Jimmy Nelson: Gorgeous portraits of the world's vanishing people

Tłumaczenie: Dagmara Platuska Korekta: Rysia Wand

Now, I've been making pictures for quite a long time,

Zajmuję się robieniem zdjęć już od jakiegoś czasu

and normally speaking, a picture like this, for me,

i szczerze mówiąc

should be straightforward.

takie zdjęcie powinno być dosyć proste.

I'm in southern Ethiopia. I'm with the Daasanach.

Jestem w południowej Etiopii, wśród ludu Daasanach.

There's a big family, there's a very beautiful tree,

Jest duża rodzina i piękne drzewo,

and I make these pictures with this very large,

a ja robię zdjęcia wielkim,

extremely cumbersome, very awkward technical plate film camera.

nieporęcznym, skomplikowanym aparatem fotograficznym,

Does anybody know 4x5 and 10x8 sheets of film,

z kliszą o wymiarach 4x5 i 10x8.

and you're setting it up, putting it on the tripod.

Ustawiam aparat na trójnogu.

I've got the family, spent the better part of a day talking with them.

Większość dnia spędziłem rozmawiając z rodziną.

They sort of understand what I'm on about.

Mniej więcej rozumieją o co mi chodzi.

They think I'm a bit crazy, but that's another story.

Myślą, że jestem trochę stuknięty, ale to inna rzecz.

And what's most important for me is the beauty and the aesthetic,

Dla mnie najważniejsze są piękno i estetyka,

and that's based on the light.

a te zależą od oświetlenia.

So the light's setting on my left-hand side,

Słońce zachodzi po mojej lewej stronie,

and there's a balance in the communication with the Daasanach,

dobrze dogaduję się z rodziną Daasanach,

składającą się z 30 członków w różnym wieku.

the family of 30, all ages.

There's babies and there's grandparents,

Są małe dzieci i dziadkowie.

I'm getting them in the tree and waiting for the light to set,

Wszyscy zgromadzeni wokół drzewa, a ja czekam na zachód słońca.

and it's going, going, and I've got one sheet of film left,

Słońce powoli zachodzi, a ja mam tylko jedną kliszę.

and I think, I'm okay, I'm in control, I'm in control.

Czuję, że wszystko jest pod kontrolą.

I'm setting it up and I'm setting up, and the light's just about to go,

Ustawiam sprzęt, słońce już prawie zachodzi.

and I want it to be golden, I want it to be beautiful.

Chcę żeby dawało piękny, złoty blask.

I want it to be hanging on the horizon so it lights these people,

Chcę, żeby ledwo zachodziło za horyzont,

żeby oświetlało rodzinę w całej ich chwale.

in all the potential glory that they could be presented.

Słońce już prawie zachodzi,

And it's about to go and it's about to go,

a ja wkładam kliszę do aparatu,

and I put my sheet in the camera,

it's all focused,

ustawiam ostrość

and all of a sudden there's a massive "whack,"

i nagle słyszę głośne grzmotnięcie.

and I'm looking around, and in the top corner of the tree,

Rozglądam się i widzę, jak na górnych gałęziach

one of the girls slaps the girl next to her,

jedna dziewczynka okłada drugą,

and the girl next to her pulls her hair, and all hell breaks loose,

a ta druga ciągnie ją za włosy i zaczyna się zamieszanie.

and I'm standing there going, "But the light, the light.

Stoję i wołam:

"Czekajcie, potrzebne mi światło! Nie ruszajcie się!".

Wait, I need the light. Stay still! Stay still!"

And they start screaming,

Dziewczynki zaczynają krzyczeć,

and then one of the men turns around and starts screaming, shouting,

jeden z mężczyzn odwraca się i też zaczyna krzyczeć.

and the whole tree collapses, not the tree, but the people in the tree.

Nagle cała rodzina zaczyna biegać i wrzeszczeć,

po czym pędzi z powrotem do wioski

They're all running around screaming, and they run back off into the village

w tumanie kurzu.

Stoję za moim trójnogiem.

in this sort of cloud of smoke, and I'm left there standing behind my tripod.

Klisza jest gotowa, ale światła już nie ma i nie mogę zrobić zdjęcia.

I've got my sheet, and the light's gone, and I can't make the picture.

Gdzie oni się podziali? Nie mam pojęcia.

Where have they all gone? I had no idea.

