszą zdolnością do zrozumienia tak wiele, jak potrafimy.

And that feeling hasn't left me yet.

To uczucie nie opuściło mnie do dziś.

That feeling was the trigger for me

To uczucie było dla mnie powodem do tego,

to actually change my career --

by zmienić ścieżkę mojej kariery --

from being a software engineer to become a science writer --

z bycia inżynierem oprogramowania na bycie pisarzem naukowym --

so that I could partake in the joy of science,

tak bym mógł uczestniczyć w radości z nauki,

and also the joy of communicating it to others.

a także z radości przekazywania jej innym.

And that feeling also led me

To uczucie doprowadziło mnie

to a pilgrimage of sorts,

do swego rodzaju pielgrzymki,

to go literally to the ends of the earth

aby znaleźć się dosłownie na krańcu świata,

to see telescopes, detectors,

aby zobaczyć teleskopy, detektory,

instruments that people are building, or have built,

przyrządy budowane lub zbudowane przez człowieka

in order to probe the cosmos

w celu badania kosmosu

in greater and greater detail.

coraz dokładniej.

So it took me from places like Chile --

Więc zabrało mnie z miejsc, takich jak Chile --

the Atacama Desert in Chile --

Pustynia Atacama w Chile --

to Siberia,

na Syberię,

to underground mines

do podziemnych kopalń,

in the Japanese Alps, in Northern America,

do Alp Japońskich, Ameryki Północnej,

all the way to Antarctica

aż do Antarktydy,

and even to the South Pole.

a nawet na biegun południowy.

And today I would like to share with you

Dzisiaj chciałbym podzielić się z Wami

some images, some stories of these trips.

pewnymi obrazami, pewnymi historiami z tych wypraw.

I have been basically spending the last few years

Ostatnie pięć lat spędziłem właściwie na

documenting the efforts

dokumentowaniu wysiłków

of some extremely intrepid men and women

pewnych niesamowicie dzielnych mężczyzn i kobiet,

who are putting,

którzy kładą,

literally at times, their lives at stake

czasami dosłownie, swoje życie na szali,

working in some very remote and very hostile places

pracując w pewnych bardzo niedostępnych i nieprzyjaznych miejscach,

so that they may gather the faintest signals from the cosmos

żeby móc odebrać choćby najsłabszy sygnał z kosmosu

in order for us to understand this universe.

i żebyśmy mogli zrozumieć wszechświat.

And I first begin with a pie chart --

Najpierw rozpocznę diagramem kołowym.

and I promise this is the only pie chart

I obiecuję, że to jedyny taki diagram

in the whole presentation --

w całej prezentacji.

but it sets up the state of our knowledge of the cosmos.

Ale określa on stan naszej wiedzy o kosmosie.

All the theories in physics that we have today

Wszystkie teorie fizyczne, jakie dziś mamy,

properly explain what is called normal matter --

określają należycie to, co nazywamy normalną materią --

the stuff that we're all made of --

czyli to, z czego wszyscy się składamy --

and that's four percent of the universe.

i są to cztery procenty wszechświata.

Astronomers and cosmologists and physicists think

Astronomowie, kosmologowie i fizycy uważają,

that there is something called dark matter in the universe,

że istnieje we wszechświecie coś takiego jak ciemna materia,

which makes up 23 percent of the universe,

która stanowi 23 procent wszechświata

and something called dark energy,

oraz coś zwanego ciemną energią,

which permeates the fabric of space-time,

która przenika czasoprzestrzeń

that makes up another 73 percent.

i stanowi kolejne 73 procent.

So if you look at this pie chart, 96 percent of the universe,

Więc spoglądając na ten diagram, 96 procent wszechświata,

at this point in our exploration of it,

w tej chwili naszej jego eksploracji,

is unknown or not well understood.

jest zupełnie nieznane bądź nie rozumiane wystarczająco dobrze.

And most of the experiments, telescopes that I went to see

Większość eksperymentów, teleskopów, które zobaczyłem,

are in some way addressing this question,

w pewien sposób nawiązuje do tej kwestii,

these two twin mysteries of dark matter and dark energy.

do tych dwóch bliźniaczych zagadek ciemnej materii i ciemnej energii.

I will take you first to an underground mine

Zabiorę was najpierw do podziemnej kopalni

in Northern Minnesota

w Północnej Minnesocie,

where people are looking

gdzie ludzie poszukują

for something called dark matter.

czegoś zwanego ciemną materią.

