You have no idea where camels really come from | Latif Nasser

Translator: Marla Munkh-Achit Reviewer: Indra Ganzorig

So, this is a story

Энэ бол бид юу мэддэгээ

about how we know what we know.

хэрхэн мэддэг тухай түүх юм.

It's a story about this woman,

Энэ Наталиа Рибчински хэмээх

Natalia Rybczynski.

эмэгтэйн тухай түүх.

She's a paleobiologist,

Тэрээр палеобиологич мэргэжилтэй,

which means she specializes in digging up really old dead stuff.

энэ нь тэр нэн эртний үхсэн зүйлсийг ухан гаргадаг гэсэн үг.

(Audio) Natalia Rybczynski: Yeah, I had someone call me "Dr. Dead Things."

(Аудио) Натали: Нэг хүн намайг Үхсэн зүйлс судлаач гэж байсан.

Latif Nasser: And I think she's particularly interesting

Латиф: Түүнийг сонирхолтой гэх учир нь

because of where she digs that stuff up,

эдгээр зүйлсээ тэрээр

way above the Arctic Circle in the remote Canadian tundra.

Арктикийн дээрх Канадийн тундраас ухаж гаргадаг.

Now, one summer day in 2006,

2006 оны зуны нэгэн өдөр

she was at a dig site called the Fyles Leaf Bed,

тэр Файлс Навчин Ор нэртэй малтлагын сайт дээр байсан бөгөөд

which is less than 10 degrees latitude away from the magnetic north pole.

энэ нь хойд туйлын өргөрөгөөс ердөө 10 градусын зайтай газар юм.

(Audio) NR: Really, it's not going to sound very exciting,

(Аудио) НР: Энэ сэтгэл хөдлөм сонсогдохгүй байх л даа.

because it was a day of walking with your backpack and your GPS

Өдөржин үүргэвч, GPS, дэвтрээ барьж алхаад,

and notebook and just picking up anything that might be a fossil.

чулуужсан үлдэгдэл байж магадгүй гэснийг хайж явдаг.

LN: And at some point, she noticed something.

ЛН: Гэнэт тэр нэг зүйлийг анзаарсан.

(Audio) NR: Rusty, kind of rust-colored,

(Аудио) НР: Зэвэрчихсэн, зэвийн өнгөтэй

about the size of the palm of my hand.

миний гарын алганы хэмжээтэй.

It was just lying on the surface.

Зүгээр л ил хэвтэж байсан.

LN: And at first she thought it was just a splinter of wood,

ЛН: Эхэндээ тэр үүнийг модны зомгол гэж бодсон.

because that's the sort of thing people had found

Учир нь өмнө нь энэ малтлагаас

at the Fyles Leaf Bed before -- prehistoric plant parts.

иймэрхүү зүйл л олдож байсан.

But that night, back at camp ...

Тэр орой, хоноглох газарт

(Audio) NR: ... I get out the hand lens,

(Аудио) НР: Би жижиг дурангаа гаргаад

I'm looking a little bit more closely and realizing

ойртуулж харахад

it doesn't quite look like this has tree rings.

модны тойрог шиг харагдсангүй.

Maybe it's a preservation thing,

Энэ нь хадгалалтынх байж болох ч

but it looks really like ...

үнэндээ энэ нь яг

bone.

яс шиг харагдсан.

LN: Huh. So over the next four years,

Латиф: Дараагийн дөрвөн жилийн турш

she went to that spot over and over,

тэр энэ газраар дахин, дахин явж

and eventually collected 30 fragments of that exact same bone,

яг адилхан 30 яс цуглуулсан бөгөөд

most of them really tiny.

ихэнх нь маш жижигхэн байсан.

(Audio) NR: It's not a whole lot. It fits in a small Ziploc bag.

НР: Их биш л дээ. Жижиг амтай уутанд л багтана.

LN: And she tried to piece them together like a jigsaw puzzle.

ЛН: Яснуудаа эвлүүлдэг тоглоом шиг эвлүүлэхийг оролдсон.

But it was challenging.

Гэхдээ их хэцүү байсан.

(Audio) NR: It's broken up into so many little tiny pieces,

НР: Маш олон жижиг хэсэг болж хуваагдсан байсан.

I'm trying to use sand and putty, and it's not looking good.

Элс болон шаваас ашиглах гэсэн ч сайн болохгүй байлаа.

So finally, we used a 3D surface scanner.

Ингээд эцэст нь 3D cканнер ашигласан.

LN: Ooh! NR: Yeah, right?

