Debra Jarvis: Yes, I survived cancer. But that doesn't define me

Tłumaczenie: Agata Piotrowska Korekta: Rysia Wand

I just met you on a bus,

Właśnie spotkaliśmy się w autobusie

and we would really like to get to know each other,

i bardzo chcemy się poznać,

but I've got to get off at the next stop,

ale ja wysiadam na następnym przystanku,

so you're going to tell me three things about yourself

więc musisz mi powiedzieć trzy rzeczy o sobie,

that just define you as a person,

które cię określają jako osobę,

three things about yourself

trzy rzeczy,

that will help me understand who you are,

które pomogą mi zrozumieć, kim jesteś.

three things that just get to your very essence.

Trzy rzeczy, które są kwintesencją ciebie.

And what I'm wondering

Zastanawiam się,

is, of those three things,

czy pośród tych trzech rzeczy

is any one of them

którakolwiek jest przeżyciem jakiejś traumy?

surviving some kind of trauma?

Cancer survivor, rape survivor,

Przeżycie raka, gwałtu,

Holocaust survivor, incest survivor.

Holokaustu, kazirodztwa.

Ever notice how we tend to identify ourselves

Zauważyliście, że często budujemy swoją tożsamość

by our wounds?

na podstawie swoich ran?

And where I have seen this survivor identity

Wiem, że taka tożsamość

have the most consequences

ma ogromny wpływ

is in the cancer community.

na osoby, które cierpiały na raka.

And I've been around this community for a long time,

Mam kontakt z takimi osobami od dawna,

because I've been a hospice and a hospital chaplain

bo od prawie 30 lat pracuję w hospicjum

for almost 30 years.

i w szpitalu jako kapelan.

And in 2005, I was working at a big cancer center

W 2005 roku, kiedy pracowałam w dużym centrum onkologicznym,

when I received the news that

dowiedziałam się, że moja matka ma raka piersi.

my mother had breast cancer.

And then five days later,

Pięć dni później dowiedziałam się, że ja również mam raka piersi.

I received the news that I had breast cancer.

My mother and I can be competitive —

Mama i ja lubimy rywalizować...

(Laughter) —

(Śmiech)

but I was really not trying to compete with her on this one.

Ale tym razem naprawdę nie próbowałam z nią konkurować.

And in fact, I thought, well,

Pomyślałam, że jeśli już ma się raka,

if you have to have cancer,

it's pretty convenient to be working

to dobrze jest pracować w miejscu, gdzie się go leczy.

at a place that treats it.

But this is what I heard from a lot of outraged people.

Jednak wiele osób zareagowało ze zdumieniem:

What?

Co takiego?

You're the chaplain.

Jesteś kapelanem.

You should be immune.

Powinnaś być odporna na raka.

Like, maybe I should have just gotten off

Jakbym powinna była dostać tylko pouczenie zamiast mandatu,

with a warning instead of an actual ticket,

because I'm on the force.

bo jestem policjantem.

So I did get my treatment at the cancer center where I worked,

Leczyłam się w klinice, w której pracowałam,

which was amazingly convenient,

co było naprawdę wygodne.

and I had chemotherapy

Przeszłam chemioterapię,

wykonano mi mastektomię i umieszczono implant.

and a mastectomy, and a saline implant put in,

Więc zanim pójdę dalej,

and so before I say another word, let me just say right now,

od razu powiem: ta jest sztuczna.

this is the fake one. (Laughter)

(Śmiech)

I have found that I need to get that out of the way,

Okazuje się, że najlepiej od razu mieć to z głowy,

because I'll see somebody go

bo często ktoś szepcze:

"Oh, I know it's this one."

„Wiem, to ta."

And then I'll move or I'll gesture and they'll go,

A gdy się obrócę albo podniosę rękę, to słyszę:

"No, it's that one."

"Nie, to tamta".

So now you know.

Teraz już wiecie.

I learned a lot being a patient,

Będąc pacjentem, wiele się nauczyłam.

and one of the surprising things was

Bardzo zaskoczyło mnie to,

that only a small part of the cancer experience

że tylko niewielka część tego doświadczenia

is about medicine.

jest związana z medycyną.