And the idea here is that they are looking for a sign

Pomysł jest taki, aby poszukiwać dowodów

of a dark matter particle hitting one of their detectors.

zderzeń cząstek ciemnej materii z jednym z ich detektorów.

And the reason why they have to go underground

Powodem, dla którego muszą udać się z tym pod ziemię,

is that, if you did this experiment on the surface of the Earth,

jest to, że jeśli zrobiłoby się to doświadczenie na powierzchni Ziemi,

the same experiment would be swamped by signals

eksperyment zostałby zalany sygnałami,

that could be created by things like cosmic rays,

które mogły być wywołane przez promieniowanie kosmiczne,

ambient radio activity,

otaczającą aktywność radiową

even our own bodies. You might not believe it,

lub nawet nasze ciała. Możecie w to nie uwierzyć,

but even our own bodies are radioactive enough to disturb this experiment.

ale nawet nasze własne ciała są wystarczająco radioaktywne, aby zaburzyć ten eksperyment.

So they go deep inside mines

Więc oni idą w głąb kopalń,

to find a kind of environmental silence

żeby znaleźć ciche środowisko,

that will allow them to hear

które pozwoli im usłyszeć

the ping of a dark matter particle hitting their detector.

odgłos cząsteczki ciemnej materii uderzającej w detektor.

And I went to see one of these experiments,

Pojechałem obejrzeć jeden z takich eksperymentów

and this is actually -- you can barely see it,

i to jest właściwie -- ledwo możecie to zobaczyć,

and the reason for that is it's entirely dark in there --

powodem jest to, że jest tam całkowicie ciemno.

this is a cavern that was left behind by the miners

To jaskinia porzucona przez górników,

who left this mine in 1960.

którzy opuścili tę kopalnię w 1960 r.

And physicists came and started using it

Przyszli tu fizycy i zaczęli jej używać

sometime in the 1980s.

w latach 80-tych XX wieku.

And the miners in the early part of the last century

Górnicy na początku zeszłego wieku

worked, literally, in candlelight.

pracowali dosłownie przy świetle świec.

And today, you would see this inside the mine,

Dzisiaj, zobaczycie to wewnątrz kopalni,

half a mile underground.

800 m pod ziemią.

This is one of the largest underground labs in the world.

To jedno z największych podziemnych laboratoriów na świecie.

And, among other things, they're looking for dark matter.

Oprócz innych rzeczy, szukają oni ciemnej materii.

There is another way to search for dark matter,

To inny sposób poszukiwania ciemnej materii,

which is indirectly.

który jest pośredni.

If dark matter exists in our universe,

Jeśli ciemna materia istnieje w naszym wszechświecie,

in our galaxy,

w naszej galaktyce,

then these particles should be smashing together

to te cząsteczki powinny zderzać się

and producing other particles that we know about --

i wytwarzać nowe, znane nam cząsteczki --

one of them being neutrinos.

jedne z nich to neutrina.

And neutrinos you can detect

Można wykryć neutrina

by the signature they leave

dzięki podpisowi, który zostawiają,

when they hit water molecules.

kiedy uderzają w cząsteczki wody.

When a neutrino hits a water molecule

Gdy neutrino zderza się z cząsteczką wody,

it emits a kind of blue light,

emituje niebieskie światło,

a flash of blue light,

błysk niebieskiego światła,

and by looking for this blue light,

i szukając tego światła,

you can essentially understand something about the neutrino

można zrozumieć coś o neutrinach,

and then, indirectly, something about the dark matter

a potem, pośrednio, coś o ciemnej materii,

that might have created this neutrino.

która być może wytworzyła to neutrino.

But you need very, very large volumes of water

Ale potrzeba ogromnej ilości wody,

in order to do this.

żeby do tego doszło.

You need something like tens of megatons of water --

Potrzeba dziesiątek megaton wody --

almost a gigaton of water --

prawie gigatony wody --

in order to have any chance of catching this neutrino.

żeby mieć szansę złapania tego neutrino.

And where in the world would you find such water?

Gdzie można znaleźć takie ilości wody?

Well the Russians have a tank in their own backyard.

Rosjanie mają taki zbiornik na własnym podwórku.

This is Lake Baikal.

To jezioro Bajkał.

It is the largest lake in the world. It's 800 km long.

