A little-told tale of sex and sensuality | Shereen El Feki

Tłumaczenie: Małgosia Makowska Korekta: Rysia Wand

So when I was in Morocco,

Gdy nie tak dawno byłam

in Casablanca, not so long ago,

w Maroku w Casablance,

I met a young unmarried mother called Faiza.

poznałam młodą, niezamężną matkę o imieniu Faiza.

Faiza showed me photos of her infant son

Pokazała mi zdjęcia swojego synka

and she told me the story of his conception, pregnancy, and delivery.

i opowiedziała historię jego poczęcia, ciąży i narodzin.

It was a remarkable tale,

To niezwykła opowieść,

but Faiza saved the best for last.

ale najlepsze zostawiła na koniec.

"You know, I am a virgin," she told me.

Powiedziała: "Wiesz, jestem dziewicą.

"I have two medical certificates to prove it."

Mam na dowód dwa zaświadczenia lekarskie".

This is the modern Middle East,

Oto współczesny Środkowy Wschód,

where two millennia after the coming of Christ,

gdzie dwa tysiąclecia po narodzeniu Chrystusa

virgin births are still a fact of life.

wciąż zdarzają się niepokalane poczęcia.

Faiza's story is just one of hundreds I've heard over the years, traveling across the Arab region

Słyszałam wiele takich historii, podróżując po krajach arabskich

talking to people about sex.

i rozmawiając z ludźmi o seksie.

Now, I know this might sound like a dream job,

Brzmi to jak praca z bajki

or possibly a highly dubious occupation,

albo bardzo podejrzany zawód,

but for me, it's something else altogether.

lecz dla mnie to coś innego.

I'm half Egyptian, and I'm Muslim.

Jestem na wpół Egipcjanką i muzułmanką.

But I grew up in Canada, far from my Arab roots.

Jednak dorastałam w Kanadzie, daleko od arabskich korzeni.

Like so many who straddle East and West,

Jak wielu żyjących na pograniczu Wschodu i Zachodu,

I've been drawn, over the years, to try to better understand my origins.

chciałam lepiej poznać swoje pochodzenie.

That I chose to look at sex comes from my background in HIV/AIDS,

Zdecydowałam zająć się seksem ze względu na zainteresowanie HIV/AIDS

as a writer and a researcher and an activist.

jako pisarka, badaczka i aktywistka.

Sex lies at the heart of an emerging epidemic in the Middle East and North Africa,

Seks to podłoże gwałtownej epidemii

na Środkowym Wschodzie i w Północnej Afryce,

which is one of only two regions in the world where HIV/AIDS is still on the rise.

jednym z dwóch regionów, gdzie zapadalność na HIV/AIDS rośnie.

Now sexuality is an incredibly powerful lens

Seksualność to niezwykle dobra lupa

with which to study any society,

do badania dowolnego społeczeństwa,

because what happens in our intimate lives

bo nasze intymne życie

is reflected by forces on a bigger stage:

odzwierciedla się w szerszej perspektywie:

in politics and economics, in religion and tradition, in gender and generations.

w polityce, ekonomii, religii, tradycji, w kwestiach gender i pokoleniowych.

As I found, if you really want to know a people,

Odkryłam, że jeśli chcesz poznać naród,

you start by looking inside their bedrooms.

musisz zajrzeć mu do sypialni.

Now to be sure, the Arab world is vast and varied.

Świat arabski jest rozległy i różnorodny.

But running across it are three red lines --

Przemierzając go, natkniemy się na trzy ograniczenia,

these are topics you are not supposed to challenge in word or deed.

którym nie należy się przeciwstawiać mową ani czynem.

The first of these is politics.

Pierwszy to polityka.

But the Arab Spring has changed all that,

Zmieniła to jednak Arabska Wiosna Ludów

in uprisings which have blossomed across the region since 2011.

i powstania, które trwają od 2011 roku.

Now while those in power, old and new,

Obecnie możnowładcy starej i nowej daty

continue to cling to business as usual,

prowadzą interesy jak dawniej,

millions are still pushing back,

miliony innych wciąż żyją na marginesie

and pushing forward to what they hope will be a better life.

i walczą o lepsze życie.