ЛН: Өө! НР: Тийм ээ.

(Laughter)

(Инээд)

LN: It turns out it was way easier to do it virtually.

ЛН: Үүнийг виртуалаар хийхэд илүү амар болж таарсан.

(Audio) NR: It's kind of magical when it all fits together.

(Аудио) НР: Бүгд эвлэхээрээ ид шидийн мэт байсан.

LN: How certain were you that you had it right,

ЛН: Чи зөв эвлүүлсэн гэдэгтээ

that you had put it together in the right way?

хэр итгэлтэй байсан бэ?

Was there a potential that you'd put it together a different way

Өөрөөр эвлүүлээд тоть ч юм уу

and have, like, a parakeet or something?

болох боломж байсан уу?

(Laughter)

(Инээд)

(Audio) NR: (Laughs) Um, no. No, we got this.

(Аудио) НР: Аан үгүй дээ. Бид зөв хийсэн.

LN: What she had, she discovered, was a tibia, a leg bone,

ЛН: Түүний олсон зүйл нь шилбэний яс байсан бөгөөд

and specifically, one that belonged to a cloven-hoofed mammal,

салаа туурайтай хөхтөн амьтаных байсан.

so something like a cow or a sheep.

Үхэр юм уу хонь шиг гэсэн үг.

But it couldn't have been either of those.

Гэхдээ энэ хоёрын альных нь ч биш.

It was just too big.

Хэтэрхий том байсан.

(Audio) NR: The size of this thing, it was huge. It's a really big animal.

НР: Энэ амьтаны хэмжээ нь том байсан. Маш том амьтан.

LN: So what animal could it be?

ЛН: Ямар амьтан байж болох вэ?

Having hit a wall, she showed one of the fragments

Хариулт олоогүй тэрээр ясны хугархайг

to some colleagues of hers in Colorado,

Колорадод байдаг ажлын хамтрагчдаа үзүүлтэл

and they had an idea.

тэдэнд нэг санаа төрсөн.

(Audio) NR: We took a saw, and we nicked just the edge of it,

(Аудио) НР: Бид хөрөө аваад ирмэгийг нь хөрөөдөж үзэхэд

and there was this really interesting smell that comes from it.

маш сонин үнэр гарсан.

LN: It smelled kind of like singed flesh.

ЛН: Хуйхласан мах шиг үнэртсэн.

It was a smell that Natalia recognized

Натали энэ үнэрийг таньсан учир нь

from cutting up skulls in her gross anatomy lab:

анатомийн лаботорид гавлын задлан хийж байхдаа олж мэдсэн үнэр буюу

collagen.

коллаген байсан юм.

Collagen is what gives structure to our bones.

Коллаген нь бидний ясыг бүрдүүлдэг.

And usually, after so many years,

Ихэнхдээ олон жилийн дараа энэ нь

it breaks down.

уусч алга болдог.

But in this case, the Arctic had acted like a natural freezer and preserved it.

Энэ удаад Арктик байгалийн хөлдөөгч болж, хадгалж үлдээсэн байна.

Then a year or two later, Natalia was at a conference in Bristol,

Нэг, хоёр жилийн дараа Натали Бристолд хуралд оролцож байхдаа

and she saw that a colleague of hers named Mike Buckley

Майк Бакли гэдэг ажлын хамтрагчтайгаа таарахад

was demoing this new process that he called "collagen fingerprinting."

Майк "коллаген хурууны хээ" хэмээх шинэ процессийг хөгжүүлж байлаа.

It turns out that different species have slightly different structures

Амьтад коллагений өөр өөр бүтэцтэй байдаг бөгөөд

of collagen,

хэрвээ чи коллагений хээ нь тодорхойгүй яс олвол

so if you get a collagen profile of an unknown bone,

you can compare it to those of known species,

мэдэгдэж буй амьтдынхтай харьцуулж

and, who knows, maybe you get a match.

таарах амьтныг нь олж болох юм.

So she shipped him one of the fragments,

Ингээд тэр нэг ясны хэлтэрхийг

FedEx.

шуудангаар илгээлээ.

(Audio) NR: Yeah, you want to track it. It's kind of important.

(Аудио) НР: Чи үүнийг олох хэрэгтэй. Чухал шүү дээ.

(Laughter)

(Инээд)

LN: And he processed it,

ЛН: Тэр үүнийг боловсруулаад

and compared it to 37 known and modern-day mammal species.

өнөө үед мэдэгдэж буй 37 төрлийн хөхтөн амьтадтай харьцуулсан.

