You have no idea where camels really come from | Latif Nasser

Tłumaczenie: Sylwia Gliniewicz Korekta: Rysia Wand

So, this is a story

To opowieść o tym,

about how we know what we know.

skąd wiemy to, co wiemy.

It's a story about this woman,

To opowieść o tej kobiecie,

Natalia Rybczynski.

Natalii Rybczynski.

She's a paleobiologist,

Jest paleobiologiem,

which means she specializes in digging up really old dead stuff.

co oznacza, że zna się na wykopywaniu starych i martwych rzeczy.

(Audio) Natalia Rybczynski: Yeah, I had someone call me "Dr. Dead Things."

(Audio) Natalia Rybczynski: Tak. Ktoś nazwał mnie "Dr Matrwocie".

Latif Nasser: And I think she's particularly interesting

Latif Nasser: Jest wyjątkowo interesująca

ze względu na miejsce, gdzie wykopuje te rzeczy,

because of where she digs that stuff up,

way above the Arctic Circle in the remote Canadian tundra.

daleko za kołem podbiegunowym w odległej tundrze kanadyjskiej.

Now, one summer day in 2006,

Pewnego letniego dnia w 2006 roku

she was at a dig site called the Fyles Leaf Bed,

była na miejscu wykopalisk zwanym "Fyles Leaf Bed",

which is less than 10 degrees latitude away from the magnetic north pole.

mniej niż o 10 stopni szerokości geograficznej

od północnego bieguna magnetycznego.

(Audio) NR: Really, it's not going to sound very exciting,

(Audio) NR: To nie będzie bardzo ciekawe,

because it was a day of walking with your backpack and your GPS

bo to był dzień wędrowania z plecakiem, GPS-em i notatnikiem

and notebook and just picking up anything that might be a fossil.

i zbierania wszystkiego, co mogło być skamieniałością.

LN: And at some point, she noticed something.

LN: W pewnym momencie coś zauważyła.

(Audio) NR: Rusty, kind of rust-colored,

(Audio) NR: Rdzawe, w kolorze rdzy,

about the size of the palm of my hand.

wielkości mojej dłoni.

It was just lying on the surface.

Leżało na powierzchni.

LN: And at first she thought it was just a splinter of wood,

LN: Najpierw pomyślała, że to drewniana drzazga,

because that's the sort of thing people had found

bo takie rzeczy znajdowano

at the Fyles Leaf Bed before -- prehistoric plant parts.

w "Fyles Leaf Bed" wcześniej, czyli prehistoryczne kawałki roślin.

Jednak tamtej nocy, w obozie...

But that night, back at camp ...

(Audio) NR: ... I get out the hand lens,

(Audio) NR:. Wzięłam lupę,

I'm looking a little bit more closely and realizing

przypatrzyłam się z bliska, uświadamiając sobie,

że nie wygląda tak, jakby miało pierścienie drzewne.

it doesn't quite look like this has tree rings.

Maybe it's a preservation thing,

Może to kwestia zakonserwowania,

but it looks really like ...

ale to naprawdę wyglądało...

bone.

jak kość.

LN: Huh. So over the next four years,

LN: Przez cztery kolejne lata

she went to that spot over and over,

wracała do tego miejsca na okrągło

and eventually collected 30 fragments of that exact same bone,

i w końcu uzbierała 30 fragmentów tej samej kości,

most of them really tiny.

większość z nich jest naprawdę niewielka.

(Audio) NR: It's not a whole lot. It fits in a small Ziploc bag.

(Audio) NR: To niedużo. Mieści się w małej torebce plastykowej.

LN: And she tried to piece them together like a jigsaw puzzle.

LN: Próbowała je ułożyć jak puzzle.

But it was challenging.

Było to jednak wyzwaniem.

(Audio) NR: It's broken up into so many little tiny pieces,

(Audio) NR: Jest połamana na wiele kawałeczków.

Próbowałam piasku i kitu, ale nie wyglądało to dobrze.

I'm trying to use sand and putty, and it's not looking good.

So finally, we used a 3D surface scanner.

W końcu zdecydowaliśmy się użyć skanera powierzchni 3D.