Most of it is about feelings and faith

Najważniejszą rolę grają uczucia, wiara,

and losing and finding your identity

utrata i ponowne odnalezienie własnej tożsamości,

and discovering strength

a także odnalezienie siły

and flexibility you never even knew you had.

i zdolności przystosowania się,

o których istnieniu nie mieliśmy pojęcia,

It's about realizing that

Uświadamiamy sobie, że najważniejsze rzeczy w życiu

the most important things in life are

to nie rzeczy materialne,

not things at all, but relationships,

ale relacje z ludźmi.

and it's about laughing in the face of uncertainty

Śmiejemy się w obliczu niepewności

and learning that the way to get out of almost anything

i odkrywamy, że wymówką w niemal każdej sytuacji

is to say, "I have cancer."

jest zdanie: "mam raka".

So the other thing I learned was that

Nauczyłam się też,

I don't have to take on "cancer survivor"

że zwycięstwo w walce z rakiem

nie musi być moją nową tożsamością.

as my identity,

but, boy, are there powerful forces

Ale taka tożsamość bardzo kusi.

pushing me to do just that.

Now, don't, please, misunderstand me.

Nie zrozumcie mnie źle,

Cancer organizations

organizacje na rzecz walki z rakiem,

and the drive for early screening

wczesne badania przesiewowe,

and cancer awareness and cancer research

wzbudzanie świadomości i badania nad rakiem

have normalized cancer,

znormalizowały raka

and this is a wonderful thing.

i to jest coś wspaniałego.

We can now talk about cancer

Możemy teraz mówić swobodnie o raku,

without whispering.

nie szeptać.

We can talk about cancer and we can support one another.

Możemy o nim rozmawiać i wspierać się nawzajem.

But sometimes, it feels

Jednak czasami odnoszę wrażenie,

like people go a little overboard

że ludzie lubią przesadzać,

and they start telling us how we're going to feel.

mówią nam, co będziemy czuć.

So about a week after my surgery,

Jakiś tydzień po operacji

we had a houseguest.

mieliśmy gości w domu.

That was probably our first mistake.

To był pewnie nasz pierwszy błąd.

And keep in mind that

Pamiętajcie, że w tamtym czasie

at this point in my life

I had been a chaplain for over 20 years,

byłam kapelanem od ponad 20 lat,

and issues like dying and death

i cały ten czas prawiłam

and the meaning of life,

these are all things I'd been yakking about forever.

o umieraniu, śmierci, sensie życia.

So at dinner that night,

Tego wieczoru, przy kolacji,

our houseguest proceeds to stretch his arms up over his head,

nasz gość założył ręce za głowę i powiedział:

and say, "You know, Deb,

"Wiesz, Deb,

now you're really going to learn what's important.

teraz dopiero nauczysz się, co jest ważne.

Yes, you are going to make some big changes

Wprowadzisz duże zmiany w życiu

in your life,

and now you're going to start thinking about your death.

i zaczniesz myśleć o śmierci.

Yep, this cancer is your wakeup call."

Ta choroba jest dla ciebie przebudzeniem".

Now, these are golden words

To naprawdę mądre słowa,

coming from someone who is speaking about

jeśli ktoś mówi o własnych doświadczeniach.

their own experience,

but when someone is telling you

Ale jeśli ktoś mówi ci, co będziesz czuć,

how you are going to feel,

it's instant crap.

to już jest stek bzdur.

The only reason I did not kill him

Nie udusiłam go gołymi rękami

with my bare hands

was because I could not lift my right arm.

tylko dlatego, że nie mogłam podnieść prawej ręki.

But I did say a really bad word to him,

Ale użyłam bardzo nieprzyzwoitego słowa,

followed by a regular word, that —

a zaraz po nim normalnego słowa...

(Laughter) —

(Śmiech)

made my husband say, "She's on narcotics."

Mąż mnie usprawiedliwił: "Jest na lekach".

(Laughter)

(Śmiech)

And then after my treatment, it just felt like

Po zakończeniu leczenia czułam, jakby wszyscy

everyone was telling me what my experience was going to mean.

objaśniali mi moje własne doświadczenie.

"Oh, this means you're going to be doing the walk."

"To znaczy, że weźmiesz udział w marszu"

"Oh, this means you're coming to the luncheon."

"To znaczy, że przyjdziesz na spotkanie"

"This means you're going to be wearing

"To znaczy, że będziesz nosić

the pink ribbon and the pink t-shirt

różową wstążkę, różową koszulkę,

and the headband and the earrings

opaskę, kolczyki,

and the bracelet and the panties."

bransoletkę i majtki"

Panties. No, seriously, google it.

Majtki. Poważnie, sprawdźcie w Google.

(Laughter)

(Śmiech)

How is that raising awareness?

Jak to ma zwiększać świadomość na temat raka?

Only my husband should be seeing my panties.

Tylko mąż powinien widzieć moje majtki.