To największe jezioro na świecie. Ma długość 800 km.

It's about 40 to 50 km wide

Ma około 40-50 km szerokości

in most places,

w większości miejsc

and one to two kilometers deep.

i jest głębokie na 1 do 2 kilometrów.

And what the Russians are doing

Robota Rosjan polega na tym,

is they're building these detectors

że budują te dekektory

and immersing them about a kilometer beneath the surface of the lake

i zanurzają je na głębokość kilometra,

so that they can watch for these flashes of blue light.

dzięki czemu mogą wypatrywać błysków niebieskiego światła.

And this is the scene that greeted me when I landed there.

Ta scena powitała mnie, gdy tam wylądowałem.

This is Lake Baikal

To jest jezioro Bajkał

in the peak of the Siberian winter.

w środku syberyjskiej zimy.

The lake is entirely frozen.

Jezioro jest całkowicie zamarznięte.

And the line of black dots

A linia czarnych punktów,

that you see in the background,

którą widzicie w tle,

that's the ice camp where the physicists are working.

do lodowego obozu, gdzie pracują fizycy.

The reason why they have to work in winter

Powodem, dla którego pracują w zimie,

is because they don't have the money to work in summer and spring,

jest to, że nie mają pieniędzy na pracę latem i wiosną.

which, if they did that,

ponieważ żeby pracować,

they would need ships and submersibles to do their work.

potrzebowaliby statków i łodzi podwodnych.

So they wait until winter --

Więc czekają aż do zimy --

the lake is completely frozen over --

jezioro jest całe zamarznięte --

and they use this meter-thick ice

i używają lodu o grubości metra

as a platform on which to establish their ice camp and do their work.

jako platformy, na której zakładają swój obóz i pracują.

So this is the Russians working on the ice

To są więc Rosjanie pracujący na lodzie

in the peak of the Siberian winter.

w środku syberyjskiej zimy.

They have to drill holes in the ice,

Muszą wiercić dziury w lodzie,

dive down into the water -- cold, cold water --

nurkować w wodzie -- bardzo zimnej wodzie --

to get hold of the instrument, bring it up,

żeby utrzymać narzędzia, podnieść je,

do any repairs and maintenance that they need to do,

naprawiać je i konserwować,

put it back and get out before the ice melts.

odłożyć i wyjechać zanim stopnieje lód.

Because that phase of solid ice lasts for two months

Ponieważ ta faza lodu trwa dwa miesiące

and it's full of cracks.

i jest pełna spękań.

And you have to imagine, there's an entire sea-like lake

Musicie sobie wyobrazić, że pod spodem porusza się

underneath, moving.

jezioro wielkości morza.

I still don't understand this one Russian man

Do tej pory nie rozumiem tego Rosjanina

working in his bare chest,

pracującego z gołą klatką piersiową,

but that tells you how hard he was working.

ale to mówi wiele o tym, jak ciężko on pracował.

And these people, a handful of people,

I ci ludzie, garstka ludzi,

have been working for 20 years,

pracowali przez 20 lat,

looking for particles that may or may not exist.

szukając cząsteczek, które może istnieją, a może nie.

And they have dedicated their lives to it.

Poświęcili temu swoje życie.

And just to give you an idea,

Żeby Wam to zobrazować,

they have spent 20 million over 20 years.

wydali na to 20 mln przez 20 lat.

It's very harsh conditions.

To są bardzo surowe warunki.

They work on a shoestring budget.

Pracują z niewielkim budżetem.

The toilets there are literally holes in the ground

Ubikacje to dosłownie dziury w ziemi

covered with a wooden shack.

przykryte drewnianą budą.

And it's that basic,

To absolutne minimum,

but they do this every year.

ale oni robią tak co roku.

From Siberia to the Atacama Desert in Chile,

Od Syberii do Pustyni Atacama w Chile,

to see something called The Very Large Telescope.

żeby zobaczyć coś zwanego Bardzo Dużym Teleskopem.

The Very Large Telescope

Bardzo Duży Teleskop

is one of these things that astronomers do --

to jedna z rzeczy, którymi zajmują się astronomowie --

they name their telescopes rather unimaginatively.

nazywają swoje teleskopy raczej bez fantazji.

I can tell you for a fact,

Faktem jest to,

that the next one that they're planning is called The Extremely Large Telescope.

że następny, który planują, nazwą Ekstremalnie Dużym Teleskopem.

