How your emotions change the shape of your heart | Sandeep Jauhar

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

အခြားကိုယ်အင်္ဂါ မဟုတ်၊

ဖြစ်နိုင်တာက လူသား ဘဝထဲက အခြား ဘယ်အရာဝတ္ထုမှ

လူသား နှလုံးလို ဥပစာနဲ့ အဓိပ္ပါယ်နဲ့ ပြည့်လျှမ်းမနေဘူး။

သမိုင်းတစ်လျှောက်လုံးမှာ

နှလုံးဟာ စိတ်ခံစားမှု ဘဝတွေရဲ့ သင်္ကေတတစ်ခုဖြစ်ခဲ့တယ်။

No other organ,

perhaps no other object in human life,

စိတ်ဝိညာဉ်ရဲ့ တည်ရာ၊ စိတ်ခံစားမှုတွေရဲ့ ဘဏ်တိုက်လို့

is as imbued with metaphor and meaning as the human heart.

အများအပြားက ယူဆခဲ့ကြတယ်။

Over the course of history,

“emotion” စကားလုံးက “နိုးကြွစေသည်“ လို့ အဓိပ္ပါယ်ရတဲ့ ပြင်သစ် ကြိယာ “émouvoir”ကနေ

the heart has been a symbol of our emotional lives.

It was considered by many to be the seat of the soul,

တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း အရင်းခံတယ်။

the repository of the emotions.

ဖြစ်နိုင်တာက ၎င်းရဲ့လှုံ့ဆော်တဲ့ လှုပ်ရှား မှုကနေ လက္ခဏာဆောင်တဲ့ အင်္ဂါတစ်ခုနဲ့

The very word "emotion" stems in part from the French verb "émouvoir,"

စိတ်ခံစားမှုတွေဟာ ဆက်သွယ်မယ်ဆိုတာက ကျိုးကြောင်းဆီလျော်ရုံပါ။

ဒါပေမဲ့ ဒီဆက်သွယ်မှုက ဘာလဲ။

ဒါက တကယ်လား၊ တင်စားတာ သက်သက်လား။

meaning "to stir up."

And perhaps it's only logical that emotions would be linked to an organ

နှလုံးအထူးကုတစ်ယောက်အနေနဲ့

ဒီဆက်သွယ်မှုက တကယ်ဆိုတာကို ဒီနေ့ ဒီမှာ သင်တို့ကို ပြောပြဖို့ပါ။

characterized by its agitated movement.

But what is this link?

Is it real or purely metaphorical?

သင်တို့ သင်ယူရမယ့် စိတ်ခံစားမှုတွေဟာ

လူ့နှလုံးအပေါ်မှာ တိုက်ရိုက်၊ရုပ်ပိုင်း သက်ရောက်မှုတစ်ခု ရှိစေ(နိုင်)တယ်။

As a heart specialist,

I am here today to tell you that this link is very real.

ဒါပေမဲ့ ဒီအကြောင်း မပြောခင်

တင်စားထားတဲ့ နှလုံးအကြောင်း နည်းနည်းပြောရအောင်။

Emotions, you will learn,

ခံစားမှုဆိုင်ရာ နှလုံးအကြောင်း အမှတ်သညာ ပြုမှုက ယနေ့ခတ်မှာတောင်တည်တံ့နေတယ်။

can and do have a direct physical effect on the human heart.

ဘယ်ပုံရိပ်ကို ချစ်မေတ္တာနဲ့ လူတွေ အများဆုံး ဆက်စပ်လဲလို့ လူတွေကို မေးရင်

But before we get into this,

let's talk a bit about the metaphorical heart.

ဗာလင်တိုင်း နှလုံးက စာရင်း ထိပ်မှာ ရှိမယ်ဆိုတာ အငြင်းပွားစရာမရှိဘူး။

The symbolism of the emotional heart endures even today.

cardioid လို့ခေါ်တဲ့ နှလုံး ပုံသဏ္ဌာန်ဟာ

If we ask people which image they most associate with love,

သဘာဝမှာ တွေ့နေကျပါ။

သစ်ရွက်တွေ၊ပန်းပွင့်တွေနဲ့ အလယ်ခေတ်တွေမှာ သားဆက်ခြားဖို့ အသုံးပြုခဲ့တဲ့

there's no question that the Valentine heart would the top the list.

silphium အပါအဝင်

The heart shape, called a cardioid,

အပင်များစွာရဲ့ အစေ့တွေမှာ တွေ့ရတယ်။

is common in nature.

ဖြစ်နိုင်တဲ့အကြောင်းက နှလုံးဟာ ဖိုမကိစ္စ၊ ချစ်အာရုံတို့နဲ့

It's found in the leaves, flowers and seeds of many plants,

ဆက်စပ်နေတာကြောင့်ပါ။

including silphium,

အကြောင်းပြချက်က ဘာဖြစ်ဖြစ်

which was used for birth control in the Middle Ages

နှလုံးတွေဟာ ၁၃ ရာစုအတွင်းက ချစ်သူတွေရဲ့ ပန်းချီကားတွေထဲမှာ စတင်ပေါ်လာခဲ့တယ်။

and perhaps is the reason why the heart became associated

အချိန်ကြာလာတော့ ရုပ်ပုံတွေက သွေးရဲ့ အရောင်

with sex and romantic love.

