Why 1.5 billion people eat with chopsticks | Small Thing Big Idea, a TED series

Transcriber: TED Translators admin

Translator: Waiyan Htut Reviewer: sann tint

It is such a sort of instrumental part

ချက်ပြုတ်ခြင်းအောက်က ပန်းကန်ခွက်ယောက် စကားလုံးတွေအရ

of our cooking vocabulary, in terms of the utensils.

ဒါက တူရိယာပစ္စည်းတစ်ခုလိုပါပဲ။

And it was like, that's interesting,

တခုရှိတာ စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတာက

there are people who live without chopsticks.

တူမရှိဘဲနဲ့ မနေနိုင်တဲ့သူတွေ ရှိကြပါတယ်။

[Small Thing.]

[Small Thing.]

[Big Idea.]

[Big Idea.]

Chopsticks are a pair of two long sticks

တူဆိုတာ လက်တစ်ဖက်ထဲနဲ့ကိုင်စားဖို့

used to eat things with one hand.

လုပ်ထားတဲ့ တုတ်ချောင်းရှည်တစ်စုံပါ။

Holding chopsticks is a little bit like holding a pencil,

တူကိုင်ရတာက နှစ်ချောင်း ဖြစ်နေတာကလွဲရင် ခဲတံကိုင်ရတာနဲ့

except that you have two of them

နည်းနည်းတော့ ဆင်ပါတယ်။

and you move them together in a pincer movement.

ပြီးတော့ ဂွညှပ်သလို တူကို အတူတူ ညှပ်ရမှာပါ။

Most of them are made out of wood. They're also made out of plastic, bamboo,

အများစုက သစ်သားနဲ့ လုပ်ထားပြီး ပလက်စတစ်၊ ဝါး၊ ကျောက်စိမ်း၊ ရွှေ၊

jade, gold, silver and even ivory,

ငွေ နဲ့ ဆင်စွယ်နဲ့တောင် လုပ်ကြပါတယ်။

though I think that's not so cool anymore.

အဲဒါက အခုတော့ အဆင်မပြေတော့ဘူးပေါ့။

Chopsticks are really well designed for eating small bits of food.

တူတွေက အစားအစာအသေးစားလေးတွေကို ယူစားနိုင်ဖို့ သေချာပုံစံထုတ်ထားတာပါ။

They're good for picking up noodles.

ခေါက်ဆွဲဖတ်ကို ယူစားလို့ အဆင်ပြေတယ်။

If you're skilled, you can eat rice,

ကျွမ်းကျင်ရင်တော့ ထမင်းတို့ ပေါက်စီနဲ့

pick up dumplings, pieces of meat.

အသားတွေကိုပါ စားလို့ ရပါတယ်။

There are some no-nos with chopsticks.

တူနဲ့ မလုပ်သင့်တာမျိုး မရှိပါဘူး။

You should not use the chopsticks like drumsticks,

တူကို ဒရမ်တီးသလိုတော့ မတီးသင့်ဘူးလေ။

which I know is tempting.

မှန်သလိုရှိပေမဲ​့ မှားတယ်လေ

You don't want to stick chopsticks into a bowl of rice face-up.

သင်တို့ တူတစ်စုံလုံး ထမင်းပန်းကန်ထဲမှာ စိုက်နေတာမျိုး မဖြစ်ချင်ကြပါဘူး။

And the reason for that is it actually looks like a bowl of incense,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဲဒီလိုပုံစံက အမွှေးတိုင်အိုးနဲ့ တူသွားတော့

ဝိညာဉ်လိုလို ဖြစ်သွားတက်လို့ပါ။

so it sort of echoes death.

Chopsticks are used in a huge portion of the world,

တူကို ကမ္ဘာပေါ်မှာ လူတော်တော်များများ သုံးကြပါတယ်။

across much of Asia, about 1.5 billion people

အာရှတလွှားမှာဆိုရင် တူသုံးစွဲသူက

are covered in the chopsticks sphere.

သန်း ၁၅၀၀ လောက်ရှိတယ်။

Different cultures have slightly different variations of chopsticks.

ယဉ်ကျေးမှု မတူရင်တော့ တူပုံတွေ နည်းနည်းတော့ ကွာကြပါတယ်။

Chinese chopsticks will tend to be long and round,

တရုတ်တူတွေက ရှည်ပြီး လုံးကြတယ်။

Korean chopsticks are flatter and often made of metal

ကိုရီးယားတူတွေက ပိုပြားပြီး သတ္ထုနဲ့လုပ်တာတွေ ရှိတယ်။

and Japanese chopsticks tend to be round

ဂျပန်က တူတွေကတော့ လုံးပြီး

ထိပ်က တော်တော်လေးကို ချွန်ပါတယ်။

and very, very pointy.

While chopsticks are actually really commonplace

တူတွေက ယနေ့ခေတ်အမေရိကန် အသိုင်းအဝိုင်းမှာ တကယ်ကို

in American society today,

မထူးဆန်းတော့တဲ့အချိန်၊

there was definitely a time in the late 1800s

ထမင်းကို တုတ်လေးတွေနဲ့စားတက်တဲ့ အာရှကလူတွေက အသားကို

where this idea that Asian men,

ဓားနဲ့ခက်ရင်းနဲ့ ကောင်းကောင်းစားတက်တဲ့

because they ate rice with sticks,

အမေရိကန်တွေနဲ့ မတူညီတဲ့ အရည်အချင်းတွေ

were of a different quality than American men,

ရှိတယ်ဆိုတဲ့ အတွေးအခေါ်က

who ate proper meat with a knife and fork.