(Laughter)

(Śmiech)

And you wouldn't believe it,

Nie uwierzycie,

but the one after that is going to be called The Overwhelmingly Large Telescope.

ale kolejny nazwą Niezwykle Dużym Teleskopem.

But nonetheless,

Niemniej jednak,

it's an extraordinary piece of engineering.

to niezwykły kawałek inżynierii.

These are four 8.2 meter telescopes.

To cztery 8,2-metrowe teleskopy.

And these telescopes, among other things,

I m.in. te teleskopy

they're being used to study

są używane do badania,

how the expansion of the universe is changing with time.

jak rozszerzanie się wszechświata zmienia się z biegiem czasu.

And the more you understand that,

Im bardziej to rozumiecie,

the better you would understand

tym lepiej zrozumielibyście, o co chodzi

what this dark energy that the universe is made of is all about.

z ciemną energią -- z której składa się wszechświat.

And one piece of engineering that I want to leave you with

Jednym z zagadnień inżynierii, które chcę z Wami zostawić,

as regards this telescope

dotyczących tego teleskopu,

is the mirror.

jest lustro.

Each mirror, there are four of them,

Każde lustro, są tam cztery,

is made of a single piece of glass,

jest zrobione z pojedynczego kawałka szkła,

a monolithic piece of high-tech ceramic,

monolitycznego kawałka najnowocześniejszej ceramiki,

that has been ground down and polished to such accuracy

którą rozdrobniono i wypolerowano z taka dokładnością,

that the only way to understand what that is

że jedynym sposobem zrozumienia, czym to jest,

is [to] imagine a city like Paris,

jest wyobrażenie sobie miasta takiego jak Paryż

with all its buildings and the Eiffel Tower,

z jego wszystkimi budynkami i Wieżą Eiffla;

if you grind down Paris to that kind of accuracy,

jeśli rozdrobnilibyście Paryż z taką dokładnością,

you would be left with bumps that are one millimeter high.

otrzymalibyście drobinki o wielkości 1 milimetra.

And that's the kind of polishing that these mirrors have endured.

Właśnie tak polerowane są te lustra.

An extraordinary set of telescopes.

Niezwykły zestaw teleskopów.

Here's another view of the same.

To inny widok tego samego.

The reason why you have to build these telescopes

Powodem, dla którego trzeba budować te teleskopy

in places like the Atacama Desert

w miejscach takich, jak Pustynia Atacama,

is because of the high altitude desert.

jest jej położenie wysoko nad poziomem morza.

The dry air is really good for telescopes,

Suche powietrze jest naprawdę dobre dla teleskopów,

and also, the cloud cover is below the summit of these mountains

a chmury znajdują się poniżej szczytu góry,

so that the telescopes have

więc teleskopy mają

about 300 days of clear skies.

około 300 dni bezchmurnego nieba.

Finally, I want to take you to Antarctica.

W końcu chcę Was zabrać na Antarktydę.

I want to spend most of my time on this part of the world.

Chcę spędzić większość czasu przy tej części świata.

This is cosmology's final frontier.

To ostatnia granica kosmologii.

Some of the most amazing experiments,

Niektóre z najwspanialszych eksperymentów,

some of the most extreme experiments,

niektóre z najbardziej ekstremalnych eksperymentów

are being done in Antarctica.

przeprowadza się na Antarktydzie.

I was there to view something called a long-duration balloon flight,

Oglądałem tam tzw. długi lot balonem,

which basically takes telescopes and instruments

który zabiera teleskopy i urządzenia

all the way to the upper atmosphere,

w górną część atmosfery,

the upper stratosphere, 40 km up.

górną część stratosfery, 40 km wzwyż.

And that's where they do their experiments,

I tam właśnie przeprowadzają swoje eksperymenty,

and then the balloon, the payload, is brought down.

a potem balon, jego ładunek, jest sprowadzany na ziemię.

So this is us landing on the Ross Ice Shelf in Antarctica.

To my, gdy lądujemy na lodowcu szelfowym Rossa na Antarktydzie.

That's an American C-17 cargo plane

To amerykański samolot transportowy C-17,

that flew us from New Zealand

którym lecieliśmy z Nowej Zelandii

to McMurdo in Antarctica.

do McMurdo na Antarktydzie.

And here we are about to board our bus.

Tutaj za chwilę wsiądziemy do autobusu.