(Laughter)

(Śmiech)

He's pretty aware of cancer already.

A jego świadomość na temat raka jest już dosyć wysoka.

It was at that point where I felt like, oh my God,

Wtedy pomyślałam:

this is just taking over my life.

"Boże, to zaczyna rządzić moim życiem".

And that's when I told myself, claim your experience.

Wtedy też powiedziałam sobie: "Zawładnij swoim doświadczeniem.

Don't let it claim you.

Nie pozwól mu sobą zawładnąć".

We all know that

Powszechnie wiadomo,

the way to cope with trauma, with loss,

że najlepiej radzić sobie z traumatycznym przeżyciem,

stratą czy innym zdarzeniem odmieniającym życie

with any life-changing experience,

is to find meaning.

przez odnalezienie znaczenia.

But here's the thing:

Rzecz w tym,

No one can tell us

że nikt nie może nam powiedzieć, jaki jest sens naszego doświadczenia.

what our experience means.

We have to decide what it means.

Sami musimy o tym zadecydować.

And it doesn't have to be some gigantic,

Nie musi to być ogromne znaczenie, którym będziemy dzielić się z innymi.

extroverted meaning.

We don't all have to start a foundation

Nie każdy musi założyć fundację lub stowarzyszenie,

or an organization or write a book

napisać książkę

or make a documentary.

czy stworzyć film dokumentalny.

Meaning can be quiet

Można to przeżyć w ciszy i w samotności.

and introverted.

Maybe we make one small decision about our lives

Możemy podjąć jedną, niewielką decyzję,

that can bring about big change.

która znacząco odmieni nam życie.

Many years ago, I had a patient,

Pamiętam pacjenta sprzed wielu lat.

just a wonderful young man

To był wspaniały młody człowiek,

who was loved by the staff,

którego uwielbiał cały personel.

and so it was something of a shock to us to realize

Dlatego było dla nas wielkim zaskoczeniem,

that he had no friends.

że nie miał żadnych przyjaciół.

He lived by himself,

Mieszkał sam,

he would come in for chemotherapy by himself,

sam przychodził na chemioterapię,

he would receive his treatment,

a potem szedł do domu.

and then he'd walk home alone.

And I even asked him. I said, "Hey,

Kiedyś nawet zapytałam go:

how come you never bring a friend with you?"

"Dlaczego nigdy nie przychodzisz z przyjacielem?",

And he said, "I don't really have any friends."

na co odpowiedział: "Nie mam żadnych przyjaciół".

But he had tons of friends on the infusion floor.

Miał za to wielu przyjaciół wśród personelu.

We all loved him, and people were going in and out of his room all the time.

Wszyscy go uwielbialiśmy, drzwi od jego sali się nigdy nie zamykały.

So at his last chemo,

Po jego ostatniej chemioterapii

we sang him the song

zaśpiewaliśmy mu piosenkę,

and we put the crown on his head and we blew the bubbles,

założyliśmy mu koronę na głowę i dmuchaliśmy bańki mydlane.

and then I asked him, I said,

Zapytałam go wtedy:

"So what are you going to do now?"

"Co teraz zrobisz?",

And he answered,

a on odpowiedział:

"Make friends."

"Znajdę przyjaciół".

And he did.

I tak zrobił.

He started volunteering and he made friends there,

Został wolontariuszem, dzięki czemu znalazł przyjaciół.

and he began going to a church and he made friends there,

Zaczął też chodzić do kościoła, gdzie znalazł przyjaciół.

and at Christmas he invited my husband and me to a party in his apartment,

Potem zaprosił mnie i mojego męża

na przyjęcie bożonarodzeniowe

and the place was filled with his friends.

w swoim mieszkaniu pełnym przyjaciół.

Claim your experience.

Zawładnij swoim doświadczeniem.

Don't let it claim you.

Nie pozwól mu sobą zawładnąć.

He decided that the meaning of his experience

Ten pacjent postanowił, że sensem jego doświadczenia

was to know the joy of friendship,

jest poznać radość, jaką jest przyjaźń

and then learn to make friends.

i nauczyć się bycia przyjacielem.

So what about you?

A ty?

How are you going to find meaning

Jak odnajdziesz znaczenie

in your crappy experience?

w swoim okropnym doświadczeniu?

It could be a recent one,

To może być coś, co stało się niedawno,

or it could be one that you've been carrying around

albo coś, co długo w sobie nosisz.

for a really long time.

It's never too late to change what it means,

Nigdy nie jest za późno na nadanie nowego znaczenia,

because meaning is dynamic.

bo znaczenie jest dynamiczne.

