Playing with space and light | Olafur Eliasson

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Marta Krzeminska

I have a studio in Berlin --

Mam studio w Berlinie.

let me cue on here --

Pozwólcie, że pokażę.

which is down there in this snow, just last weekend.

To ten ośnieżony budynek po prawej.

In the studio we do a lot of experiments.

Wykonujemy tam sporo eksperymentów.

I would consider the studio more like a laboratory.

Właściwie to bardziej laboratorium niż studio.

I have occasional meetings with scientists.

Spotykam się tam również sporadyczne z naukowcami.

And I have an academy, a part of the University of Fine Arts in Berlin.

Prowadzę tam zajęcia w ramach Berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych

We have an annual gathering of people,

Mamy coroczne spotkania

and that is called Life in Space.

o nazwie "Życie w przestrzeni."

Life in Space is really not necessarily about

"Życie w przestrzeni" niekoniecznie stawia pytanie

how we do things, but why we do things.

o to jak tworzymy, ale raczej dlaczego tworzymy.

Do you mind looking, with me, at that little cross in the center there?

Spójrzcie proszę na ten krzyżyk w środku.

So just keep looking. Don't mind me.

Nie zwracajcie na mnie uwagi. Patrzcie.

So you will have a yellow circle, and we will do an after-image experiment.

Patrzcie na żółte koło. Przeprowadzimy później eksperyment.

When the circle goes away you will have another color, the complementary color.

Kiedy żółte koło zniknie, pojawi się inna barwa dopełniająca.

I am saying something. And your eyes and your brain are saying something back.

Mówię coś a wasze oczy i twój mózg odpowiadają.

This whole idea of sharing, the idea of constituting reality

Cała idea tej wymiany, kształtowania rzeczywistości

by overlapping what I say and what you say --

poprzez nakładanie przekazu mojego, waszego...

think of a movie.

jak w filmie.

Since two years now, with some stipends from the science ministry in Berlin,

Od dwóch lat, dzięki stypendiom niemieckiego Ministerstwa Nauki,

I've been working on these films

pracuje nad takimi właśnie filmami,

where we produce the film together.

które powstają z udziałem widza.

I don't necessarily think the film is so interesting.

Niekoniecznie uważam treść tego filmu za interesującą.

Obviously this is not interesting at all in the sense of the narrative.

W istocie, jeśli chodzi o narrację, ten interesujący nie jest.

But nevertheless, what the potential is --

Jakkolwiek, jego potencjał

and just keep looking there --

oczywiście

what the potential is, obviously,

tkwi zgoła gdzie indziej.

is to kind of move the border of who is the author,

Chodzi o zatarcie granicy między

and who is the receiver.

autorem a odbiorcą.

Who is the consumer, if you want,

Kto jest odbiorcą i kto

and who has responsibility for what one sees?

ponosi odpowiedzialność za treść przekazu?

I think there is a socializing dimension

Wydaje mi się, że istnieje pewien społeczny wymiar

in, kind of, moving that border.

tego rodzaju zabiegu.

Who decides what reality is?

Kto decyduje czym jest rzeczywistość?

This is the Tate Modern in London.

To muzeum Tate Modern w Londynie.

The show was, in a sense, about that.

Ekspozycja w pewnym sensie dotyczyła właśnie tego zagadnienia.

It was about a space in which I put half a semi-circular yellow disk.

W przestrzeni umieściłem półkolisty, żółty dysk.

I also put a mirror in the ceiling, and some fog, some haze.

Na suficie umieściłem lustro i wpuściłem trochę sztucznej mgły.

And my idea was to make the space tangible.

Chciałem sprawić by przestrzeń stała się namacalna.

With such a big space, the problem is

W przypadku przestrzeni takich rozmiarów

obviously that there is a discrepancy

problemem jest rozbieżność

between what your body can embrace,

pomiędzy możliwościami ciała do objęcia przestrzeni

and what the space, in that sense, is.

jak i przestrzenią sensu stricto.

So here I had the hope that by inserting some natural elements,

Umieszczając naturalny element, w tym przypadku mgłę,

if you want -- some fog -- I could make the space tangible.

miałem nadzieję nadać przestrzeni namacalność.

And what happens is that people, they start to see themselves in this space.

Tak aby w efekcie ludzie zauważyli w przestrzeni siebie.

So look at this. Look at the girl.