And I don't know if you can read the lettering,

Nie wiem, czy możecie przeczytać tytuł,

but it says, "Ivan the Terribus."

ale brzmi on: "Ivan Strasznybus".

And that's taking us to McMurdo.

I on zabiera nas do McMurdo.

And this is the scene that greets you in McMurdo.

To jest sceneria, która wita Was w McMurdo.

And you barely might be able to make out

Ledwo można zauważyć

this hut here.

tę chatę.

This hut was built by Robert Falcon Scott and his men

Została ona zbudowana przez Roberta Falcona Scotta i jego ludzi,

when they first came to Antarctica

kiedy po raz pierwszy przybyli na Antarktydę

on their first expedition to go to the South Pole.

podczas pierwszej podróży na biegun południowy.

Because it's so cold,

Z powodu zimna

the entire contents of that hut is still as they left it,

wszystko wewnątrz chatki jest takie, jakie zostawili,

with the remnants of the last meal they cooked still there.

razem z resztkami ostatniego posiłku, który ugotowali.

It's an extraordinary place.

To niezwykłe miejsce.

This is McMurdo itself. About a thousand people work here in summer,

To McMurdo. W lecie pracuje tu około tysiąca ludzi,

and about 200 in winter

a w zimie 200,

when it's completely dark for six months.

kiedy przez 6 miesięcy jest kompletnie ciemno.

I was here to see the launch

Byłem tam, kiedy włączano

of this particular type of instrument.

to szczególne urządzenie.

This is a cosmic ray experiment

To eksperyment z promieniowaniem kosmicznym,

that has been launched all the way to the upper-stratosphere

które sięgały górnych warstw stratosfery

to an altitude of 40 km.

na wysokość 40 km.

What I want you to imagine is this is two tons in weight.

Chcę, żebyście wyobrazili sobie ten ciężar o wielkości 2 ton.

So you're using a balloon

Więc używacie balonu,

to carry something that is two tons

aby wynieść coś ważącego 2 tony

all the way to an altitude of 40 km.

aż na wysokość 40 km.

And the engineers, the technicians, the physicists

I inżynierowie, technicy, fizycy

have all got to assemble on the Ross Ice Shelf,

muszą złożyć to wszystko na lodowcu szelfowym Rossa,

because Antarctica -- I won't go into the reasons why --

ponieważ Antarktyda -- nie będę się rozwodził dlaczego --

but it's one of the most favorable places for doing these balloon launches,

ale jest to jedno z najlepszych miejsc na starty tych balonów,

except for the weather.

za wyjątkiem pogody.

The weather, as you can imagine,

Pogoda, jak możecie sobie wyobrazić,

this is summer, and you're standing on 200 ft of ice.

to jest lato i stoicie na 60 m lodu.

And there's a volcano behind,

W tle jest wulkan,

which has glaciers at the very top.

na którego szczycie jest lodowiec.

And what they have to do

Muszą oni

is they have to assemble the entire balloon --

poskładać cały balon --

the fabric, parachute and everything -- on the ice

tkaninę, spadochron itd. -- na lodzie,

and then fill it up with helium.

a potem napełnić go helem.

And that process takes about two hours.

Ten proces zajmuje około 2 godzin.

And the weather can change as they're putting together this whole assembly.

Pogoda może się zmienić w czasie, gdy składa się wszystko razem.

For instance, here they are laying down the balloon fabric behind,

Na przykład tutaj kładą tkaninę na balon w tyle,

which is eventually going to be filled up with helium.

którą potem napełni się helem.

Those two trucks you see at the very end

Każda z tych dwóch ciężarówek, które widać w tle,

carry 12 tanks each of compressed helium.

przewozi 12 zbiorników skompresowanego helu.

Now, in case the weather changes before the launch,

Jeśli pogoda zmieni się przed startem,

they have to actually pack everything back up into their boxes

będą musieli spakować wszystko z powrotem do pudeł

and take it out back to McMurdo Station.

i zabrać to do stacji McMurdo.

And this particular balloon,

I ten szczególny balon,

because it has to launch two tons of weight,

z powodu tego, że musi unieść ciężar dwóch ton,

is an extremely huge balloon.

jest niezwykle ogromnym balonem.

The fabric alone weighs two tons.

Sama tkanina waży 2 tony.

In order to minimize the weight,

W celu zminimalizowania wagi

it's very thin, it's as thin as a sandwich wrapper.

jest ona bardzo cienka, taka, jak papier śniadaniowy.