It took me a week, it took me a week to make the picture which you see here today,

Zrobienie tego zdjęcia zajęło mi tydzień.

and I'll tell you why. (Applause)

Powiem wam dlaczego.

To bardzo proste.

It's very, very, very simple -- I spent a week going around the village,

Przez tydzień chodziłem od chaty do chaty,

and I went to every single one: "Hello, can you meet at the tree?

by z każdym porozmawiać: "Cześć, możemy się spotkać pod drzewem?

What's your story? Who are you?"

Opowiedz mi o sobie. Kim jesteś?".

And it all turned out to be about a boyfriend, for crying out loud.

Okazało się, że poszło o czyjegoś chłopaka.

I mean, I have teenage kids. I should know.

Jestem ojcem nastolatków, więc powinienem był wiedzieć.

It was about a boyfriend. The girl on the top, she'd kissed the wrong boy,

Ta dziewczyna na górze pocałowała czyjegoś chłopaka

and they'd started having a fight.

i zaczęła się bójka.

And there was a very, very beautiful lesson for me in that:

Odebrałem to jako wartościową lekcję.

If I was going to photograph these people

Jeśli mam fotografować tych ludzi

in the dignified, respectful way that I had intended,

z godnością i szacunkiem

and put them on a pedestal, I had to understand them.

i postawić ich na piedestale, to muszę ich zrozumieć.

It wasn't just about turning up. It wasn't just about shaking a hand.

Nie wystarczy się pojawić i podać rękę.

It wasn't about just saying, "I'm Jimmy, I'm a photographer."

Nie wystarczy powiedzieć: "Jestem Jimmy, fotograf".

I had to get to know every single one of them,

Musiałem poznać każdego z nich,

right down to whose boyfriend is who and who is allowed to kiss who.

włącznie z tym, kto jest czyim chłopakiem i komu wolno kogo całować.

So in the end, a week later,

W końcu tydzień później

and I was absolutely exhausted,

byłem już zupełnie wykończony

I mean on my knees going, "Please get back up in that tree.

i błagałem ich na kolanach: "Proszę, wróćcie na drzewo.

It's a picture I need to make."

Muszę zrobić to zdjęcie".

They all came back. I put them all back up in the tree.

Wrócili, rozmieściłem ich na drzewie.

I made sure the girls were in the right position,

Posadziłem dziewczynki z dala od siebie

and the ones that slapped, one was over there.

a i tak mierzyły się wzrokiem.

They did look at each other. If you look at it later,

Można zobaczyć na zdjęciu, jak patrzą na siebie ze złością.

they're staring at each other very angrily,

and I've got the tree and everything,

Wszyscy są na drzewie.

Nagle w ostatniej chwili krzyczę: "Koza!".

and then at the last minute, I go, "The goat, the goat!

Brakuje mi białej kozy w centrum, na której może skupić się oko.

I need something for the eye to look at. I need a white goat in the middle."

Znalazłem kilka kóz i ustawiłem je do zdjęcia,

So I swapped all the goats around. I put the goats in.

ale znowu popełniłem błąd, bo chłopiec, którego widzicie w tle,

But even then I got it wrong, because if you can see on the left-hand side,

obraził się, że nie wybrałem jego kozy.

another little boy storms off because I didn't choose his goat.

Poza językiem daasanach, muszę się nauczyć koziego.

So the moral being I have to learn to speak Goat as well as Daasanach.

Wysiłek, który włożyłem w to zdjęcie

But anyway, the effort that goes into that picture

i historia, którą wam opowiedziałem,

and the story that I've just related to you,

as you can imagine,

to tylko jedna z setek dziwnych historii

there are hundreds of other bizarre, eccentric stories

setek innych ludzi dookoła świata.

of hundreds of other people around the world.

And this was about four years ago, and I set off on a journey,

4 lata temu wybrałem się w podróż.

to be honest, a very indulgent journey.

Jestem romantykiem, idealistą, pewnie jestem trochę naiwny.

I'm a real romantic. I'm an idealist, perhaps in some ways naive.

But I truly believe that there are people on the planet that are beautiful.

Naprawdę wierzę, że są na tej planecie ludzie, którzy są piękni.

It's very, very simple. It's not rocket science.

To jest bardzo proste, nic skomplikowanego.

I wanted to put these people on a pedestal.

Chciałem umieścić ich na piedestale.

I wanted to put them on a pedestal like they'd never been seen before.

Chciałem, by świat zobaczył ich jak nigdy dotąd.

