Mike deGruy: Hooked by an octopus

Tłumaczenie: Magdalena Kubicka Korekta: Joanna Falkowska

I first became fascinated with octopus at an early age.

Po raz pierwszy zainteresowałem się ośmiornicami w młodym wieku.

I grew up in Mobile, Alabama --

Dorastałem w Mobile w Alabamie.

somebody's got to be from Mobile, right? --

Ktoś musi być z Mobile, prawda?

and Mobile sits at the confluence of five rivers,

A Mobile leży u zbiegu 5 rzek,

forming this beautiful delta.

które tworzą piękną deltę.

And the delta has alligators crawling

A w delcie pluskają się aligatory,

in and out of rivers filled with fish

przy brzegach rzek pełnych ryb

and cypress trees dripping with snakes,

i rosną nad nią cyprysy z mnóstwem węży

birds of every flavor.

i rozmaitych ptaków.

It's an absolute magical wonderland to live in --

To wręcz magiczna kraina czarów

if you're a kid interested in animals, to grow up in.

dla dziecka, które interesuje się zwierzętami.

And this delta water flows to Mobile Bay, and finally into the Gulf of Mexico.

Delta wpada do Zatoki Mobile, a stamtąd do Zatoki Meksykańskiej.

And I remember my first real contact with octopus

Pamiętam, że pierwsze prawdziwe spotkanie z ośmiornicą

was probably at age five or six.

zaliczyłem, mając 5 albo 6 lat.

I was in the gulf, and I was swimming around and saw a little octopus on the bottom.

Pływałem w Zatoce Meksykańskiej, kiedy na dnie zobaczyłem małą ośmiornicę.

And I reached down and picked him up, and immediately

Schyliłem się, podniosłem ją i natychmiast

became fascinated and impressed by its speed and its strength and agility.

zachwyciła mnie jej szybkość, siła i zręczność.

It was prying my fingers apart and moving to the back of my hand.

Rozsuwała moje palce i przesuwała się w tył ręki.

It was all I could do to hold onto this amazing creature.

Ledwie mogłem utrzymać to zdumiewające stworzenie.

Then it sort of calmed down in the palms of my hands

Potem uspokoiła się w moich dłoniach

and started flashing colors,

i zaczęła migotać kolorami,

just pulsing all of these colors.

jeden po drugim.

And as I looked at it, it kind of tucked its arms under it,

Kiedy na nią spojrzałem, wsunęła macki pod siebie,

raised into a spherical shape

zwinęła się w kulę

and turned chocolate brown with two white stripes.

i zmieniła kolor na czekoladowy z dwoma białymi paskami.

I'm going, "My gosh!" I had never seen anything like this in my life!

Krzyknąłem: "Rany!" Nigdy w życiu nie widziałem nic podobnego!

So I marveled for a moment, and then decided it was time to release him,

Pozachwycałem się nią przez chwilę i stwierdziłem, że czas ją wypuścić,

so I put him down.

więc położyłem ją na ziemi.

The octopus left my hands and then did the damnedest thing:

Ośmiornica zeszła z mojej ręki, a potem zrobiła coś niesamowitego.

It landed on the bottom in the rubble

Zsunęła się na kamieniste dno

and -- fwoosh! -- vanished

i - puff! - zniknęła! -

right before my eyes.

na moich oczach.

And I knew, right then, at age six,

Wtedy, mając 6 lat, zrozumiałem,

that is an animal that I want to learn more about. So I did.

że chcę się jak najwięcej dowiedzieć o tych zwierzętach. I tak zrobiłem.

And I went off to college and got a degree in marine zoology,

Poszedłem na studia i skończyłem zoologię morską,

and then moved to Hawaii and entered graduate school

a potem na magisterkę przeniosłem się na Hawaje

at the University of Hawaii.

na Uniwersytecie Hawajskim.

And while a student at Hawaii, I worked at the Waikiki Aquarium.

Podczas studiów na Hawajach pracowałem w Waikiki Aquarium.

And the aquarium had a lot of big fish tanks

Było tam mnóstwo wielkich akwariów z rybami,

but not a lot of invertebrate displays,

ale niewiele ekspozycji bezkręgowców,

and being the spineless guy, I thought, well

a skoro lubię bezkręgowce, pomyślałem,

I'll just go out in the field and collect these wonderful animals

że pojadę w teren i przywiozę parę tych cudownych zwierząt,

I had been learning about as a student

o których uczyłem się na studiach.

and bring them in, and I built these elaborate sets and put them on display.