အနီရောင်ခြယ်ထားတာ ဖြစ်လာတယ်၊

Whatever the reason,

ချစ်ရမ္မက်ရဲ့ သင်္ကေတတစ်ခုပါ။

hearts began to appear in paintings of lovers in the 13th century.

ရိုမန် ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်းမှာ

နှလုံး ပုံသဏ္ဌာန်ဟာ Sacred Heart of Jesus အဖြစ် သိလာခဲ့ကြတယ်၊

Over time, the pictures came to be colored red,

ဆူးခက်တွေနဲ့ အလှဆင်ထားပြီး သိမ်မွေ့နူးညံ့တဲ့ အလင်း ထုတ်လွှတ်ပေးနေတဲ့

the color of blood,

a symbol of passion.

သာသနာ့ဘောင် ချစ်မေတ္တာရဲ့ အဆောင်အယောင်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

In the Roman Catholic Church,

the heart shape became known as the Sacred Heart of Jesus.

နှလုံးနဲ့ ချစ်မေတ္တာကြားက ဒီဆက်စပ်မှုဟာ ခေတ်ဆန်မှုကို ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်ခဲ့တယ်။

Adorned with thorns and emitting ethereal light,

နောက်ဆုံးအဆင့် နှလုံးခုန်ရပ်မှုဖြစ်တဲ့ အငြိမ်းစား သွားဆရာဝန် Barney Clark က

it became an insignia of monastic love.

ပထမဆုံး အမြဲတမ်း နှလုံးတုကို ၁၉၈၂ ခုနှစ် Utah မှာ လက်ခံရရှိတဲ့အခါ

This association between the heart and love has withstood modernity.

၃၉ နှစ်ပြီကြာဖြစ်တဲ့ ဇနီးသည်က ဆရာဝန်တွေကို မေးတယ်လို့ ပြောကြတာက

When Barney Clark, a retired dentist with end-stage heart failure,

“သူ ကျွန်မကို ဆက်ချစ်နေနိုင်ဦးမှာလား“တဲ့။

received the first permanent artificial heart in Utah in 1982,

ဒီနေ့မှာ နှလုံးဟာ ချစ်မေတ္တာ(သို့) အခြား စိတ်ခံစားမှုတွေရဲ့

his wife of 39 years reportedly asked the doctors,

ရင်းမြစ်ချည်းသက်သက် မဟုတ်တာ သိကြပါတယ်။

ရှေးလူကြီးတွေ အမှတ်မှားခဲ့တာပါ။

နောက်ပြီး နှလုံးနဲ့ စိတ်ခံစားမှုတွေကြားက ဆက်သွယ်မှုဟာ

"Will he still be able to love me?"

အလွန် ရင်းနှီတဲ့ တစ်ခုဆိုတာကို ကျွန်တော်တို့ ပိုပိုပြီး နားလည်လာတာပါ။

Today, we know that the heart is not the source of love

နှလုံးဟာ ခံစားချက်တွေကို မပေါ်ပေါက်စေလောက်ပေမဲ့

or the other emotions, per se;

the ancients were mistaken.

ဒါတွေကိုတော့ အတော်ကြီး တုံ့ပြန်တတ်တယ်။

And yet, more and more, we have come to understand

သဘောအရတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စိတ်ခံစားမှု ဘဝမှတ်တမ်းတစ်ခုကို

that the connection between the heart and the emotions is a highly intimate one.

နှလုံးတွေပေါ်မှာ ရေးထားတယ်။

ဥပမာ အကြောက်နဲ့ ပူဆွေးမှုက နက်ရှိုင်းတဲ့ နှလုံးဆိုင်ရာ ဒဏ်ရာကို ဖြစ်စေတယ်။

The heart may not originate our feelings,

but it is highly responsive to them.

နှလုံးခုန်တာလို သတိမမူမိတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေ ကို ထိန်းချုပ်တဲ့ အာရုံကြောတွေက

In a sense, a record of our emotional life

is written on our hearts.

သောကကို အာရုံခံနိုင်ကာ

Fear and grief, for example, can cause profound cardiac injury.

အလိုက်သင့်မပြောင်းတဲ့ တိုက်၊မတိုက်ရင် ပြေး တုံ့ပြန်မှုကို အစပျိုးပေးနိုင်တယ်။

ဒါက သွေးကြောတွေကို တင်းကျပ်စေပြီး

The nerves that control unconscious processes such as the heartbeat

နှလုံးကို ကဆုန်ပေါက်စေဖို့

can sense distress

သွေးပေါင် တက်လာစေဖို့ အစပျိုးပေးပြီး

and trigger a maladaptive fight-or-flight response

ထိခိုက်မှုဖြစ်ပေါ်စေတာပါ။

တစ်နည်းဆိုရရင်

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နှလုံးတွေဟာ

that triggers blood vessels to constrict,

စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာ စနစ်ကို ထူးကဲစွာ တုံ့ပြန်တာက တိုးပြီး ရှင်းလင်းလာတယ်။

the heart to gallop

and blood pressure to rise,

resulting in damage.

ပြောချင်ရင်တော့ တင်စားထားတဲ့ နှလုံးကိုပေါ့။

In other words,

နှလုံး ရောဂါတစ်ခုကို လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်ခုက ပထမဆုံး အသိအမှတ်ပြုခဲ့တယ်။

it is increasingly clear

that our hearts are extraordinarily sensitive to our emotional system,

“takotsubo cardiomyopathy”သို့မဟုတ် အသည်းကွဲ ရောဂါလက္ခဏာစုလို့ ခေါ်ပါတယ်။

to the metaphorical heart, if you will.

