In search for the man who broke my neck | Joshua Prager

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Natalia Jaśkiewicz

One year ago, I rented a car in Jerusalem

Rok temu w Jerozolimie wypożyczyłem samochód,

to go find a man I'd never met

by odnaleźć mężczyznę, którego nigdy nie spotkałem,

but who had changed my life.

a który odmienił mi życie.

I didn't have a phone number to call to say I was coming.

Nie miałem jego numeru, by uprzedzić, że się pojawię.

I didn't have an exact address,

Nie miałem dokładnego adresu,

but I knew his name, Abed,

ale wiedziałem, że nazywa się Abed.

I knew that he lived in a town of 15,000, Kfar Kara,

Wiedziałem, że mieszka w 15-tysięcznym mieście Kfar Kara

and I knew that, 21 years before, just outside this holy city,

i że 21 lat temu pod "świętym miastem"

he broke my neck.

złamał mi kręgosłup.

And so, on an overcast morning in January, I headed north

Pewnego pochmurnego styczniowego poranka

off in a silver Chevy to find a man and some peace.

ruszyłem na północ, by odnaleźć tego faceta i spokój.

The road dropped and I exited Jerusalem.

Wyjechałem z Jerozolimy

I then rounded the very bend where his blue truck,

i wjechałem w zakręt, na którym jego niebieska ciężarówka

heavy with four tons of floor tiles,

z czterema tonami płytek podłogowych

had borne down with great speed onto the back left corner

z wielką prędkością uderzyła w lewą stronę mini-busa,

of the minibus where I sat.

którym jechałem.

I was then 19 years old.

Miałem wtedy 19 lat.

I'd grown five inches and done some 20,000 pushups

Przed wypadkiem w 8 miesięcy urosłem o 12 cm

in eight months, and the night before the crash,

i zrobiłem 20 tysięcy pompek i w noc przed wypadkiem

I delighted in my new body,

podziwiałem swoje nowe ciało,

playing basketball with friends

grając z przyjaciółmi w koszykówkę

into the wee hours of a May morning.

aż do świtu.

I palmed the ball in my large right hand,

Trzymałem piłkę w dużej prawej dłoni

and when that hand reached the rim, I felt invincible.

i sięgając do obręczy, czułem się niepokonany.

I was off in the bus to get the pizza I'd won on the court.

Jechałem tym busem po pizzę, którą wygrałem podczas meczu.

I didn't see Abed coming.

Nie widziałem Abeda.

From my seat, I was looking up at a stone town

Patrzyłem na kamienne miasto na wzgórzu,

on a hilltop, bright in the noontime sun,

jaśniejące w pełnym słońcu.

when from behind there was a great bang,

Nagle z tyłu rozległ się huk,

as loud and violent as a bomb.

głośny i gwałtowny jak wybuch bomby.

My head snapped back over my red seat.

Głowa odskoczyła mi w tył.

My eardrum blew. My shoes flew off.

Popękały mi bębenki, spadły mi buty.

I flew too, my head bobbing on broken bones,

Wyrwało mnie z siedzenia, głowa podskakiwała na połamanych kręgach.

and when I landed, I was a quadriplegic.

W wyniku uderzenia zostałem sparaliżowany.

Over the coming months, I learned to breathe on my own,

Przez kolejne miesiące uczyłem się samodzielnie oddychać,

then to sit and to stand and to walk,

potem siedzieć, stać i chodzić,

but my body was now divided vertically.

ale połowa ciała pozostała niesprawna.

I was a hemiplegic, and back home in New York,

Połowicznie sparaliżowany wróciłem do Nowego Jorku.

I used a wheelchair for four years, all through college.

Przez cztery lata studiów jeździłem na wózku.

College ended and I returned to Jerusalem for a year.

Studia dobiegły końca, a ja wróciłem na rok do Jerozolimy.