Zbudowałem te wymyślne urządzenia i stworzyłem ekspozycję.

Now, the fish in the tanks were gorgeous to look at,

Ryby w akwariach wyglądały przepięknie,

but they didn't really interact with people.

ale w zasadzie nie reagowały na ludzi.

But the octopus did.

Ośmiornice owszem.

If you walked up to an octopus tank,

Jeśli podszedłeś do zbiornika z ośmiornicą,

especially early in the morning before anyone arrived,

zwłaszcza wcześnie rano, zanim ktokolwiek przyszedł,

the octopus would rise up and look at you

ośmiornica podnosiła się i patrzyła na ciebie.

and you're thinking, "Is that guy really looking at me? He is looking at me!"

Myślałeś: "Ta mała naprawdę na mnie patrzy? Patrzy na mnie!"

And you walk up to the front of the tank. Then you realize

i podchodziłeś bliżej. Wtedy zdawałeś sobie sprawę,

that these animals all have different personalities:

że każde z tych zwierząt ma inny charakter.

Some of them would hold their ground,

Niektóre z nich nie ustępowały ani na krok

others would slink into the back of the tank and disappear in the rocks,

Inne przemykały na tył akwarium i znikały pomiędzy skałami.

and one in particular, this amazing animal ...

A jedna z nich była szczególnie niesamowita...

I went up to the front of the tank, and he's just staring at me,

Zbliżyłem się do zbiornika, a ona po prostu się na mnie gapiła.

and he had little horns come up above his eyes.

Miała małe rożki nad oczami.

So I went right up to the front of the tank --

Podszedłem całkiem blisko do akwarium.

I was three or four inches from the front glass --

Byłem 8 albo 10 cm od szyby.

and the octopus was sitting on a perch, a little rock,

Ośmiornica, która siedziała na skałce jak na grzędzie,

and he came off the rock and he also came down right to the front of the glass.

zeszła z niej i też podeszła bardzo blisko szyby.

So I was staring at this animal about six or seven inches away,

Patrzyłem na to stworzenie z odległości 15 czy 18 cm,

and at that time I could actually focus that close;

a wtedy jeszcze dobrze widziałem na taką bliską odległość;

now as I look at my fuzzy fingers I realize those days are long gone.

dziś, gdy widzę moje rozmazane palce, widzę, że tamte czasy dawno minęły.

Anyway, there we were, staring at each other,

W każdym razie, gapiliśmy się na siebie,

and he reaches down and grabs an armful of gravel

aż ośmiornica nabrała garść żwiru

and releases it in the jet of water entering the tank

i rzuciła nim w strumień wody, która wpadała do akwarium

from the filtration system,

z systemu filtracyjnego,

and -- chk chk chk chk chk! -- this gravel hits the front of the glass and falls down.

a żwir - "stuk, stuk, stuk!" - uderzył w przód szyby i opadł na dno.

He reaches up, takes another armful of gravel, releases it --

Zebrała następną garść żwiru, rzuciła...

chk chk chk chk chk! -- same thing.

"Stuk, stuk, stuk!" - to samo.

Then he lifts another arm and I lift an arm.

Potem podniosła ramię. Więc ja też podniosłem swoje.

Then he lifts another arm and I lift another arm.

Podniosła następne. Ja też.

And then I realize the octopus won the arms race,

I wtedy zdałem sobie sprawę, że ośmiornica wygrała w łapki.

because I was out and he had six left. (Laughter)

Miała ich jeszcze 6, a mnie nie została ani jedna.

But the only way I can describe what I was seeing that day

Ale to, co wtedy zobaczyłem, mogę opisać tylko tak:

was that this octopus was playing,

ta ośmiornica się bawiła,

which is a pretty sophisticated behavior for a mere invertebrate.

co jest dość wyrafinowanym zachowaniem jak na zwykłego bezkręgowca.

So, about three years into my degree,

Mniej więcej po 3 latach studiów,

a funny thing happened on the way to the office,

kiedy szedłem do biura, przydarzyła mi się dziwna rzecz,

which actually changed the course of my life.

która zmieniła moje życie.

A man came into the aquarium. It's a long story, but essentially

Do akwarium wszedł pewien mężczyzna. To długa historia,ale krótko mówiąc,

he sent me and a couple of friends of mine to the South Pacific

wysłał mnie i paru moich znajomych na południowe obszary Oceanu Spokojnego,

to collect animals for him,

żebyśmy łowili dla niego zwierzęta.

and as we left, he gave us two 16-millimeter movie cameras.

