Tom Wujec demos the 13th-century astrolabe

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Els De Keyser

As technology progresses,

Naarmate de technologie vordert

and as it advances,

en zich ontwikkelt,

many of us assume that these advances

hebben velen van ons de indruk dat deze vooruitgang

make us more intelligent,

ons intelligenter maakt,

make us smarter and more connected to the world.

slimmer en meer verbonden met de wereld.

And what I'd like to argue

Wat ik zou willen aantonen,

is that that's not necessarily the case,

is dat dat niet noodzakelijkerwijs het geval is.

as progress is simply a word for change,

Vooruitgang is gewoon een woord voor verandering

and with change you gain something,

en met elke verandering die je iets oplevert,

but you also lose something.

raak je ook iets kwijt.

And to really illustrate this point, what I'd like to do

Om dit punt te illustreren, zou ik

is to show you how technology has dealt with

willen laten zien hoe de technologie

a very simple, a very common, an everyday question.

een zeer eenvoudige, veel voorkomende alledaagse vraag heeft behandeld.

And that question is this.

Die vraag is deze.

What time is it? What time is it?

Hoe laat is het? Hoe laat is het?

If you glance at your iPhone, it's so simple to tell the time.

Een blik op je iPhone en je weet het.

But, I'd like to ask you, how would you tell the time

Maar hoe zou je dat doen

if you didn't have an iPhone?

zonder iPhone?

How would you tell the time, say, 600 years ago?

Hoe zou je dat 600 jaar geleden hebben gedaan?

How would you do it?

Hoe zou je het doen?

Well, the way you would do it is by using a device

Je zou dat doen is met een apparaat

that's called an astrolabe.

dat een astrolabium heet.

So, an astrolabe is relatively unknown in today's world.

Een astrolabium is nogal onbekend in de wereld van vandaag.

But, at the time, in the 13th century,

Maar in de 13e eeuw

it was the gadget of the day.

was het het gadget van de dag.

It was the world's first popular computer.

Het was 's werelds eerste populaire computer.

And it was a device that, in fact, is a model of the sky.

Het is in feite een model van de hemel.

So, the different parts of the astrolabe, in this particular type,

Dit zijn de verschillende onderdelen van het astrolabium van dit type:

the rete corresponds to the positions of the stars.

de'rete' komt overeen met de posities van de sterren.

The plate corresponds to a coordinate system.

De 'plaat' komt overeen met een assenstelsel.

And the mater has some scales and puts it all together.

De 'mater' heeft een aantal schalen en houdt het allemaal samen.

If you were an educated child,

Een goed opgeleid kind

you would know how to not only use the astrolabe,

kon een astrolabium niet alleen gebruiken,

you would also know how to make an astrolabe.

maar ook zelf maken.

And we know this because the first treatise on the astrolabe,

We weten dit omdat de eerste verhandeling over het astrolabium,

the first technical manual in the English language,

de eerste technische handleiding in het Engels,

was written by Geoffrey Chaucer.

werd geschreven door Geoffrey Chaucer.

Yes, that Geoffrey Chaucer, in 1391,

Ja, dé Geoffrey Chaucer schreef dit in 1391

to his little Lewis, his 11-year-old son.

voor kleine Lewis, zijn 11-jarige zoon.

And in this book, little Lewis would know the big idea.

Via dit boek kon kleine Lewis dit grote idee opdoen.

And the central idea that makes this computer work

Het centrale idee dat deze computer laat werken,

is this thing called stereographic projection.

heet stereografische projectie.

And basically, the concept is,

Waar het om draait, is

how do you represent the three-dimensional image

hoe je de driedimensionale afbeelding

of the night sky that surrounds us

van de nachtelijke hemel die ons omringt,

onto a flat, portable, two-dimensional surface.

voorstelt op een plat, draagbaar, tweedimensionaal oppervlak.

The idea is actually relatively simple.

Het idee is eigenlijk relatief eenvoudig.

Imagine that that Earth is at the center of the universe,

Stel je voor dat die aarde daar het middelpunt is van het heelal,

and surrounding it is the sky projected onto a sphere.

en eromheen wordt de hemel geprojecteerd op een bol.

