Steven Johnson: A guided tour of the Ghost Map

Tłumaczenie: Marek Mirczyński Korekta: Michał Głatki

If you haven't ordered yet, I generally find the rigatoni with the spicy tomato sauce

Jeśli jeszcze nie złożyliście zamówienia, odkryłem, że rigatoni z ostrym sosem pomidorowym

goes best with diseases of the small intestine.

smakuje najlepiej, gdy dokuczają ci jelita .

(Laughter)

(Śmiech)

So, sorry -- it just feels like I should be doing stand-up up here because of the setting.

Bardzo przepraszam, przebywanie na scenie skłania mnie do żartów.

No, what I want to do is take you back to 1854

W rzeczywistości chcę zabrać was do Londynu

in London for the next few minutes, and tell the story --

roku 1854 i opowiedzieć historię

in brief -- of this outbreak,

wybuchu epidemii,

which in many ways, I think, helped create the world that we live in today,

która na różne sposoby ukształtowała świat wokół nas,

and particularly the kind of city that we live in today.

a szczególnie współczesne miasta.

This period in 1854, in the middle part of the 19th century,

Ten czas roku 1854, w połowie XIX wieku,

in London's history, is incredibly interesting for a number of reasons.

jest w historii Londynu niezwykle ciekawy z wielu powodów.

But I think the most important one is that

Moim zdaniem, najważniejszy z nich to fakt,

London was this city of 2.5 million people,

że w Londynie mieszkało w tym czasie 2,5 miliona ludzi.

and it was the largest city on the face of the planet at that point.

Było to wtedy największe miasto na świecie.

But it was also the largest city that had ever been built.

Wcześniej także nie zbudowano większego.

And so the Victorians were trying to live through

Jego mieszkańcy żyli w zupełnie nowych warunkach,

and simultaneously invent a whole new scale of living:

i jednocześnie sami je kreowali.

this scale of living that we, you know, now call "metropolitan living."

Warunki te nazywamy obecnie życiem w wielkim mieście.

And it was in many ways, at this point in the mid-1850s, a complete disaster.

Z różnych powodów w połowie lat 50 XIX wieku życie takie było totalną katastrofą.

They were basically a city living with a modern kind of industrial metropolis

Mieszkańcy żyli w otoczeniu podobnym do współczesnych metropolii przemysłowych

with an Elizabethan public infrastructure.

ale wyposażonego w elżbietańską infrastrukturę.

So people, for instance, just to gross you out for a second,

To będzie trochę obrzydliwe, ale ludzie

had cesspools of human waste in their basement. Like, a foot to two feet deep.

mieli w piwnicach głębokie na jedną-dwie stopy szamba.

And they would just kind of throw the buckets down there

Po prostu wylewali tam wiadra

and hope that it would somehow go away,

mając nadzieję, że ich zawartość jakoś zniknie.

and of course it never really would go away.

Oczywiście nigdy nie znikała.

And all of this stuff, basically, had accumulated to the point

To wszystko doprowadziło do stanu,

where the city was incredibly offensive to just walk around in.

że przebywanie w mieście było wyjątkowo odpychające.

It was an amazingly smelly city. Not just because of the cesspools,

Było to bardzo śmierdzące miasto. Z powodu szamb,

but also the sheer number of livestock in the city would shock people.

i szokująco dużej liczbie hodowanych w nim zwierząt.

Not just the horses, but people had cows in their attics that they would use for milk,

Hodowano konie oraz krowy, które trzymane były dla mleka na strychach.

that they would hoist up there and keep them in the attic

Były tam wciągane i utrzymywane

until literally their milk ran out and they died,

dopóki dawały mleko. Gdy zdychały

and then they would drag them off to the bone boilers down the street.

były wyrzucane do specjalnych zbiorników znajdujących się na końcach ulic.

So, you would just walk around London at this point

Tak więc chodzą po Londynie w tamtym okresie

and just be overwhelmed with this stench.

było się przytłoczonym smrodem.

And what ended up happening is that an entire emerging public health system

Dlatego pracownicy nowo powstającego systemu opieki zdrowotnej

became convinced that it was the smell that was killing everybody,

był przekonani, że smród zabijał wszystkich,

that was creating these diseases

i był źródłem wszelkich chorób,

that would wipe through the city every three or four years.

które przetaczały się przez miasto co 3 - 4 lata.

And cholera was really the great killer of this period.

Cholera była wtedy jedną z głównych przyczyn zgonów.

It arrived in London in 1832, and every four or five years

Pojawiła się w Londynie w 1832 . Co 4 - 5 lat

another epidemic would take 10,000, 20,000 people in London

kolejne epidemie zabijały od 10 do 20 tysięcy ludzi w Londynie

and throughout the U.K.

i całej Wielkiej Brytanii.