နှလုံးက ပြင်းထန်တဲ့ဖိစီးမှု(သို့)ကြေကွဲမှု ကိုတုံ့ပြန်ရာမှာ အလွန်အားနည်းလာတယ်။

There is a heart disorder first recognized about two decades ago

ဥပမာ ချစ်ရေးချစ်ရာ လမ်းခွဲမှု(သို့) ချစ်ရတဲ့တစ်ယောက် ဆုံးပါးမှုနောက်မှာပါ။

called "takotsubo cardiomyopathy," or "the broken heart syndrome,"

ဒီပုံတွေက ပြသလို အလယ်က ကြေကွဲနေတဲ့ နှလုံးဟာ

in which the heart acutely weakens in response to intense stress or grief,

ဘယ်ဘက်က သာမန် နှလုံးသားထက် အလွန် ခြားနားနေပုံရတယ်။

ကြက်သေသေနေပုံရပြီး

such as after a romantic breakup or the death of a loved one.

မကြာခဏဆိုသလို ညာဘက်မှာ ပြထားတဲ့ takotsubo ရဲ့ထူးခြားတဲ့ ပုံသဏ္ဌာန်အဖြစ်

As these pictures show, the grieving heart in the middle

ဖောင်းကားသွားတယ်။

အခြေ ကျယ်ပြီး လည်ပင်း ကျဉ်းတဲ့ ဂျပန်အိုးတစ်လုံးပါ။

looks very different than the normal heart on the left.

ဒါ ဘာကြောင့်ဖြစ်လဲဆိုတာကို ကျွန်တော်တို့ မသိဘူး။

It appears stunned

and frequently balloons into the distinctive shape of a takotsubo,

လက္ခဏာက သီတင်းပတ် အနည်းငယ်အတွင်း အမြဲလိုလိုလည်ပတ်တယ်။

ဒါပေမဲ့ စိုးရိမ်ဖွယ် အချိန်ကာလအတွင်းမှာ

shown on the right,

a Japanese pot with a wide base and a narrow neck.

ဒါက နှလုံး ခုန်ရပ်တာကို ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

သေတောင်သေနိုင်တဲ့ အသက်အန္တရာယ်ပြုနိုင်တဲ့

We don't know exactly why this happens,

arrhythmias ပါ။

ဥပမာ ကျွန်တော့ရဲ့ သက်ကြီးပိုင်း လူနာတစ်ယောက်ရဲ့ ခင်ပွန်း

and the syndrome usually resolves within a few weeks.

However, in the acute period,

it can cause heart failure,

မကြာခင်က ဆုံးသွားတယ်။

တကယ်တမ်တော့ သူက ဝမ်းနည်းနေပေမဲ့ လက်ခံခဲ့တယ်။

life-threatening arrhythmias,

even death.

For example, the husband of an elderly patient of mine

နည်းနည်းတောင် စိတ်သက်သာရလောက်တယ်။

သူ့ခင်ပွန်းက နာတာရှည်ဖြစ်ခဲ့တာပါ။ ဇရာဒုဗ္ဗလရောဂါပါ။

ဒါပေမဲ့ အသုဘအပြီး တစ်ပတ်အကြာမှာ ခင်ပွန်းရဲပုံကို ကြည့်ပြီး

had died recently.

She was sad, of course, but accepting.

မျက်ရည်ဝိုင်းလာတယ်။

ဒီနောက် သူ ရင်ဘတ်အောင့်လာပြီး ဒါနဲ့အတူ အသက်ရှူရ ခက်လာတယ်၊

Maybe even a bit relieved.

It had been a very long illness; he'd had dementia.

လည်ပင်း သွေးပြန်ကြောတွေ ဖောင်းလာတယ်၊ နဖူးမှာ ချွေးစို့လာတယ်။

But a week after the funeral, she looked at his picture

ထိုင်ခုံတစ်ခုမှာ ထိုင်နေစဉ်မှာ သိသိသာ မောဟိုက်နေတယ်။

and became tearful.

And then she developed chest pain, and with it, came shortness of breath,

အားလုံးက နှလုံးခုန် ရပ်တဲ့ လက္ခဏာတွေပါ။

distended neck veins, a sweaty brow,

သူ့ကို ဆေးရုံတင်လိုက်ရတယ်။

အယ်လ်ထရာဆောင်းက ကျွန်တော်တို့ သံသယရှိပြီးသားကို အတည်ပြုပေးတယ်။

a noticeable panting as she was sitting up in a chair --

သူ့နှလုံးဟာ သာမန် အစွမ်းထက် တစ်ဝက်ကျော် ပိုအားနည်းသွားခဲ့ပြီး

all signs of heart failure.

She was admitted to the hospital,

takotsubo တစ်လုံးရဲ့ ထူးခြားတဲ့ ပုံသဏ္ဌာန်အဖြစ် ဖောင်းသွားခဲ့တာပါ။

where an ultrasound confirmed what we already suspected:

ဒါပေမဲ့ အခြား ဘယ်စမ်းသပ်မှုတွေမှ မမှားဘူး။

her heart had weakened to less than half its normal capacity

ဘယ်နေရာမှာ သွေးလွတ်ကြော ပိတ်တဲ့ လက္ခဏာမရှိဘူး။

နှစ်ပတ်ကြာတော့ သူ့ရဲ့ခံစားမှုနဲ့ဆိုင်တဲ့ အခြေအနေက ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်လာတယ်။

and had ballooned into the distinctive shape of a takotsubo.