That second red line is religion.

Drugi drażliwy temat to religia.

But now religion and politics are connected,

Obecnie polityka i religia są powiązane,

with the rise of such groups as the Muslim Brotherhood.

odkąd powstały grupy takie, jak Bractwo Muzułmańskie.

And some people, at least, are starting to ask questions

Niektórzy jednak pytają o rolę islamu

about the role of Islam in public and private life.

w życiu publicznym i prywatnym.

You know, as for that third red line, that off-limits subject,

Jak sądzicie?

what do you think it might be?

Jaki jest trzeci niewygodny temat?

Audience: Sex.

Publiczność: Seks.

Shereen El Feki: Louder, I can't hear you.

SEF: Głośniej, nie słyszę.

Audience: Sex.

Publiczność: Seks.

SEF: Again, please don't be shy.

SEF: Jeszcze raz, śmiało.

Audience: Sex.

Publiczność: Seks.

SEF: Absolutely, that's right, it's sex. (Laughter)

SEF: Macie absolutną rację, to seks.

(Śmiech)

Across the Arab region, the only accepted context for sex is marriage --

Na tym terenie jedyny dopuszczalny kontekst dla seksu to małżeństwo,

approved by your parents, sanctioned by religion

akceptowane przez rodziców, usankcjonowane przez religię

and registered by the state.

i rejestrowane przez państwo.

Marriage is your ticket to adulthood.

Małżeństwo to bilet do dorosłości.

If you don't tie the knot, you can't move out of your parents' place,

Jeśli nie zawrzesz małżeństwa, nie możesz opuścić domu rodziców

and you're not supposed to be having sex,

i nie możesz uprawiać seksu

and you're definitely not supposed to be having children.

oraz bezwzględnie nie możesz mieć dzieci.

It's a social citadel; it's an impregnable fortress

To społeczny bastion, twierdza nie do zdobycia,

which resists any assault, any alternative.

odpierająca każdy szturm czy alternatywę.

And around the fortress is this vast field of taboo

Otacza ją rozległy obszar tabu

against premarital sex, against condoms,

w kwestii seksu przedmałżeńskiego,

prezerwatyw, aborcji, homoseksualizmu

against abortion, against homosexuality,

you name it.

i innych takich.

Faiza was living proof of this.

Faiza stanowi tego żywy dowód.

Her virginity statement was not a piece of wishful thinking.

Jej świadectwo o dziewictwie to nie wynik pobożnych życzeń.

Although the major religions of the region extoll premarital chastity,

Chociaż większość miejscowych religii pochwala czystość przedmałżeńską,

in a patriarchy, boys will be boys.

w patriarchacie chłopcy są uprzywilejowani.

Men have sex before marriage,

Mężczyźni uprawiają przedmałżeński seks

and people more or less turn a blind eye.

i ludzie przymykają na to oko.

Not so for women,

Dla kobiet jest inaczej,

who are expected to be virgins on their wedding night --

gdyż oczekuje się od nich dziewictwa w noc poślubną,

that is, to turn up with your hymen intact.

czyli nienaruszonej błony dziewiczej.

This is not a question of individual concern,

To nie kwestia prywatna.

this is a matter of family honor, and in particular, men's honor.

W grę wchodzi honor rodziny, zwłaszcza mężczyzn.

And so women and their relatives

Zatem kobiety i ich krewni

will go to great lengths to preserve this tiny piece of anatomy --

zrobią wiele, by zachować tę malutką cześć ciała,

from female genital mutilation,

począwszy od okaleczenia genitaliów,

to virginity testing, to hymen repair surgery.

po testy na dziewictwo czy chirurgiczne odtworzenie błony.

Faiza chose a different route:

Faize wybrała inną opcję:

non-vaginal sex.

seks bez penetracji pochwy.

Only she became pregnant all the same.

Niestety i tak zaszła w ciążę.