So, I chose about 35 different groups,

Wybrałem 35 różnych grup,

plemion, ludów tubylczych,

tribes, indigenous cultures.

They were chosen purely because of their aesthetic,

ze względu na ich estetykę.

and I'll talk more about that later.

Opowiem o tym więcej.

I'm not an anthropologist, I have no technical study with the subject,

Nie jestem antropologiem, nie mam przygotowania naukowego,

but I do have a very, very, very deep passion,

ale mam wiele pasji

and I believe that I had to choose the most beautiful people on the planet

i chciałem wybrać najpiękniejsze plemiona na naszej planecie,

in the most beautiful environment that they lived in,

w jak najpiękniejszym środowisku,

and put the two together and present them to you.

połączyć je i przedstawić je wam.

About a year ago,

Jakiś rok temu

I published the first pictures,

opublikowałem pierwsze zdjęcia

and something extraordinarily exciting happened.

i wydarzyło się coś niezwykłego.

The whole world came running,

Zainteresował się nimi cały świat.

and it was a bizarre experience, because everybody, from everywhere:

To było dziwne doświadczenie, bo każdy pytał:

"Who are they? What are they? How many are they?

"Kim oni są? Co robią? Ilu ich jest?

Where did you find them? Are they real? You faked it.

Gdzie ich znalazłeś? Czy oni istnieją? Wymyśliłeś ich. Opowiadaj!".

Tell me. Tell me. Tell me. Tell me." Millions of questions for which,

Tysiące tego typu pytań,

to be honest, I don't have the answers.

na które nie mam odpowiedzi.

I really didn't have the answers,

Nie potrafiłem na nie odpowiedzieć.

and I could sort of understand, okay, they're beautiful, that was my intention,

Zdjęcia są piękne, bo taki był mój zamiar,

but the questions that I was being fired at,

ale na pytania, kóre mi zadawano

I could not answer them.

nie miałem odpowiedzi.

Until, it was quite amusing, about a year ago

Potem rok temu powiedziano mi:

"TED zaprasza cię do wygłoszenia prelekcji".

somebody said, "You've been invited to do a TED Talk."

And I said, "Ted? Ted? Who's Ted? I haven't met Ted before."

Zapytałem: "Ted? Jaki Ted? Nie znam Teda".

He said, "No, a TED Talk." I said, "But who's Ted?

"Nie, chodzi o prelekcję TED". "Ale kto to jest ten Ted?

Do I have to talk to him or do we sit with each other on the stage?"

Czy ja muszę z nim rozmawiać? Czy jesteśmy razem na scenie?"

And, "No, no, the TED group. You must know about it."

"Nie, chodzi o organizację TED. Musiałeś o niej słyszeć".

And I said, "I've been in a teepee and in a yurt for the last five years.

"Przez ostatnich 5 lat mieszkałem w tipi i jurcie,

How do I know who Ted is? Introduce me to him."

nie znam Teda. Przedstaw mi go".

Anyway, to cut a long story short, he said, "We have to do a TED Talk."

W końcu uzgodniliśmy, że wygłoszę prelekcję.

Researched. Oh, exciting. That's great!

Poczytałem o tym. Świetnie!

And then eventually you're going to go to TEDGlobal.

"Potem pojedziesz na TED Global".

Jeszcze lepiej.

Even more exciting.

But what you need to do, you need to teach the people lessons,

"Ale musisz czegoś tych ludzi nauczyć,

lessons that you've learned on your travels around the world

czegoś, czego sam się nauczyłeś podróżując dookoła świata,

with these tribes.

żyjąc pośród tych plemion".

I thought, lessons, okay, well, what did I learn? Good question.

Zacząłem myśleć, czego się nauczyłem.

Three. You need three lessons, and they need to be terribly profound.

Musisz mieć trzy bardzo głębokie złote myśli.

(Laughter)

(Śmiech)

And I thought, three lessons, well, I'm going to think about it.

Musiałem się nad tymi trzema złotymi myślami poważnie zastanowić.

(Applause)

(Brawa)

So I thought long and hard, and I stood here two days ago,

Myślałem nad tym długo

i dwa dni temu odbyłem próbę generalną z notatkami,

and I had my test run, and I had my cards

and my clicker in my hands and my pictures were on the screen,

z pilotem w ręku, ze zdjęciami na ekranie.

and I had my three lessons, and I started presenting them,

Miałem trzy złote myśli i zacząłem je prezentować.

and I had this very odd out-of-body experience.