ဒါနဲ့ အယ်လ်ထရာဆောင်းက သူ့နှလုံးကို

But no other tests were amiss,

no sign of clogged arteries anywhere.

အတည်ပြုပေးတယ်။

Takotsubo cardiomyopathy ဟာ လူအများရှေ့ စကားပြောဆိုခြင်း အပါအဝင် စိတ်ဖိစီးမှု

Two weeks later, her emotional state had returned to normal

and so, an ultrasound confirmed,

အခြေအနေများစွာနဲ့ ဆက်နွယ်နေပါတယ်။

(ရယ်သံများ)

had her heart.

Takotsubo cardiomyopathy has been linked to many stressful situations,

(လက်ခုပ်သံများ)

including public speaking --

အိမ်တွင်း အငြင်းပွားမှုတွေ၊ လောင်းကစား အရှုံးတွေနဲ့

(Laughter)

အမှတ်မထင် မွေးနေ့ပွဲတောင်ပါ။

(Applause)

(ရယ်သံများ)

ဒါက သဘာဝ ဘေးဒုက္ခတစ်ခုလိုအပြီးမှာ ပျံ့နှံ့နေတဲ့ လူမှုရေး

domestic disputes, gambling losses,

ကသောင်းကနင်းဖြစ်မှုနဲ့တောင် ဆက်စပ်နေတယ်။

ဥပမာ ၂၀၀၄ ခုနှစ်မှာ ဧရာမ ငလျင်တစ်ခုက

even a surprise birthday party.

ဂျပန်နိုင်ငံထဲက အကြီးဆုံးကျွန်းတစ်ခုပေါ်က ခရိုင်တစ်ခုကို ဖွတ်ဖွတ်ညက်ညက်ကြေစေခဲ့တယ်။

(Laughter)

It's even been associated with widespread social upheaval,

လူ အယောက် ၆၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ပြီး ထောင်နဲ့ချီကာ ဒဏ်ရာရခဲ့တယ်။

such as after a natural disaster.

For example, in 2004,

ကပ်ဘေးရဲ့အောက်မှာ

a massive earthquake devastated a district on the largest island in Japan.

ငလျင်ဖြစ်ပြီးတစ်လ အကြာမှာ takotsubo cardiomyopathy ဖြစ်ရပ်တွေဟာ

အရင်နှစ်က အလားတူ ကာလနဲ့ နှိုင်းယှဉ်လိုက်ရင် ခရိုင်တစ်ခုမှာ

More than 60 people were killed, and thousands were injured.

On the heels of this catastrophe,

နှစ်ဆယ့်လေးဆ တိုးခဲ့တယ်ဆိုတာကို သုတေသီတွေ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

researchers found that the incidents of takotsubo cardiomyopathy

ဒီအဖြစ်တွေရဲ့ နေရာတွေဟာ

increased twenty-four-fold in the district one month after the earthquake,

တုန်လှုပ်မှု ပြင်းအားနဲ့ နီးစပ်စွာ နှီးနွယ်နေတယ်။

ဖြစ်ရပ်တိုင်းနီးပါးမှာ လူနာတွေဟာ ငလျင်ဗဟိုချက်အနီးမှာ နေထိုင်ခဲ့တယ်။

compared to a similar period the year before.

စိတ်ဝင်စားစရာက takotsubo cardiomyopathy ကို ပျော်စရာ ပွဲတစ်နောက်မှာလည်း မြင်ရပေမဲ့

The residences of these cases

closely correlated with the intensity of the tremor.

In almost every case, patients lived near the epicenter.

နှလုံးက ခြားနားစွာ တုံ့ပြန်ပုံရတယ်။

ဥပမာ ထိပ်မှာ မဟုတ်ဘဲ အလယ်ပိုင်းမှာ ဖောင်းကားတာပါ။

Interestingly, takotsubo cardiomyopathy has been seen after a happy event, too,

နှလုံးဆိုင်ရာ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်စေမယ့် ခံစားမှုဆိုင်ရာ လှုံ့ဆော်မှုတွေက ဘာကြောင့်

but the heart appears to react differently,

ပဟေဠိတစ်ခု ဖြစ်ကျန်နေတာလဲ။

ballooning in the midportion, for example, and not at the apex.

ဒါပေမဲ့ ယနေ့မှာ ဖြစ်နိုင်တာက ရှေးခေတ် ဒဿန ပညာရှင်တွေကို ရည်စူးတဲ့ ရတုတစ်ပုဒ်လို

Why different emotional precipitants would result in different cardiac changes

စိတ်ခံစားမှုတွေဟာ နှလုံးတွေအတွင်းမှာ ပါဝင်မနေတာတောင်

remains a mystery.

ခံစားမှုဆိုင်ရာ နှလုံးဟာ ၎င်းရဲ့ ဇီဝဆိုင်ရာ အလားတူ အရာနဲ့

But today, perhaps as an ode to our ancient philosophers,

we can say that even if emotions are not contained inside our hearts,

အံ့ဩစရာ၊ဆန်းကြယ်တဲ့

နည်းလမ်းတွေနဲ့ ထပ်နေတယ်လို့ ပြောနိုင်တယ်။

the emotional heart overlaps

ရုတ်တရက် သေဆုံးမှုအပါအဝင် နှလုံး ရောဂါလက္ခဏာစုတွေကို

တင်စားတဲ့နှလုံးတွေမှာ ပြင်းထန်တဲ့ ခံစားမှု ဆိုင်ရာအာရုံပျက်(သို့)ဝရုန်းသုန်းကားဖြစ်တာ

its biological counterpart,

in surprising and mysterious ways.