And so the authorities became convinced that this smell was this problem.

Władze były przekonane, że źródłem problemów był smród.

We had to get rid of the smell.

Musieli się pozbyć smrodu.

And so, in fact, they concocted a couple of early, you know,

Sporządzili kilka wczesnych rozwiązań

founding public-health interventions in the system of the city,

w systemie opieki zdrowotnej miasta.

one of which was called the "Nuisances Act,"

Jednym z nich była Ustawa do Spraw Niewygodnych.

which they got everybody as far as they could

Nakazywała mieszkańcom

to empty out their cesspools and just pour all that waste into the river.

opróżnić szamba i wylewać ścieki do rzeki.

Because if we get it out of the streets, it'll smell much better,

Usuwając odpady z ulic, nie śmierdzi tak bardzo

and -- oh right, we drink from the river.

ale z rzeki pijemy wodę.

So what ended up happening, actually,

Tak więc zakończyło się to

is they ended up increasing the outbreaks of cholera

wzrostem zachorowań na cholerę

because, as we now know, cholera is actually in the water.

ponieważ, jak wiemy obecnie, woda może być źródłem cholery.

It's a waterborne disease, not something that's in the air.

To choroba przenoszona przez wodę, a nie przez powietrze.

It's not something you smell or inhale; it's something you ingest.

To nie jest coś co wdychamy. To coś co połykamy.

And so one of the founding moments of public health in the 19th century

Tak więc jednym z fundamentów powstawania opieki zdrowotnej w XIX wieku

effectively poisoned the water supply of London much more effectively

było zatrucie ujęć wody w Londynie skuteczniej,

than any modern day bioterrorist could have ever dreamed of doing.

niż jakikolwiek współczesny bioterrorysta mógłby sobie wymarzyć.

So this was the state of London in 1854,

Tak wyglądał Londyn w roku 1854.

and in the middle of all this carnage and offensive conditions,

Pełen odrażających warunków życia,

and in the midst of all this scientific confusion

oraz naukowych wątpliwości

about what was actually killing people,

co do przyczyn zgonów jego mieszkańców.

it was a very talented classic 19th century multi-disciplinarian named John Snow,

Mieszkał tam wtedy pewien wykształcony w wielu dziedzinach człowiek. Nazywał się John Snow

who was a local doctor in Soho in London,

i był lokalnym lekarzem w Soho, dzielnicy Londynu.

who had been arguing for about four or five years

Od 4 - 5 lat dowodził,

that cholera was, in fact, a waterborne disease,

że cholera jest w rzeczywistości przenoszona przez wodę

and had basically convinced nobody of this.

ale w zasadzie nikogo nie przekonał.

The public health authorities had largely ignored what he had to say.

Władze opieki zdrowotnej ignorowały to co miał do powiedzenia.

And he'd made the case in a number of papers and done a number of studies,

Przygotował wiele dokumentów na ten temat i przeprowadził dużą liczbę badań,

but nothing had really stuck.

ale nie odniosło to żadnego skutku.

And part of -- what's so interesting about this story to me

Ta część historii, która jest dla mnie tak interesująca,

is that in some ways, it's a great case study in how cultural change happens,

jest świetnym przykładem tego jak tworzą się zmiany kulturowe.

how a good idea eventually comes to win out over much worse ideas.

Jak dobry pomysł ostatecznie wygrywa z gorszymi.

And Snow labored for a long time with this great insight that everybody ignored.

Snow pracował przez długi czas nad tezą, którą wszyscy ignorowali.

And then on one day, August 28th of 1854,

Aż pewnego dnia, 28 Sierpnia 1854r.,

a young child, a five-month-old girl whose first name we don't know,

pięciomiesięczna dziewczynka, której imienia nie znamy,

we know her only as Baby Lewis, somehow contracted cholera,

znamy ją jedynie jako niemowlę Lewis, nabawiła się cholery.

came down with cholera at 40 Broad Street.

Zaraziła się cholerą na ulicy Broad nr 40.

You can't really see it in this map, but this is the map

Nie możecie tego dokładnie zobaczyć na tej mapie, ale jest to mapa,

that becomes the central focus in the second half of my book.

która stała się głównym tematem drugiej połowy mojej książki.