There I rose from my chair for good,

Tam na dobre wstałem z wózka,

I leaned on my cane, and I looked back,

oparłem się na lasce i spojrzałem za siebie.

finding all from my fellow passengers in the bus

Zobaczyłem wszystkich pasażerów tamtego autobusu

to photographs of the crash,

na zdjęciach z wypadku.

and when I saw this photograph,

Kiedy ujrzałem to zdjęcie,

I didn't see a bloody and unmoving body.

nie widziałem zakrwawionego, nieruchomego ciała,

I saw the healthy bulk of a left deltoid,

lecz wyrobiony mięsień naramienny

and I mourned that it was lost,

i rozpaczałem nad jego utratą.

mourned all I had not yet done,

Opłakiwałem wszystkie niezrealizowane plany,

but was now impossible.

które legły w gruzach.

It was then I read the testimony that Abed gave

Wtedy przeczytałem oświadczenie Abeda

the morning after the crash,

wydane rankiem po wypadku,

of driving down the right lane of a highway toward Jerusalem.

dotyczące jazdy prawym pasem autostrady w kierunku Jerozolimy.

Reading his words, I welled with anger.

Czytając, nie mogłem pohamować złości.

It was the first time I'd felt anger toward this man,

Pierwszy raz wściekłem się na tego człowieka.

and it came from magical thinking.

To było myślenie magiczne.

On this xeroxed piece of paper,

Na tej skserowanej kartce papieru

the crash had not yet happened.

wypadek jeszcze się nie wydarzył.

Abed could still turn his wheel left

Abed nadal mógł skręcić w lewo,

so that I would see him whoosh by out my window

zobaczyłbym przez szybę, jak przemyka gdzieś za oknem

and I would remain whole.

i nic by mi się nie stało.

"Be careful, Abed, look out. Slow down."

"Ostrożnie Abed, uważaj. Zwolnij".

But Abed did not slow,

Ale Abed nie zwolnił

and on that xeroxed piece of paper, my neck again broke,

i na tej kartce znów skręciłem kark.

and again, I was left without anger.

Nie czułem już gniewu.

I decided to find Abed,

Postanowiłem go odszukać.

and when I finally did,

Kiedy go znalazłem,

he responded to my Hebrew hello which such nonchalance,

odpowiedział na moje "cześć" z taką swobodą,

it seemed he'd been awaiting my phone call.

jakby czekał na mój telefon.

And maybe he had.

Może czekał.

I didn't mention to Abed his prior driving record --

Nie wypomniałem Abedowi historii jego wykroczeń,

27 violations by the age of 25,

27 pogwałceń prawa do 25 roku życia.

the last, his not shifting his truck into a low gear on that May day —

Ostatnim był brak redukcji biegu w tamten majowy dzień.

and I didn't mention my prior record --

Nie wspomniałem o swoich przejściach:

the quadriplegia and the catheters,

paraliż, cewniki, niepewność i strata...

the insecurity and the loss —

and when Abed went on about how hurt he was in the crash,

Kiedy Abed mówił, jak ucierpiał w wypadku,

I didn't say that I knew from the police report

nie przyznałem, że wiem z raportu policji,

that he'd escaped serious injury.

że uniknął poważnych obrażeń.

I said I wanted to meet.

Powiedziałem, że chcę się spotkać.

Abed said that I should call back in a few weeks,

Odparł, żebym zadzwonił za kilka tygodni.

and when I did, and a recording told me

Zadzwoniłem i usłyszałem nagranie, że nie ma takiego numeru.

that his number was disconnected,

I let Abed and the crash go.

Przestałem rozdrapywać rany.

Many years passed.

Minęło wiele lat.

I walked with my cane and my ankle brace and a backpack

Z laską, stabilizatorem kostki i plecakiem

on trips in six continents.

odbyłem wyprawy na sześciu kontynentach.