And he found a match.

Тэр таарах хосыг олсон.

It turns out that the 3.5 million-year-old bone

3.5 сая жилийн настай

that Natalia had dug out of the High Arctic

Дээд өргөрөгийн Арктикаас Наталиагийн малтсан

belonged to ...

энэ яс нь ...

a camel.

тэмээнийх байж.

(Laughter)

(Инээд)

(Audio) NR: And I'm thinking, what? That's amazing -- if it's true.

(Аудио) НР: Юу вэ? Энэ үнэн бол гайхалтай биш гэж үү?

LN: So they tested a bunch of the fragments,

ЛН: Тэд хэлтэрхий бүрийг шалгаж үзэхэд

and they got the same result for each one.

бүгдэд нь адил хариу гарсан.

However, based on the size of the bone that they found,

Гэсэн хэдий ч олсон ясны хэмжээнээс үзэхэд

it meant that this camel was 30 percent larger than modern-day camels.

энэ тэмээ нь орчин үеийн тэмээнээс 30% том байлаа.

So this camel would have been about nine feet tall,

Тэгэхээр энэ тэмээ нь 2.7 метр өндөр

weighed around a ton.

нэг тонн жинтэй байж.

(Audience reacts)

(Үзэгчид гайхав)

Yeah.

Тийм ээ.

Natalia had found a Giant Arctic camel.

Наталиа Арктикийн аварга тэмээг олсон юм.

(Laughter)

(Инээд)

Now, when you hear the word "camel,"

Одоо та нар "тэмээ" гэхийг сонсоход

what may come to mind is one of these,

санаанд чинь эдгээрийн нэг орж магад.

the Bactrian camel of East and Central Asia.

Зүүн болон Төв Азийн Бактрийн тэмээ.

But chances are the postcard image you have in your brain

Гэхдээ тархинд чинь байгаа зураглал бол

is one of these, the dromedary,

нэг бөхтэй

quintessential desert creature --

цөлийн, бодитой амьтан байх.

hangs out in sandy, hot places like the Middle East and the Sahara,

Ойрхи Дорнод, Сахарын цөлийн элстэй, халуун газар амьдардаг,

has a big old hump on its back

том бөхтэй,

for storing water for those long desert treks,

цөлийг туулахдаа усаа хадгалдаг,

has big, broad feet to help it tromp over sand dunes.

элсэн манханг давахад зориулсан том тавхайтай.

So how on earth would one of these guys end up in the High Arctic?

Тэгвэл энэ амьтдын нэг нь яаж яваад Хойд туйлд оччихов?

Well, scientists have known for a long time, turns out,

Эрдэмтэд үүнийг Наталиагийн нээлтээс өмнө

even before Natalia's discovery,

мэддэг байжээ.

that camels are actually originally American.

Тэмээ үнэндээ Америкаас үүсэлтэй.

(Music: The Star-Spangled Banner)

(Хөгжим)

(Laughter)

(Инээд)

They started here.

Тэд энд үүссэн.

For nearly 40 of the 45 million years that camels have been around,

40-45 сая жилийн өмнө тэмээ үүссэн бөгөөд

you could only find them in North America,

тэд зөвхөн Хойд Америкт байсан ба

around 20 different species, maybe more.

хорь эсвэл үүнээс арай олон төрөл байжээ.

(Audio) LN: If I put them all in a lineup, would they look different?

(Аудио) ЛН: Хэрвээ бид тэднийг жагсаавал өөр харагдах болов уу?

NR: Yeah, you're going to have different body sizes.

НР: Тийм ээ, тэд биеийн өөр хэмжээтэй.

You'll have some with really long necks,

Зарим нь маш урт хүзүүтэй,

so they're actually functionally like giraffes.

үнэндээ анааштай их төстэй.

LN: Some had snouts, like crocodiles.

ЛН: Зарим нь матар шиг хошуутай байжээ.

(Audio) NR: The really primitive, early ones would have been really small,

(Аудио) НР: Маш эртнийх нь жижигхээн

almost like rabbits.

туулай шиг байсан байна.

LN: What? Rabbit-sized camels?

ЛН: Юу? Туулайны хэмжээтэй тэмээ?

(Audio) NR: The earliest ones.

(Аудио) НР: Хамгийн эртнийх нь.

So those ones you probably would not recognize.

Тэгэхээр тэднийг харвал бараг танихгүй байх.

LN: Oh my God, I want a pet rabbit-camel.