What it means today

Dzisiejsze znaczenie zdarzenia może zupełnie się zmienić

may not be what it means a year from now,

or 10 years from now.

za rok czy za dziesięć lat.

It's never too late to become someone other

Nigdy nie jest za późno, by stać się kimś innym,

than simply a survivor.

niż tylko osobą, która przeżyła dane doświadczenie.

Hear how static that word sounds?

Czy to nie brzmi statycznie?

Survivor.

"Przeżyła".

No movement, no growth.

Nie pokazuje żadnego ruchu ani rozwoju.

Claim your experience.

Zawładnij swoim doświadczeniem.

Don't let it claim you, because if you do,

Nie pozwól mu sobą zawładnąć, bo jeśli to zrobisz,

I believe you will become trapped,

wpadniesz w pułapkę.

you will not grow, you will not evolve.

Nie będziesz się rozwijać, nie będziesz ewoluować.

But of course, sometimes it's not outside pressures

Oczywiście czasem to nie naciski z zewnątrz sprawiają,

that cause us to take on that identity of survivor.

że przyjmujemy tożsamość osoby ocalonej.

Sometimes we just like the perks.

Czasami robimy to dla przywilejów.

Sometimes there's a payoff.

Czasami nam się to opłaca.

But then we get stuck.

Ale wtedy stoimy w miejscu.

Now, one of the first things I learned

Jedną z pierwszych rzeczy,

as a chaplain intern was the three C's

jakich nauczyłam się w czasie stażu,

było to, że kapelan ma trzy główne zadania:

of the chaplain's job:

pocieszanie,

Comfort, clarify and, when necessary, confront

objaśnianie

i, w razie konieczności, konfrontacja.

or challenge.

Now, we all pretty much love the comforting

Wszyscy lubimy dodawanie otuchy i objaśnianie,

and the clarifying.

The confronting, not so much.

ale konfrontację zdecydowanie mniej.

One of the other things that I loved

Jako kapelan bardzo lubiłam

about being a chaplain was

seeing patients a year, or even several years

spotykanie się z pacjentami

rok lub nawet kilka lat po zakończeniu leczenia,

after their treatment, because

it was just really cool to see how they had changed

bo naprawdę fajnie było zobaczyć, jak się zmienili,

and how their lives had evolved

jak całe ich życie uległo przemianie,

and what had happened to them.

co zdarzyło się w ich życiu.

So I was thrilled one day

Bardzo się więc ucieszyłam,

to get a page down into the lobby of the clinic

kiedy pewnego dnia w klinice wezwano mnie do jednej z pacjentek,

from a patient who I had seen the year before,

którą widziałam rok temu.

and she was there with her two adult daughters,

Przyszła ze swoimi dorosłymi już córkami, które także miałam okazję poznać,

who I also knew, for her one year follow-up exam.

na roczne badania kontrolne.

So I got down to the lobby, and they were ecstatic

Kiedy do nich zeszłam, były zachwycone,

because she had just gotten all of her test results back

bo właśnie dostały wyniki badań matki:

and she was NED: No Evidence of Disease.

BJC - Brak Jednostki Chorobowej.

Which I used to think meant Not Entirely Dead.

Myślałam kiedyś, że skrót BJC

oznacza Będę Jeszcze Chodzić.

So they were ecstatic, we sat down to visit,

Były w siódmym niebie,

usiadły, żeby ze mną porozmawiać

and it was so weird, because

i zrobiło się dziwnie,

within two minutes, she started retelling me the story

bo w dwie minuty wróciła do opowiadania

of her diagnosis and her surgery and her chemo,

o diagnozie,

o operacji i chemioterapii,

even though, as her chaplain, I saw her every week,

choć jako kapelan widziałam ją co tydzień,

and so I knew this story.

więc znałam tę historię.

And she was using words like suffering,

Używała słów: cierpienie,

agony, struggle.

agonia, zmagania.

And she ended her story with,

Zakończyła opowiadanie zdaniem:

"I felt crucified."

"Czułam się ukrzyżowana".

And at that point, her two daughters got up and said,

W tym momencie córki wstały, mówiąc:

"We're going to go get coffee."

"Pójdziemy po kawę".

And they left.

I wyszły.

Tell me three things about yourself before the next stop.

Powiedz mi trzy rzeczy o sobie przed następnym przystankiem.

People were leaving the bus before she even got

Ludzie wychodzili z autobusu

zanim dotarła do numeru dwa lub trzy.

to number two or number three.