LN: Ooh! NR: Yeah, right?

LN: Och!

(Śmiech)

(Laughter)

LN: It turns out it was way easier to do it virtually.

LN: Okazało się, że łatwiej zrobić to wirtualnie.

(Audio) NR: It's kind of magical when it all fits together.

(Audio) NR: To magiczne, kiedy wszystko pasuje do siebie.

LN: Czy byliście pewni, że się udało

LN: How certain were you that you had it right,

i ułożyliście wszystko prawidłowo?

that you had put it together in the right way?

Czy można było ułożyć to inaczej

Was there a potential that you'd put it together a different way

i dostać na przykład papużkę falistą?

and have, like, a parakeet or something?

(Laughter)

(Śmiech)

(Audio) NR: (Laughs) Um, no. No, we got this.

(Audio) NR: (Śmiech) Nie. Dobrze wyszło.

LN: What she had, she discovered, was a tibia, a leg bone,

LN: Tym, co odkryła, była piszczel, kość nogi,

and specifically, one that belonged to a cloven-hoofed mammal,

a konkretnie taka, która należała do zwierzęta mającego racice,

so something like a cow or a sheep.

jak na przykład krowa czy owca.

But it couldn't have been either of those.

Nie mogła jednak należeć do żadnego z nich.

It was just too big.

Była po prostu za duża.

(Audio) NR: The size of this thing, it was huge. It's a really big animal.

(Audio) NR: Jej rozmiar był ogromny. To było duże zwierzę.

LN: So what animal could it be?

LN: Jakie zwierzę mogło to być?

Having hit a wall, she showed one of the fragments

Z braku innych pomysłów pokazała jeden z fragmentów

to some colleagues of hers in Colorado,

swoim kolegom z Kolorado,

and they had an idea.

a oni wpadli na pewien pomysł.

(Audio) NR: We took a saw, and we nicked just the edge of it,

(Audio) NR: Wzięliśmy piłę i nacięliśmy jej brzeg.

and there was this really interesting smell that comes from it.

Unosił się z niej naprawdę ciekawy zapach.

LN: It smelled kind of like singed flesh.

LN: Śmierdziała jak nadpalone mięso.

It was a smell that Natalia recognized

Natalia znała ten smród

from cutting up skulls in her gross anatomy lab:

z krojenia czaszek na zajęciach z anatomii,

collagen.

kolagen.

Collagen is what gives structure to our bones.

Kolagen to budulec kości.

And usually, after so many years,

Zazwyczaj po tak wielu latach

it breaks down.

rozpada się.

But in this case, the Arctic had acted like a natural freezer and preserved it.

Arktyka, w tym przypadku, zadziałała jak zamrażarka i zachowała go.

Then a year or two later, Natalia was at a conference in Bristol,

Rok czy dwa lata później Natalia była na konferencji w Bristolu,

and she saw that a colleague of hers named Mike Buckley

gdzie zobaczyła, jak jej kolega Mike Buckley

przedstawiał proces zwany "pobieraniem odciskiem palca" kolagenu.

was demoing this new process that he called "collagen fingerprinting."

It turns out that different species have slightly different structures

Okazuje się, że różne gatunki mają nieco inne struktury kolagenu,

of collagen,

dlatego, mając profil kolagenowy nieznanej kości,

so if you get a collagen profile of an unknown bone,

you can compare it to those of known species,

można porównać go do tego, który pochodzi od znanych gatunków,

and, who knows, maybe you get a match.

i być może uda się znaleźć podobieństwo.

So she shipped him one of the fragments,

Wysłała mu jeden z fragmentów

FedEx.

kurierem.

(Audio) NR: Yeah, you want to track it. It's kind of important.

(Audio) NR: Chcesz śledzić przesyłkę. To ważne.

(Laughter)

(Śmiech)

LN: And he processed it,

LN: Zbadał go,

and compared it to 37 known and modern-day mammal species.

porównał do 37 znanych i współczesnych gatunków ssaków.

And he found a match.

Znalazł podobieństwo.