တွေ့ကြုံနေတဲ့ တစ်ဦးချင်းမှာ အစီရင်ခံခဲ့တာ ကြာပါပြီ။

Heart syndromes, including sudden death,

၁၉၄၂ ခုနှစ်မှာ ဟားဗာ့ဒ်

ဇီဝကမ္မဗေဒပညာရှင် Walter Cannon က “Voodoo’ Death” ဆိုတဲ့ စာတမ်းတစ်စောင်ကို ထုတ်ဝေတယ်။

have long been reported in individuals experiencing intense emotional disturbance

ဒီစာတမ်းထဲမှာ သူက ကျိန်စာတိုက်ခံရ တယ်လို့ ယုံကြည်ကြတဲ့ လူတွေမှာ

or turmoil in their metaphorical hearts.

ကြောက်လန့်မှုကနေ သေတဲ့အဖြစ်တွေကို သရုပ်ဖော်ထားတယ်။

In 1942,

ဥပမာ ပယောဂဆရာတစ်ယောက်နေ(သို့) တားမြစ်ထား တဲ့ အသီးကို စားတာရဲ့ အကျိုးဆက်အဖြစ်ပေါ့။

the Harvard physiologist Walter Cannon published a paper called "'Voodoo' Death,"

ဖြစ်ရပ်များစွာမှာ ခံရသူဟာ မျှော်လင့်ချက် အားလုံး ပျောက်ကာ ရုတ်တရုက် လဲသေသွားတယ်။

in which he described cases of death from fright

in people who believed they had been cursed,

ဖြစ်ရပ်တွေမှာ တူနေတာက သူတို့ကို သေစေနိုင် တဲ့ ပြင်ပအားတစ်ခု ရှိခဲ့ပြီး

such as by a witch doctor or as a consequence of eating taboo fruit.

ဒါနဲ့ဆန့်ကျင် တိုက်ခိုက်ဖို့ သူတို့ဟာ စွမ်းအားမဲ့ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့

In many cases, the victim, all hope lost, dropped dead on the spot.

ခံရသူရဲ့ အကြွင်းမဲ့ ယုံကြည်မှုပါ။

Cannon က အမှန်အဖြစ်ယူဆတဲ့ ဒီခံယူထားတဲ့ ထိန်းချုပ်မှု ကင်းမဲ့မှုက

What these cases had in common was the victim's absolute belief

ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်မှု သက်သက်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တာပါ။

that there was an external force that could cause their demise,

ဒီနေရာမှာ သွေးပြန်ကြောတွေဟာ ပမာဏတစ်ခုအထိ တင်းကျပ်သွားတယ်။

and against which they were powerless to fight.

This perceived lack of control, Cannon postulated,

သွေးပမာဏကို အလွန် ကျဆင်းစေပြီး

သွေးပေါင်က ထိုးကျသွားတယ်၊

resulted in an unmitigated physiological response,

နှလုံးက အလွန်အမင်း အားနည်းသွားကာ

ကြီးမားတဲ့ အင်္ဂါ ပျက်စီးမှုက သယ်ဆောင်ပေး တဲ့ အောက်ဆိဂျင် ပြတ်လပ်မှုကနေ ဖြစ်တာပါ။

in which blood vessels constricted to such a degree

that blood volume acutely dropped,

စုန်းကဝေ သေဆုံးမှုတွေဟာ တိုင်းရင်းသား

blood pressure plummeted,

(သို့)“ရှေးဦး” လူတွေမှာသာ အနည်းအကျဉ်း ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ Cannon ယုံကြည်ခဲ့တယ်။

the heart acutely weakened,

and massive organ damage resulted from a lack of transported oxygen.

ဒါပေမဲ့ နှစ်တွေကြာတဲ့အခါ ဒီသေဆုံးမှု အမျိုးအစားတွေကို ခေတ်သစ် လူသားတွေရဲ့

Cannon believed that voodoo deaths

အပြုအမူအားလုံးမှာပါ ဖြစ်ပျက်တာကို ပြသထားတယ်။

were limited to indigenous or "primitive" people.

ဒီနေ့ ကြေကွဲမှုကြောင့် သေဆုံးမှုကို ဇနီး (သို့)ခင်ပွန်းနဲ့ မောင်နှမတွေမှာ မြင်ရတယ်။

But over the years, these types of deaths have been shown to occur

ကြေကွဲနေတဲ့ နှလုံးတွေဟာ တိုက်ရိုက် တင်စားတဲ့အနေနဲ့ သေစေနိုင်တာပါ။

in all manner of modern people, too.

ဒီဆက်စပ်မှုတွေက တိရိစ္ဆာန်တွေအတွက်တောင် မှန်ပါတယ်။

Today, death by grief has been seen in spouses and in siblings.

“Science” ဂျာနယ်မှာ ၁၉၈၀ က ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေ ခဲ့တဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ လေ့လာမှုတစ်ခုထဲမှာ

Broken hearts are literally and figuratively deadly.