Each point on the surface of the sphere

Elk punt op het oppervlak van de bol

is mapped through the bottom pole,

wordt geprojecteerd door de onderste pool

onto a flat surface, where it is then recorded.

op een vlak oppervlak, waar het dan wordt genoteerd.

So the North Star corresponds to the center of the device.

De poolster komt dan overeen met het midden van het apparaat.

The ecliptic, which is the path of the sun, moon, and planets

De ecliptica of het pad van zon, maan en planeten,

correspond to an offset circle.

komt overeen met een 'verplaatste' cirkel.

The bright stars correspond to little daggers on the rete.

De heldere sterren komen overeen met die kleine uitsteeksels op het rete.

And the altitude corresponds to the plate system.

De altitude correspondeert met het plaatsysteem.

Now, the real genius of the astrolabe is not just the projection.

Het geniale van het astrolabium is niet alleen de projectie.

The real genius is that it brings together two coordinate systems

Het echt geniale is dat het twee coördinatenstelsels samenbrengt,

so they fit perfectly.

zodat ze perfect passen.

There is the position of the sun, moon and planets on the movable rete.

Daar is de positie van de zon, maan en planeten op de beweegbare rete.

And then there is their location on the sky

En dan hun locatie aan de hemel

as seen from a certain latitude on the back plate. Okay?

gezien vanaf een bepaalde breedte op de achterplaat. Oke?

So how would you use this device?

Dus hoe zou je dit apparaat gebruiken?

Well, let me first back up for a moment.

Laat ik er eerst iets bijhalen.

This is an astrolabe. Pretty impressive, isn't it?

Dit is een astrolabium. Behoorlijk indrukwekkend, niet?

And so, this astrolabe is on loan from us

We hebben het in bruikleen

from the Oxford School of -- Museum of History.

van de Oxford School, het Geschiedkundig Museum.

And you can see the different components.

Je kunt de verschillende componenten zien.

This is the mater, the scales on the back.

Dit is de mater, de schalen op de achterkant.

This is the rete. Okay. Do you see that?

Dit is de rete. Oke. Kan je het zien?

That's the movable part of the sky.

Dat is het beweegbare deel van de hemel.

And in the back you can see

Op de achterkant kan je

a spider web pattern.

een spinnenwebpatroon zien.

And that spider web pattern corresponds to the local coordinates in the sky.

Dat spinnewebpatroon komt overeenkomt met de plaatselijke coördinaten aan de hemel.

This is a rule device. And on the back

Dit is een meetlat. Aan de achterkant

are some other devices, measuring tools

zitten nog wat apparaten, meetinstrumenten

and scales, to be able to make some calculations. Okay?

en schalen om wat berekeningen te kunnen maken. Oke?

You know, I've always wanted one of these.

Ik heb er altijd een willen hebben.

For my thesis I actually built one of these out of paper.

Voor mijn proefschrift heb ik er zo een gemaakt van papier.

And this one, this is a replica

Deze is een replica

from a 15th-century device.

van een 15e-eeuws apparaat.

And it's worth probably about three MacBook Pros.

Het is waarschijnlijk ongeveer drie Macbook Pro's waard.

But a real one would cost about as much as my house,

Maar een echte kost ongeveer net zoveel als mijn huis,

and the house next to it, and actually every house on the block,

en het huis ernaast en eigenlijk elk huis van het blok,

on both sides of the street,

aan beide zijden van de straat,

maybe a school thrown in, and some -- you know, a church.

en misschien nog een school en een kerk erbij.

They are just incredibly expensive.

Ze zijn gewoon ongelooflijk duur.

But let me show you how to work this device.

Laat me tonen hoe je met dit apparaat werkt.

So let's go to step one.

Eerste stap.

First thing that you do is you select a star

Eerst moet je een ster

in the night sky, if you're telling time at night.

aan de nachtelijke hemel kiezen als je 's nachts de tijd wil weten.

So, tonight, if it's clear you'll be able to see the summer triangle.

Vanavond kun je bij helder weer de zomerdriehoek zien.

And there is a bright star called Deneb. So let's select Deneb.

Eén heldere ster ervan is Deneb. We kiezen Deneb.

Second, is you measure the altitude of Deneb.

Ten tweede meet je de altitude van Deneb.

