Playing with space and light | Olafur Eliasson

Translator: Ermira Kusari Reviewer: Helena Bedalli

I have a studio in Berlin --

Kam një studio në Berlin --

let me cue on here --

më lejoni të aktivizoj monitorin --

which is down there in this snow, just last weekend.

që është aty prapa në atë borë, javën e kaluar.

In the studio we do a lot of experiments.

Në këtë studio bëjmë shumë eksperimente.

I would consider the studio more like a laboratory.

E konsideroj këtë studio më shumë si laborator.

I have occasional meetings with scientists.

Kam takime të rastit me shkencëtarë.

And I have an academy, a part of the University of Fine Arts in Berlin.

Kam një akademi, që është pjesë e Universitetit të Arteve të Bukura në Berlin.

We have an annual gathering of people,

Kemi një grumbullim vjetorë të njerëzve,

and that is called Life in Space.

që quhet Jeta në Hapësirë.

Life in Space is really not necessarily about

Jeta në Hapësirë nuk ka të bëjë pikvrisht me

how we do things, but why we do things.

mënyrën se si ne bëjmë gjërat, por përse bëjmë gjëra.

Do you mind looking, with me, at that little cross in the center there?

A e keni bezdi ti hidhni një shikim këtij kryqi në mes?

So just keep looking. Don't mind me.

Vetëm shikojeni. Mos ma vini mendjen mua.

So you will have a yellow circle, and we will do an after-image experiment.

Do shihni një rreth të verdhë, dhe do bëjmë një eksperiment pasi ta shihni.

When the circle goes away you will have another color, the complementary color.

Kur rrethi të largohet do shihni një ngjyrë tjetër, ngjyra plotësuese.

I am saying something. And your eyes and your brain are saying something back.

Une po them dicka. Dhe sytë e truri juaj po kundërpërgjigjen.

This whole idea of sharing, the idea of constituting reality

ideja e shkëmbimit, ideja e themelimit të realitetit

by overlapping what I say and what you say --

duke mbivendosur atë cfarë them unë dhe cfarë thoni ju --

think of a movie.

mendoni për një film.

Since two years now, with some stipends from the science ministry in Berlin,

Prej dy vitesh tashmë, me disa bursa nga ministria e shkencës në Berlin,

I've been working on these films

jam duke punuar në këta filma

where we produce the film together.

ku ne prodhojmë filmin së bashku.

I don't necessarily think the film is so interesting.

Nuk mendoj që filmi është aq interesant.

Obviously this is not interesting at all in the sense of the narrative.

Nuk është aspak interesant nga pikëpamja e treguesit.

But nevertheless, what the potential is --

Prapseprapë, potenciali është --

and just keep looking there --

vazhdoni të shikoni aty --

what the potential is, obviously,

potenciali është

is to kind of move the border of who is the author,

të lëvizim pikën kufitare dhe të ndajmë autorin

and who is the receiver.

nga marrësi.

Who is the consumer, if you want,

Kush është konsumuesi

and who has responsibility for what one sees?

dhe kush është përgjegjës për atë cfarë shohim?

I think there is a socializing dimension

besoj se ka një dimension shoqërues

in, kind of, moving that border.

në përpjekjet për të lëvizur atë kufi.

Who decides what reality is?

Kush vendos se cfarë është realiteti?

This is the Tate Modern in London.

Kjo është Tate Modern në Londër.

The show was, in a sense, about that.

Shfaqja ishte në një mënyrë për atë.

It was about a space in which I put half a semi-circular yellow disk.

Ishte rreth një hapësire ku unë vendos një disk të verdhë gjysmërrethorrë.

I also put a mirror in the ceiling, and some fog, some haze.

Poashtu vë një pasqyrë në tavan, pak mjegull, pak tym.

And my idea was to make the space tangible.

Ideja ishte tëbëja hapësirën të qartë.

With such a big space, the problem is

me një hapësirë aq të madhe, problemi qëndron

obviously that there is a discrepancy

në mospërputhjet

between what your body can embrace,

mes asaj cfarë trupi juaj mund të përvetësojë

and what the space, in that sense, is.

dhe cfarë është hapësira në atë kuptim.

So here I had the hope that by inserting some natural elements,

Shpresoja që duke futur disa elemente natyrale,

if you want -- some fog -- I could make the space tangible.

si p.sh. mjegull -- do mund ta bëj hapësirën të qartë.

And what happens is that people, they start to see themselves in this space.

Ndodh që njerëzit fillojnë të shohin vetveten në hapësirë.

So look at this. Look at the girl.

Shikoni këtë. Shikoni këtë vajzë.