Бурхан минь. Би туулай шиг тэмээ тэжээмээр байна.

(Audio) NR: I know, wouldn't that be great?

(Аудио) НР: Тийм ээ. Гайхалтай биш гэж үү?

(Laughter)

(Инээд)

LN: And then about three to seven million years ago,

ЛН: Гэтэл 3-7 сая жилийн өмнө

one branch of camels went down to South America,

хэсэг тэмээ Өмнөд Америк руу нүүдэллэж

where they became llamas and alpacas,

лам гөрөөс болж

and another branch crossed over the Bering Land Bridge

нөгөө хэсэг нь Беринг хоолойг гаталж

into Asia and Africa.

Ази, Африк руу нүүсэн.

And then around the end of the last ice age,

Сүүлчийн мөстлөгийн үеийн төгсгөлд

North American camels went extinct.

Хойд Америкийн тэмээ нь устаж алга болсон.

So, scientists knew all of that already,

Тэгэхээр эрдэмтэд үүнийг аль хэдийн мэдэж байсан ч

but it still doesn't fully explain how Natalia found one so far north.

Наталиа хойд туйлаас яс олсоныг тайлбарлахгүй байгаа юм.

Like, this is, temperature-wise, the polar opposite of the Sahara.

Энэ нь Сахарын цөлийн эсрэг цаг ууртай газар.

Now to be fair,

Яахав, үнэндээ

three and a half million years ago,

3.5 сая жилийн өмнө

it was on average 22 degrees Celsius warmer than it is now.

дунджаар одоогийнхоос 22 цельсээр дулаахан байсан.

So it would have been boreal forest,

Тэгэхээр энэ нь хойд туйлын ой байсан ба

so more like the Yukon or Siberia today.

өнөөгийн Юкон эсвэл Сибиртэй төстэй.

But still, like, they would have six-month-long winters

Гэсэн ч зургаан сар үргэлжилдэг өвлийн улиралтай

where the ponds would freeze over.

тэнгис, далай хөлддөг байсан.

You'd have blizzards.

Цасан шуурга болдог.

You'd have 24 hours a day of straight darkness.

24 цагийн турш харанхуй байдаг.

Like, how ... How?

Тэгвэл яаж?

How is it that one of these Saharan superstars

Сахарын од болсон энэ амьтад

could ever have survived those arctic conditions?

энэ туйлын цаг уурыг яаж туулсан байх вэ?

(Laughter)

(Инээд)

Natalia and her colleagues think they have an answer.

Наталиа болон түүний хамтрагчид хариултыг нь олсон гэж бодож байгаа.

And it's kind of brilliant.

Энэ нь гайхалтай.

What if the very features that we imagine make the camel so well-suited

Хэрвээ Сахарын цөлд зохицсон гэж бидний боддог онцлогууд нь

to places like the Sahara,

үнэндээ өвлийг даван туулахад

actually evolved to help it get through the winter?

зориулж өөрчлөгдсөн бол яах вэ?

What if those broad feet were meant to tromp not over sand,

Том тавхай нь элсийг биш

but over snow, like a pair of snowshoes?

цасыг туулахад зориулагдсан бол?

What if that hump -- which, huge news to me,

Бөх нь ус биш,

does not contain water, it contains fat --

өөх хураадаг бол?

(Laughter)

(Инээд)

was there to help the camel get through that six-month-long winter,

Хоол хомс, зургаан сар үргэлжилдэг өвлийг

when food was scarce?

давахад зориулагдсан бол?

And then, only later, long after it crossed over the land bridge

Тэгээд их газрын гүүрийг гаталсаны дараа

did it retrofit those winter features for a hot desert environment?

өвөлд зохицсон шинж чанарууд нь халуун цөлд зохицохоор өөрчлөгдөв үү?

Like, for instance, the hump may be helpful to camels in hotter climes

Жишээ нь: бөх нь халуун газар тэмээнд хэрэгтэй учир нь

because having all your fat in one place,

биеийн өөхөө нэг газар хуримтлуулсанаар

like a, you know, fat backpack,

өөхөн үүргэвч үүсгэж,

means that you don't have to have that insulation

биеийн бусад хэсэгтээ

all over the rest of your body.

дулаан хадгалах хэрэггүй гэсэн үг.

So it helps heat dissipate easier.

Энэ нь халууныг тараахад тусална.

It's this crazy idea,

Энэ галзуу санаа нь

that what seems like proof of the camel's quintessential desert nature

тэмээний цөлд зохицсон байдал нь

could actually be proof of its High Arctic past.