I pitched overhand in a weekly softball game

Co tydzień grałem w softball w Central Parku,

that I started in Central Park,

and home in New York, I became a journalist and an author,

w Nowym Jorku byłem pisarzem i dziennikarzem

typing hundreds of thousands of words with one finger.

wystukującym setki tysięcy słów jednym palcem.

A friend pointed out to me that all of my big stories

Kolega zauważył, że wszystkie moje opowieści

mirrored my own, each centering on a life

odzwierciedlają moją własną, mówią o życiu,

that had changed in an instant,

które gwałtownie się zmieniło po wypadku, otrzymaniu spadku,

owing, if not to a crash, then to an inheritance,

a swing of the bat, a click of the shutter, an arrest.

uderzeniu kijem bejsbolowym, po ujawnieniu zdjęcia, aresztowaniu.

Each of us had a before and an after.

Wszyscy mieliśmy życie "przed" i "po".

I'd been working through my lot after all.

Podołałem w końcu przeciwnościom losu.

Still, Abed was far from my mind, when last year,

Abed nie zaprzątał moich myśli do zeszłego roku,

I returned to Israel to write of the crash,

gdy wróciłem do Izraela, by napisać o wypadku.

and the book I then wrote, "Half-Life,"

Napisałem książkę "Half-Life".

was nearly complete when I recognized

Była niemal gotowa, gdy zorientowałem się, że nadal chcę go spotkać.

that I still wanted to meet Abed,

and finally I understood why:

Wreszcie zrozumiałem powód.

to hear this man say two words: "I'm sorry."

Chciałem usłyszeć słowo "przepraszam".

People apologize for less.

Przeprasza się nawet za mniejsze krzywdy.

And so I got a cop to confirm that Abed still lived

Policja potwierdziła, że Abed nadal mieszka

somewhere in his same town,

w tym samym mieście.

and I was now driving to it with a potted yellow rose in the back seat,

Jechałem do niego z żółtą różą na tylnym siedzeniu,

when suddenly flowers seemed a ridiculous offering.

lecz nagle kwiaty wydały mi się niedorzecznym prezentem.

But what to get the man who broke your fucking neck?

Ale cholera wie, co dać człowiekowi, który ci złamał kręgosłup!

(Laughter)

(Śmiech)

I pulled into the town of Abu Ghosh,

Zatrzymałem się w Abu Ghosh

and bought a brick of Turkish delight:

i kupiłem kostkę rachatłukum:

pistachios glued in rosewater. Better.

pistacje w wodzie różanej. Lepiej.

Back on Highway 1, I envisioned what awaited.

Jechałem autostradą nr 1, zastanawiając się, co mnie czeka.

Abed would hug me. Abed would spit at me.

Abed mnie obejmie. Opluje mnie.

Abed would say, "I'm sorry."

Powie "przepraszam".

I then began to wonder, as I had many times before,

Zacząłem się zastanawiać po raz setny,

how my life would have been different

jak inne byłoby moje życie, gdyby nie wypadek,

had this man not injured me,

had my genes been fed a different helping of experience.

gdyby pisany był mi inny los.

Who was I?

Kim byłem?

Was I who I had been before the crash,

Kim byłem przed wypadkiem,

before this road divided my life like the spine of an open book?

zanim ta droga podzieliła moje życie, jak grzbiet otwartej książki?

Was I what had been done to me?

Czy stałem się tym, co mi uczyniono?

Were all of us the results of things done to us, done for us,

Czy jesteśmy efektem tego, co nam zrobiono?

the infidelity of a parent or spouse,

Zdrady małżonka czy rodzica, odziedziczonych pieniędzy?

money inherited?

Were we instead our bodies, their inborn endowments and deficits?

A może jedynie ciałem, jego zaletami i niedoskonałościami?

It seemed that we could be nothing more than genes and experience,

Może jesteśmy jedynie sumą genów i doświadczeń,

but how to tease out the one from the other?

ale jak oddzielić jedno od drugiego?