Of course they have to look through a bloody camera

Duhet të shikosh pvrmes një kamere të gjakosur

in a museum. Right? That's how museums are working today.

në muse. Apo jo? Kështu funksionojnë muzetë në ditët e sotme.

But look at her face there,

Por shikojeni fytyrën e saj atje,

as she's checking out, looking at herself in the mirror.

përderisa e shikon veten në pasqyrë.

"Oh! That was my foot there!"

"Oh, ajo ishte këmba ime!"

She wasn't really sure whether she was seeing herself or not.

Ajo nuk ishte e sigurtë nëse po shikonte vetveten apo jo.

And in that whole idea,

Në tërë këtë ide,

how do we configure the relationship between our body and the space?

si e konfigurojmë marrëdhënien mes trupit tonë dhe hapësirës?

How do we reconfigure it?

Si e rikonfigurojmë?

How do we know that being in a space makes a difference?

Si mund ta dimë se është ndryshe nëse jemi në hapësirë?

Do you see when I said in the beginning, it's about

Në fillim kur ju thashë se cështja është rreth pyetjes pse

why, rather than how?

në vend se si?

The why meant really,

"Pse-ja" nënkupton

"What consequences does it have when I take a step?"

"Cilat janë pasojat kur bëj një hap para?"

"What does it matter?"

"Përse ka rëndësi kjo?"

"Does it matter if I am in the world or not?"

"A ka rëndësi nëse jam në botë ose jo?"

"And does it matter whether the kind of actions I take

"Dhe a ka rëndësi nëse veprimet e mia

filter into a sense of responsibility?"

shëndërrohen në një ndjenjë të përgjegjësisë?"

Is art about that?

A ka arti lidhje me këtë?

I would say yes. It is obviously about

Do thoja që po. Nuk ka të bëjë vetëm me dekorimin

not just about decorating the world, and making it look even better,

e botës dhe ta bësh të duket më e mirë,

or even worse, if you ask me.

ose më keq.

It's obviously also about taking responsibility,

Ka të bëjë me marrjen e përgjegjësisë,

like I did here when throwing some green dye in the river

sic bëra këtu kur po hidhja ngjyrë të gjelbër në lum

in L.A., Stockholm, Norway and Tokyo,

në LA, Stokholm, Norvegji dhe Tokio,

among other places.

mes vendeve tjera.

The green dye is not environmentally dangerous,

Ngjyra e gjelbër nuk është e rrezikshme për ambientin,

but it obviously looks really rather frightening.

por duket mjaft e frikshme.

And it's on the other side also, I think, quite beautiful,

Poashtu besoj që është mjaft e bukur

as it somehow shows the turbulence in these kind of downtown areas,

sepse vë në pah trazirat në këto zona të qendrës së qytetit,

in these different places of the world.

në vende të ndryshme të botës.

The "Green river," as a kind of activist idea, not a part of an exhibition,

"Lumi i gjelbër" si ide aktiviste, dhe jo pjesë e një ekspozite,

it was really about showing people,

kishte për qëllim tu tregonte njerëzve,

in this city, as they walk by,

në këtë qytet përderisa i kalojnë pranë,

that space has dimensions. A space has time.

se hapësira ka dimenzione. Hapësira ka kohë.

And the water flows through the city with time.

Me kohë uji rrjedh përmes qytetit.

The water has an ability to make

Uji ka aftësi të bëjë

the city negotiable, tangible.

qytetin të kalueshëm dhe të qartë.

Negotiable meaning that it makes a difference

Kur them të kalueshëm po flas për fakin që ka dallim nëse

whether you do something or not.

bën dicka apo jo.

It makes a difference whether you say, "I'm a part of this city.

Ka dallim nëse thua "Jam pjesë e këtij qyteti.

And if I vote it makes a difference.

Dhe nëse votoj do sjellë ndryshime.

If I take a stand, it makes a difference."

Nëse marr një qëndrim, do sjellë ndryshime.

This whole idea of a city not being a picture is,

Në njëfarë mënyre arti gjithmonë

I think, something that art, in a sense,

hulumton idenë qytetit si të mos ishte

always was working with.

një fotografi.

The idea that art can actually evaluate the relationship

Ideja që arti mund të vlerësoj marrëdhënien

between what it means to be in a picture,

mes asaj se cfarë do të thotë të jesh në një foto,

and what it means to be in a space. What is the difference?

dhe cfarë do thotë të jetë në hapësirë. Ku qëndron dallimi?

The difference between thinking and doing.

Dallimi mes të menduarit dhe të bërit.

So these are different experiments with that. I won't go into them.

Këto janë experimente tjera dhe nuk do ju kushtohem shume.

Iceland, lower right corner, my favorite place.