It's in the middle of Soho, in this working class neighborhood,

Przedstawia centrum Soho - robotniczej dzielnicy.

this little girl becomes sick and it turns out that the cesspool,

Kiedy dziewczynka zachorowała odkryto, że szambo,

that they still continue to have, despite the Nuisances Act,

które było tam pomimo obowiązującego zakazu

bordered on an extremely popular water pump,

graniczyło z niezwykle popularną pompą wodną,

local watering hole that was well known for the best water in all of Soho,

lokalnym ujęciem wody, znanym z najlepszej wody w całej dzielnicy,

that all the residents from Soho and the surrounding neighborhoods would go to.

do której przychodzili mieszkańcy Soho i okolic.

And so this little girl inadvertently ended up

Dziewczynka ta nieświadomie

contaminating the water in this popular pump,

skaziła wodę w tej popularnej studni

and one of the most terrifying outbreaks in the history of England

i jedna z najbardziej przerażających epidemii w historii Anglii

erupted about two or three days later.

wybuchła 2 albo 3 dni później.

Literally, 10 percent of the neighborhood died in seven days,

Dosłownie 10 procent mieszkańców z okolicy zmarło w ciągu siedmiu dni

and much more would have died if people hadn't fled

a ofiar byłoby więcej gdyby reszta nie uciekła

after the initial outbreak kicked in.

po wybuchu epidemii.

So it was this incredibly terrifying event.

To było niesłychanie przerażające wydarzenie.

You had these scenes of entire families dying

Całe rodziny umierały

over the course of 48 hours of cholera,

w ciągu 48 godzin od zachorowania,

alone in their one-room apartments, in their little flats.

bez żadnej pomocy w swoich małych mieszkaniach.

Just an extraordinary, terrifying scene.

Po prostu niesamowicie przerażające sceny.

Snow lived near there, heard about the outbreak,

Snow mieszkał niedaleko i słyszał o wybuchu epidemii,

and in this amazing act of courage went directly into the belly of the beast

wykazał się niesamowitym aktem odwagi i skierował się bezpośrednio w środek wydarzeń

because he thought an outbreak that concentrated

ponieważ wierzył, że tak zogniskowany wybuch choroby

could actually potentially end up convincing people that,

może przekonać ludzi, że w rzeczywistości

in fact, the real menace of cholera was in the water supply and not in the air.

źródłem rozprzestrzeniania się cholery jest woda a nie powietrze.

He suspected an outbreak that concentrated

Podejrzewał, że tak skoncentrowany wybuch epidemii

would probably involve a single point source.

ma jedno wspólne źródło zakażeń.

One single thing that everybody was going to

Jedno miejsce, do którego wszyscy chodzą,

because it didn't have the traditional slower path

ponieważ choroba nie miała powolnej ścieżki zachorowań

of infections that you might expect.

jak inne infekcje.

And so he went right in there and started interviewing people.

Poszedł tam od razu i zaczął przepytywać ludzi.

He eventually enlisted the help of this amazing other figure,

Ostatecznie zyskał pomoc niesamowitej osoby,

who's kind of the other protagonist of the book --

która jest niejako drugim głównym bohaterem książki.

this guy, Henry Whitehead, who was a local minister,

Ten człowiek, Henry Whitehead, był lokalnym pastorem,

who was not at all a man of science, but was incredibly socially connected;

Nie był wcale naukowcem, ale był bardzo towarzyski.

he knew everybody in the neighborhood.

Znał wszystkich w okolicy

And he managed to track down, Whitehead did,

i udało mu się wyśledzić

many of the cases of people who had drunk water from the pump,

wiele osób, które piły wodę z tej pompy,

or who hadn't drunk water from the pump.

oraz takich, które jej nie piły.

And eventually Snow made a map of the outbreak.

Ostatecznie Snow stworzył mapę wybuchu epidemii.

He found increasingly that people who drank from the pump were getting sick.

Przekonało go to jeszcze bardziej, że ludzie, którzy pili wodę z pompy zachorowali.

People who hadn't drunk from the pump were not getting sick.

Ludzie, którzy nie pili wody z pompy pozostali zdrowi.

And he thought about representing that

Początkowo chciał zaprezentować wyniki badań

as a kind of a table of statistics of people living in different neighborhoods,

jako tabelę z danymi statystycznymi z okolicy,

people who hadn't, you know, percentages of people who hadn't,

przedstawiającymi procent osób, które nie piły tej wody,

but eventually he hit upon the idea

ale ostatecznie uświadomił sobie,

that what he needed was something that you could see.

że potrzebuje czegoś co można zobaczyć.

Something that would take in a sense a higher-level view

Czegoś co przedstawi w bardziej wymowny sposób

of all this activity that had been happening in the neighborhood.

to co się stało w tej okolicy.

And so he created this map,

Stworzył więc mapę,

which basically ended up representing all the deaths in the neighborhoods

która przedstawiała wszystkie zgony w tej okolicy

as black bars at each address.

jako pojedyncze czarne kreski pod każdym adresem.