Nagle zobaczyłem siebie z boku

I sort of looked at myself standing there, going, "Oh, Jimmy,

i powiedziałem sobie:

"Jimmy, to są kompletne bzdury.

this is complete loads of codswallop.

All these people sitting here, they've had more of these talks,

Ci wszyscy ludzie słyszeli już tyle wykładów,

słyszeli już tyle rzeczy w swoim życiu.

they've heard more lessons in their life.

Who are you to tell them what you've learned?

Za kogo ty się uważasz, żeby ich czegoś uczyć?

Who are you to guide them and who are you to show them

Dlaczego masz być ich przewodnikiem

what is right, what is wrong, what these people have to say?"

i tłumaczyć różnicę między dobrem a złem?".

And I had a little bit of a, it was very private,

Trochę mnie to załamało.

a little bit of a meltdown.

I went back, and a little bit like the boy walking away from the tree with his goats,

Wróciłem, trochę jak ten chłopiec na zdjęciu,

very disgruntled, going, that didn't work,

obrażony, że nie jego kozę wybrano.

It wasn't what I wanted to communicate.

Nie to chciałem przekazać.

And I thought long and hard about it, and I thought, well, the only thing

Długo o tym myślałem i w końcu doszedłem do tego,

że to, co chcę przekazać, jest bardzo podstawowe.

I can communicate is very, very basic.

You have to turn it all the way around.

Trzeba to odwrócić o 180 stopni.

There's only one person I know here, and that's me.

Znam tutaj tylko jedną osobę i to jestem ja.

Ciągle się uczę czegoś nowego o sobie,

I'm still getting to know myself,

and it's a lifelong journey, and I probably won't have all the answers,

a i tak nie poznam wszystkich odpowiedzi,

but I did learn some extraordinary things on this journey.

ale podczas podróży nauczyłem się niezwykłych rzeczy,

So what I'm going to do is share with you my lessons.

którymi teraz się z wami podzielę.

It's a very, as I explained at the beginning, very indulgent, very personal,

Powód dla którego robiłem zdjęcia

how and why I made these pictures,

był dosyć egoistyczny.

and I leave it to you as the audience to interpret what these lessons

Zostawiam wam do zinterpretowania, co te lekcje znaczyły dla mnie

have meant to me, what they could perhaps mean to you.

i co mogłyby znaczyć dla was.

I traveled enormously as a child.

Jako dziecko dużo podróżowałem po świecie.

I was very nomadic. It was actually very exciting.

Byłem nomadą.

All around the world,

To było bardzo ekscytujące.

and I had this feeling that I was pushed off at great speed

Czułem, że coś mnie pcha,

żeby stać się kimś, stać się Jimmym.

to become somebody, become that individual, Jimmy.

Go off into the planet, and so I ran, and I ran,

Wyjść na planetę, więc ciągle biegłem.

and my wife sometimes kids me, "Jimmy, you look a bit like Forrest Gump,"

Moja żona czasem żartuje: "Jimmy, wyglądasz jak Forrest Gump".

but I'm, "No, it's all about something, trust me."

"Zobaczysz, to ma jakiś cel, zaufaj mi".

W końcu się zatrzymałem,

So I kept running and I kept running, and I sort of got somewhere

rozejrzałem się i pomyślałem:

and I sort of stood there and looked around me and I thought, well,

"Gdzie przynależę? Gdzie pasuję?

where do I belong? Where do I fit?

What am I? Where am I from? I had no idea.

Kim jestem? Skąd jestem?". Nie miałem pojęcia.

So I hope there aren't too many psychologists in this audience.

Mam nadzieję, że na sali nie ma zbyt wielu psychologów.

Perhaps part of this journey

Może część tej podróży

is about me trying to find out where I belonged.

polegała na odnalezieniu własnego miejsca.

So whilst going, and don't worry, I didn't when I arrived with these tribes,

Podczas podróży nie malowałem się na żółto

I didn't paint myself yellow and run around with these spears and loincloths.

i nie biegałem z dzidą, kiedy znalazłem się między tubylcami.

But what I did find were people that belonged themselves,

Znalazłem za to ludzi, którzy znali swoje miejsce

and they inspired me, some extraordinary people,

i ci niesamowici ludzie byli dla mnie wielką inspiracją.

and I'd like to introduce you to some heroes of mine.

Chciałbym teraz przedstawić wam kilku moich bohaterów.

They're the Huli.