သုတသီတွေက နှလုံး ဆိုင်ရာအပါ် ကိုလက်စထရော ရဲ့ သက်ရောက်မှုကို သိဖို့ လှောင်ထားတဲ့

These associations hold true even for animals.

ယုန်တွေကို ကိုလက်စထရော မြင့်တဲ့ အစာတစ်ခု ကျွေးခဲ့တယ်။

In a fascinating study in 1980 published in the journal "Science,"

အံ့ဩစရာက ယုန်တချို့မှာ အခြားယုန်တွေထက် ရောဂါ အများကြီးပိုဖြစ်တာကို တွေ့ရှိပေမဲ့

researchers fed caged rabbits a high-cholesterol diet

ဘာကြောင့်ဆိုတာ ရှင်းမပြနိုင်ဘူး။

ယုန်တွေမှာ အလွန်တူညီတဲ့ အစာ၊ ဝန်းကျင်နဲ့၊ ဗီဇဆိုင်ရာ ဖန်တီးမှုတွေ ရှိခဲ့တယ်။

to study its effect on cardiovascular disease.

Surprisingly, they found that some rabbits developed a lot more disease than others,

ဒါဟာ နည်းပညာရှင်က ယုန်တွေနဲ့ မကြာခဏ

တုံ့လှည့်ဆက်သွယ်ပုံ တစ်ခုခုနဲ့ သက်ဆိုင်လောက်တယ်လို့ သူတို့ ထင်ခဲ့ကြတယ်။

but they couldn't explain why.

The rabbits had very similar diet, environment and genetic makeup.

ဒီတော့ ယုန်တွေကို အုပ်စုနှစ်စု

ခွဲရင်း လေ့လာမှုကို အဖန်ဖန်ပြန်လုပ်တယ်။

နှစ်စုစလုံးကို ကိုလက်စထရော မြင့်တဲ့ အစာ ကျွေးခဲ့တယ်။

They thought it might have something to do with

ဒါပေမဲ့ အုပ်စုတစ်စုထဲမှာ ယုန်တွေကို လှောင်အိမ်တွေကနေ ဖယ်ထုတ်ပြီး

how frequently the technician interacted with the rabbits.

So they repeated the study,

ကိုင်ကာ၊ပုတ်ကာ၊ စကားပြောကာ ကစားစေတယ်။

dividing the rabbits into two groups.

Both groups were fed a high-cholesterol diet.

အခြားအုပ်စုမှာတော့ ယုန်တွေဟာ လှောင်အိမ်တွေထဲမှာ ဆက်နေပြီး

But in one group, the rabbits were removed from their cages,

သီးခြားထားခံရတယ်။

တစ်နှစ်မှာ အလောင်းခွဲစိတ်စစ်ဆေးမှုမှာ

held, petted, talked to, played with,

သုတေသီတွေ တွေ့ရှိတာက တူညီတဲ့ ကိုလက်စထရော အဆင့်တွေ၊သွေးပေါင်နဲ့

and in the other group, the rabbits remained in their cages

နှလုံးခုန်နှုန်းရှိပေမဲ့

and were left alone.

လူသား ဆက်သွယ်မှုရတဲ့ ပထမအုပ်စုက ယုန်တွေမှာ

At one year, on autopsy,

the researchers found that the rabbits in the first group,

အခြားအုပ်စုက ယုန်တွေထက် ပင်မ သွေးလွှတ်ကြော ရောဂါ ၆၀ % ပိုနည်းနေတာပါ။

that received human interaction,

ဒီခေတ် နှလုံး စောင့်ရှောက်မှုက နှလုံးရဲ့ တင်စားတဲ့ အဓိပ္ပါယ်တွေမှာ တဝဲလည်ပြောကြတဲ့

had 60 percent less aortic disease than rabbits in the other group,

ဒဿနပညာရှင်တွေရဲ့ တဲ့ နယ်ပယ်က ပိုနည်းလာပြီး

despite having similar cholesterol levels, blood pressure and heart rate.

ကျွန်တော့ ဆရာဝန်တွေရဲ့ ပိုင်နက်က ပိုများလာပါပြီ။

Today, the care of the heart has become less the province of philosophers,

လူ့ယဉ်ကျေးမှုအတွင်းက နှလုံးရဲ့ အမွမ်းတင်ထားတဲ့ ဂုဏ်ကြောင့်

who dwell upon the heart's metaphorical meanings,

လွန်ခဲ့တဲ့ ရာစုတစ်ခုကတောင် ကိုင်စွဲနေခဲ့တဲ့ နည်းပညာတွေကို

တားမြစ်တာအဖြစ် ယူဆခဲ့ကြတယ်။

and more the domain of doctors like me,

ဒီဖြစ်စဉ်မှာ နှလုံးဟာ ဥပမစာနဲ့ အဓိပ္ပါယ်နဲ့ ပြည့်လျှမ်းနေတဲ့

wielding technologies that even a century ago,

သဘာဝလွန် အရာဝတ္ထုတစ်ခုနီးပါးကနေ

because of the heart's exalted status in human culture,

ခြယ်လှယ်၊ထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့ စက်တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းသွားပါပြီ။

were considered taboo.