Spójrzcie na tą dziewczynę.

Of course they have to look through a bloody camera

Oczywiście nie obejdzie się bez pomocy kamer.

in a museum. Right? That's how museums are working today.

Tak teraz funkcjonują muzea.

But look at her face there,

Ale spójrzcie na jej twarz,

as she's checking out, looking at herself in the mirror.

jak patrzy na swoje odbicie w lustrze.

"Oh! That was my foot there!"

"O! To moja stopa."

She wasn't really sure whether she was seeing herself or not.

Myśli, nie będąc jednocześnie pewną, czy widzi siebie czy nie.

And in that whole idea,

W tym wszystkim zawarte jest pytanie.

how do we configure the relationship between our body and the space?

Jak skonfigurować relacje miedzy ciałem a przestrzenią?

How do we reconfigure it?

Jak ją prze-konfigurować?

How do we know that being in a space makes a difference?

Skąd wiemy, że bycie w przestrzeni robi jakąś różnicę?

Do you see when I said in the beginning, it's about

Pamiętacie jak wspominałem na początku,

why, rather than how?

że chodzi o to dlaczego, a nie w jaki sposób?

The why meant really,

A to "dlaczego" oznacza tutaj

"What consequences does it have when I take a step?"

jakie konsekwencje niesie z sobą ten krok.

"What does it matter?"

"Dlaczego to ma znaczenie?"

"Does it matter if I am in the world or not?"

"Dlaczego moja obecność na tym świecie ma znaczenie?"

"And does it matter whether the kind of actions I take

"I czy ma znaczenie jaki rodzaj działań przepuszczę

filter into a sense of responsibility?"

przez filtr poczucia odpowiedzialności? "

Is art about that?

Czy o to właśnie chodzi w sztuce?

I would say yes. It is obviously about

Myślę, że tak.

not just about decorating the world, and making it look even better,

Nie chodzi o dekorowanie świata, sprawianie,

or even worse, if you ask me.

że wygląda lepiej czy gorzej.

It's obviously also about taking responsibility,

Chodzi o wzięcie odpowiedzialności.

like I did here when throwing some green dye in the river

Tak jak kiedy wrzuciłem zielony barwnik do rzeki

in L.A., Stockholm, Norway and Tokyo,

w Los Angeles, Sztokholmie, Norwegii czy Tokio;

among other places.

między innymi.

The green dye is not environmentally dangerous,

Oczywiście barwnik, mimo że wygląda przerażająco,

but it obviously looks really rather frightening.

jest nieszkodliwy dla środowiska.

And it's on the other side also, I think, quite beautiful,

Z innej perspektywy, wygląda również pięknie,

as it somehow shows the turbulence in these kind of downtown areas,

obrazując jakoby miejskie zawirowania,

in these different places of the world.

w tych jakże różnych miejscach świata.

The "Green river," as a kind of activist idea, not a part of an exhibition,

"Zielona Rzeka" była raczej aktywistyczną ideą,

it was really about showing people,

aby uświadomić mieszkańcom

in this city, as they walk by,

miast,

that space has dimensions. A space has time.

że przestrzeń jest wielowymiarowa; że ma czas.

And the water flows through the city with time.

Rzeka przepływa przez miasto w określonym czasie.

The water has an ability to make

Woda jest w stanie sprawić,

the city negotiable, tangible.

że tkanka miejska staje się negocjowalna i namacalna.

Negotiable meaning that it makes a difference

Negocjowalna w znaczeniu, że jest istotnym

whether you do something or not.

czy decydujesz się podjąć jakieś działanie czy nie.

It makes a difference whether you say, "I'm a part of this city.

Istotnym jest, kiedy stwierdzisz : "Jestem częścią miasta,

And if I vote it makes a difference.

mój głos jest istotny,

If I take a stand, it makes a difference."

istotne jest, że mam własny punkt widzenia."

This whole idea of a city not being a picture is,

Nieobrazowe postrzeganie sztuki

I think, something that art, in a sense,

jest w moim przekonaniu czymś,

always was working with.

nad czym od zawsze pracowano.

The idea that art can actually evaluate the relationship

Ten zamysł podkreśla, że sztuka może faktycznie zrewidować związek

between what it means to be in a picture,

między, obecnością na obrazie,

and what it means to be in a space. What is the difference?

a obecnością w przestrzeni. Jaka jest między nimi różnica.

The difference between thinking and doing.