So I handed her a tissue,

Podałam jej chusteczkę.

and I gave her a hug,

Przytuliłam ją.

and then, because I really cared for this woman,

Nie była mi obojętna,

I said,

więc powiedziałam:

"Get down off your cross."

"Zejdź ze swojego krzyża".

And she said, "What?"

Ona powiedziała: "Co?"

And I repeated, "Get down off your cross."

Powtórzyłam: "Zejdź ze swojego krzyża".

And to her credit, she could talk about her reasons

Trzeba przyznać, że miała powody,

for embracing and then clinging to this identity.

żeby przywrzeć do tej tożsamości.

It got her a lot of attention.

Dzięki niej zdobywała uwagę innych.

People were taking care of her for a change.

To nią się opiekowano, nie na odwrót.

But now, it was having the opposite effect.

Ale teraz efekt się odwrócił.

It was pushing people away.

Zaczął od niej odpychać.

People kept leaving to get coffee.

Ludzie wychodzili po kawę.

She felt crucified by her experience,

Czuła się ukrzyżowana przez swoje doświadczenie,

but she didn't want to let that crucified self die.

ale nie chciała dać mu odejść.

Now, perhaps you are thinking

Być może myślicie,

I was a little harsh with her,

że postąpiłam z nią zbyt ostro.

so I must tell you that

Ale powiem wam,

I was speaking out of my own experience.

że mówiłam z własnego doświadczenia.

Many, many years before,

Wiele lat wstecz

I had been fired from a job that I loved,

zostałam zwolniona z pracy, którą uwielbiałam

and I would not stop talking about my innocence

i nie przestawałam o tym mówić.

and the injustice and the betrayal and the deceipt,

Moja niewinność, niesprawiedliwość,

zdrada, podstęp,

until finally, just like this woman,

aż ludzie zaczęli ode mnie odchodzić, jak od tej kobiety.

people were walking away from me,

until I finally realized

W końcu zrozumiałam,

I wasn't just processing my feelings,

że nie wyrażałam po prostu swoich uczuć.

I was feeding them.

Karmiłam je.

I didn't want to let that crucified self die.

Nie chciałam pozwolić umrzeć tej ukrzyżowanej mnie.

But we all know that with any resurrection story,

Wiemy, że w każdej historii zmartwychwstania

you have to die first.

trzeba najpierw umrzeć.

The Christian story,

W chrześcijańskiej wersji

Jesus was dead a whole day in the tomb

Jezus cały dzień leżał martwy w grobie,

before he was resurrected.

zanim zmartwychwstał.

And I believe that for us,

Myślę, że dla nas

being in the tomb

leżenie w grobie oznacza

means doing our own deep inner work

głęboką wewnętrzną pracę

around our wounds

wokół własnych ran

and allowing ourselves to be healed.

i pozwolenie sobie na wyzdrowienie.

We have to let that crucified self die

Musimy pozwolić ukrzyżowanemu ja umrzeć,

so that a new self, a truer self,

żeby nowe ja, prawdziwsze ja

is born.

mogło się narodzić.

We have to let that old story go

Musimy pozwolić odejść starej historii,

so that a new story, a truer story,

aby nowa, prawdziwsza historia

can be told.

mogła zostać opowiedziana.

Claim your experience. Don't let it claim you.

Zawładnij swoim doświadczeniem, nie pozwól, by zawładnęło tobą.

What if there were no survivors,

Co by się stało, gdyby nie było ocalonych?

meaning, what if people decided

Co by było, gdyby ludzie woleli

to just claim their trauma as an experience

widzieć traumę jako doświadczenie,

instead of taking it on as an identity?

zamiast przyjmować ją jako tożsamość?

Maybe it would be the end of being

Może byłby to koniec

trapped in our wounds

uwięzienia we własnych ranach

and the beginning of amazing

i początek niezwykłego

self-exploration and discovery and growth.

poszukiwania siebie, odkryć i rozwoju.

Maybe it would be the start of defining ourselves

Może byłby to początek określania siebie

by who we have become

po tym, kim się staliśmy

and who we are becoming.

i kim się stajemy.

So perhaps survivor was not

Być może "ktoś, kto przeżył traumę"

nie byłoby jedną z trzech rzeczy, które byście mi powiedzieli.

one of the three things that you would tell me.

No matter.

Ale to nieważne.

I just want you all to know that

Chcę, żebyście wszyscy wiedzieli,

I am really glad that we are on this bus together,

że cieszę się, że jesteśmy wszyscy razem w tym autobusie.

and this is my stop.

To mój przystanek.

(Applause)

(Brawa)