Kiedy wyjeżdżaliśmy, dał nam dwie kamery 16mm.

He said, "Make a movie about this expedition."

Powiedział: "Zróbcie film o tej wyprawie."

"OK, a couple of biologists making a movie --

... OK, paru biologów, którzy kręcą film -

this'll be interesting,"

to będzie ciekawe.

and off we went. And we did, we made a movie,

Pojechaliśmy i nakręciliśmy ten film,

which had to be the worst movie ever made

chyba najgorszy

in the history of movie making,

w historii kina.

but it was a blast. I had so much fun.

Ale to była frajda; świetnie się bawiłem.

And I remember that proverbial light going off in my head,

I pamiętam, kiedy w głowie zaświeciło mi się światełko

thinking, "Wait a minute.

i pomyślałem: "Chwila,

Maybe I can do this all the time.

może mógłbym to robić cały czas.

Yeah, I'll be a filmmaker."

Tak, zostanę filmowcem."

So I literally came back from that job,

Więc, dosłownie, wróciłem z tamtego zlecenia,

quit school, hung my filmmaking shingle

rzuciłem szkołę, zacząłem kręcić filmy

and just never told anyone that I didn't know what I was doing.

i po prostu nikomu się nie przyznałem, że nie mam pojęcia, jak to się robi.

It's been a good ride.

To było fajne przeżycie.

And what I learned in school though was really beneficial.

A wiedza ze szkoły okazała się naprawdę przydatna.

If you're a wildlife filmmaker

Jeśli robisz filmy przyrodnicze

and you're going out into the field to film animals,

i wyjeżdżasz w teren kręcić zwierzęta,

especially behavior,

zwłaszcza ich zachowanie,

it helps to have a fundamental background

podstawowa wiedza o tych zwierzętach,

on who these animals are,

ich naturze,

how they work and, you know, a bit about their behaviors.

życiu i, wiadomo, trochę o ich zachowaniach bardzo się przydaje.

But where I really learned about octopus

Ale najwięcej nauczyłem się o ośmiornicach,

was in the field, as a filmmaker

pracując w terenie jako filmowiec,

making films with them,

kręcąc z nimi filmy,

where you're allowed to spend large periods of time

kiedy mogłem przebywać przez dłuższy czas,

with the animals, seeing octopus being octopus

z ośmiornicami, podglądać, jak się zachowują

in their ocean homes.

w oceanie, ich naturalnym środowisku.

I remember I took a trip to Australia,

Pamiętam, jak pojechałem do Australii, na wyspę

went to an island called One Tree Island.

o nazwie One Tree Island, Wyspa Jednego Drzewa.

And apparently, evolution had occurred

Najwyraźniej ewolucja

at a pretty rapid rate on One Tree,

zrobiła na One Tree Island duże postępy,

between the time they named it and the time I arrived,

od czasu, kiedy nadano jej nazwę,

because I'm sure there were at least three trees

bo jestem pewien, że były tam co najmniej 3 drzewa,

on that island when we were there.

kiedy przyjechaliśmy.

Anyway, one tree is situated right next to

Jedno z nich rośnie tuż obok

a beautiful coral reef.

pięknej rafy koralowej.

In fact, there's a surge channel

Jest tam ramię morskie,

where the tide is moving back and forth, twice a day, pretty rapidly.

gdzie przypływ i odpływ następują dwa razy dziennie, dosyć gwałtownie,

And there's a beautiful reef,

i jest tam piękna rafa,

very complex reef, with lots of animals,

bardzo złożona, a żyje w niej mnóstwo zwierząt,

including a lot of octopus.

w tym wiele ośmiornic.

And not uniquely

I, choć nie tylko tam,

but certainly, the octopus in Australia

to w Australii ośmiornice to z pewnością

are masters at camouflage.

mistrzowie kamuflażu.

As a matter of fact,

Właśnie,

there's one right there.

jedna jest tutaj.

So our first challenge was to find these things,

Tak więc naszym pierwszym zadaniem było ich odnalezienie,

and that was a challenge, indeed.

i uwierzcie mi, to było duże wyzwanie.

But the idea is, we were there for a month

Problem polegał na tym: pojechaliśmy tam na miesiąc,

and I wanted to acclimate the animals to us

a chciałem, żeby zwierzęta przyzwyczaiły się do nas,

so that we could see behaviors without disturbing them.