Różnica między myśleniem a działaniem.

So these are different experiments with that. I won't go into them.

Oto różne eksperymenty odnośnie tego zagadnienia. Nie będę ich analizować.

Iceland, lower right corner, my favorite place.

W lewym prawym rogu - Islandia - moje ulubione miejsce.

These kinds of experiments, they filter into architectural models.

To eksperymenty filtrujące modele architektoniczne.

These are ongoing experiments.

Trwają cały czas.

One is an experiment I did for BMW,

Jeden z nich to projekt dla BMW,

an attempt to make a car.

próba stworzenia samochodu

It's made out of ice.

z lodu.

A crystalline stackable principle in the center on the top,

Krystaliczna wieża w centrum,

which I am trying to turn into a concert hall in Iceland.

którą próbuję przekształcić w salę koncertową.

A sort of a run track, or a walk track,

Coś w rodzaju ścieżki do biegania lub spaceru

on the top of a museum in Denmark,

na szczycie muzeum w Danii,

which is made of colored glass, going all around.

wykonany z kolorowego szkła,

So the movement with your legs

tak by wraz z ruchem,

will change the color of your horizon.

zmieniał się kolor horyzontu.

And two summers ago at the Hyde Park in London,

Dwa lata temu w Hyde Parku w Londynie,

with the Serpentine Gallery:

przy współpracy z Serpentine Gallery,

a kind of a temporal pavilion where

stworzyłem tymczasowy pawilon gdzie

moving was the only way you could see the pavilion.

ruch był podstawowym warunkiem zwiedzenia pawilonu.

This summer, in New York:

Tego roku, w Nowym Jorku.

there is one thing about falling water which is very much about

Istotną rzeczą charakteryzującą wodę

the time it takes for water to fall.

jest czas jej spadania.

It's quite simple and fundamental.

Proste i zasadnicze w znaczeniu.

I've walked a lot in the mountains in Iceland.

Wiele spacerowałem w górach Islandii.

And as you come to a new valley,

Kiedy wkracza się w nową dolinę,

as you come to a new landscape, you have a certain view.

w nowy krajobraz, ma się pewien widok.

If you stand still, the landscape

Stojąc w bezruchu, krajobraz

doesn't necessarily tell you how big it is.

niekoniecznie pozwala określić swój ogrom.

It doesn't really tell you what you're looking at.

Nie do końca można stwierdzić, na co dokładnie patrzymy.

The moment you start to move, the mountain starts to move.

Zmienia się to w momencie rozpoczęcia ruchu. Góry zaczynają się poruszać.

The big mountains far away, they move less.

Wierzchołki w oddali poruszają się mniej.

The small mountains in the foreground, they move more.

Góry na pierwszym planie poruszają się więcej.

And if you stop again, you wonder,

Kiedy przystaniecie, zaczynacie się zastanawiać:

"Is that a one-hour valley?

"Czy to dolina na godzinną czy

Or is that a three-hour hike, or is that a whole day I'm looking at?"

3-godzinną wędrówkę, a może na cały dzień?"

If you have a waterfall in there,

Jeśli pojawi się na horyzoncie wodospad,

right out there at the horizon; you look at the waterfall

patrzycie na niego

and you go, "Oh, the water is falling really slowly."

i myślicie: " Woda spada tak wolno.

And you go, "My god it's really far away and it's a giant waterfall."

Mój Boże, to tak daleko - gigantyczny wodospad."

If a waterfall is falling faster,

Jeśli woda spada szybciej,

it's a smaller waterfall which is closer by --

znaczy to, że wodospad jest mniejszy i w mniejszej od nas odległości,

because the speed of falling water is pretty constant everywhere.

ponieważ prędkość spadającej wody jest dość stała.

And your body somehow knows that.

A wasze ciała instynktownie to wiedzą.

So this means a waterfall is a way of measuring space.

Oznacza to, że wodospad jest narzędziem pomiaru przestrzeni.

Of course being an iconic city like New York,

Oczywiście, tak kultowe miasto jak Nowy Jork,

that has had an interest in somehow

chętnie eksperymentuje z istotą przestrzeni.

playing around with the sense of space, you could say that New York

Możnaby odnieść wrażenie,

wants to seem as big as possible.

że chce być tak duże, jak to tylko możliwe.