In the process, the heart has been transformed

ဒါပေမဲ့ အဓိက အချက်က ဒါပါ။

from an almost supernatural object imbued with metaphor and meaning

ကျွန်တော်တို့ အခု နားလည်တာက

ဒီခြယ်လှယ်မှုတွေဟာ နှစ်တွေ ထောင်ချီကာ နှလုံး ပါဝင်တယ်လို့ ယုံကြည်ခဲ့ကြတဲ့

into a machine that can be manipulated and controlled.

ခံစားမှုဆိုင်ရာ ဘဝကို အာရုံစိုက်မှုနဲ့ ဖြည့်စွက်ရမယ် ဆိုတာပါ။

But this is the key point:

these manipulations, we now understand,

ဥပမာ ၁၉၉၀ ခုနှစ်မှာ ဗြိတသျှ ဂျာနယ် “The Lancet” မှာ

must be complemented by attention to the emotional life

ပုံနှိပ်ဖော်ပြခဲ့တဲ့ Lifestyle Heart Trial ကို စဉ်းစားကြည့်ပါ။

that the heart, for thousands of years, was believed to contain.

အသင့်အတင့်(သို့)ပြင်းထန်တဲ့ နှလုံးဆိုင်ရာ ရောဂါရှိတဲ့ လူနာ ၄၈ ယောက်ကို

Consider, for example, the Lifestyle Heart Trial,

ပုံမှန် စောင့်ရှောက်မှု(သို့) အဆီနည်းတဲ့

ဟင်းသီးဟင်းရွက် အစာ၊ သင့်တင့်တဲ့ ကိုယ့်လက် လေ့ကျင့်ခန်း၊ အုပ်စုလိုက် ဇီဝကမ္မ အကူအညီ၊

published in the British journal "The Lancet" in 1990.

Forty-eight patients with moderate or severe coronary disease

စိတ်ဖိစီးမှု စီမံရေး အကြံဉာဏ် ပါတဲ့

ပြင်းထန်တဲ့ ဘဝဟန်တစ်ခုကို

were randomly assigned to usual care

ကျပန်း သတ်မှတ်ပေးလိုက်တယ်။

သုတေသီတွေ တွေ့ရှိတာက ဘဝဟန် လူနာတွေဟာ နှလုံး ချေးကပ်မှုမှာ

or an intensive lifestyle that included a low-fat vegetarian diet,

၅ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး လျော့ကျမှုရှိတာပါ။

moderate aerobic exercise,

group psychosocial support

and stress management advice.

တစ်ဖက်မှာတော့ ထိန်းချုပ် လူနာတွေဟာ

The researchers found that the lifestyle patients

တစ်နှစ်မှာ နှလုံး ချေးကပ်မှု ၅ ရာခိုင်နှုန်း ပိုများခဲ့ပြီး

had a nearly five percent reduction in coronary plaque.

၅ နှစ်မှာ ၂၈ ရာခိုင်းနှုန်း ပိုများခဲ့တယ်။

သူတို့တွေဟာ နှလုံး ဖောက်ပြန်မှု၊ နှလုံး ခွဲစိတ်ကုသမှုလိုမျိုး

Control patients, on the other hand,

နှလုံးဆိုင်ရာ ဖြစ်မှုနှုန်းကလည်း

had five percent more coronary plaque at one year

နှစ်ဆနီးနီး ဖြစ်ခဲ့တယ်။

and 28 percent more at five years.

ကဲ ဒီမှာ စိတ်ဝင်စားစရာ အချက်ပါ။

They also had nearly double the rate of cardiac events,

ထိန်းချုပ် အုပ်စုထဲက လူနာတချို့က အစာနဲ့ လေ့ကျင့်ခန်း အစီအစဉ်တွေကို ပြုပြင်ခဲ့တယ်။

like heart attacks, coronary bypass surgery

ဒါတွေက ပြင်းထန်တဲ့ ဘဝဟန် အုပ်စုထဲက လူတွေအတိုင်း ပြင်းထန်လုနီးပါးပါ။

and cardiac-related deaths.

Now, here's an interesting fact:

သူတို့ရဲ့ နှလုံး ရောဂါက တိုးတက်နေဆဲပါ။

some patients in the control group adopted diet and exercise plans

အစာနဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းသက်သက်က နှလုံးဆိုင်ရာ ရောဂါ ဆုတ်ယုတ်မှု ဖြစ်စေဖို့ မလုံလောက်ဘူး။

that were nearly as intense as those in the intensive lifestyle group.

တစ်နှစ်နဲ့ ငါးနှစ် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မှု နှစ်ခုစလုံးမှာ

Their heart disease still progressed.

စိတ်ဖိစီးမှု စီမံရေးဟာ လေ့ကျင့်ခန်းထက်ပိုပြီး

Diet and exercise alone were not enough to facilitate coronary disease regression.

နှလုံးဆိုင်ရာ ရောဂါ ပြောင်းပြန်ဖြစ်မှုနဲ့

ပိုခိုင်မာစွာ ဆက်စပ်နေတယ်။

ဖြစ်နိုင်တာက ဒါနဲ့ အလားတူ လေ့လာမှုတွေဟာ သေးငယ်ပြီး

At both one- and five-year follow-ups,

တကယ်က ဆက်နွယ်မှုက အကျိုးတရားကို သက်သေမပြဘူး။

stress management was more strongly correlated

စိတ်ဖိစီးမှုက မကျန်းမာတဲ့ အကျင့်တွေကို ဖြစ်စေနိုင်တာ သေချာပြီး

with reversal of coronary disease

than exercise was.