Oto Huli.

Now, the Huli are some of the most extraordinarily beautiful people

Huli to jedni z najpiękniejszych ludzi na naszej planecie.

on the planet.

They're proud. They live in the Papua New Guinean highlands.

Są dumni. Mieszkają na wyżynach w Papui Nowej Gwinei.

There's not many of them left, and they're called the Huli wigmen.

Niewielu ich pozostało i mówi się o nich Huli-perukarze.

And images like this, I mean, this is what it's all about for me.

Takie właśnie zdjęcia są dla mnie najważniejsze.

And you've spent weeks and months there talking with them, getting there,

Wiele tygodni i miesięcy rozmawiałem z Huli

i chciałem ich uwiecznić, więc powiedziałem im:

and I want to put them on a pedestal, and I said, "You have something

"Macie coś, czego wielu ludzi nie widziało.

that many people have not seen.

Żyjecie pośród wspaniałej natury".

You sit in this stunning nature."

And it really does look like this, and they really do look like this.

Oni naprawdę tak wyglądają na co dzień.

This is the real thing.

A wiecie czemu są dumni? Czemu tak wyglądają?

And you know why they're proud? You know why they look like this,

I czemu urobiłem się po łokcie,

and why I broke my back literally

żeby zrobić im zdjęcie i wam je pokazać?

to photograph them and present them to you?

It's because they have these extraordinary rituals.

Ponieważ mają niezwykłe rytuały.

And the Huli have this ritual: When they're teenagers,

Zanim nastolatkowie staną się mężczyznami,

becoming a man, they have to shave their heads,

muszą ogolić głowę

and they spend the rest of their life shaving their heads every single day,

i przez resztę życia golą głowę codziennie.

and what they do with that hair,

Ogolone włosy zbierają

they make it into a creation,

i tworzą z nich dzieło,

a creation that's a very personal creation.

bardzo osobiste dzieło.

It's their creation. It's their Huli creation.

Jest to dzieło Huli.

So they're called the Huli wigmen.

I dlatego nazywają się Huli-perukarze.

That's a wig on his head.

Peruka, którą nosi,

It's all made out of his human hair.

jest zrobiona z jego własnych włosów.

And then they decorate that wig with the feathers of the birds of paradise,

Potem ozdabiają te peruki piórami rajskich ptaków.

and don't worry, there are many birds there.

Nie martwcie się, tam jest dużo ptaków,

There's very few people living, so nothing to get too upset about,

za to bardzo mało ludzi.

Przez resztę życia dopracowują te czapki,

and they spend the rest of their life recreating these hats

and getting further and further,

tworząc bardziej skomplikowane wzory.

and it's extraordinary, and there's another group,

Jest jeszcze inna grupa - Kalam.

they're called the Kalam, and they live in the next valley,

Mieszkają w dolinie obok,

ale mówią zupełnie innym językiem,

but they speak a completely different language,

zupełnie inaczej wyglądają

they look completely different, and they wear a hat,

i noszą nakrycia głowy zrobione z żuków

and it's built out of scarabs,

tych wspaniałych zielonych, małych żuków.

these fantastic emerald green little scarabs,

Czasem w jednym nakryciu głowy jest ich 5 czy 6 tysięcy.

and sometimes there are 5,000 or 6,000 scarabs in this hat,

and they spend the whole of their life collecting these scarabs

Przez całe życie zbierają żuki,

żeby stworzyć te nakrycia głowy.

to build these hats.

So the Huli inspired me in that they belong.

Huli inspirują mnie tym, że mają swoje miejsce.

Perhaps I have to work harder at finding a ritual which matters for me

Może powinienem znaleźć rytuał, który ma dla mnie znaczenie

and going back into my past to see where I actually fit.

i spojrzeć w przeszłość, żeby odnaleźć swoje miejsce.

An extremely important part of this project

Niezwykle ważną częścią tego projektu

was about how I photograph these extraordinary people.

była metoda robienia zdjęć tym niezwykłym ludziom.

And it's basically beauty. I think beauty matters.

Chodzi przede wszystkim o piękno. Myślę, że piękno ma znaczenie.

We spend the whole of our existence revolving around beauty:

Całe nasze życie obraca się wokół piękna.

beautiful places, beautiful things, and ultimately, beautiful people.

Piękne miejsca, przedmioty, piękni ludzie.

It's very, very, very significant.

To jest dla nas bardzo ważne.

I've spent all of my life analyzing what do I look like?