It turns out that the 3.5 million-year-old bone

Okazało się, że kość datowana na 3,5 miliona lat,

that Natalia had dug out of the High Arctic

którą Natalia odkopała na północy Arktyki,

belonged to ...

należała do...

wielbłąda dwugarbnego.

a camel.

(Laughter)

(Śmiech)

(Audio) NR: And I'm thinking, what? That's amazing -- if it's true.

(Audio) NR: Co takiego? To niesamowite, jeśli okaże się prawdą.

LN: So they tested a bunch of the fragments,

LN: Sprawdzono wiele z tych fragmentów

and they got the same result for each one.

i za każdym razem wyniki były takie same.

However, based on the size of the bone that they found,

Uwzględniając rozmiar znalezionej kości,

it meant that this camel was 30 percent larger than modern-day camels.

oznaczało to, że ten wielbłąd był o 30% większy od współczesnego.

So this camel would have been about nine feet tall,

Ten wielbłąd miał około 2,7 metra

weighed around a ton.

i ważył około tony.

(Audience reacts)

(Publiczność reaguje)

Yeah.

Tak.

Natalia had found a Giant Arctic camel.

Natalia odkryła gigantycznego, arktycznego wielbłąda.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, when you hear the word "camel,"

Kiedy słyszycie słowo "wielbłąd",

what may come to mind is one of these,

może przychodzi wam na myśl jeden z tych:

the Bactrian camel of East and Central Asia.

baktrian z Azji Wschodniej i Środkowej.

But chances are the postcard image you have in your brain

Jednak możliwe, że macie w głowie ten obraz z pocztówek

is one of these, the dromedary,

i myślicie o dromaderze,

quintessential desert creature --

typowym stworzeniu pustynnym,

hangs out in sandy, hot places like the Middle East and the Sahara,

występującym w piaszczystych, gorących miejscach Azji Środkowej, Sahary,

has a big old hump on its back

który ma wielki garb na plecach

for storing water for those long desert treks,

do magazynowania wody na długie, pustynne przeprawy,

has big, broad feet to help it tromp over sand dunes.

wielkie, szerokie stopy pomocne w stąpaniu po wydmach.

So how on earth would one of these guys end up in the High Arctic?

Jak jednak pojawiły się w północnej Arktyce.

Well, scientists have known for a long time, turns out,

Naukowcy wiedzieli od dawna, jak się okazało,

even before Natalia's discovery,

nawet przed odkryciem, którego dokonała Natalia,

that camels are actually originally American.

że wielbłądy pochodzą z Ameryki.

(Music: The Star-Spangled Banner)

(Muzyka: Hymn Ameryki)

(Śmiech)

(Laughter)

They started here.

Tutaj się zaczęło.

For nearly 40 of the 45 million years that camels have been around,

Przez prawie 40 z 45 milionów lat, odkąd pojawiły się wielbłądy,

you could only find them in North America,

można było je znaleźć jedynie w Ameryce Północnej,

around 20 different species, maybe more.

około 20 różnych gatunków, a może więcej.

(Audio) LN: If I put them all in a lineup, would they look different?

(Audio) LN: Gdybyśy ustawili je w rzędzie, to czy wyglądałyby inaczej?

NR: Tak. Mają inne rozmiary ciała.

NR: Yeah, you're going to have different body sizes.

Niektóre mają bardzo długie szyje,

You'll have some with really long necks,

so they're actually functionally like giraffes.

więc zachowałyby się jak żyrafy.

LN: Some had snouts, like crocodiles.

LN: Niektóre mają pyski jak krokodyle.

(Audio) NR: The really primitive, early ones would have been really small,

(Audio) NR: Te prymitywne, starsze gatunki byłyby malutkie,

prawie jak króliki.

almost like rabbits.

LN: What? Rabbit-sized camels?

LN: Co? Wielbłądy wielkości królika?

(Audio) NR: The earliest ones.

(Audio) NR: Te najwcześniejsze.

So those ones you probably would not recognize.

Tych prawdopodobnie byś nie rozpoznał.

LN: Oh my God, I want a pet rabbit-camel.

LN: Chcę takiego domowego "królikobłąda".

(Audio) NR: I know, wouldn't that be great?