So, step two, I hold the device up,

Dus voor stap twee ik houd het toestel omhoog,

and then I sight its altitude there

en dan vind ik hier zijn altitude.

so I can see it clearly now.

Zo zie ik het duidelijk.

And then I measure its altitude.

Dan meet ik de altitude.

So, it's about 26 degrees. You can't see it from over there.

Het is ongeveer 26 graden. Je kunt het van daar niet zien.

Step three is identify the star on the front of the device.

Stap drie is het identificeren van de ster op de voorkant van het apparaat.

Deneb is there. I can tell.

Deneb is hier. Dat weet ik.

Step four is I then move the rete,

Stap vier: ik verplaats dan de rete,

move the sky, so the altitude of the star

ik verplaatst de hemel totdat de altitude van de ster

corresponds to the scale on the back.

overeenkomt met de schaal op de achterkant.

Okay, so when that happens

Als dat in orde is,

everything lines up.

staat alles op één rij.

I have here a model of the sky

Ik heb hier een model van de hemel

that corresponds to the real sky. Okay?

dat overeenkomt met de echte hemel. Oke?

So, it is, in a sense,

Ik heb dus in zekere zin

holding a model of the universe in my hands.

een model van het universum in mijn handen.

And then finally, I take a rule,

Tot slot neem ik een maatlat

and move the rule to a date line

en verplaats die regel naar een datumlijn.

which then tells me the time here.

Daar lees ik de tijd op af.

Right. So, that's how the device is used.

Dat is hoe het apparaat wordt gebruikt.

(Laughter)

(Gelach)

So, I know what you're thinking:

Nu weet ik dat jullie denken: "Dat is een hoop werk, niet?

"That's a lot of work, isn't it? Isn't it a ton of work to be able to tell the time?"

Is dat niet een beetje veel werk alleen maar om te weten hoe laat het is?"

as you glance at your iPod to just check out the time.

Terwijl je even op je iPod kijkt.

But there is a difference between the two, because with your iPod

Maar er is een verschil tussen die twee, want je iPod

you can tell -- or your iPhone, you can tell exactly

- of je iPhone - geeft je de tijd

what the time is, with precision.

met grote precisie.

The way little Lewis would tell the time

Kleine Lewis zou je de tijd geven

is by a picture of the sky.

aan de hand van een beeld van de hemel.

He would know where things would fit in the sky.

Hij zou weten waar de dingen aan de hemel zouden te vinden zijn.

He would not only know what time it was,

Hij zou niet alleen weten hoe laat het was,

he would also know where the sun would rise,

hij zou ook weten waar de zon zou opkomen,

and how it would move across the sky.

en hoe haar baan over het uitspansel zou lopen.

He would know what time the sun would rise, and what time it would set.

Hij zou weten hoe laat de zon zou opkomen en ondergaan.

And he would know that for essentially every celestial object

En hij zou dat weten voor bijna elk hemellichaam

in the heavens.

aan de hemel.

So, in computer graphics

In computer graphics,

and computer user interface design,

en computer user interface design,

there is a term called affordances.

bestaat het concept 'affordances'.

So, affordances are the qualities of an object

Affordances zijn de kwaliteiten van een object

that allow us to perform an action with it.

die ons in staat stellen om er een actie mee uit te voeren.

And what the astrolabe does is it allows us,

Het astrolabium laat ons toe

it affords us, to connect to the night sky,

om in verbinding te komen met de nachtelijke hemel,

to look up into the night sky and be much more --

te kijken naar de nachtelijke hemel en nog veel meer -

to see the visible and the invisible together.

om zowel het zichtbare als het onzichtbare te zien.

So, that's just one use. Incredible,

Dat is slechts één toepassing. Ongelooflijk,

there is probably 350, 400 uses.

maar er bestaan waarschijnlijk 350 à 400 toepassingen.

In fact, there is a text, and that has over a thousand uses

Er bestaat een tekst die meer dan duizend toepassingen geeft

of this first computer.

voor deze eerste computer.

On the back there is scales and measurements

Op de achterkant vind je er schalen en metingen

for terrestrial navigation.

voor navigatie te land.

You can survey with it. The city of Baghdad was surveyed with it.

Je kan het gebruiken voor landmeting. De stad Bagdad werd ermee opgemeten.

