Nathalie Cabrol: How Mars might hold the secret to the origin of life

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Barbara Guzik

Well, you know, sometimes

Czasami najważniejsze rzeczy przychodzą małymi kroczkami.

the most important things come in the smallest packages.

I am going to try to convince you, in the 15 minutes I have,

Mam 15 minut, żeby przekonać was,

that microbes have a lot to say about questions such as,

że mikroorganizmy mają dużo do powiedzenia w kwestii:

"Czy jesteśmy sami?".

"Are we alone?"

and they can tell us more about not only life in our solar system

Mogą nam sporo powiedzieć, nie tylko o życiu w Układzie Słonecznym,

ale też poza nim.

but also maybe beyond,

and this is why I am tracking them down in the most impossible places on Earth,

Dlatego poszukuję ich w najdziwniejszych miejscach na Ziemi,

in extreme environments where conditions

w ekstremalnym środowisku, gdzie warunki powodują,

are really pushing them to the brink of survival.

że są one na granicy przeżycia.

Actually, sometimes me too, when I'm trying to follow them too close.

Czasem sama ledwo uchodzę z życiem, kiedy podchodzę zbyt blisko.

But here's the thing:

Jesteśmy jedyną rozwiniętą cywilizacją w Układzie Słonecznym,

We are the only advanced civilization in the solar system,

but that doesn't mean that there is no microbial life nearby.

ale nie przekreśla to możliwości istnienia innych mikroorganizmów blisko nas.

In fact, the planets and moons you see here

Planety i księżyce, które widzicie,

could host life -- all of them -- and we know that,

wszystkie mogłyby być miejscem życia.

and it's a strong possibility.

Istnieje duże prawdopodobieństwo.

And if we were going to find life on those moons and planets,

Jeśli odkryjemy życie na tych planetach i księżycach,

then we would answer questions such as,

zadamy sobie pytania:

are we alone in the solar system?

Czy jesteśmy sami w Układzie Słonecznym?

Where are we coming from?

Skąd pochodzimy?

Do we have family in the neighborhood?

Czy mamy rodzinę w sąsiedztwie?

Is there life beyond our solar system?

Czy istnieje życie poza naszym układem?

And we can ask all those questions because there has been a revolution

Możemy zadawać te pytania,

in our understanding of what a habitable planet is,

bo teraz inaczej rozumiemy to, czym jest zamieszkała planeta.

and today, a habitable planet is a planet

Zamieszkała planeta to taka,

that has a zone where water can stay stable,

na której są stabilne zasoby wody.

but to me this is a horizontal definition of habitability,

Dla mnie to tylko horyzontalna definicja,

because it involves a distance to a star,

bo określa odległość do gwiazdy.

but there is another dimension to habitability,

Jest jeszcze inny wymiar tego, czy coś nadaje się do zamieszkania.

and this is a vertical dimension.

To wymiar wertykalny.

Think of it as

Chodzi o warunki pod powierzchnią planety znajdującej się daleko od Słońca,

conditions in the subsurface of a planet where you are very far away from a sun,

but you still have water, energy, nutrients,

gdzie wciąż są obecne: woda, energia i składniki odżywcze.

which for some of them means food,

Dla niektórych może to oznaczać pożywienie i ochronę.

and a protection.

And when you look at the Earth,

Patrząc na Ziemię,

very far away from any sunlight, deep in the ocean,

tam, gdzie nie dociera światło słoneczne, głęboko w oceanach,

you have life thriving

życie wciąż się rozwija

and it uses only chemistry for life processes.

dzięki procesom chemicznym.

So when you think of it at that point, all walls collapse.

Myśląc w ten sposób, opadają wszelkie bariery.

You have no limitations, basically.

Nie ma żadnych ograniczeń.

And if you have been looking at the headlines lately,

Jeśli widzieliście ostatnio nagłówki gazet,

then you will see that we have discovered a subsurface ocean

słyszeliście, że odkryliśmy podpowierzchniowe oceany

on Europa, on Ganymede, on Enceladus, on Titan,

na Europie, Ganimedesie, Enceladusie oraz Tytanie.

and now we are finding a geyser and hot springs on Enceladus,

Znaleźliśmy też gejzer i gorące źródła na Enceladusie.

Our solar system is turning into a giant spa.