Całe życie zastanawiam się, jak wyglądam.

Am I perceived as beautiful?

Czy dla innych jestem piękny?

Does it matter if I'm a beautiful person or not,

Czy to w ogóle ma znaczenie?

or is it purely based on my aesthetic?

Czy to wynika z mojego poczucia estetyki?

And then when I went off, I came to a very narrow conclusion.

Wtedy doszedłem do tego wniosku.

Do I have to go around the world photographing, excuse me,

Czy muszę jeździć po świecie, robiąc zdjęcia kobietom

women between the age of 25 and 30? Is that what beauty is going to be?

w wieku 25-30 lat, czy na tym polega piękno?

Is everything before and after that utterly irrelevant?

Czy okres przed i po w ogóle nie ma znaczenia?

And it was only until I went on a journey,

Dopiero w kolejnej podróży

a journey that was so extreme,

coś zrozumiałem.

I still get shivers when I think about it.

Ciągle mam dreszcze, myśląc o tym.

I went to a part of the world, and I don't know whether any of you

Dotarłem do zakątka świata,

o którym pewnie nikt z was nie słyszał.

have ever heard of Chukotka. Has anybody ever heard of Chukotka?

Czy ktoś słyszał o Czukotce?

Chukotka probably is, technically, as far as one can go

Nie da się bardziej oddalić na naszej planecie.

and still be on the living planet.

It's 13 hours' flight from Moscow.

Lot z Moskwy trwa 13 godzin.

First you've got to get to Moscow, and then 13 hours' flight nonstop from Moscow.

Najpierw trzeba dostać się do Moskwy, a potem 13 godzin samolotem.

And that's if you get there.

I to jeśli uda wam się tam dotrzeć.

Jak widziecie, niektórzy nie trafiają w pasy startowe.

As you can see, some people sort of miss the runway.

And then when you land there, in Chukotka are the Chukchis.

Na miejscu można spotkać Czukczów.

Now, the Chukchis are the last indigenous Inuits of Siberia,

Czukcze to ostatni rdzenni mieszkańcy Syberii.

and they're people I'd heard about, I'd hardly seen any images of,

Słyszałem o nich wcześniej, ale nie widziałem wielu zdjęć.

but I knew they were there,

Wiedziałem, że oni tam są.

and I'd been in touch with this guide,

Byłem w kontakcie z przewodnikiem

and this guide said,

i powiedział:

"There's this fantastic tribe. There's only about 40 of them.

"Jest takie wspaniałe plemię, jest ich około 40. Znajdziemy ich".

You'll be okay. We'll find them." So off we went on this journey.

Wyruszyliśmy w drogę.

Po miesiącu podróżowania po lodzie dotarliśmy do nich,

When we arrived there, after a month of traveling across the ice,

ale okazało się, że nie mogę robić im zdjęć.

and we'd got to them, but then I was not allowed to photograph them.

Mówili: "Nie możesz nas fotografować,

They said, "You cannot photograph us. You have to wait.

You have to wait until you get to know us. You have to wait until you understand us.

musisz poczekać, poznać nas, zrozumieć.

Musisz zobaczyć, jak ze sobą żyjemy".

You have to wait until you see how we interact with one another."

And only then, it was many, many weeks later, I saw a respect.

Dopiero po wielu tygodniach zobaczyłem szacunek.

They had zero judgment.

W ogóle nie byli krytyczni.

They observed one another, from the youth, from the middle aged to the old.

Od młodych do starych wszyscy polegali na sobie.

They need each other.

Potrzebowali się nawzajem.

The children need to chew the meat all day

Dzieci przeżuwają mięso cały dzień,

because the adults don't have any teeth,

bo dorośli nie maja zębów.

but at the same time, the children take the old aged people out

Dzieci wyprowadzają zniedołężniałych staruszków

to the toilet because they're infirm,

do toalety.

so there's this fantastic community of respect.

Jest tam taka wspaniała wspólnota szacunku.

And they adore and admire one another, and they truly taught me

Oni się kochają i podziwiają nawzajem

what beauty was.

i nauczyli mnie, co to jest piękno.

(Applause)

(Brawa)

Now I'm going to ask for a little bit of audience interaction.

Teraz chcę was o coś poprosić.

This is extremely important for the end of my talk.

To będzie potrzebne, pod koniec prelekcji.