(Audio) NR: Wiem. Czy nie byłoby to wspaniałe?

(Laughter)

LN: And then about three to seven million years ago,

(Śmiech)

LN: Około 3 do 7 milionów lat temu

one branch of camels went down to South America,

jeden odłam wielbłądów powędrował do Ameryki Południowej,

where they became llamas and alpacas,

gdzie przekształcił się w lamy i alpaki,

and another branch crossed over the Bering Land Bridge

a inne odgałęzienie przekroczyło pomost lądowy Beringa

into Asia and Africa.

i przywędrowało do Azji i Afryki.

And then around the end of the last ice age,

Pod koniec ostatniej epoki lodowcowej

North American camels went extinct.

północno-amerykańskie wielbłądy wyginęły.

So, scientists knew all of that already,

Naukowcy już to wiedzieli, ale nadal nie tłumaczy to tego,

but it still doesn't fully explain how Natalia found one so far north.

jak Natalia znalazła jednego z nich tak daleko na północy.

Like, this is, temperature-wise, the polar opposite of the Sahara.

Biorąc pod uwagę temperaturę, to biegunowe przeciwieństwo Sahary.

Now to be fair,

Choć trzeba przyznać,

three and a half million years ago,

że 3,5 miliona lat temu

it was on average 22 degrees Celsius warmer than it is now.

było tam 22 stopni Celsjusza cieplej.

So it would have been boreal forest,

Był to las borealny,

so more like the Yukon or Siberia today.

taki jak na przykład dzisiejszy Jukon czy Syberia.

But still, like, they would have six-month-long winters

Mimo to panowały tam sześciomiesięczne zimy,

where the ponds would freeze over.

podczas których zamarzały stawy.

You'd have blizzards.

Były tam burze śnieżne.

You'd have 24 hours a day of straight darkness.

Ciemność przez całą dobę.

Like, how ... How?

Jak...?

Jak to możliwe, że któryś z saharyjskich megagwiazdorów

How is it that one of these Saharan superstars

could ever have survived those arctic conditions?

mógł kiedykolwiek przetrwać w arktycznych warunkach?

(Laughter)

(Śmiech)

Natalia and her colleagues think they have an answer.

Natalia i jej koledzy sądzą, że znają odpowiedź.

And it's kind of brilliant.

To genialne.

What if the very features that we imagine make the camel so well-suited

Co by było, gdyby cechy, które sprawiają,

że wielbłąd jest doskonale przystosowany

to places like the Sahara,

do takich miejsc jak Sahara,

actually evolved to help it get through the winter?

wyewoluowały po to, aby pomóc mu w przetrwaniu zimy?

What if those broad feet were meant to tromp not over sand,

Co by było, gdyby szerokie stopy nie miały stąpać po piasku,

ale po śniegu, niczym para karpli?

but over snow, like a pair of snowshoes?

What if that hump -- which, huge news to me,

Co by było, gdyby garb, co jest dla mnie nowością,

does not contain water, it contains fat --

który nie zawiera wody, ale tłuszcz...

(Laughter)

(Śmiech)

was there to help the camel get through that six-month-long winter,

miał pomóc wielbłądowi w przetrwaniu 6-miesięcznej zimy,

when food was scarce?

kiedy brakowało jedzenia?

And then, only later, long after it crossed over the land bridge

I dopiero później, po przejściu pomostu lądowego,

did it retrofit those winter features for a hot desert environment?

przystosował cechy potrzebne w zimie do gorącego, pustynnego środowiska?

Like, for instance, the hump may be helpful to camels in hotter climes

Na przykład garb może się przydać wielbłądom w gorętszych klimatach,

because having all your fat in one place,

bo zebranie tłuszczu w jednym miejscu,

like a, you know, fat backpack,

coś w stylu plecaka z tłuszczem,

means that you don't have to have that insulation

oznacza, że nie trzeba mieć tej izolacji

all over the rest of your body.

na pozostałych częściach ciała.

So it helps heat dissipate easier.

Dzięki temu ciepło łatwiej się rozprasza.