It can be used for calculating mathematical equations of all different types.

Het kan worden gebruikt voor de berekening van wiskundige vergelijkingen van alle verschillende types.

And it would take a full university course to illustrate it.

Je hebt een volledige universitaire opleiding nodig om dit te illustreren.

Astrolabes have an incredible history.

Astrolabia hebben een ongelooflijke geschiedenis.

They are over 2,000 years old.

Ze zijn meer dan 2.000 jaar oud.

The concept of stereographic projection

Het concept van de stereografische projectie

originated in 330 B.C.

ontstond in 330 voor onze tijdrekening.

And the astrolabes come in many different

Astrolabia komen in veel verschillende

sizes and shapes and forms.

maten, soorten en vormen voor.

There is portable ones. There is large display ones.

Er zijn er draagbare. Er zijn er met grote schalen.

And I think what is common to all astrolabes

En stuk voor stuk

is that they are beautiful works of art.

zijn het mooie kunstwerken.

There is a quality of craftsmanship and precision

De kwaliteit van het vakmanschap en de precisie

that is just astonishing and remarkable.

is verbazingwekkend en buitengewoon.

Astrolabes, like every technology, do evolve over time.

Astrolabia, zoals elke technologie, evolueren in de tijd.

So, the earliest retes, for example, were very simple and primitive.

De vroegste retes waren bijvoorbeeld erg simpel en primitief.

And advancing retes became cultural emblems.

Geavanceerde retes werden culturele emblemen.

This is one from Oxford.

Dit is er een van Oxford.

And I find this one really extraordinary because the rete pattern

Dit is een heel bijzondere omdat het rete-patroon

is completely symmetrical,

volledig symmetrisch is en het nauwkeurig

and it accurately maps a completely asymmetrical, or random sky.

een volledig asymmetrische of willekeurige hemel in kaart brengt.

How cool is that? This is just amazing.

Hoe cool is dat? Dit is gewoon geweldig.

So, would little Lewis have an astrolabe?

Zou kleine Lewis een astrolabium hebben gekregen?

Probably not one made of brass. He would have one made out of wood,

Waarschijnlijk geen van messing. Maar wel een houten

or paper. And the vast majority of this first computer

of papieren. De meesten van deze eerste computers

was a portable device

waren draagbare apparaten

that you could keep in the back of your pocket.

die je in je zak kon steken.

So, what does the astrolabe inspire?

Wat geeft zo'n astrolabium je mee?

Well, I think the first thing is that

Ten eerste

it reminds us just how resourceful people were,

herinnert het ons eraan hoe vindingrijk mensen waren,

our forebears were, years and years ago.

onze voorouders van jaren en jaren geleden.

It's just an incredible device.

Het is een ongelooflijk apparaat.

Every technology advances.

Elke technologie gaat vooruit.

Every technology is transformed and moved by others.

Elke technologie verandert en wordt vervangen door nieuwere.

And what we gain with a new technology, of course,

Een nieuwe technologie geeft ons natuurlijk

is precision and accuracy.

meer precisie en nauwkeurigheid.

But what we lose, I think, is

Maar wat we verliezen is, denk ik,

an accurate -- a felt sense

een aanvoelen van de hemel,

of the sky, a sense of context.

een gevoel van context.

Knowing the sky, knowing your relationship with the sky,

Het kennen van de hemel, weten wat je relatie is met de hemel,

is the center of the real answer

is de kern van het echte antwoord

to knowing what time it is.

de vraag hoe laat het is.

So, it's -- I think astrolabes are just remarkable devices.

Ik denk dat astrolabia gewoon opmerkelijke apparaten zijn.

And so, what can you learn from these devices?

Wat kan je ervan leren?

Well, primarily that there is a subtle knowledge

In de eerste plaats dat er een subtiele kennis

that we can connect with the world.

is waarmee we in verbinding kunnen komen met de wereld.

And astrolabes return us to this subtle sense

Astrolabia geven ons dit subtiele gevoel terug

of how things all fit together,

van hoe de dingen allemaal in elkaar passen,

and also how we connect to the world.

en hoe we verbinding maken met de wereld.

Thanks very much.

Hartelijk dank.

(Applause)

(Applaus)