żebyśmy mogli obejrzeć ich zachowania, nie niepokojąc ich.

So the first week was pretty much spent

Tak więc pierwszy tydzień spędziliśmy,

just getting as close as we could,

podchodząc do nich najbliżej jak się dało,

every day a little closer, a little closer, a little closer.

codziennie trochę bliżej, bliżej i bliżej...

And you knew what the limit was: they would start getting twitchy

Widzieliśmy, gdzie stawiają granicę, bo zaczynały się robić niespokojne,

and you'd back up, come back in a few hours.

więc cofaliśmy się, wracaliśmy po paru godzinach

And after the first week, they ignored us.

i po pierwszym tygodniu przestały na nas zwracać uwagę.

It was like, "I don't know what that thing is, but he's no threat to me."

Jakby myślały: "Nie wiem, co to jest, ale nie zagraża mi."

So they went on about their business

Więc zajęły się sobą.

and from a foot away, we're watching mating

Z odległości 30 cm obserwowaliśmy kopulację,

and courting and fighting

zaloty i walki.

and it is just an unbelievable experience.

To było niewiarygodne doświadczenie.

And one of the most fantastic displays

Jednym z najwspanialszych widoków,

that I remember, or at least visually,

jaki pamiętam,

was a foraging behavior.

było szukanie pożywienia.

And they had a lot of different techniques

Wypracowały do tego celu

that they would use for foraging,

mnóstwo różnych technik.

but this particular one used vision.

Ta, o której chcę opowiedzieć, wykorzystywała wzrok.

And they would see a coral head,

Zauważały koralowca,

maybe 10 feet away,

może 3 metry od nich,

and start moving over toward that coral head.

i zaczynały podążać w jego stronę.

And I don't know whether they actually saw crab in it, or imagined that one might be,

Nie wiem, czy dostrzegły tam kraba, czy myślały, że jakiś może tam się kryć,

but whatever the case, they would leap off the bottom

w każdym razie odbijały się od dna

and go through the water and land right on top of this coral head,

i lądowały na szczycie koralowca,

and then the web between the arms

a błona pomiędzy ramionami

would completely engulf the coral head,

owijała całego koralowca.

and they would fish out, swim for crabs.

Wyławiały kraby,

And as soon as the crabs touched the arm, it was lights out.

a jak tylko któryś dotknął ramienia, już było po nim.

And I always wondered what happened under that web.

Zawsze się zastanawiałem, co dzieje się pod tą błoną.

So we created a way to find out, (Laughter)

Więc wymyśliliśmy sposób, żeby się tego dowiedzieć.

and I got my first look at that famous beak in action.

I po raz pierwszy zobaczyłem ten słynny dziób w akcji.

It was fantastic.

To było wspaniałe.

If you're going to make a lot of films about a particular group of animals,

Jeśli chce się robić dużo filmów o konkretnym gatunku,

you might as well pick one that's fairly common.

dobrze jest wybrać jakiś często spotykany.

And octopus are, they live in all the oceans.

A ośmiornice spotyka się często; żyją we wszystkich oceanach.

They also live deep.

Żyją także w głębinach.

And I can't say octopus are responsible

Nie mogę powiedzieć, że to ośmiornice odpowiadają

for my really strong interest

za to, że bardzo mnie interesuje

in getting in subs and going deep,

schodzenie w łodzi podwodnej na głębiny,

but whatever the case, I like that.

ale tak czy siak, lubię to.

It's like nothing you've ever done.

Nie przypomina to niczego, co kiedykolwiek robiliście.

If you ever really want to get away from it all

Jeżeli chcecie uciec przed światem

and see something that you have never seen,

i zobaczyć coś, czego nigdy wcześniej nie widzieliście,

and have an excellent chance of seeing something

a przy tym mieć spore szanse, że zobaczycie coś,

no one has ever seen, get in a sub.

czego nikt nigdy nie widział, wsiadajcie na łódź podwodną.

You climb in, seal the hatch, turn on a little oxygen,

Wchodzicie do środka, uszczelniacie właz, włączacie dopływ tlenu,

turn on the scrubber,

włączacie ten filtr,

which removes the CO2 in the air you breathe, and they chuck you overboard.

który usuwa CO2 z wdychanego powietrza, i wyrzucają was za burtę.

Down you go. There's no connection to the surface

Opadacie w dół. Nie macie żadnego połączenia z powierzchnią,

apart from a pretty funky radio.

poza dość zawodnym radiem.