Nasz Układ Słoneczny zamienia się w gigantyczne SPA.

For anybody who has gone to a spa knows how much microbes like that, right?

Każdy, kto był kiedyś w SPA, wie jak bardzo mikroby je lubią.

(Laughter)

(Śmiech)

So at that point, think also about Mars.

Pomyślcie także o Marsie.

There is no life possible at the surface of Mars today,

Życie jest niemożliwe na jego powierzchni,

but it might still be hiding underground.

ale wciąż może kryć się pod ziemią.

So, we have been making progress in our understanding of habitability,

Poczyniliśmy postępy w rozumieniu pojęcia możliwości zamieszkiwania,

but we also have been making progress in our understanding

a także w rozumieniu,

of what the signatures of life are on Earth.

jakie są ślady życia na Ziemi.

And you can have what we call organic molecules,

Możemy wziąć pod uwagę cząsteczki organiczne,

and these are the bricks of life,

które są cegiełkami życia,

and you can have fossils,

skamieniałości, minerały, biominerały,

and you can minerals, biominerals,

which is due to the reaction between bacteria and rocks,

które powstają w wyniku reakcji pomiędzy bakteriami a skałami,

and of course you can have gases in the atmosphere.

oraz gazy w atmosferze.

And when you look at those tiny green algae

A te maleńkie glony po prawej stronie slajdu

on the right of the slide here,

they are the direct descendants of those who have been pumping oxygen

są bezpośrednimi potomkami organizmów,

które pompowały tlen w atmosferę ziemską miliard lat temu.

a billion years ago in the atmosphere of the Earth.

When they did that, they poisoned 90 percent of the life

Robiąc to, zatruły 90% życia na powierzchni Ziemi,

at the surface of the Earth,

but they are the reason why you are breathing this air today.

ale dzięki nim oddychamy dziś powietrzem.

But as much as our understanding grows of all of these things,

Chociaż wiemy coraz więcej,

there is one question we still cannot answer,

nadal nie znamy odpowiedzi na jedno pytanie.

and this is, where are we coming from?

Skąd pochodzimy?

And you know, it's getting worse,

Jest tym trudniej, że nie możemy znaleźć fizycznego dowodu na to,

because we won't be able to find the physical evidence

of where we are coming from on this planet,

skąd wzięliśmy się na naszej planecie,

and the reason being is that anything that is older than four billion years is gone.

bo wszystko, co jest starsze niż 4 miliardy lat, dawno zniknęło.

All record is gone,

Wszystkie dowody zniknęły, usunięte przez ruchy tektoniczne i erozję.

erased by plate tectonics and erosion.

This is what I call the Earth's biological horizon.

To właśnie nazywam horyzontem biologicznym Ziemi.

Beyond this horizon we don't know where we are coming from.

Za tą granicą nie wiemy, skąd pochodzimy.

So is everything lost? Well, maybe not.

Czy wszystko przepadło? Może nie.

And we might be able to find evidence of our own origin

Być może znajdziemy ślady naszego pochodzenia

in the most unlikely place, and this place in Mars.

w najbardziej nietypowym miejscu, na Marsie.

How is this possible?

Jak to możliwe?

Well clearly at the beginning of the solar system,

Na początku Układu Słonecznego,

Mars and the Earth were bombarded by giant asteroids and comets,

Mars i Ziemia były bombardowane przez ogromne asteroidy i komety.

and there were ejecta from these impacts all over the place.

Materiały wyrzucone z tych uderzeń były wszędzie.

Earth and Mars kept throwing rocks at each other for a very long time.

Ziemia i Mars rzucały w siebie kamieniami przez długi czas.

Pieces of rocks landed on the Earth.

Kawałki skał spadały na Ziemię, kawałki Ziemi spadały na Marsa.

Pieces of the Earth landed on Mars.

So clearly, those two planets may have been seeded by the same material.

Te dwie planety mogły być zasiane tym samym materiałem.

So yeah, maybe Granddady is sitting there on the surface and waiting for us.

Może nasz pradziad siedzi tam na powierzchni i na nas czeka?

But that also means that we can go to Mars and try to find traces of our own origin.

Możemy udać się na Marsa i szukać śladów naszego pochodzenia.

Mars may hold that secret for us.

Mars może skrywać tę tajemnicę.

This is why Mars is so special to us.