Islanda, këtu në këndin e poshtëm në të majtë, është vendi im i preferuar.

These kinds of experiments, they filter into architectural models.

Këto lloj ekperimentesh filtrohen në modele arkitekturale.

These are ongoing experiments.

Këto janë eksperimente në vazhdim.

One is an experiment I did for BMW,

Unë bëra një eksperiment për BMW,

an attempt to make a car.

në përpjekje për të krijuar një makinë.

It's made out of ice.

Eshtë i bërë nga akulli.

A crystalline stackable principle in the center on the top,

Një përbërës kristalor në qendër,

which I am trying to turn into a concert hall in Iceland.

të cilën jam duke u përpjekur ta shëndërroj në një sallë koncertesh në Islandë.

A sort of a run track, or a walk track,

Një lloj piste vrapimi, ose ecjeje,

on the top of a museum in Denmark,

në majë të një muzeu në Danimarkë,

which is made of colored glass, going all around.

i ndërtuar nga qelqi me ngjyrë përreth.

So the movement with your legs

Andaj kur të lëvizësh këmbët

will change the color of your horizon.

ngjyra e horizontit ndryshon.

And two summers ago at the Hyde Park in London,

Para dy verash në Hyde Park në Londër,

with the Serpentine Gallery:

me Galerinë Serpentine:

a kind of a temporal pavilion where

një lloj tende e përkohshme ku

moving was the only way you could see the pavilion.

mënyra e vetme për të parë tendën është të qëndrosh në lëvizje.

This summer, in New York:

Këtë verë, në Nju Jork:

there is one thing about falling water which is very much about

një gjë shumë interesante lidhur me ujëvarat ka të bëjë me

the time it takes for water to fall.

kohën që i merr ujit për të rënë.

It's quite simple and fundamental.

Eshtë mjaft e thjeshtë dhe rrënjësore.

I've walked a lot in the mountains in Iceland.

Kam ecur shumë nëpër malet e Islandës.

And as you come to a new valley,

Kur i afrohesh një lugine të re,

as you come to a new landscape, you have a certain view.

një peisazhi të ri, ke jë pamje specifike.

If you stand still, the landscape

Po të qëndrosh pa lëvizur, peisazhi

doesn't necessarily tell you how big it is.

nuk ështv e thënë të ta bëj me dije se sa i madh është.

It doesn't really tell you what you're looking at.

Nuk të ofron ndonjë ide se cfarë je duke parë.

The moment you start to move, the mountain starts to move.

Castin që fillon që lëvizësh, malet fillojnë të lëvizin.

The big mountains far away, they move less.

Malet në distancë, lëvizin më pak.

The small mountains in the foreground, they move more.

Malet e vogla që gjenden në vende të dukshme, lëvizin më shumë.

And if you stop again, you wonder,

Po të ndalosh përsëri, të bën të mendosh me vete

"Is that a one-hour valley?

"Eshtë ajo luginë vetëm një orë largë?

Or is that a three-hour hike, or is that a whole day I'm looking at?"

Apo është udhëtim me këmbë 3 orësh, apo ditor?"

If you have a waterfall in there,

Nëse ka ujëvarë aty,

right out there at the horizon; you look at the waterfall

në horizonin e gjerë; shikon ujëvarën

and you go, "Oh, the water is falling really slowly."

dhe thua, "Oh, uji po rrjesh shumë ngadalë."

And you go, "My god it's really far away and it's a giant waterfall."

"Eshtë shumë largë që këtu dhe është një ujëvarë gjigante."

If a waterfall is falling faster,

Nëse ujëvara rrjedh më shpejtë,

it's a smaller waterfall which is closer by --

gjendet më pranë dhe është më e vogël --

because the speed of falling water is pretty constant everywhere.

sepse shpejtësia e ujit në rënie është e pandryshueshme kudo.

And your body somehow knows that.

Në njëfarë mënyre trupi yt e di atë.

So this means a waterfall is a way of measuring space.

Kjo do të thotë që ujëvara është një mënyrë për matjen e hapësirës.

Of course being an iconic city like New York,

Për Nju Jorku, si qytet ikon,

that has had an interest in somehow

që ka shfaqur një lloj interesi

playing around with the sense of space, you could say that New York

të merret me kuptimin e hapësirës, mund të thuash që

wants to seem as big as possible.

dëshiron të duket sa më i madh që është e mundur.

Adding a measurement

Ti shtosh një mënyrë matjeje kësaj

to that is interesting:

është mjaft interesante:

the falling water suddenly gives you a sense

papritmas uji në rënie të jep një ndjenjë të tillë që të bën të thuash

of, "Oh, Brooklyn is exactly this much --

"Oh, Brookly ka pikërisht këtë madhësi --

the distance between Brooklyn and Manhattan, in this case

largësia mes Brooklyn dhe Manhattan, në këtë rast

the lower East River is this big."