Хойд туйлд байсан гэдэг баталгаа нь байж болох юм.

Now, I'm not the first person to tell this story.

Би энэ түүхийг ярьсан анхны хүн нь биш л дээ.

Others have told it as a way to marvel at evolutionary biology

Бусад хүмүүс эволюцийн онолыг бишрэх эсвэл

дэлхийн дулаарлын жишээ болгодог.

or as a keyhole into the future of climate change.

But I love it for a totally different reason.

Гэхдээ би үүнд өөрт шалтгаанаар дуртай.

For me, it's a story about us,

Миний хувьд энэ нь бид хэрхэн

about how we see the world

дэлхийг харж,

and about how that changes.

хэрхэн өөрчлөгддөг тухай түүх юм.

So I was trained as a historian.

Би түүхчээр мэргэшсэн.

And I've learned that, actually, a lot of scientists are historians, too.

Би ихэнх эрдэмтэд түүхч гэдгийг ойлгосон.

They make sense of the past.

Тэд өнгөрсөний учрыг тайлдаг.

They tell the history of our universe, of our planet, of life on this planet.

Тэд манай ертөнцийн, энэ гараг дээрх амьдралын түүхийг өгүүлдэг.

And as a historian,

Түүхч хүний хувьд

you start with an idea in your mind of how the story goes.

түүх хэрхэн өрнөх тухай бодохоос л эхэлдэг.

(Audio) NR: We make up stories and we stick with it,

(Аудио) НР: Бид түүх зохиож, үүндээ итгэдэг.

like the camel in the desert, right?

Яг л цөлийн тэмээ шиг.

That's a great story! It's totally adapted for that.

Тэр бол гайхалтай түүх. Яг л үүнд таарсан.

Clearly, it always lived there.

Мэдээж тэд үргэлж тэнд амьдардаг байсан.

LN: But at any moment, you could uncover some tiny bit of evidence.

ЛН: Гэхдээ чи жижигхэн ч гэсэн нотолгоо олоход

You could learn some tiny thing

тэр жижиг нотолгоо нь

that forces you to reframe everything you thought you knew.

мэддэг гэж бодсон бүхнээ дахин эргэцүүлэхэд хүргэдэг.

Like, in this case, this one scientist finds this one shard

Энэ жишээнд, энэ эрдэмтэн мод гэж бодсон

of what she thought was wood,

нэг үртэс олсоноор, шинжлэх ухаанд

and because of that, science has a totally new and totally counterintuitive theory

энэ Др Сэүс шиг амьтан

ингэж харагддаг талаар

about why this absurd Dr. Seuss-looking creature

цоо шинэ, таамаглаагүй онол гарч ирсэн.

looks the way it does.

And for me, it completely upended the way I think of the camel.

Энэ нь миний тэмээний талаарх бодлыг орвонгоор нь өөрчилсөн.

It went from being this ridiculously niche creature

Тэмээ нь нэг л цаг уурт зохицсон

suited only to this one specific environment,

гайхалтай онцгой амьтнаас

to being this world traveler that just happens to be in the Sahara,

дэлхийг тойрсон боловч Сахарт үлдэж таарсан,

and could end up virtually anywhere.

хаана ч байж болох амьтан болж хувирсан.

(Applause)

(Алга ташилт)

This is Azuri.

Энэ бол Азури.

Azuri, hi, how are you doing?

Азури, сайн уу?

OK, here, I've got one of these for you here.

Май, энийг чамд.

(Laughter)

(Инээд)

So Azuri is on a break from her regular gig

Азури Радио Сити Хөгжмийн Холл дах

at the Radio City Music Hall.

ажлаасаа түр завсарлага авсан байна.

(Laughter)

(Инээд)

That's not even a joke.

Энэ онигоо биш шүү.

Anyway --

Ямартаа ч

But really, Azuri is here as a living reminder

Азури манай дэлхийн түүх

that the story of our world is a dynamic one.

хөдлөнгө гэдгийн амьд жишээ ба

It requires our willingness to readjust, to reimagine.

энэ нь биднийг төсөөллөө өөрчлөхөд нээлттэй байхыг шаарддаг.

(Laughter)

(Инээд)

Right, Azuri?

Тийм ээ, Азури?

And, really, that we're all just one shard of bone away

Үнэндээ бид дэлхийг цоо шинээр харахад

from seeing the world anew.

нэг л ясны хэлтэрхий дутуу байдаг.

Thank you very much.

Маш их баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)