If you could look at somebody left to the right of you,

Popatrzcie na osobę siedzącą obok was,

and I want you to observe them,

przyjrzyjcie jej się,

and I want you to give them a compliment. This is very important.

powiedzcie jej komplemet; to ważne.

Now, it may be their nose or their hair or even their aura, I don't mind,

Można opisać nos, włosy, cokolwiek,

but please look at each other, give them a compliment.

ale popatrzcie na siebie i powiedzcie komplement.

You have to be quick, because I'm running out of time.

Musicie się spieszyć, czas mi się kończy.

And you have to remember it.

I musicie to zapamiętać.

Okay, thank you, thank you, thank you, you've given each other compliments.

Fajnie, dziękuję, każdy skomplementował sąsiada.

Hold that compliment very, very tightly. Hold it for later.

Zapamiętajcie to na później.

And the last thing, it was extraordinarily profound,

Ostatnia rzecz. To było bardzo głębokie doświadczenie.

and it happened only two weeks ago. Two weeks ago I went back to the Himba.

Zdarzyło się to 2 tygodnie temu. Wróciłem wtedy do plemienia Himba.

Now, the Himba live in northern Namibia on the border of Angola,

Lud Himba zamieszkuje północną Namibię, na granicy z Angolą.

and I'd been there a few times before,

Byłem tam wcześniej kilka razy.

and I'd gone back to present this book I'd made,

Wróciłem, żeby pokazać im moją książkę.

to show them the pictures, to get into a discussion with them,

Były tam ich zdjęcia, byłem ciekawy ich reakcji.

to say, "This is how I saw you. This is how I love you.

Chciałem im powiedzieć: "Oto jak was widzę, jak was szanuję.

This is how I respect you. What do you think? Am I right? Am I wrong?"

Co o tym myślicie? Mam rację czy nie?"

So I wanted this debate. It was very, very, very emotional,

Chciałem z nimi porozmawiać. To było bardzo wzruszające.

and one night we were sitting around the campfire,

Pewnego wieczoru siedzieliśmy przy ognisku

and I have to be honest, I think I'd had a little bit too much to drink,

i przyznaję się, że wtedy za dużo wypiłem,

siedziałem pod gwiazdami i powtarzałem:

and I was sort of sitting under the stars going, "This is great,

"To jest cudowne, widzieliście zdjęcia, kochamy się".

you've seen my pictures, we love each other." (Laughter)

(Śmiech)

Czasem wolno kojarzę

And I'm a little bit slow,

nagle rozejrzałem się i pomyślałem:

and I looked around me, and I said,

I thought, maybe, the fence is missing.

"Chyba tutaj był płot.

Czy tutaj nie było płotu, jak tu ostatnio byłem?".

Wasn't there a fence here last time I came?

You know, this big protective fence around the village,

Taka duża palisada dookoła wioski.

Spojrzeli na mnie dziwnie i mówią:"Tak, nasz wódz zmarł".

and they sort of looked at me and go, "Yeah, chief die."

And I thought, okay, chief dying, right, you know,

Myślę sobie: "Aha, wódz zmarł".

Znów patrzę na gwiazdy, na ognisko.

look up at the stars again, look at the campfire.

Wódz zmarł. Ale co to ma wspólnego z płotem?

Chief die. What on Earth does chief die have to do with the fence?

"Zmarł wódz.

"Chief die.

Najpierw niszczymy, potem się zastanawiamy.

First we destroy, yeah? Then we reflect.

Then we rebuild. Then we respect."

Potem odbudowujemy. Potem oddajemy szacunek".

And I burst out in tears, because my father had only just died

Wtedy wybuchnąłem płaczem, bo mój ojciec akurat zmarł

prior to this journey,

krótko przed tą podróżą,

and I didn't ever acknowledge him,

a ja nigdy go nie doceniałem.

I didn't ever appreciate him for the fact that I'm probably standing here today

Nigdy nie pomyślałem o tym, że pewnie dzięki niemu

because of him.

dzisiaj tutaj stoję.

These people taught me that we are only who we are because of our parents

Ci ludzie nauczyli mnie, że jesteśmy tym, kim jesteśmy,

dzięki naszym rodzicom, dziadkom i przodkom.

and our grandparents and our forefathers

going on and on and on before that,

I tak dalej.

and I, no matter how romantic or how idealistic I am on this journey,

Ja, chociaż miałem romantyczne i idealistyczne podejście,

I did not know that until two weeks ago.

nie wiedziałem tego dwa tygodnie temu.

