Why 1.5 billion people eat with chopsticks | Small Thing Big Idea, a TED series

Transcriber: TED Translators admin

Tłumaczenie: TED Translators Admin Korekta: Agnieszka Fijałkowska

It is such a sort of instrumental part

To tak ważna rzecz

of our cooking vocabulary, in terms of the utensils.

w naszej kuchni jeśli chodzi o przyrządy,

And it was like, that's interesting,

że ciekawa była dla mnie myśl,

there are people who live without chopsticks.

że istnieją ludzie, którzy żyją bez pałeczek.

[Small Thing.]

[Mała rzecz. Wielki pomysł.]

[Big Idea.]

[Projekty, które odmieniły świat.]

Chopsticks are a pair of two long sticks

Pałeczki to dwa długie patyczki

used to eat things with one hand.

używane do jedzenia jedną ręką.

Pałeczki trzyma się trochę jak ołówek,

Holding chopsticks is a little bit like holding a pencil,

except that you have two of them

tyle, że masz dwa

and you move them together in a pincer movement.

i poruszasz nimi jak szczypcami.

Most of them are made out of wood. They're also made out of plastic, bamboo,

Większość jest z drewna, ale bywają też plastikowe, bambusowe,

jade, gold, silver and even ivory,

z jadeitu, złota, srebra, kości słoniowej,

though I think that's not so cool anymore.

chociaż takie chyba nie są już na czasie.

Chopsticks are really well designed for eating small bits of food.

Pałeczki są świetnie zaprojektowane do jedzenia małych porcji.

They're good for picking up noodles.

Dobrze się nimi chwyta makaron.

If you're skilled, you can eat rice,

Jeśli masz wprawę, możesz jeść ryż,

pick up dumplings, pieces of meat.

pierogi, kawałki mięsa.

There are some no-nos with chopsticks.

Jest kilka reguł dotyczących pałeczek.

You should not use the chopsticks like drumsticks,

Nie powinieneś udawać perkusisty,

which I know is tempting.

choć jest to kuszące.

You don't want to stick chopsticks into a bowl of rice face-up.

Nie powinno się też wtykać pałeczek w ryż na sztorc,

And the reason for that is it actually looks like a bowl of incense,

dlatego, że wtedy miska przypomina kadzidło,

so it sort of echoes death.

co przywodzi na myśl śmierć.

Chopsticks are used in a huge portion of the world,

Pałeczek używa się w ogromnej części świata.

across much of Asia, about 1.5 billion people

W wielu regionach Azji około 1,5 miliarda ludzi

are covered in the chopsticks sphere.

używa ich na co dzień.

Different cultures have slightly different variations of chopsticks.

Różne kultury mają trochę inne rodzaje pałeczek.

Chinese chopsticks will tend to be long and round,

Chińskie zwykle są długie i o zaokrąglonych brzegach.

Korean chopsticks are flatter and often made of metal

Koreańskie są bardziej płaskie i zwykle wykonane z metalu,

and Japanese chopsticks tend to be round

a japońskie mają zaokrąglone brzegi

and very, very pointy.

i są bardzo ostro zakończone.

While chopsticks are actually really commonplace

Choć pałeczki są popularne

in American society today,

we współczesnej Ameryce,

there was definitely a time in the late 1800s

pod koniec XIX wieku

where this idea that Asian men,

dominowało tam przekonanie,

because they ate rice with sticks,

że Azjaci jedzący ryż “patyczkami”,

were of a different quality than American men,

są mniej wartościowi od Amerykanów,

who ate proper meat with a knife and fork.

którzy jedzą mięso nożem i widelcem.

But when China and the United States

Gdy Chiny i Stany Zjednoczone

began their diplomatic engagement in the 1970s,

rozpoczęły stosunki dyplomatyczne w 1970 roku,

Richard Nixon, Henry Kissinger,

Richard Nixon i Henry Kissinger

had to practice eating with chopsticks.

musieli nauczyć się jeść pałeczkami.

What's been really interesting to see

Interesujące jest to,

is that as Asian cuisine has moved from the East into the West,

że gdy azjatycka kuchnia przybyła ze wschodu na zachód,

pałeczki pozostały jej ważną częścią.

chopsticks have become part of the experience.

There's evidence of chopsticks as long ago as the Shang dynasty,

Są dowody na to, że były obecne już za dynastii Shang,

which is about 3000 years ago,

czyli około 3000 lat temu.

and they loved tripods during the Shang dynasty.

Uwielbiano wtedy gotować w ogromnych kotłach na trójnogu.

So when you cook with these big tripods,

Gdy w nich gotowano,

chopsticks were actually really useful,

pałeczki były bardzo przydatne.

because it was a way for you to stir and to reach

Dzięki nim można było mieszać i sięgać do nich

without getting burned as the water was boiling

bez ryzyka oparzenia, gdy woda się gotowała

in these really big pots.

w tych ogromnych kotłach.

Chinese culture has knives and has forks.

Chińska kultura ma noże i widelce.

It uses them in many cases for cooking.

Często używa się ich do gotowania.

But in terms of like what moved into the dining room,

Jednak gdy chodzi o spożywanie posiłku,

it was the chopsticks.

używa się tylko pałeczek.

One of the things about Asian cooking

Jedną z cech kuchni azjatyckiej jest to,

is that it often comes in very small pieces.

że jedzenie jest w małych kawałkach.

And I think part of that has to do with the fact

Myślę, że jest to spowodowane tym,

that it's actually a lot more energy-efficient

że oszczędza to dużo energii,

to cook little pieces quickly.

bo małe kawałki gotują się szybciej

But also, then you don't have to cut them.

i nie trzeba ich potem kroić.

So you have a circular influence,

Widać tu zależność.

where the type of food that is cooked allows people to use chopsticks,

Ten rodzaj jedzenia pozwala używać pałeczek,

and then the fact that you have chopsticks influences the food that you can cook.

a fakt, że używasz pałeczek wpływa na to, co ugotujesz.

But at the same time, chopsticks reflect the communal nature of eating food.

Używanie pałeczek odzwierciedla społeczne znaczenie jedzenia.

You'll have these dishes that you put in the middle,

Są potrawy, które stawiamy na środku stołu.

it's very family style.

To bardzo rodzinne.

You go in with your chopsticks,

Każdy bierze trochę pałeczkami,

and you put it on your rice, and then you eat individually.

kładzie na swój ryż i je.

There's actually a famous sort of legend

Jest nawet dość znana legenda,

where everyone has these really, really long chopsticks,

w której każdy ma bardzo długie pałeczki,

like way too long for them to feed themselves.

o wiele za długie, by samemu nimi zjeść.

And so in hell, everyone starves,

W piekle wszyscy umierają z głodu,

because they can't pick up food and put it in their mouths.

bo nie mogą włożyć sobie do ust jedzenia.

But in heaven, people take the same chopsticks

W niebie wszyscy mają te same pałeczki

and then feed each other.

i karmią się nimi wzajemnie.