As Yeats put that same universal question,

Yeats zadał to samo uniwersalne pytanie:

"O body swayed to music, o brightening glance,

"O ciało, kołyszące się z muzyką, o jaśniejące spojrzenie,

how can we know the dancer from the dance?"

jak tancerza rozpoznać po tańca jego tchnieniu?"

I'd been driving for an hour

Jechałem od godziny,

when I looked in my rearview mirror and saw my own brightening glance.

gdy w lusterku zobaczyłem swoje jasne spojrzenie.

The light my eyes had carried for as long as they had been blue.

Światło, którym lśniły moje niebieskie oczy.

The predispositions and impulses that had propelled me

Skłonności i impulsy, które mnie popychały,

as a toddler to try and slip over a boat into a Chicago lake,

gdy jako dziecko chciałem wypchnąć łódkę na jezioro Michigan.

that had propelled me as a teen

i wtedy, gdy jako nastolatek

to jump into wild Cape Cod Bay after a hurricane.

wskakiwałem do wzburzonej zatoki Cape Cod tuż po huraganie.

But I also saw in my reflection

W moim odbiciu widziałem też,

that, had Abed not injured me,

że gdyby Abed mnie nie uszkodził,

I would now, in all likelihood, be a doctor

najprawdopodobniej byłbym teraz lekarzem,

and a husband and a father.

mężem i ojcem.

I would be less mindful of time and of death,

Byłbym mniej świadomy upływającego czasu i śmierci,

and, oh, I would not be disabled,

lecz nie byłbym niepełnosprawny.

would not suffer the thousand slings and arrows of my fortune.

Los nie rzucałby mi kłód pod nogi.

The frequent furl of five fingers, the chips in my teeth

Zaciskanie pięści, ubytki w zębach

come from biting at all the many things

biorą się z gryzienia tych wielu rzeczy

a solitary hand cannot open.

których nie da się otworzyć jedną ręką

The dancer and the dance were hopelessly entwined.

Tancerz i taniec byli beznadziejnie splątani.

It was approaching 11 when I exited right

Dochodziła 11.00, kiedy zjechałem z autostrady

toward Afula, and passed a large quarry

na Afulę i minąłem duży kamieniołom.

and was soon in Kfar Kara.

Wkrótce znalazłem się w Kfar Kara.

I felt a pang of nerves.

Zacząłem się denerwować.

But Chopin was on the radio, seven beautiful mazurkas,

W radio grali piękne mazurki Chopina.

and I pulled into a lot by a gas station

Zjechałem na parking przy stacji,

to listen and to calm.

by posłuchać i się uspokoić.

I'd been told that in an Arab town,

Słyszałem, że w arabskim mieście wystarczy podać imię szukanej osoby,

one need only mention the name of a local

and it will be recognized.

a miejscowi wskażą drogę.

And I was mentioning Abed and myself,

Podawałem imię Abeda i swoje,

noting deliberately that I was here in peace,

podkreślając, że mam dobre intencje,

to the people in this town,

kiedy w południe pod pocztą spotkałem Mohameda.

when I met Mohamed outside a post office at noon.

He listened to me.

Wysłuchał mnie.

You know, it was most often when speaking to people

Często rozmawiając z ludźmi,

that I wondered where I ended and my disability began,

zastanawiałem się, gdzie kończę się ja, a zaczyna moja niepełnosprawność,

for many people told me what they told no one else.

bo wielu ludzi mówiło mi rzeczy, jakich nigdy nikomu nie mówili.

Many cried.

Wielu płakało.

And one day, after a woman I met on the street did the same

Kiedyś kobieta spotkana na ulicy zaczęła płakać.

and I later asked her why,

Zapytałem o powód.

she told me that, best she could tell, her tears

Wyjąkała przez łzy,

had had something to do with my being happy and strong,

że jestem taki szczęśliwy i silny,

but vulnerable too.

ale taki kruchy.