And if they have to pack it back,

I jeśli muszą spakować to z powrotem,

they have to put it into boxes

muszą włożyć to w pudła

and stamp on it so that it fits into the box again --

i udeptać, żeby mogło się tam znów zmieścić --

except, when they did it first,

tyle tylko, że w przeciwieństwie do

it would have been done in Texas.

wcześniejszych doświadczeń w Teksasie

Here, they can't do it with the kind shoes they're wearing,

tutaj nie można tego zrobić z takimi butami, jakie noszą,

so they have to take their shoes off,

więc muszą oni zdjąć swoje buty,

get barefoot into the boxes, in this cold,

wejść na bosaka w zimnie do tych pudeł

and do that kind of work.

i zrobić swoje.

That's the kind of dedication these people have.

To jest właśnie poświęcenie tych ludzi.

Here's the balloon being filled up with helium,

To jest balon napełniany helem,

and you can see it's a gorgeous sight.

jak widzicie, wygląda to przepięknie.

Here's a scene

Tutaj jest scena,

that shows you the balloon and the payload end-to-end.

która przedstawia balon i ładunek od końca do końca.

So the balloon is being filled up with helium on the left-hand side,

Tak więc balon jest napełniany helem po lewej stronie,

and the fabric actually runs all the way to the middle

a tkanina ciągnie się aż do środka,

where there's a piece of electronics and explosives

gdzie znajduje się elektronika i materiały wybuchowe

being connected to a parachute,

połączone ze spadochronem,

and then the parachute is then connected to the payload.

a spadochron jest połączony z ładunkiem.

And remember, all this wiring is being done

I pamiętajcie, cała ta instalacja jest robiona

by people in extreme cold, in sub-zero temperatures.

przez ludzi w ekstremalnym zimnie, w temperaturach poniżej zera.

They're wearing about 15 kg of clothing and stuff,

Noszą oni około 15 kg ubrań i innych rzeczy,

but they have to take their gloves off in order to do that.

ale muszą zdjąć swoje rękawiczki, żeby to zrobić.

And I would like to share with you a launch.

Chciałbym pokazać Wam start.

(Video) Radio: Okay, release the balloon,

(Video) Radio: OK, wypuśćcie balon,

release the balloon, release the balloon.

wypuśćcie balon, wypuśćcie balon.

Anil Ananthaswamy: And I'll finally like to leave you with two images.

Anil Ananthaswamy: I na koniec dwa obrazy.

This is an observatory in the Himalayas, in Ladakh in India.

To obserwatorium w Himalajach, w Ladakh w Indiach.

And the thing I want you to look at here

Chciałbym, żebyście popatrzyli

is the telescope on the right-hand side.

na teleskop po prawej stronie.

And on the far left there

A daleko po lewej stronie

is a 400 year-old Buddhist monastery.

jest 400-letni klasztor buddyjski.

This is a close-up of the Buddhist monastery.

To zbliżenie buddyjskiego klasztoru.

And I was struck by the juxtaposition

Uderzyło mnie zestawienie

of these two enormous disciplines that humanity has.

tych dwóch olbrzymich dyscyplin ludzkości.

One is exploring the cosmos on the outside,

Jedna to odkrywanie kosmosu na zewnątrz,

and the other one is exploring our interior being.

a druga to odkrywanie naszego wnętrza.

And both require silence of some sort.

Obie wymagają pewnego rodzaju ciszy.

And what struck me was

Uderzyło mnie to,

every place that I went to to see these telescopes,

że w każdym miejscu, gdzie oglądałem te teleskopy,

the astronomers and cosmologists

astronomowie i kosmologiowie

are in search of a certain kind of silence,

szukają jakiegoś rodzaju ciszy,

whether it's silence from radio pollution

czy to spokój od fal radiowych,

or light pollution or whatever.

czy zanieczyszczenia światłem, czy czegoś innego.

And it was very obvious

Bardzo oczywiste było to,

that, if we destroy these silent places on Earth,

że jeśli zniszczymy te ciche miejsca na Ziemi,

we will be stuck on a planet without the ability to look outwards,

utkwimy na planecie bez możliwości patrzenia na zewnątrz,

because we will not be able to understand the signals that come from outer space.

ponieważ nie będziemy mogli zrozumieć sygnałów z kosmosu.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)