And as you go down, the washing machine

A kiedy schodzicie w dół, wirówka

at the surface calms down.

na powierzchni uspokaja się.

And it gets quiet.

Zapada cisza.

And it starts getting really nice.

Robi się naprawdę przyjemnie.

And as you go deeper, that lovely, blue water you were launched in

A kiedy schodzicie głębiej, ta śliczna błękitna woda, w którą wpadliście,

gives way to darker and darker blue.

zmienia kolor na coraz ciemniejszy.

And finally, it's a rich lavender,

W końcu robi się intensywnie lawendowa,

and after a couple of thousand feet, it's ink black.

a po paruset metrach jest czarna jak atrament.

And now you've entered the realm

Dotarliście do świata

of the mid-water community.

zwierząt śródoceanicznych.

You could give an entire talk

Można by poświęcić cały wykład

about the creatures that live in the mid-water.

stworzeniom, które żyją w obszarach śródoceanicznych.

Suffice to say though, as far as I'm concerned,

Jeżeli o mnie chodzi, wystarczy powiedzieć, że

without question, the most bizarre designs

bez dwóch zdań, najdziwniejsze kształty

and outrageous behaviors

i najosobliwsze zachowania

are in the animals that live in the mid-water community.

widuje się u zwierząt śródoceanicznych.

But we're just going to zip right past this area,

Ale pominiemy ten obszar,

this area that includes about 95 percent

obszar, który stanowi około 95%

of the living space on our planet

przestrzeni życiowej na naszej planecie,

and go to the mid-ocean ridge, which I think is even more extraordinary.

i przejdziemy do grzbietu śródoceanicznego, który moim zdaniem jest jeszcze ciekawszy.

The mid-ocean ridge is a huge mountain range,

Grzbiet śródoceaniczny to wielki łańcuch górski,

40,000 miles long, snaking around the entire globe.

długości 65 tys. km, który oplata kulę ziemską.

And they're big mountains, thousands of feet tall,

To olbrzymie góry, wysokie na setki metrów.

some of which are tens of thousands of feet

Niektóre z nich mają tysiące metrów

and bust through the surface,

i przebijają powierzchnię,

creating islands like Hawaii.

tworząc wyspy takie jak Hawaje.

And the top of this mountain range

A na szczycie góry pękają,

is splitting apart, creating a rift valley.

tworząc dolinę ryftową.

And when you dive into that rift valley, that's where the action is

Gdy się w nią zagłębicie, zobaczycie niesamowitą akcję,

because literally thousands of active volcanoes

dosłownie, bo tysiące aktywnych wulkanów

are going off at any point in time

wybucha w każdej chwili

all along this 40,000 mile range.

wzdłuż całego 65-kilometrowego łańcucha.

And as these tectonic plates are spreading apart,

A gdy płyty tektoniczne rozchodzą się,

magma, lava is coming up and filling those gaps,

magma, lawa, wylewa się i wypełnia szczeliny.

and you're looking land -- new land --

Ląd, nowy ląd tworzy się

being created right before your eyes.

tuż przed waszymi oczami.

And over the tops of them is 3,000 to 4,000 meters of water

Ponad szczytami tych gór leży 3 do 4 tysięcy metrów wody,

creating enormous pressure,

które wywierają olbrzymie ciśnienie,

forcing water down through the cracks toward the center of the earth,

wpychając wodę poprzez szczeliny w stronę jądra ziemi,

until it hits a magma chamber

aż dostanie się do komory magmowej.

where it becomes superheated

Tam mocno się nagrzewa

and supersaturated with minerals,

i mocno nasyca minerałami,

reverses its flow and starts shooting back to the surface

zmienia kierunek i zaczyna wracać na powierzchnię,

and is ejected out of the earth like a geyser at Yellowstone.

tryskając z ziemi jak gejzer w Yellowstone.

In fact, this whole area

W zasadzie cały ten obszar

is like a Yellowstone National Park with all of the trimmings.

jest jak Yellowstone, z najdrobniejszymi szczegółami.

And this vent fluid is about 600 or 700 degrees F.

Ten płyn hydrotermalny ma temperaturę od 315 do 370 stopni Celsjusza.

The surrounding water is just a couple of degrees above freezing.

Otaczająca go woda ma tylko kilka stopni powyżej zera.

So it immediately cools,

Więc płyn natychmiast chłodnieje,

and it can no longer hold in suspension

nie może już dłużej utrzymać

all of the material that it's dissolved,

całego rozpuszczonego w nim materiału,

and it precipitates out, forming black smoke.

który wytrąca się, tworząc czarny dym.