But Faiza didn't actually realize this,

Faiza nie zdawała sobie z tego sprawy,

because there's so little sexuality education in schools,

bo edukacja seksualna w szkołach praktycznie nie istnieje

and so little communication in the family.

i nie rozmawia się o tym w domu.

When her condition became hard to hide,

Kiedy było to trudne do ukrycia,

Faiza's mother helped her flee her father and brothers.

matka pomogła jej umknąć przed ojcem i braćmi,

This is because honor killings are a real threat

gdyż zabijanie dla honoru realnie zagraża

for untold numbers of women in the Arab region.

nieopisanej liczbie kobiet w tym regionie.

And so when Faiza eventually fetched up at a hospital in Casablanca,

Kiedy w końcu Faiza trafiła do szpitala w Casablance,

the man who offered to help her,

mężczyzna, który miał jej pomóc

instead tried to rape her.

usiłował ją zgwałcić.

Sadly, Faiza is not alone.

Jej przypadek to nie wyjątek.

In Egypt, where my research is focused,

W Egipcie, głównym obszarze badań,

I have seen plenty of trouble in and out of the citadel.

widziałam masę problemów wewnątrz i poza tym bastionem.

There are legions of young men

Są tam legiony młodzieńców,

who can't afford to get married,

których nie stać na małżeństwo,

because marriage has become a very expensive proposition.

bo to bardzo droga sprawa.

They are expected to bear the burden of costs in married life,

Oczekuje się, że poniosą brzemię kosztów małżeńskiego życia,

but they can't find jobs.

lecz nie mogą znaleźć pracy.

This is one of the major drivers of the recent uprisings,

To jedna z głównych przyczyn niedawnych powstań

and it is one of the reasons for the rising age of marriage

i powód zawierania małżeństw w coraz późniejszym wieku

in much of the Arab region.

w większości krajów arabskich.

There are career women who want to get married,

Są kobiety robiące karierę, które chcą wyjść za mąż,

but can't find a husband,

lecz nie znajdują męża,

because they defy gender expectations,

bo zawiodły oczekiwania związane z ich płcią.

or as one young female doctor in Tunisia put it to me,

Pewna młoda lekarka z Tunezji wyjaśnia:

"The women, they are becoming more and more open.

"Kobiety stają się coraz bardziej otwarte.

But the man, he is still at the prehistoric stage."

Mężczyźni tkwią w prehistorii".

And then there are men and women who cross the heterosexual line,

Są też mężczyźni i kobiety, którzy wychodzą poza heteroseksualność

who have sex with their own sex,

i utrzymują związki homoseksualne

or who have a different gender identity.

lub identyfikują się z inną płcią.

They are on the receiving end of laws which punish their activities,

Są bliscy obalenia praw, nakładających na nich kary

even their appearance.

nawet za wygląd.

And they face a daily struggle with social stigma,

Zmagają się z codzienną walką z piętnem społecznym,

with family despair,

rozpaczą rodziny

and with religious fire and brimstone.

i potępieniem religii.

Now, it's not as if it's all rosy in the marital bed either.

Nie jest też różowo w małżeństwach.

Couples who are looking for greater happiness,

Pary szukające większego szczęścia,

greater sexual happiness in their married lives,

większej satysfakcji seksualnej,

but are at a loss of how to achieve it,

nie wiedzą, jak to osiągnąć,

especially wives, who are afraid of being seen as bad women

zwłaszcza kobiety, które boją się uchodzić za rozwiązłe,

if they show some spark in the bedroom.

jeśli okażą trochę iskry w sypialni.

And then there are those whose marriages

Są też tacy, których małzeństwa

are actually a veil for prostitution.

są przykrywką dla prostytucji.

They have been sold by their families,

Kobiety zostały sprzedane przez rodzinę,

often to wealthy Arab tourists.

często bogatym arabskim turystom.

This is just one face of a booming sex trade across the Arab region.

To tylko jedno oblicze kwitnącego handlu usługami seksualnymi w tym regionie.

Now raise your hand if any of this is sounding familiar to you,

Niech podniosą rękę ci, dla których brzmi to znajomo

from your part of the world.

w ich części świata.