Adding a measurement

Interesujące, że dodając

to that is interesting:

środek pomiaru,

the falling water suddenly gives you a sense

spadająca woda nagle oddaje odległość:

of, "Oh, Brooklyn is exactly this much --

"O, Brooklyn jest tak daleko, a odległość

the distance between Brooklyn and Manhattan, in this case

między Brooklynem a Manhattanem, jest w tym wypadku mniejsza

the lower East River is this big."

niż odległość do East River."

So it was not just necessarily about putting nature into the cities.

Czyli, nie chodziło tylko o przeniesienie natury do miast,

It was also about giving the city a sense of dimension.

ale o nadanie im wielowymiarowości.

And why would we want to do that?

Dlaczego?

Because I think it makes a difference

Ponieważ uważam, że to istotne.

whether you have a body

Dużo bardziej istotnym jest posiadanie ciała,

that feels a part of a space,

które czuje się częścią przestrzeni,

rather than having a body which is just in front of a picture.

aniżeli ciałem, które odbiera obraz en face.

And "Ha-ha, there is a picture and here is I. And what does it matter?"

"Ha ha, jest tu obraz ale jakie to ma znaczenie?"

Is there a sense of consequences?

Jakie są tego konsekwencje?

So if I have a sense of the space,

Jeśli mam poczucie przestrzeni,

if I feel that the space is tangible,

jeśli wiem, że jest ona namacalna

if I feel there is time,

i połączona z czasem,

if there is a dimension I could call time,

jeśli istnieje wymiar czasu.

I also feel that I can change the space.

Mogę wtedy wpłynąć na przestrzeń

And suddenly it makes a difference

i nagle nabiera znaczenia

in terms of making space accessible.

tworzenie przestrzeni dostępnych.

One could say this is about

Ktoś mógłby stwierdzić,

community, collectivity.

że chodzi o wspólnotę, zbiorowość,

It's about being together.

bycie razem.

How do we create public space?

Jak tworzy się przestrzeń publiczną?

What does the word "public" mean today anyway?

Co dokładnie oznacza słowo "publiczna"?

So, asked in that way,

Jeśli o mnie chodzi,

I think it raises great things about

myślę, że odnosi się ono do istotnych rzeczy:

parliamentary ideas, democracy, public space,

idee parlamentarne, demokracja, przestrzeń publiczna,

being together, being individual.

bycie razem, bycie jednostką.

How do we create

Jak tworzy się idea będąca

an idea which is both tolerant to individuality,

uosobieniem tolerancji dla indywidualizmu

and also to collectivity,

a zarazem zbiorowości,

without polarizing the two

bez polaryzacji tych zjawisk

into two different opposites?

na dwa przeciwległe bieguny?

Of course the political agendas in the world

Oczywiście polityczne agendy na świecie

has been very obsessed, polarizing the two against each other

obsesyjnie próbują tego dokonać,

into different, very normative ideas.

wcisnąć je w wykluczający się schemat.

I would claim that art and culture,

Ja twierdzę, że dzisiejsza kultura i sztuka,

and this is why art and culture are so incredibly interesting

właśnie dlatego jest tak interesująca,

in the times we're living in now,

ponieważ dowodzi,

have proven that one can

że możliwe jest stworzenie

create a kind of a space

przestrzeni wrażliwej zarówno na

which is both sensitive to individuality

indywidualizm

and to collectivity.

jak i zbiorowość.

It's very much about this causality, consequences.

Chodzi o przyczynowość i konsekwencje,

It's very much about the way we link

o to jak łączymy

thinking and doing.

myślenie i działanie.

So what is between thinking and doing?

Co znajduje się pomiędzy tymi czynnościami?

And right in-between thinking and doing,

Według mnie to

I would say, there is experience.

doświadczanie.

And experience is not just

Ale nie jako forma

a kind of entertainment in a non-casual way.

rozrywki.

Experience is about responsibility.

Doświadczanie okraszone odpowiedzialnością.

Having an experience is taking part in the world.

Doświadczając stajemy się częścią świata.

Taking part in the world is really about sharing responsibility.

A mając w nim udział, współdzielimy odpowiedzialność.

So art, in that sense,

Także, sztuka postrzegana w ten sposób

I think holds an incredible relevance

ma niesamowite znaczenie

in the world in which we're moving into,

w dzisiejszym świecie,

particularly right now.

w szczególności teraz.

That's all I have. Thank you very much.

To wszystko. Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Oklaski)