And it forms these towers, these chimneys

To on tworzy te wieże, te kominy,

that are 10, 20, 30 feet tall.

wysokie na 3, 6, 9 metrów.

And all along the sides of these chimneys

Wokół ścian tych kominów

is shimmering with heat and loaded with life.

skrzy się z gorąca i roi się od żywych stworzeń.

You've got black smokers going all over the place

Wszędzie jest pełno kominów z czarnego dymu

and chimneys that have tube worms

i takich, gdzie żyją rurkoczułkowce,

that might be eight to 10 feet long.

które mogą mieć od 2,5 do 3 metrów długości.

And out of the tops of these tube worms

Z górnych części rurkoczułkowców

are these beautiful red plumes.

wyrastają te piękne czerwone pióropusze.

And living amongst the tangle of tube worms

A wśród gęstwiny rurkoczułkowców

is an entire community of animals:

żyje cała społeczność zwierząt:

shrimp, fish, lobsters, crab,

krewetki, ryby, homary, kraby,

clams and swarms of arthropods

małże i roje stawonogów,

that are playing that dangerous game

które niebezpiecznie balansują

between over here is scalding hot and freezing cold.

pomiędzy ukropem z jednej strony i mrozem z drugiej.

And this whole ecosystem

A cały ten ekosystem

wasn't even known about

był zupełnie nieznany

until 33 years ago.

jeszcze 33 lata temu.

And it completely threw science on its head.

Postawił naukę na głowie.

It made scientists rethink

Zmusił naukowców do zastanowienia się jeszcze raz,

where life on Earth might have actually begun.

gdzie tak naprawdę zaczęło się życie na ziemi.

And before the discovery of these vents,

Przed odkryciem tych kominów

all life on Earth, the key to life on Earth,

wydawało się, że podstawą życia na ziemi

was believed to be the sun and photosynthesis.

są słońce i fotosynteza,

But down there, there is no sun,

ale w głębinach nie ma słońca,

there is no photosynthesis;

nie ma fotosyntezy.

it's chemosynthetic environment down there driving it,

To środowisko oparte na chemosyntezie

and it's all so ephemeral.

i jest ono bardzo nietrwałe.

You might film this

Możecie sfilmować ten

unbelievable hydrothermal vent,

niesamowity komin hydrotermalny,

which you think at the time has to be on another planet.

myśląc, że musi być na jakiejś innej planecie.

It's amazing to think that this is actually on earth;

Niesamowite, że coś takiego znajduje się na Ziemi.

it looks like aliens in an alien environment.

Wyglądają jak kosmici gdzieś w obcej galaktyce.

But you go back to the same vent eight years later

Ale kiedy wrócicie do tego samego komina po 8 latach,

and it can be completely dead.

może być już całkiem martwy.

There's no hot water.

Żadnej ciepłej wody.

All of the animals are gone, they're dead,

Żadnych zwierząt, wszystkie umarły.

and the chimneys are still there

A kominy wciąż tam są,

creating a really nice ghost town,

tworząc bardzo ładne miasto duchów,

an eerie, spooky ghost town,

niesamowite, upiorne miasto duchów,

but essentially devoid of animals, of course.

ale oczywiście w zasadzie pozbawione zwierząt.

But 10 miles down the ridge...

Ale 15 km dalej wzdłuż grzbietu...

pshhh! There's another volcano going.

Pufffff! Wybucha inny wulkan.

And there's a whole new hydrothermal vent community that has been formed.

Wokół komina hydrotermalnego tworzy się następna społeczność zwierząt.

And this kind of life and death of hydrothermal vent communities

Taki cykl życia ekosystemów wokół kominów hydrotermalnych

is going on every 30 or 40 years

powtarza się raz na 30, 40 lat

all along the ridge.

wzdłuż całego grzbietu.

And that ephemeral nature

Ta nietrwałość środowiska

of the hydrothermal vent community

skupionego wokół kominów

isn't really different from some of the

nie różni się specjalnie od pewnych

areas that I've seen

miejsc, które widziałem

in 35 years of traveling around, making films.

przez 35 lat, podróżując i kręcąc filmy.

Where you go and film a really nice sequence at a bay.

Jadę w takie miejsce i kręcę ładną scenę nad zatoką.

And you go back, and I'm at home,

Wracam, siedzę w domu

and I'm thinking, "Okay, what can I shoot ...

i myślę: "OK, co by tu zobaczyć.