I listened to her words. I suppose they were true.

Słuchałem jej słów. Wydawały mi się prawdziwe.

I was me,

Byłem sobą,

but I was now me despite a limp,

sobą pomimo kulawizny,

and that, I suppose, was what now made me, me.

i to właśnie stworzyło mnie na nowo.

Anyway, Mohamed told me

Mohamed powiedział mi coś,

what perhaps he would not have told another stranger.

czego pewnie nie powiedziałby innej osobie.

He led me to a house of cream stucco, then drove off.

Doprowadził mnie do kremowego domu i odjechał.

And as I sat contemplating what to say,

Siedziałem i myślałem, co powiedzieć,

a woman approached in a black shawl and black robe.

gdy podeszła do mnie ubrana na czarno kobieta.

I stepped from my car and said "Shalom,"

Wysiadłem z samochodu, powiedziałem "shalom"

and identified myself,

i przedstawiłem się.

and she told me that her husband Abed

Powiedziała, że jej mąż Abed wróci z pracy za cztery godziny.

would be home from work in four hours.

Her Hebrew was not good, and she later confessed

Słabo mówiła po hebrajsku. Później wyznała,

that she thought that I had come to install the Internet.

że myślała, że przyjechałem zainstalować Internet.

(Laughter)

(Śmiech)

I drove off and returned at 4:30,

Odjechałem i wróciłem o 16:30,

thankful to the minaret up the road

wdzięczny przydrożnemu minaretowi za wskazanie drogi powrotnej.

that helped me find my way back.

And as I approached the front door,

Podszedłem do drzwi,

Abed saw me, my jeans and flannel and cane,

Abed mnie zobaczył: dżinsy, flanelową koszulę i laskę.

and I saw Abed, an average-looking man of average size.

A ja zobaczyłem Abeda: przeciętnego człowieka średniego wzrostu.

He wore black and white: slippers over socks,

Nosił się czarno-biało: kapcie, skarpetki,

pilling sweatpants, a piebald sweater,

rozciągnięte spodnie, pstrokaty sweter,

a striped ski cap pulled down to his forehead.

pasiasta czapka narciarska naciągnięta na czoło.

He'd been expecting me. Mohamed had phoned.

Czekał na mnie. Mohamed go uprzedził.

And so at once, we shook hands, and smiled,

Podaliśmy sobie ręce. Uśmiechnął się.

and I gave him my gift,

Wręczyłem mu podarunek.

and he told me I was a guest in his home,

Powiedział, że jestem mile widziany.

and we sat beside one another on a fabric couch.

Usiedliśmy obok siebie na kanapie.

It was then that Abed resumed at once

Wtedy Abed przypomniał sobie

the tale of woe he had begun over the phone

swoje telefoniczne biadolenia sprzed 16 lat.

16 years before.

He'd just had surgery on his eyes, he said.

Opowiadał, że przeszedł operację oczu,

He had problems with his side and his legs too,

miał potłuczony bok i nogi

and, oh, he'd lost his teeth in the crash.

i stracił zęby w wypadku.

Did I wish to see him remove them?

Może chciałbym zobaczyć, jak wyjmuje szczękę?

Abed then rose and turned on the TV

Wstał i włączył telewizor,

so that I wouldn't be alone when he left the room,

żebym nie czuł się samotny, kiedy wyjdzie z pokoju.

and returned with polaroids of the crash

Wrócił ze zdjęciami z wypadku

and his old driver's license.

i starym prawem jazdy.

"I was handsome," he said.

Powiedział, że był przystojny.

We looked down at his laminated mug.

Spojrzeliśmy na zalaminowane zdjęcie.

Abed had been less handsome than substantial,

Abed był niezbyt przystojny.

with thick black hair and a full face and a wide neck.

Gęste, czarne włosy, pełna twarz, szeroki kark.