East River i poshtëm është kaq i madh."

So it was not just necessarily about putting nature into the cities.

Andaj nuk ka të bëj gjithsesi me natyrën në qyetete.

It was also about giving the city a sense of dimension.

Ka po ashtu të bëjë me idenë dimensionit në qytet.

And why would we want to do that?

Por përse do donim të bëjmë këtë?

Because I think it makes a difference

Sepse mendoj që bën një dallim

whether you have a body

nëse ke një trup që ndihet

that feels a part of a space,

si pjesë a hapësirës,

rather than having a body which is just in front of a picture.

në vend se të kesh një trup që thjeshtë ndodhet përballë një fotografie.

And "Ha-ha, there is a picture and here is I. And what does it matter?"

"Ha-ha, ja ku është një fotografi dhe ja ku jam unë. Po c' rëndësi ka kjo?

Is there a sense of consequences?

A ka pasoja?

So if I have a sense of the space,

Nëse kam një ndjesi për hapësirën,

if I feel that the space is tangible,

nëse e ndjejë se hapësira është e prekshme,

if I feel there is time,

në se ndjejë se koha ekziston,

if there is a dimension I could call time,

nëse ekziston një dimension që mund ta quaj kohë,

I also feel that I can change the space.

gjithashtu besoj se mund ta ndryshoj hapësirën.

And suddenly it makes a difference

Kjo ndryshon gjërat

in terms of making space accessible.

lidhur me idenë e shëndërrimit të hapësirës në dicka të arritshme.

One could say this is about

Kjo mund të jetë lidhur me

community, collectivity.

komunitetin, me dicka të përbashkët.

It's about being together.

Ka të bëjë me të qenit së bashku.

How do we create public space?

Si mund të krijojmë hapësirë publike?

What does the word "public" mean today anyway?

Cfarë kuptimi ka fjala "publike" në ditët e sotme?

So, asked in that way,

Nëse pyesim në atë mënyrë,

I think it raises great things about

besoj që ngjall bisedime rreth

parliamentary ideas, democracy, public space,

ideve parlamentare, demokracisë, hapsirës publike,

being together, being individual.

të qenit së bashku, të qenit individ.

How do we create

Si mund të krijojmë

an idea which is both tolerant to individuality,

një ide që është tolerante ndaj individualitetit,

and also to collectivity,

dhe përbashkësisë,

without polarizing the two

duke mos i polarizuar

into two different opposites?

në dy drejtime të kunderta?

Of course the political agendas in the world

Natyrisht që agjendat politike në botë

has been very obsessed, polarizing the two against each other

janë të obsesionuara, dhe polarizojnë këto dy gjëra kundër njëra tjetrës

into different, very normative ideas.

në ide të ndryshme dhe standarde.

I would claim that art and culture,

Do pohoja që arti dhe kultura,

and this is why art and culture are so incredibly interesting

dhe kjo është arsyeja përse arti dhe kultura janë interesante

in the times we're living in now,

në periudhën në të cilën po jetojmë tani,

have proven that one can

kanë vërtetuar se njeriu

create a kind of a space

mund të krijojë një lloj hapësire

which is both sensitive to individuality

që është e ndjeshme ndaj individualitetit

and to collectivity.

dhe përbashkësisë.

It's very much about this causality, consequences.

Ka të bëjë shumë me këtë shkaktësi, me pasojat.

It's very much about the way we link

Ka të bëjë me mënyrën se si ne ndërlidhim

thinking and doing.

të menduarit me të vepruarit.

So what is between thinking and doing?

Cili është dallimi me të menduarit dhe të vepruarit?

And right in-between thinking and doing,

Në mes të menduarit dhe vepruarit,

I would say, there is experience.

ekziston përvoja.

And experience is not just

Përvoja nuk është vetëm

a kind of entertainment in a non-casual way.

një lloj dëfrimi në mënyrë jo-rastësore.

Experience is about responsibility.

Përvoja ka të bëjë me përgjegjësinë.

Having an experience is taking part in the world.

Të kesh përvojë do të thotë të jesh pjesë e botës.

Taking part in the world is really about sharing responsibility.

Të jesh pjesë e botës ka të bëjë me ndarjen e përgjegjësisë.

So art, in that sense,

Andaj arti, në atë kuptim,

I think holds an incredible relevance

besoj ka rëndësi

in the world in which we're moving into,

të madhe në botën drejt së cilës jemi duke ecur,

particularly right now.

pikërisht tani.

That's all I have. Thank you very much.

Kjo është e tëra. Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)