To dlatego jest dla nas wyjątkowy.

But for that to happen,

Aby to się stało,

Mars needed to be habitable at the time when conditions were right.

Mars musiał być zamieszkały, w czasie gdy były tam odpowiednie warunki.

So was Mars habitable?

Czy tak było?

We have a number of missions telling us exactly the same thing today.

Wiele misji dowodzi tego samego.

At the time when life appeared on the Earth,

Kiedy na Ziemi pojawiło się życie,

Mars did have an ocean, it had volcanoes, it had lakes,

na Marsie były ocean, wulkany i jeziora

and it had deltas like the beautiful picture you see here.

oraz delty rzek, jak na tym pięknym zdjęciu.

This picture was sent by the Curiosity rover only a few weeks ago.

Łazik Curiosity wysłał to zdjęcie kilka tygodni temu.

It shows the remnants of a delta, and this picture tells us something:

Widać pozostałości delty, ale to zdjęcie mówi coś jeszcze.

water was abundant

Wody było pod dostatkiem.

and stayed founting at the surface for a very long time.

Tryskała na powierzchni przez bardzo długi czas.

This is good news for life.

To dobra wiadomość dla życia.

Life chemistry takes a long time to actually happen.

Chemia życia potrzebuje dużo czasu.

So this is extremely good news,

To niezwykle dobra wiadomość,

but does that mean that if we go there, life will be easy to find on Mars?

ale czy oznacza, że z łatwością odnajdziemy życie na Marsie?

Not necessarily.

Niekoniecznie.

Here's what happened:

Oto, co się stało.

At the time when life exploded at the surface of the Earth,

Kiedy życie rozkwitło na powierzchni Ziemi,

then everything went south for Mars,

na Marsie wszystko pogorszyło się.

literally.

The atmosphere was stripped away by solar winds,

Atmosfera została rozwiana przez wiatr słoneczny,

Mars lost its magnetosphere,

Mars stracił magnetosferę,

and then cosmic rays and U.V. bombarded the surface

promieniowanie UV i kosmiczne zaczęły bombardować planetę,

and water escaped to space and went underground.

woda uciekła w przestrzeń lub wsiąknęła w glebę.

So if we want to be able to understand,

Jeśli chcemy zrozumieć

if we want to be able to find those traces of the signatures of life

i znaleźć jakieś ślady życia na powierzchni Marsa,

at the surface of Mars, if they are there,

jeśli oczywiście tam są,

we need to understand what was the impact of each of these events

musimy wiedzieć, jaki był wpływ każdego z tych wydarzeń

on the preservation of its record.

na zakonserwowanie tych śladów.

Only then will we be able to know where those signatures are hiding,

Tylko wtedy będziemy wiedzieć, gdzie są one ukryte

and only then will we be able to send our rover to the right places

i będziemy mogli wysłać łazik w odpowiednie miejsca,

where we can sample those rocks that may be telling us something

gdzie próbki skał mogą nam powiedzieć coś ważnego o tym, kim jesteśmy,

really important about who we are,

or, if not, maybe telling us that somewhere, independently,

a jeśli nie, to może gdzieś indziej, całkiem niezależnie,

life has appeared on another planet.

powstało życie na innej planecie.

So to do that, it's easy.

To łatwe.

You only need to go back 3.5 billion years ago

Wystarczy cofnąć się o 3,5 miliarda lat w przeszłość planety.

in the past of a planet.

We just need a time machine.

Potrzebny nam wehikuł czasu.

Easy, right?

Proste?

Well, actually, it is.

W zasadzie, tak.

Look around you -- that's planet Earth.

Rozejrzyjcie się, to planeta Ziemia.

This is our time machine.

To nasz wehikuł czasu.

Geologists are using it to go back in the past of our own planet.

Geolodzy używają jej, żeby cofnąć się w przeszłość naszej planety.

I am using it a little bit differently.

Ja używam jej nieco inaczej.

I use planet Earth to go in very extreme environments

Wykorzystuję Ziemię, udając się do bardzo ekstremalnych miejsc,

where conditions were similar to those of Mars

gdzie warunki podobne są do tych na Marsie,

at the time when the climate changed,

w czasie gdy zmieniał się tam klimat.

and there I'm trying to understand what happened.

Tam staram się zrozumieć, co zaszło.

What are the signatures of life?