၁၈၀၀ ခုနှစ်များနောက်ပိုင်းမှာ ရှိခဲ့တယ်။

But when China and the United States

ဒါပေမဲ့ တရုတ်နဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက

began their diplomatic engagement in the 1970s,

၁၉၇၀တွေမှာ သံတမန်ရေးရာပိုင်း စတင် ဆက်ဆံတဲ့အခါမှာ

Richard Nixon နဲ့ Henry Kissinger တို့က

Richard Nixon, Henry Kissinger,

had to practice eating with chopsticks.

တူနဲ့စားတာကို စတင် ကျင့်သုံးခဲ့ပါတယ်။

What's been really interesting to see

ဘာက စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းလဲဆိုတော့

is that as Asian cuisine has moved from the East into the West,

အရှေ့တိုင်းက အာရှအစားအစာတွေက အနောက်တိုင်းကို ရောက်လာတာရယ်နဲ့

chopsticks have become part of the experience.

တူဆိုတာ အတွေ့ကြုံတွေရဲ့ တစိတ်တပိုင်းတွေ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

There's evidence of chopsticks as long ago as the Shang dynasty,

တူတွေကို စတွေ့ရှိရတာက ရှန်မင်းဆက်လက်ထက်

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၃၀၀၀ လောက်မှာပါ။ ရှန်မင်းဆက်လက်ထက်မှာ

which is about 3000 years ago,

and they loved tripods during the Shang dynasty.

သုံးချောင်းထောက်အိုးကို အတော်ကြိုက်ကြပါတယ်။

So when you cook with these big tripods,

ဒါကြောင့် အဲဒီအိုးကြီးတွေနဲ့ ချက်ပြုတ်တဲ့အခါ

chopsticks were actually really useful,

တူတွေက တကယ်ကိုပဲ အသုံးဝင်ပါတယ်။

because it was a way for you to stir and to reach

ဘာလို့ဆိုတော့ အဲ့အိုးကြီးတွေထဲမှာ

without getting burned as the water was boiling

ရေနွေးပူမလောင်အောင် မွှေဖို့၊ စမ်းဖို့က

in these really big pots.

အဲဒီနည်းက အဆင်ပြေလို့ပါ။

Chinese culture has knives and has forks.

တရုတ်ယဉ်ကျေးမှုမှာ ချက်ပြုတ်ဖို့

It uses them in many cases for cooking.

ကိစ္စအဝဝအတွက် သုံးဖို့ ဓားတွေ၊ ခက်ရင်းတွေ ရှိပါတယ်။

But in terms of like what moved into the dining room,

ဒါပေမဲ့ ထမင်းစားခန်းထဲ ရောက်လာရင်တော့

it was the chopsticks.

တူတွေပဲ သုံးကြပါတယ်။

One of the things about Asian cooking

အာရှသားတွေ ချက်ပြုတ်တဲ့အထဲ တစ်ခုက

is that it often comes in very small pieces.

သေးသေးလေးတွေ ချက်ပြုတ်တက်ကြတာပါ။

And I think part of that has to do with the fact

ဘာလို့ အဲ့လိုချက်ရတာလဲဆိုတော့

that it's actually a lot more energy-efficient

စွမ်းအင်တော်တော်များများကို ခြွေတာရင်း

to cook little pieces quickly.

သေးသေးလေးတွေက အကျက်မြန်လို့ လို့ထင်တယ်။

But also, then you don't have to cut them.

ပြီးရင်လည်း လှီးစရာလည်း မလိုတောာ့ဘူး။

So you have a circular influence,

ဒါဆိုရင် ချက်ပြုတ်ထားတဲ့ အစားစာပုံစံက

where the type of food that is cooked allows people to use chopsticks,

လူတွေကို တူတွေနဲ့ စားစေပြီး၊ တူတွေရှိနေ တာကိုက သင့်ချက်ပြုတ်နည်းတွေကို

and then the fact that you have chopsticks influences the food that you can cook.

လွှမ်းမိုးစေနိုင်တဲ့အချက်ကို သင် ကွင်းဆက်မိလောက်ပါပြီ။

ဒါပေမဲ့တချိန်တည်းမှာပဲ တူတွေကအသိုင်းဝိုင်း ရဲ့ အစားစာစားသုံးခြင်းသဘာဝကို ထင်ဟပ်စေတယ်။

But at the same time, chopsticks reflect the communal nature of eating food.

You'll have these dishes that you put in the middle,

အလယ်မှာ ထားထားတဲ့ ဟင်းပွဲတွေရှိနေမယ်။

it's very family style.

ဒါက မိသားစုဆန်ပါတယ်။

You go in with your chopsticks,

ဟင်းတွေကို တူလေးနဲ့ ခပ်လိုက်မယ်

and you put it on your rice, and then you eat individually.

ထမင်းပေါ်တင်၊ ကိုယ့်ဘာသာ စားလိုက်ရုံပါပဲ။

There's actually a famous sort of legend

နာမည်ကြီးတဲ့ ဒဏ္ဏာရီတစ်ခုရှိတာက

where everyone has these really, really long chopsticks,

လူတိုင်းမှာက ကိုယ့်ကိုယ်တိုင် စားဖို့ ရှည်လွန်းတဲ့

like way too long for them to feed themselves.

တော်တော်လေးရှည်တဲ့ တူတွေရှိကြတယ်တဲ့။

And so in hell, everyone starves,

ဒါကြောင့် ငရဲမှာဆိုရင် လူတွေက အစာတွေကို ပါးစပ်ထဲ

because they can't pick up food and put it in their mouths.

ကောက်မစားနိုင်လို့ လူတိုင်းက ငတ်ပြတ်နေကြတယ်။

ဒါပေမဲ့ ကောင်းကင်ဘုံမှာတော့ အဲဒီတူတွေနဲ့ပဲ တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက်

But in heaven, people take the same chopsticks

and then feed each other.

ခွံ့ကျွေးကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။