Yeah. It's not as if the Arab world has a monopoly on sexual hangups.

Świat arabski nie ma monopolu na opóźnienie w tej materii.

And although we don't yet have an Arab Kinsey Report

Choć dla tego regionu wciąż brak raportu Kinseya

to tell us exactly what's happening inside bedrooms across the Arab region,

mówiącego, co dokładnie dzieje się w tamtejszych sypialniach,

It's pretty clear that something is not right.

wyraźnie coś jest nie tak.

Double standards for men and women,

Podwójne standardy dla mężczyzn i kobiet,

sex as a source of shame,

seks jako źródło wstydu,

family control limiting individual choices,

kontrola rodziny nad osobistymi decyzjami,

and a vast gulf between appearance and reality:

i ogromna przepaść między pozorami a realiami:

what people are doing

tym, co ludzie robią

and what they're willing to admit to,

i tym, do czego się przyznają,

and a general reluctance to move beyond private whispers

oraz ogromna niechęć przejścia od prywatnych plotek

to a serious and sustained public discussion.

do poważnej i trwałej publicznej debaty.

As one doctor in Cairo summed it up for me,

Pewien doktor z Kairu podsumował:

"Here, sex is the opposite of sport.

"Tutaj seks jest przeciwieństwem sportu.

Football, everybody talks about it,

Każdy mówi o futbolu,

but hardly anyone plays.

a prawie nikt nie gra.

But sex, everybody is doing it,

A seks uprawia każdy,

but nobody wants to talk about it." (Laughter)

a nikt nie chce o tym mówić". (Śmiech)

(Music) (In Arabic)

(Muzyka) (Po arabsku)

SEF: I want to give you a piece of advice,

SEF: "Chcę udzielić wam rady.

which if you follow it, will make you happy in life.

Jeśli z niej skorzystacie, wasze życie będzie szczęśliwe.

When your husband reaches out to you,

Gdy zbliża się do was mąż,

when he seizes a part of your body,

i chwyta za jakąś część ciała,

sigh deeply and look at him lustily.

westchnijcie głęboko i spójrzcie na niego pożądliwie.

When he penetrates you with his penis,

Podczas penetracji

try to talk flirtatiously and move yourself in harmony with him.

spróbujcie poflirtować i poruszać się z nim harmonijnie".

Hot stuff!

Gorąca rzecz!

And it might sound that these handy hints

Może się wydawać, że to wskazówki

come from "The Joy of Sex" or YouPorn.

z "Radości seksu" lub YouPorn,

But in fact, they come from a 10th-century Arabic book

lecz pochodzą z arabskiej księgi z X wieku

called "The Encyclopedia of Pleasure,"

pod tytułem "Encyklopedia przyjemności",

which covers sex from aphrodisiacs to zoophilia,

opisującej seks od afrodyzjaków po zoofilię

and everything in between.

i wszystko pomiędzy.

The Encyclopedia is just one in a long line of Arabic erotica,

Encyklopedia jest jedną z wielu arabskich książek erotycznych,

much of it written by religious scholars.

w większości napisanych przez duchownych uczonych.

Going right back to the Prophet Muhammad,

Sięgając wprost do proroka Mahometa,

there is a rich tradition in Islam

istnieje bogata islamska tradycja

of talking frankly about sex:

otwartej rozmowy o seksie:

not just its problems, but also its pleasures,

nie tylko o problemach, ale i o przyjemnościach.

and not just for men, but also for women.

Nie tylko dla mężczyzn, ale i dla kobiet.

A thousand years ago, we used to have whole dictionaries of sex in Arabic.

Tysiąc lat temu mieliśmy całe słowniki seksu po arabsku.

Words to cover every conceivable sexual feature,

Słowa na opisanie wyimaginowanego obrazu seksu,

position and preference, a body of language

pozycji i preferencji,

słownictwo wystarczająco bogate, by nadać kobiecemu ciału piękny wygląd.

that was rich enough to make up the body of the woman you see on this page.