I did not know that until two weeks ago.

nie wiedziałem tego dwa tygodnie temu.

So what's this all about?

Więc o co tutaj chodzi?

Well, there's an image I'd like to show you,

Jest zdjęcie, które chcę wam pokazać.

quite a special image, and it wasn't essentially the image I wanted to choose.

Jest to wyjątkowe zdjęcie, chociaż nie od razu je wybrałem.

I was sitting there the other day, and I have to finish on a strong image.

Siedziałem sobie pewnego dnia

And somebody said, "You have to show them the picture of the Nenets. The Nenets."

i ktoś nagle się odezwał: "Musisz im pokazać zdjęcie Naneva".

Ale to nie jest moje ulubione zdjęcie.

I was like, yeah, but that's not my favorite picture.

"No nie, to zdjęcie jest niesamowite.

She went, "No no no no no no no. It's an amazing picture.

Ty jesteś w jego oczach".

Ja na to: "Jak to jestem w jego oczach. Przecież to zdjęcie Naneva".

You're in his eyes."

I said, "What do you mean I'm in his eyes? It's a picture of the Nenets."

"Przyjrzyj się uważnie, jesteś w jego oczach".

She said, "No, look, look closely, you're in his eyes."

Faktycznie, w jego oczach widać moje odbicie.

And when you look closely at this picture, there is a reflection of me in his eyes,

Może przez chwilę on ma moją duszę, a ja jego.

so I think perhaps he has my soul, and I'm in his soul,

and whilst these pictures look at you, I ask you to look at them.

Kiedy te zdjęcia patrzą na was, wy spójrzcie na nie.

You may not be reflected in his eyes,

Może nie będziecie odbijać się w ich oczach,

but there is something extraordinarily important about these people.

ale jest w tych ludziach coś niezwykle ważnego.

I don't ultimately have the answers, as I've just shared with you,

Nie mam ostatecznych odpowiedzi na te pytania,

but you must do. There must be something there.

ale może wy je znajdziecie.

So if you can briefly reflect on what I was discussing

Teraz przez chwilę pomyślcie o tym, co mówiłem

about beauty and about belonging and about our ancestors and our roots,

o pięknie i o posiadaniu swojego miejsca, o naszych przodkach i korzeniach.

and I need you all to stand for me, please.

A teraz bym chciał żebyście wszyscy wstali.

(Laughter)

(Śmiech)

Now you have no excuse. It's almost lunchtime,

Nie macie wymówki, jest pora na lunch.

and this is not a standing ovation, so don't worry,

Nie martwcie się, nie chodzi mi o owację na stojąco.

I'm not fishing for compliments.

Nie spodziewam się komplementów.

But you were given a compliment a few minutes ago.

Ale wy otrzymaliście komplement kilka minut temu.

Now I want you to stand tall.

Teraz poproszę was, żebyście stali prosto.

I want you to breathe in. This is what I say.

Zróbcie wdech, tak zwykle mówię.

I'm not going to get on my knees for two weeks.

Nie będę teraz chodził na kolanach przez 2 tygodnie.

I'm not going to ask you to carry a goat,

Nie każę wam trzymać kozy,

and I know you don't have any camels.

Wiem, że nie macie wielbłądów.

Photography's extraordinarily powerful.

Fotografia ma niezwykłą moc.

It's this language which we now all understand.

To język, który wszyscy rozumiemy.

We truly do all understand it,

Naprawdę go rozumiemy.

and we have this global digital fireplace, don't we,

Mamy to światowe, cyfrowe ognisko

but I want to share you with the world,

i chcę podzielić się wami z tym światem.

because you are also a tribe.

Wy też jesteście plemieniem.

You are the TED tribe, yeah? But you have to remember that compliment.

Jesteście plemieniem TED, nie? I musicie zapamiętać ten komplement.

You have to stand tall, breathe in through your nose,

Musicie wstać, oddychać przez nos

and I'm going to photograph you. Okay?

a ja wam zrobię zdjęcie, OK?

I need to do a panoramic shot, so it's going to take a minute,

Muszę zrobić panoramiczne, więc trochę to potrwa.

so you have to concentrate, okay?

Musicie się skupić, OK?

Breathe in, stand tall, no laughing. Shh, breathe through your nose.

Wciągnijcie powietrze, nie śmiejcie się. Oddychajcie przez nos.

I'm going to photograph.

Zrobię wam zdjęcie.

(Clicks)

(Pstryk)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)