It was this youth who on May 16, 1990,

Ten młody człowiek 16 maja 1990 roku

had broken two necks including mine,

złamał dwa karki, w tym mój,

and bruised one brain and taken one life.

poturbował jeden mózg i zabił człowieka.

Twenty-one years later, he was now thinner than his wife,

21 lat później był szczuplejszy od żony,

his skin slack on his face,

a skóra wisiała mu luźno na twarzy.

and looking at Abed looking at his young self,

Widząc, jak Abed patrzy na swoje zdjęcie z młodości,

I remembered looking at that photograph of my young self

przypomniałem sobie, jak patrzyłem na swoje zdjęcie po wypadku

after the crash, and recognized his longing.

i zrozumiałem jego tęsknotę.

"The crash changed both of our lives," I said.

"Wypadek zmienił życie nas obu" - powiedziałem.

Abed then showed me a picture of his mashed truck,

Abed pokazał mi zdjęcie swojej zgniecionej ciężarówki

and said that the crash was the fault of a bus driver

i powiedział, że winny był kierowca autobusu

in the left lane who did not let him pass.

jadącego lewym pasem, który nie pozwolił się wyminąć.

I did not want to recap the crash with Abed.

Nie chciałem wspominać tej sytuacji.

I'd hoped for something simpler:

Miałem nadzieję na coś prostszego:

to exchange a Turkish dessert for two words and be on my way.

wymianę tureckich łakoci na słowo "przepraszam".

And so I didn't point out that in his own testimony

Nie wspomniałem, że w swoich zeznaniach

the morning after the crash,

rankiem po wypadku

Abed did not even mention the bus driver.

Abed nie wspomniał o kierowcy autobusu.

No, I was quiet. I was quiet because I had not come for truth.

Siedziałem spokojnie. Nie przyszedłem po prawdę.

I had come for remorse.

Przyszedłem po wyrzuty sumienia.

And so I now went looking for remorse

Zacząłem ich szukać,

and threw truth under the bus.

rezygnując z prawdy.

"I understand," I said, "that the crash was not your fault,

"Rozumiem, że wypadek nie był z twojej winy" - powiedziałem.

but does it make you sad that others suffered?"

"Ale czy nie jest ci smutno, że ktoś ucierpiał?".

Abed spoke three quick words.

Abed wymówił trzy krótkie słowa:

"Yes, I suffered."

"Tak, ja ucierpiałem".

Abed then told me why he'd suffered.

Wyjaśnił mi, dlaczego ucierpiał.

He'd lived an unholy life before the crash,

Przed wypadkiem żył jak bezbożnik,

and so God had ordained the crash,

więc Bóg spowodował wypadek,

but now, he said, he was religious, and God was pleased.

ale teraz jest religijny i Bóg jest zadowolony.

It was then that God intervened:

Wtedy Bóg naprawdę zainterweniował:

news on the TV of a car wreck that hours before

serwis informacyjny doniósł o wypadku samochodowym,

had killed three people up north.

w którym zginęły trzy osoby.

We looked up at the wreckage.

Spojrzeliśmy na wrak samochodu.

"Strange," I said.

"Dziwne" - powiedziałem.

"Strange," he agreed.

"Dziwne" - zgodził się.

I had the thought that there, on Route 804,

Pomyślałem, że tam, na trasie nr 804,

there were perpetrators and victims,

byli sprawcy i ofiary,

dyads bound by a crash.

pary związane wypadkiem.

Some, as had Abed, would forget the date.

Niektórzy, jak Abed, zapomną o tym zdarzeniu.

Some, as had I, would remember.

Inni, jak ja, dobrze je zapamiętają.

The report finished and Abed spoke.

Wiadomości się skończyły i Abed powiedział:

"It is a pity," he said, "that the police

"Szkoda, że policja w tym kraju

in this country are not tough enough on bad drivers."

nie jest surowsza wobec kiepskich kierowców".

I was baffled.

Byłem zdumiony.