Today, this history is largely unknown in the Arab region.

Dziś ta historia jest tam mało znana.

Even by educated people, who often feel more comfortable talking about sex

Nawet wśród wykształconych ludzi, którym często łatwiej rozmawiać o seksie

in a foreign language than they do in their own tongue.

w obcym języku niż we własnym.

Today's sexual landscape looks a lot like Europe and America

Te kwestie wyglądają dość podobnie jak w Europie czy Ameryce

on the brink of the sexual revolution.

na progu rewolucji seksualnej.

But while the West has opened on sex,

Jednak Zachód otworzył się na seks,

what we found is that Arab societies appear to have been moving in the opposite direction.

a kraje arabskie zmierzają w przeciwnym kierunku.

In Egypt and many of its neighbors,

W Egipcie i krajach ościennych

this closing down is part of a wider closing

jest to częścią szerszego zamknięcia

in political, social and cultural thought.

w kwestiach politycznych, społecznych i kulturowych.

And it is the product of a complex historical process,

To produkt kompleksowego procesu historycznego,

one which has gained ground with the rise of Islamic conservatism

którego podłożem jest wzrost islamkiego konserwatyzmu

since the late 1970s.

od późnych lat siedemdziesiątych.

"Just say no" is what conservatives around the world

"Po prostu mów: nie" to odpowiedź wszystkich konserwatystów

say to any challenge to the sexual status quo.

na próby zmian seksualnego status quo.

In the Arab region, they brand these attempts as a Western conspiracy

W krajach arabskich uchodzi to za zachodni spisek,

to undermine traditional Arab and Islamic values.

by zdyskredytować tradycyjne arabskie i islamskie wartości.

But what's really at stake here

Lecz faktycznie chodzi tu

is one of their most powerful tools of control:

o najpotężniejsze narzędzie kontroli:

sex wrapped up in religion.

seks opakowany w religię.

But history shows us that even as recently

Historia pokazuje, że nie tak dawno

as our fathers' and grandfathers' day,

w czasach naszych ojców i dziadków,

there have been times of greater pragmatism,

miał miejsce większy pragmatyzm,

and tolerance, and a willingness to consider other interpretations:

tolerancja i wola rozważania innych punktów widzenia:

be it abortion, or masturbation, or even the incendiary topic of homosexuality.

czy to w kwestii aborcji, czy masturbacji, czy też palącej kwestii homoseksualizmu.

It is not black and white, as conservatives would have us believe.

Wbrew zdaniu konserwatystów, temat nie jest czarno-biały.

In these, as in so many other matters,

W tej kwestii, tak jak w wielu innych,

Islam offers us at least 50 shades of gray.

islam daje nam niemal 50 odcieni szarości.

(Laughter)

(Śmiech)

Over my travels,

Podczas podróży

I've met men and women across the Arab region

spotykałam mężczyzn i kobiety,

who've been exploring that spectrum --

którzy badali to spektrum:

sexologists who are trying to help couples

seksuologów, którzy usiłowali pomóc parom

find greater happiness in their marriages,

odnaleźć większe szczęście w małżeństwie,

innovators who are managing to get sexuality education into schools,

innowatorów, którym udało się wprowadzić edukację seksualną do szkół,

small groups of men and women,

małe grupy mężczyzn i kobiet,

lesbian, gay, transgendered, transsexual,

lesbijek, gejów, transseksualistów,

who are reaching out to their peers

docierających do osób sobie podobnych

with online initiatives and real-world support.

przez inicjatywy online i w realu.

Women, and increasingly men, who are starting to speak out

Kobiety i coraz więcej mężczyzn, którzy zabierają głos

and push back against sexual violence

i zmieniają poziom przemocy seksualnej

on the streets and in the home.

na ulicach i w domach.

Groups that are trying to help sex workers protect themselves against HIV

Grupy pomagające pracownikom socjalnym chronić się przed HIV

and other occupational hazards,

i innymi zagrożeniami zawodowymi,

and NGOs that are helping unwed mothers like Faiza

i pracowników organizacji pozarządowych, pomagających samotnym matkom, jak Faiza,

find a place in society, and critically, stay with their kids.

odnaleźć miejsce w społeczeństwie, i, co istotne, pozostać z dziećmi.