Ah! I know where I can shoot that.

O, już wiem, gdzie coś takiego sfilmuję.

There's this beautiful bay, lots of soft corals and stomatopods."

Jest taka piękna zatoka, mnóstwo miękkich koralowców i ustonogich."

And you show up, and it's dead.

Jadę tam, a zatoka jest martwa.

There's no coral, algae growing on it, and the water's pea soup.

Koralowce zniknęły, porosły algami, a woda wygląda jak grochówka.

You think, "Well, what happened?"

Zastanawiam się: "Co się stało?"

And you turn around,

Odwracam się,

and there's a hillside behind you with a neighborhood going in,

i widzę wzgórze, na którym buduje się osiedle,

and bulldozers are pushing piles of soil back and forth.

buldożery przesuwają zwały ziemi tam i z powrotem.

And over here

A niedaleko

there's a golf course going in.

buduje się pole golfowe.

And this is the tropics.

To są tropiki.

It's raining like crazy here.

Deszcz pada tam jak szalony.

So this rainwater is flooding down the hillside,

Deszczówka spływa w dół wzgórza,

carrying with it sediments from the construction site,

niosąc osady z placu budowy,

smothering the coral and killing it.

dusząc i zabijając koralowce.

And fertilizers and pesticides

A z pola golfowego do zatoki

are flowing into the bay from the golf course --

spływają nawozy i pestycydy.

the pesticides killing all the larvae and little animals,

Pestycydy zabijają larwy i mniejsze zwierzęta,

fertilizer creating this beautiful plankton bloom --

a nawozy sprawiają, że woda tak pięknie kwitnie.

and there's your pea soup.

Stąd ta grochówka.

But, encouragingly, I've seen just the opposite.

Ale na szczęście widziałem też odwrotne przypadki.

I've been to a place that was a pretty trashed bay.

Byłem kiedyś w dość zanieczyszczonej zatoce.

And I looked at it, just said, "Yuck,"

Kiedy ją zobaczyłem, powiedziałem tylko: "Fuj!"

and go and work on the other side of the island.

i zacząłem pracę po drugiej stronie wyspy.

Five years later, come back,

Kiedy wróciłem po 5 latach,

and that same bay is now gorgeous. It's beautiful.

ta sama zatoka była wspaniała. Cudowna.

It's got living coral, fish all over the place,

Żyły w niej koralowce, pełno ryb,

crystal clear water, and you go, "How did that happen?"

woda przejrzysta jak kryształ. Zastanawiałem się: "Jak to się stało?"

Well, how it happened is

Okazało się, że

the local community galvanized.

miejscowa społeczność przebudziła się.

They recognized what was happening on the hillside and put a stop to it;

Zrozumieli, co się dzieje na wzgórzu i ukrócili to,

enacted laws and made permits required

uchwalili prawa i wprowadzili obowiązkowe zezwolenia,

to do responsible construction

żeby odpowiedzialnie budować

and golf course maintenance

i dbać o pole golfowe.

and stopped the sediments flowing into the bay,

Zatrzymali odpływ osadów do zatoki,

and stopped the chemicals flowing into the bay,

zatrzymali odpływ chemikaliów

and the bay recovered.

i zatoka odzyskała świetność.

The ocean has an amazing ability

Ocean ma niesamowite możliwości regeneracji,

to recover, if we'll just leave it alone.

jeśli tylko zostawimy go w spokoju.

I think Margaret Mead

Chyba Margaret Mead

said it best.

ujęła to najlepiej.

She said that a small group of thoughtful people

Powiedziała, że grupka myślących osób

could change the world.

może zmienić świat.

Indeed, it's the only thing that ever has.

Tak naprawdę to jedyna rzecz, która kiedykolwiek mogła.

And a small group of thoughtful people

Właśnie taka grupka myślących osób

changed that bay.

zmieniła tę zatokę.

I'm a big fan of grassroots organizations.

Jestem wielkim fanem inicjatyw społecznych.

I've been to a lot of lectures

Byłem na wielu wykładach,

where, at the end of it, inevitably,

gdzie na końcu zawsze

one of the first questions that comes up is,

jako jedno z pierwszych padało pytanie:

"But, but what can I do?

"Ale co ja mogę zrobić?

I'm an individual. I'm one person.

Jestem szarym człowiekiem. Jestem sam.

And these problems are so large and global, and it's just overwhelming."