Abed had said something remarkable.

Abed powiedział coś niesamowitego.

Did it point up the degree to which he'd absolved himself of the crash?

Czy to sygnalizowało, w jakim stopniu się rozgrzeszył?

Was it evidence of guilt, an assertion

A może dowodziło to wyrzutów sumienia?

that he should have been put away longer?

Przekonania, że powinien odsiedzieć dłużej?

He'd served six months in prison, lost his truck license for a decade.

Spędził pół roku w więzieniu, stracił prawo jazdy na dekadę.

I forgot my discretion.

Zapomniałem o takcie.

"Um, Abed," I said,

"Abed" - powiedziałem,

"I thought you had a few driving issues before the crash."

"przed wypadkiem byłeś już chyba karany za wykroczenia drogowe".

"Well," he said, "I once went 60 in a 40."

"Przekroczyłem kiedyś prędkość o 20 km/h".

And so 27 violations --

I tak 27 wykroczeń:

driving through a red light, driving at excessive speed,

Jazda na czerwonym świetle, z nadmierną prędkością,

driving on the wrong side of a barrier,

po złej stronie drogi,

and finally, riding his brakes down that hill --

i wreszcie bez hamowania silnikiem na tamtym wzgórzu,

reduced to one.

zredukowało się do jednego.

And it was then I understood that no matter how stark the reality,

Wtedy zrozumiałem, że nieważne jak brutalna jest rzeczywistość,

the human being fits it into a narrative that is palatable.

człowiek opisuje ją tak, by dała się znieść.

The goat becomes the hero. The perpetrator becomes the victim.

Ofiara staje się bohaterem. Sprawca staje się ofiarą.

It was then I understood that Abed would never apologize.

Zrozumiałem, że Abed nigdy nie przeprosi.

Abed and I sat with our coffee.

Siedzieliśmy tak przy kawie.

We'd spent 90 minutes together,

Spędziliśmy razem 1,5 godziny

and he was now known to me.

i już go znałem.

He was not a particularly bad man

Nie był szczególnie złym człowiekiem,

or a particularly good man.

ani szczególnie dobrym.

He was a limited man

Był ograniczonym człowiekiem,

who'd found it within himself to be kind to me.

który zdobył się na trochę uprzejmości.

With a nod to Jewish custom,

Zgodnie z żydowskim zwyczajem

he told me that I should live to be 120 years old.

życzył mi 120 lat.

But it was hard for me to relate to one who had

Ciężko mi było przyjąć życzenia od kogoś,

so completely washed his hands of his own calamitous doing,

kto odżegnywał się od odpowiedzialności za wyrządzoną tragedię,

to one whose life was so unexamined that he said

kto żył życiem tak niepoznanym,

he thought two people had died in the crash.

że sądził, że w wypadku zginęły dwie osoby.

There was much I wished to say to Abed.

Wiele chciałem Abedowi powiedzieć.

I wished to tell him that, were he to acknowledge my disability,

Wystarczyłoby, żeby dostrzegł moją niepełnosprawność.

it would be okay,

for people are wrong to marvel

Ludzie niesłusznie zachwycają się,

at those like me who smile as we limp.

że chromi jak ja potrafią się uśmiechać.

People don't know that they have lived through worse,

Nie wiedzą, że sami przeżyli gorsze chwile,

that problems of the heart hit with a force greater than a runaway truck,

że problemy sercowe uderzają mocniej niż pędzący samochód,

that problems of the mind are greater still,

problemy umysłu unieruchamiają bardziej,

more injurious, than a hundred broken necks.

niż sto złamanych karków.

I wished to tell him that what makes most of us who we are

Chciałem powiedzieć mu, że to, co czyni nas sobą,

most of all

tak najbardziej,

is not our minds and not our bodies

to nie nasze umysły i ciała

and not what happens to us,

ani to, co się nam przytrafia,

but how we respond to what happens to us.

lecz to, jak reagujemy na to, co nam się przydarza.