Now these efforts are small, they're often underfunded,

Te wysiłki są zbyt skromne, często niedofinansowane

and they face formidable opposition.

i napotykają na olbrzymi opór.

But I am optimistic that, in the long run,

Lecz wierzę, że w dłuższej perspektywie

times are changing, and they and their ideas

czasy się zmienią, a oni i ich ideały

will gain ground.

zyskają popularność.

Social change doesn't happen in the Arab region through dramatic confrontation,

Zmiany społeczne nie następują tam przez dramatyczne konfrontacje,

beating or indeed baring of breasts,

bicie w piersi czy ich obnażanie,

but rather through negotiation.

lecz raczej przez negocjacje.

What we're talking here is not about a sexual revolution,

Nie mówimy tu o rewolucji

but a sexual evolution, learning from other parts of the world,

lecz o ewolucji seksualnej, czerpiącej naukę z innych części świata,

adapting to local conditions,

adaptującej ją do lokalnych warunków,

forging our own path, not following one blazed by another.

przecierającej własną ścieżkę, zamiast podążać ścieżkami innych.

That path, I hope, will one day lead us to the right to control our own bodies,

Wierzę, że ta ścieżka zawiedzie nas kiedyś do prawa kontrolowania własnego ciała,

and to access the information and services we need

dostępu do informacji, do koniecznych usług,

to lead satisfying and safe sexual lives.

by wieść satysfakcjonujące i bezpieczne życie seksualne.

The right to express our ideas freely,

Prawa do swobodnego wyrażania ideałów,

to marry whom we choose, to choose our own partners,

do poślubiania, kogo chcemy, do wybierania własnych partnerów,

to be sexually active or not, to decide whether to have children and when,

aktywności seksualnej lub jej odmowy, do decydowania, czy i kiedy mieć dzieci,

all this without violence or force or discrimination.

wszystko bez przemocy, przymusu czy dyskryminacji.

Now we are very far from this across the Arab region,

Teraz jeszcze daleko nam do tego w krajach arabskich

and so much needs to change:

i wiele musi się zmienić:

law, education, media, the economy,

prawo, edukacja, media i gospodarka.

the list goes on and on,

Lista jest długa

and it is the work of a generation, at least.

i to praca co najmniej dla jednego pokolenia.

But it begins with a journey that I myself have made,

Lecz zaczyna się od podróży, którą ja sama przeszłam,

asking hard questions of received wisdoms

stawiając trudne pytania na temat powszechnych opinii

in sexual life.

o życiu seksualnym.

And it is a journey which has only served to strengthen my faith,

Ta podróż posłużyła umocnieniu mojej wiary

and my appreciation of local histories and cultures

i docenieniu lokalnej historii i kultury,

by showing me possibilities where I once only saw absolutes.

pokazując mi możliwości tam, gdzie kiedyś widziałam bezwzględność.

Now given the turmoil in many countries in the Arab region,

Wziąwszy pod uwagę zamęt w wielu arabskich krajach,

talking about sex, challenging the taboos,

mówienie o seksie, rzucanie wyzwania tematom tabu,

seeking alternatives might sound like something of a luxury.

poszukiwanie alternatyw może brzmieć jak luksus.

But at this critical moment in history,

Ale w tym krytycznym momencie historii,

if we do not anchor freedom and justice,

jeśli nie zaszczepimy wolności i sprawiedliwości,

dignity and equality,

godności i równości,

privacy and autonomy in our personal lives, in our sexual lives,

prywatności i autonomii w życiu osobistym, seksualnym,

we will find it very hard to achieve in public life.

będzie trudno o to w życiu publicznym.

The political and the sexual are intimate bedfellows, and that is true for us all.

Polityka i seks dzielą łoże, i to dotyczy wszystkich,

no matter where we live and love.

nieważne, gdzie mieszkamy i kochamy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)