A te problemy są ogromne, światowe, to mnie przytłacza."

Fair enough question.

Dobre pytanie.

My answer to that is don't look

Moja odpowiedź brzmi tak: nie patrz

at the big, overwhelming issues of the world.

na olbrzymie światowe problemy.

Look in your own backyard.

Zajrzyj do własnego ogródka.

Look in your heart, actually.

Zajrzyj do własnego serca.

What do you really care about that isn't right where you live?

Jaki problem w twoim miejscu zamieszkania jest dla ciebie ważny?

And fix it.

Rozwiąż go.

Create a healing zone in your neighborhood

Wymyśl terapię dla swojej okolicy

and encourage others to do the same.

i zachęcaj innych, żeby robili tak samo.

And maybe these healing zones can sprinkle a map,

Może coraz więcej takich okolic pojawi się na mapach,

little dots on a map.

jak małe kropki.

And in fact, the way that we can communicate today --

A sposób, w jaki dziś się porozumiewamy,

where Alaska is instantly knowing what's going on in China,

kiedy na Alasce od razu wiedzą, co się dzieje w Chinach,

and the Kiwis did this, and then over in England they tried to ...

w Nowej Zelandii robią to, a w Anglii próbują tego...

and everybody is talking to everyone else --

Każdy z każdym rozmawia.

it's not isolated points on a map anymore,

Na mapie nie ma już samotnych punktów,

it's a network we've created.

tylko sieć, którą stworzyliśmy.

And maybe these healing zones can start growing,

Więc może te okolice objęte terapią zaczną rosnąć,

and possibly even overlap, and good things can happen.

może nawet zaczną się pokrywać, może wyjdzie z tego coś dobrego.

So that's how I answer that question.

Taka jest moja odpowiedź na to pytanie.

Look in your own backyard, in fact, look in the mirror.

Spójrz do własnego ogródka, więcej, spójrz w lustro.

What can you do that is more responsible

Co możesz robić bardziej odpowiedzialnie

than what you're doing now?

niż teraz?

And do that, and spread the word.

Zrób to. I opowiedz o tym innym.

The vent community animals

Zwierzęta żyjące wokół kominów hydrotermalnych

can't really do much

niewiele mogą zrobić

about the life and death

z problemami,

that's going on where they live, but up here we can.

które nękają ich środowisko, ale my tu na górze możemy.

In theory, we're thinking, rational human beings.

Teoretycznie jesteśmy myślącymi, racjonalnymi ludźmi.

And we can make changes to our behavior

Możemy zmienić nasze zachowanie,

that will influence and affect the environment,

a to wpłynie na środowisko i je zmieni,

like those people changed the health of that bay.

tak jak ci ludzie zmienili stan tamtej zatoki.

Now, Sylvia's TED Prize wish

Z okazji TED Prize Sylvia życzyła sobie,

was to beseech us to do anything we could,

żebyśmy zrobili, co tylko możliwe,

everything we could,

wszystko, co w naszej mocy,

to set aside not pin pricks,

aby zachować w naturalnym stanie nie kilka kropli,

but significant expanses

lecz znaczące

of the ocean for preservation,

połacie oceanu.

"hope spots," she calls them.

Nazwała je "miejscami nadziei."

And I applaud that. I loudly applaud that.

Podoba mi się to. Bardzo mi się to podoba.

And it's my hope that some of these "hope spots"

Mam nadzieję, że część tych "miejsc nadziei"

can be in the deep ocean,

znajdzie się w głębinach oceanu,

an area that has historically

w miejscu, które przez długie lata

been seriously neglected, if not abused.

było poważnie zaniedbywane, a nawet niszczone -

The term "deep six" comes to mind:

przychodzi mi na myśl zwrot "wysłać na dno."

"If it's too big or too toxic for a landfill,

Jeśli coś jest za duże lub zbyt trujące na śmietnisko,

deep six it!"

poślij to na dno.

So, I hope that we can also keep

Mam więc nadzieję, że możemy zachować

some of these "hope spots" in the deep sea.

kilka z tych "miejsc nadziei" na głębinach.

Now, I don't get a wish,

Mnie nie przysługuje życzenie,

but I certainly can say

ale na pewno mogę powiedzieć,

that I will do anything I can

że zrobię wszystko, co w mojej mocy,

to support Sylvia Earle's wish.

żeby życzenie Sylvii Earle się spełniło.

And that I do.

Obiecuję to.

Thank you very much. (Applause)

Bardzo dziękuję. (Oklaski)