It's this crazy idea,

To szalona idea,

that what seems like proof of the camel's quintessential desert nature

że to, co wydaje się dowodem na pustynną naturę wielbłąda,

could actually be proof of its High Arctic past.

może okazać się dowodem jego arktycznej przeszłości.

Now, I'm not the first person to tell this story.

Nie jestem pierwszą osobą, która opowiada tę historię.

Others have told it as a way to marvel at evolutionary biology

Inni opowiedzieli ją po to, by zachwycać się biologią ewolucyjną

or as a keyhole into the future of climate change.

lub wejrzeć w przyszłość zmian klimatycznych.

But I love it for a totally different reason.

Ja kocham ją jednak z innego powodu.

For me, it's a story about us,

Według mnie to historia o nas,

about how we see the world

o tym, jak postrzegamy świat

and about how that changes.

i jak to się zmienia.

So I was trained as a historian.

Z wykształcenia jestem historykiem.

And I've learned that, actually, a lot of scientists are historians, too.

Odkryłem, że wielu naukowców to także historycy.

They make sense of the past.

Próbują zrozumieć przeszłość.

They tell the history of our universe, of our planet, of life on this planet.

Opowiadają historię wszechświata, naszej planety i życia na tej planecie.

And as a historian,

Tak jak w przypadku historyka

you start with an idea in your mind of how the story goes.

zaczyna się od idei, jak ta historia mogła wyglądać.

(Audio) NR: Wymyślamy historie i trzymamy się ich,

(Audio) NR: We make up stories and we stick with it,

like the camel in the desert, right?

tak jak tej z wielbłądem na pustyni.

That's a great story! It's totally adapted for that.

To wspaniała historia! Jest przystosowany do tego.

Clearly, it always lived there.

To jasne, że zawsze tak żył.

LN: But at any moment, you could uncover some tiny bit of evidence.

LN: W każdej chwili można odkryć niewielki kawałek dowodu.

You could learn some tiny thing

Można nauczyć się czegoś,

that forces you to reframe everything you thought you knew.

co zmusza do przewartościowania wszystkiego, co się wie.

Like, in this case, this one scientist finds this one shard

Tak jak w tym przypadku. Jeden naukowiec znajduje kawałek czegoś,

of what she thought was wood,

co wygląda na drewno,

and because of that, science has a totally new and totally counterintuitive theory

przez co w nauce pojawia się nowa, sprzeczna z intuicją teoria,

about why this absurd Dr. Seuss-looking creature

dlaczego to absurdalne stworzenie wyjęte z bajek Dr. Seussa,

looks the way it does.

właśnie tak wygląda.

And for me, it completely upended the way I think of the camel.

Moje postrzeganie wielbłąda uległo całkowitej zmianie.

It went from being this ridiculously niche creature

Od niszowego stworzenia

suited only to this one specific environment,

przystosowanego do jednego, określonego środowiska,

to being this world traveler that just happens to be in the Sahara,

zmienił się w światowego podróżnika, który po prostu trafił na Saharę,

and could end up virtually anywhere.

ale mógł żyć gdziekolwiek indziej.

(Applause)

(Brawa)

This is Azuri.

To Azuri.

Azuri, hi, how are you doing?

Jak się masz, Azuri? Mam tutaj coś dla ciebie.

OK, here, I've got one of these for you here.

(Laughter)

(Śmiech)

So Azuri is on a break from her regular gig

Azuri ma przerwę w regularnych występach

at the Radio City Music Hall.

w "Radio City Music Hall".

(Laughter)

(Śmiech)

That's not even a joke.

To nawet nie jest kawał.

Anyway --

Tak czy owak.

But really, Azuri is here as a living reminder

Azuri jest tutaj żyjącym dowodem,

that the story of our world is a dynamic one.

że historia świata jest dynamiczna.

It requires our willingness to readjust, to reimagine.

Wymaga od nas woli, by przystosować się i wyobrazić ją sobie na nowo.

(Laughter)

(Śmiech)

Right, Azuri?

Prawda, Azuri?

And, really, that we're all just one shard of bone away

Tylko kawałek kości dzieli nas

from seeing the world anew.

od postrzegania świata na nowo.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)