Jakie są ślady życia? Co pozostało? Jak to znajdziemy?

What is left? How are we going to find it?

So for one moment now I'm going to take you with me

Na chwilę wezmę was ze sobą

on a trip into that time machine.

w krótką podróż wehikułem czasu.

And now, what you see here, we are at 4,500 meters in the Andes,

Jesteśmy na wysokości 4500 metrów w Andach,

but in fact we are less than a billion years after the Earth and Mars formed.

ale tak naprawdę to mniej niż miliard lat po tym, jak powstały Mars i Ziemia.

The Earth and Mars will have looked pretty much exactly like that --

Wyglądały wtedy mniej więcej tak:

volcanoes everywhere, evaporating lakes everywhere,

wszędzie wulkany, parujące jeziora,

minerals, hot springs,

minerały, gorące źródła.

and then you see those mounds on the shore of those lakes?

Widzicie te hałdy na brzegu jezior?

Those are built by the descendants of the first organisms

Zostały zbudowane przez potomków pierwszych organizmów,

that gave us the first fossil on Earth.

które stworzyły najstarsze skamieniałości na Ziemi.

But if we want to understand what's going on, we need to go a little further.

Żeby zrozumieć, co się dzieje, musimy cofnąć się nieco dalej.

And the other thing about those sites

Jeszcze jedna rzecz.

is that exactly like on Mars three and a half billion years ago,

Te miejsca są identyczne jak Mars 3,5 miliarda lat temu.

the climate is changing very fast, and water and ice are disappearing.

Klimat zmienia się bardzo szybko, a woda i lód znikają.

But we need to go back to that time when everything changed on Mars,

Musimy cofnąć się do czasu, kiedy wszystko zmieniło się na Marsie.

and to do that, we need to go higher.

Musimy wejść wyżej.

Why is that?

Dlaczego?

Because when you go higher,

Bo im wyżej jesteśmy,

the atmosphere is getting thinner, it's getting more unstable,

tym atmosfera robi się cieńsza i mniej stabilna,

the temperature is getting cooler, and you have a lot more U.V. radiation.

temperatura spada i jest więcej promieniowania UV.

Basically,

Uzyskujemy warunki obecne na Marsie w czasie zmian.

you are getting to those conditions on Mars when everything changed.

So I was not promising anything about a leisurely trip on the time machine.

Nie obiecywałam przyjemnej wycieczki.

You are not going to be sitting in that time machine.

Nie będziecie sobie siedzieli w wehikule.

You have to haul 1,000 pounds of equipment to the summit

Musicie wnieść ponad 400 kg sprzętu na szczyt wulkanu w Andach,

of this 20,000-foot volcano in the Andes here.

który ma ponad 6000 metrów wysokości.

That's about 6,000 meters.

Ponad 6000 metrów.

And you also have to sleep on 42-degree slopes

Musicie spać na spadkach pod kątem 42 stopni,

and really hope that there won't be any earthquake that night.

mając nadzieję, że w nocy nie będzie trzęsienia ziemi.

But when we get to the summit, we actually find the lake we came for.

Po dotarciu na szczyt, znajdziemy jezioro, dla którego tu przyszliśmy.

At this altitude, this lake is experiencing exactly the same conditions

Na tej wysokości panują takie same warunki

as those on Mars three and a half billion years ago.

jak na Marsie 3,5 miliarda lat temu.

And now we have to change our voyage

Teraz musimy udać się w głąb jeziora.

into an inner voyage inside that lake,

and to do that, we have to remove our mountain gear

Musimy pozbyć się górskiego sprzętu

and actually don suits and go for it.

i odziać się w odpowiednie kostiumy.

Wchodząc do tego jeziora,

But at the time we enter that lake, at the very moment we enter that lake,

we are stepping back

cofamy się 3,5 miliarda lat w przeszłość innej planety,

three and a half billion years in the past of another planet,

and then we are going to get the answer came for.

szukając odpowiedzi na zadane pytania.

Life is everywhere, absolutely everywhere.

Życie jest wszędzie, dosłownie wszędzie.

Everything you see in this picture is a living organism.

Wszystko, co widzicie na zdjęciu, to żyjące organizmy.

Maybe not so the diver, but everything else.

Nie mówię o nurku, ale o wszystkim dookoła.

But this picture is very deceiving.