And you can see in this map, the pump right at the center of it

Na środku mapy możecie zobaczyć pompę.

and you can see that one of the residences down the way

Możecie zauważyć, że w jednym z domostw

had about 15 people dead.

było około 15 zgonów.

And the map is actually a little bit bigger.

Mapa ta jest w zasadzie trochę większa.

As you get further and further away from the pump,

Im bardziej oddalamy się od pompy

the deaths begin to grow less and less frequent.

liczba zgonów maleje.

And so you can see this something poisonous

Jakby coś trującego

emanating out of this pump that you could see in a glance.

wydobywało się z pompy, co widać na pierwszy rzut oka.

And so, with the help of this map,

Dzięki tej mapie

and with the help of more evangelizing

i dzięki edukowaniu

that he did over the next few years

które Snow prowadził przez kilka kolejnych lat

and that Whitehead did, eventually, actually,

razem z Whiteheadem, władze zaczęły się w końcu

the authorities slowly started to come around.

powoli przekonywać do jego tezy.

It took much longer than sometimes we like to think in this story,

Trwało to dłużej niż nam się wydaje,

but by 1866, when the next big cholera outbreak came to London,

ale w 1866 roku, gdy nastąpił kolejny wybuch cholery w Londynie

the authorities had been convinced -- in part because of this story,

władze były przekonane -- po części dzięki tej historii,

in part because of this map -- that in fact the water was the problem.

po części dzięki tej mapie -- że problemem była faktycznie woda.

And they had already started building the sewers in London,

Budowano już wtedy kanalizację w Londynie

and they immediately went to this outbreak

i kiedy wybuchła epidemii

and they told everybody to start boiling their water.

powiedziano wszystkim, żeby gotować wodę.

And that was the last time that London has seen a cholera outbreak since.

Był to ostatni przypadek wybuchu epidemii cholery w Londynie.

So, part of this story, I think -- well, it's a terrifying story,

To jest część tej historii. Jej przerażająca część.

it's a very dark story and it's a story

Bardzo ponura historia,

that continues on in many of the developing cities of the world.

która powtarza się w wielu rozwijających się miastach na świecie.

It's also a story really that is fundamentally optimistic,

Jest to także historia bardzo optymistyczna,

which is to say that it's possible to solve these problems

mówiąca, że można rozwiązać takie problemy,

if we listen to reason, if we listen to the kind of wisdom of these kinds of maps,

jeżeli tylko szukamy ich przyczyn, jeżeli czerpiemy mądrość płynącą z takich map,

if we listen to people like Snow and Whitehead,

jeżeli słuchamy ludzi takich jak Snow i Whitehead,

if we listen to the locals who understand

jeżeli słuchamy miejscowych,

what's going on in these kinds of situations.

którzy, w takich sytuacjach, wiedzą najlepiej co się dzieje.

And what it ended up doing is making the idea

Takie zdarzenia spowodowały, że ludzie zaczęli się zastanawiać

of large-scale metropolitan living a sustainable one.

czy mieszkanie w wielkiej metropolii ma sens.

When people were looking at 10 percent of their neighborhoods dying

Kiedy obserwowali jak 10 procent ich sąsiadów umiera

in the space of seven days,

w przeciągu 7 dni

there was a widespread consensus that this couldn't go on,

pojawiło się szeroko rozpowszechnione przekonanie, ze tak dłużej być nie może

that people weren't meant to live in cities of 2.5 million people.

że ludzie nie powinni mieszkać w 2,5 milionowych miastach.

But because of what Snow did, because of this map,

Dzięki temu co zrobił Snow, dzięki mapie,

because of the whole series of reforms

dzięki całej serii reform,

that happened in the wake of this map,

które miały miejsce od powstania tej mapy,

we now take for granted that cities have 10 million people,

przyjmujemy za rzecz oczywistą, że w miastach mieszka po 10 milionów ludzi.

cities like this one are in fact sustainable things.

Miasta takie są w zasadzie niezagrożone.

We don't worry that New York City is going to collapse in on itself

Nie boimy się, że Nowy Jork runie

quite the way that, you know, Rome did,

w taki sposób jak na przykład Rzym,

and be 10 percent of its size in 100 years or 200 years.

i że zmniejszy się do 10 procent swojej wielkości w ciągu 100 czy 200 lat.

And so that in a way is the ultimate legacy of this map.

To jest końcowe dziedzictwo tej mapy.

It's a map of deaths that ended up creating a whole new way of life,

To jest mapa śmierci, która stworzyła zupełnie nową jakość życia,

the life that we're enjoying here today. Thank you very much.

z której korzystamy dziś. Dziękuję bardzo.