"This," wrote the psychiatrist Viktor Frankl,

Psychiatra Viktor Frankl pisał:

"is the last of the human freedoms:

"To ostatnia z ludzkich wolności:

to choose one's attitude in any given set of circumstances."

móc wybrać swoją postawę w każdych okolicznościach".

I wished to tell him that not only paralyzers

Chciałem mu powiedzieć, że nie tylko sprawcy paraliżu

and paralyzees must evolve, reconcile to reality,

i sparaliżowani muszą się zmienić, pogodzić z rzeczywistością.

but we all must --

Wszyscy musimy...

the aging and the anxious and the divorced and the balding

Starzejący się, zatroskani, rozwiedzeni i łysiejący,

and the bankrupt and everyone.

bankrutujący i wszyscy inni.

I wished to tell him that one does not have to say

Chciałem mu powiedzieć, że nie trzeba mówić,

that a bad thing is good,

że złe jest dobre,

that a crash is from God and so a crash is good,

że wypadek był z woli Boga, więc jest dobry

a broken neck is good.

i złamany kark jest dobry.

One can say that a bad thing sucks,

Można powiedzieć, że złe jest złe,

but that this natural world still has many glories.

ale świat i tak jest wspaniały.

I wished to tell him that, in the end, our mandate is clear:

Chciałem mu powiedzieć, że koniec końców

We have to rise above bad fortune.

musimy wznieść się ponad nieszczęście.

We have to be in the good and enjoy the good,

Musimy czynić dobro i cieszyć się nim.

study and work and adventure and friendship -- oh, friendship --

Uczyć się, pracować, przeżywać przygody i zawierać przyjaźnie...

and community and love.

Żyć we wspólnocie i kochać.

But most of all, I wished to tell him

Przede wszystkim chciałem mu powiedzieć,

what Herman Melville wrote,

co napisał Herman Melville:

that "truly to enjoy bodily warmth,

"Ciesz się prawdziwie ciepłem ciała,

some small part of you must be cold,

kilka jego części musi pozostać zimnymi,

for there is no quality in this world

bo nie ma właściwości w tym świecie,

that is not what it is merely by contrast."

która nie wynikałaby z kontrastu".

Yes, contrast.

Tak, kontrast.

If you are mindful of what you do not have,

Jeśli masz świadomość, czego ci brak,

you may be truly mindful of what you do have,

możesz być naprawdę świadomy, co posiadasz

and if the gods are kind, you may truly enjoy what you have.

i jeśli bogowie będą życzliwi, możesz się tym prawdziwie cieszyć.

That is the one singular gift you may receive

Może to być jedyny dar, jaki otrzymasz,

if you suffer in any existential way.

jeśli cierpisz ból egzystencjalny.

You know death, and so may wake each morning

Świadomy śmierci, możesz budzić się każdego ranka,

pulsing with ready life.

tętniąc życiem.

Some part of you is cold,

Jakaś część ciebie jest zimna,

and so another part may truly enjoy what it is to be warm,

więc inna może naprawdę cieszyć się z tego, że jest ciepła,

or even to be cold.

albo nawet z tego, że jest zimna.

When one morning, years after the crash,

Gdy pewnego ranka, lata po wypadku,

I stepped onto stone and the underside of my left foot

nadepnąłem na kamień i bokiem stopy

felt the flash of cold, nerves at last awake,

odczułem chłód, bo nerwy w końcu się obudziły,

it was exhilarating, a gust of snow.

było to jak radosny podmuch śniegu.

But I didn't say these things to Abed.

Nie powiedziałem jednak tego Abedowi.

I told him only that he had killed one man, not two.

Powiedziałem mu, że zabił jednego człowieka, nie dwóch.

I told him the name of that man.

Powiedziałem mu jego imię.

And then I said, "Goodbye."

Pożegnałem się.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thanks a lot.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)