To zdjęcie jest dość złudne.

Life is abundant in those lakes,

Te jeziora są pełne życia,

but like in many places on Earth right now and due to climate change,

ale jak w wielu miejscach na Ziemi, z powodu zmiany klimatu,

there is a huge loss in biodiversity.

bioróżnorodność bardzo się zmniejszyła.

In the samples that we took back home,

W próbkach, które zabraliśmy ze sobą,

36 percent of the bacteria in those lakes were composed of three species,

36% bakterii z tych jezior składało się z trzech gatunków,

and those three species are the ones that have survived so far.

które jak dotąd przetrwały.

Here's another lake, right next to the first one.

Oto inne jezioro, tuż obok tamtego.

The red color you see here is not due to minerals.

Czerwony kolor nie pochodzi od minerałów,

It's actually due to the presence of a tiny algae.

tylko od obecności maleńkich alg.

In this region, the U.V. radiation is really nasty.

W tym rejonie promieniowanie UV jest naprawdę niebezpieczne.

Anywhere on Earth, 11 is considered to be extreme.

Na Ziemi poziom 11 jest uznany za ekstremalny.

During U.V. storms there, the U.V. Index reaches 43.

Tutaj podczas burzy UV, poziom wynosi 43.

SPF 30 is not going to do anything to you over there,

Kremy z filtrem SPF 30 niewiele zdziałają,

and the water is so transparent in those lakes

woda jest tak przeźroczysta w tych jeziorach,

that the algae has nowhere to hide, really,

że algi nie mają gdzie się ukryć.

and so they are developing their own sunscreen,

Dlatego wytwarzają własny filtr ochronny.

and this is the red color you see.

To ten czerwony kolor.

But they can adapt only so far,

Mogą przystosować się do tego,

and then when all the water is gone from the surface,

ale kiedy woda zniknie z powierzchni,

microbes have only one solution left:

mikroorganizmy mają tylko jedno rozwiązanie.

They go underground.

Muszą schować się pod ziemię.

And those microbes, the rocks you see in that slide here,

Skały, które tu widzicie,

well, they are actually living inside rocks

mikroby żyją w ich wnętrzu.

and they are using the protection of the translucence of the rocks

Do ochrony używają przejrzystości tych skał,

to get the good part of the U.V.

żeby uzyskać tylko dobrą część UV,

and discard the part that could actually damage their DNA.

a odrzucić tę, która uszkodzi ich DNA.

And this is why we are taking our rover

Dlatego wysyłamy nasze łaziki,

to train them to search for life on Mars in these areas,

szkolimy je, żeby szukały życia na Marsie w takich miejscach.

because if there was life on Mars three and a half billion years ago,

Bo jeśli ono istniało 3,5 miliarda lat temu,

it had to use the same strategy to actually protect itself.

musiało wykorzystać tę samą strategię do ochrony.

Now, it is pretty obvious

To raczej oczywiste,

that going to extreme environments is helping us very much

że wyprawy w takie miejsca są dla nas bardzo pomocne

for the exploration of Mars and to prepare missions.

w eksploracji Marsa i przygotowaniu misji.

So far, it has helped us to understand the geology of Mars.

Pomogły nam zrozumieć geologię Marsa,

It has helped to understand the past climate of Mars and its evolution,

jego dawny klimat i ewolucję

but also its habitability potential.

oraz możliwość zamieszkania tu.

Our most recent rover on Mars has discovered traces of organics.

Nasz ostatni łazik odkrył ślady materii organicznej.

Yeah, there are organics at the surface of Mars.

Tak, są takie ślady na powierzchni Marsa.

And it also discovered traces of methane.

Odkrył też ślady metanu.

And we don't know yet if the methane in question

Nie wiemy jeszcze, czy ten metan

is really from geology or biology.

ma pochodzenie geologiczne czy biologiczne.

Regardless, what we know is that because of the discovery,

Z powodu tego odkrycia,

the hypothesis that there is still life present on Mars today

hipoteza, że na Marsie jest wciąż obecne życie,

remains a viable one.

pozostaje silna.

So by now, I think I have convinced you that Mars is very special to us,

Mam nadzieję, że przekonałam was, jak ważny jest dla nas Mars.

but it would be a mistake to think that Mars is the only place

Ale błędem byłoby myślenie,

że to jedyne miejsce w Układzie Słonecznym,

in the solar system that is interesting to find potential microbial life.

gdzie można znaleźć potencjalne mikro życie.

A to dlatego,

And the reason is because Mars and the Earth

że Mars i Ziemia mogły mieć wspólne pochodzenie,

could have a common root to their tree of life,

but when you go beyond Mars, it's not that easy.

ale szukanie go poza Marsem jest już trudniejsze.

Celestial mechanics is not making it so easy

Mechanika nieba nie ułatwia nam wymiany materiału pomiędzy planetami.

for an exchange of material between planets,

and so if we were to discover life on those planets,

Jeśli znajdziemy życie na tych planetach,

it would be different from us.

będzie ono całkowicie inne od nas.

It would be a different type of life.

Zupełnie inny rodzaj życia.

But in the end, it might be just us,

Ale ostatecznie, może będziemy tylko my.

it might be us and Mars,

Tylko my i Mars.

or it can be many trees of life in the solar system.

A może jest wiele różnych gałęzi ewolucyjnych w naszym układzie?

I don't know the answer yet, but I can tell you something:

Nie znam jeszcze odpowiedzi, ale mogę powiedzieć,

No matter what the result is, no matter what that magic number is,

że nie ważne, jaki będzie wynik i ile wyniesie magiczna liczba,

it is going to give us a standard

da nam to pewien wskaźnik,

by which we are going to be able to measure the life potential,

dzięki któremu będziemy mogli zmierzyć możliwość istnienia życia,

abundance and diversity beyond our own solar system.

jego bogactwo i różnorodność poza Układem Słonecznym.

And this can be achieved by our generation.

To może być osiągnięte przez nasze pokolenie.

This can be our legacy, but only if we dare to explore.

To może być nasze dziedzictwo, jeśli ośmielimy się to badać.

Now, finally,

Jeśli ktoś powie wam, że szukanie obcych bakterii jest nudne,

if somebody tells you that looking for alien microbes is not cool

because you cannot have a philosophical conversation with them,

bo nie można z nimi przeprowadzić filozoficznej dysputy,

let me show you why and how you can tell them they're wrong.

możecie im udowodnić, że się mylą.

Well, organic material is going to tell you

Materiał organiczny powie nam dużo

about environment, about complexity and about diversity.

o środowisku, w którym żyje, o swojej złożoności i różnorodności.

DNA, or any information carrier, is going to tell you about adaptation,

DNA, czy inny nośnik informacji, powie nam o przystosowaniach,

about evolution, about survival, about planetary changes

o ewolucji, przeżyciu, o zmianach planetarnych

and about the transfer of information.

i o przekazywaniu tych informacji.

All together, they are telling us

To wszystko razem powie nam,

what started as a microbial pathway,

co zapoczątkowało ścieżkę rozwoju mikroorganizmów

and why what started as a microbial pathway

i dlaczego coś, co zaczynało się od tego poziomu,

sometimes ends up as a civilization

czasami kończy jako rozwinięta cywilizacja,

or sometimes ends up as a dead end.

a czasem nagle trafia na ślepą uliczkę i ginie.

Look at the solar system, and look at the Earth.

Spójrzcie na Układ Słoneczny i Ziemię.

On Earth, there are many intelligent species,

Mamy tu wiele inteligentnych gatunków,

but only one has achieved technology.

ale tylko jeden osiągnął rozwój technologiczny.

Right here in the journey of our own solar system,

W podróży po naszym Układzie Słonecznym

there is a very, very powerful message

znajdujemy bardzo ważną wiadomość.

that says here's how we should look for alien life, small and big.

Powinniśmy poszukiwać obcego życia, małego i dużego.

So yeah, microbes are talking and we are listening,

Mikroby mówią do nas, a my ich słuchamy.

and they are taking us,

Zabierają nas

one planet at a time and one moon at a time,

na planety czy księżyce,

towards their big brothers out there.

gdzie żyją ich więksi bracia.

And they are telling us about diversity,

Mówią nam o różnorodności,

they are telling us about abundance of life,

bogactwie życia,

and they are telling us how this life has survived thus far

w jaki sposób przeżyły tak długo,

to reach civilization,

żeby zbudować cywilizację,

intelligence, technology and, indeed, philosophy.

inteligencję, technologię oraz filozofię.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)