ဒါက နှလုံးဆိုင်ရာ ဘေးအန္တရာယ်အတွက် အကြောင်းပြချက် အမှန်ပါ၊

No doubt, this and similar studies are small,

ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းနဲ့ အဆုတ်ကင်ဆာ ဆက်စပ်နေသလိုပဲ

and, of course, correlation does not prove causation.

It's certainly possible that stress leads to unhealthy habits,

လေ့လာမှုများစွာက အလားတူ အရာကို ပြသတဲ့အခါနဲ့

သာမန်ကာလျှံကာ ဆက်စပ်မှုကို ရှင်းပြဖို့ ယန္တရားတွေ ရှိတဲ့အခါ

and that's the real reason for the increased cardiovascular risk.

တစ်ခုက တည်ရှိနိုင်လောက်တယ်ဆိုတာကို ငြင်းဖို့က ပြောင်းလဲလွယ်ပုံရတယ်။

But as with the association of smoking and lung cancer,

ဆရာဝန်များစွာ သုံးသပ်ကြတာနဲ့ ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုနီးပါး

when so many studies show the same thing,

and when there are mechanisms to explain a causal relationship,

နှလုံးအထူးကုတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကျွန်တော်ရော သင်ယူခဲ့တာက

it seems capricious to deny that one probably exists.

ခံစားမှုဆိုင်ရာ နှလုံးသားက ၎င်းရဲ့ ဇီဝဆိုင်ရာ အလားတူ ပစ္စည်းနဲ့

What many doctors have concluded is what I, too, have learned

အံ့ဩ၊ဆန်းကျယ်တဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့ ပေါင်းဆုံတာပါ။

နောက်ပြီးတော့ ယနေ့ ဆေးပညာက နှလုံးကို စက်တစ်လုံးအဖြစ် ပုံဖော်တွေးကြည့်တယ်။

in my nearly two decades as a heart specialist:

the emotional heart intersects with its biological counterpart

ဒီပုံဖော်တွေးကြည့်မှုက ကြီးမားတဲ့ အကျိုးတွေရှိပါတယ်။

in surprising and mysterious ways.

ကျွန်တော့ရဲ့ နယ်ပယ်၊ နှလုံးရောဂါကုထုံးဟာ

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၁၀၀ ရဲ့ အကြီးမားဆုံး သိပ္ပံဆိုင်ရာ အောင်မြင်မှု ဇာတ်လမ်းတွေထဲက

And yet, medicine today continues to conceptualize the heart as a machine.

တစ်ခုဆိုတာ သေချာပါတယ်။

This conceptualization has had great benefits.

နှလုံးပြွန်တွေ၊ နှလုံးခုန်ကိရိယာ၊ နှလုံးထိန်းကိရိယာ၊ နှလုံး ခွဲစိတ်ကုသမှု၊

Cardiology, my field,

is undoubtedly one of the greatest scientific success stories

နှလုံး အစားထိုးမှုတွေ

ဒါတွေအားလုံးဟာ ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်နောက်မှာ ဖွံ့ဖြိုး(သို့) တီထွင်ခဲ့တာတွေပါ။

of the past 100 years.

ဒါပေမဲ့ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတာက ကျွန်တော်တို့ဟာ

Stents, pacemakers, defibrillators, coronary bypass surgery,

နှလုံး ရောဂါတွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့ သိပ္ပံနည်းကျ ဆေးပညာက လုပ်နိုင်တာရဲ့

heart transplants --

အကန့်အသတ်တွေကို ချဉ်းကပ်နေကြတာပါ။

all these things were developed or invented after World War II.

တကယ်တမ်းတော့ နှလုံးဆိုင်ရာ သေဆုံးမှုရဲ့ ကျဆင်းမှုနှုန်းက

However, it's possible

လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်မှာ သိသာစွာ နှေးသွားခဲ့တယ်။

that we are approaching the limits of what scientific medicine can do

ကျွန်တော်တို့ ကျင့်သားရလာတဲ့ တိုးတက်မှုမျိုးကို

to combat heart disease.

ဆက်လက် ဖန်တီးဖို့ စံနမူနာ အသစ်တစ်ခုဆီ ပြောင်းရွှေ့ဖို့ လိုအပ်လိမ့်မယ်။

Indeed, the rate of decline of cardiovascular mortality

has slowed significantly in the past decade.

ဒီစံနမူနာမှာ နှလုံး ပြဿနာတွေအကြောင်း တွေးပုံတွေမှာ ဇီဝကမ္မ အကြောင်းရင်းတွေကို

We will need to shift to a new paradigm

ရှေ့တန်းနဲ့ ဗဟိုမှာ ရှိနေဖို့ လိုအပ်မယ်။

to continue to make the kind of progress to which we have become accustomed.

ဒါက ကုန်တက် တိုက်ပွဲတစ်ပွဲ ဖြစ်မှာဖြစ်ပြီး

အဓိကအားဖြင့် မစူးစမ်းရသေးတဲ့ နယ်ပယ်တစ်ခု ဖြစ်ကျန်နေတာပါ။

In this paradigm, psychosocial factors will need to be front and center

အမေရိကန်နှလုံးအဖွဲ့အစည်းက ခံစားမှုဆိုင်ရာ ဖိစီးမှုကို နှလုံးရောဂါအတွက်

in how we think about heart problems.

This is going to be an uphill battle,

မွမ်းမံနိုင်တဲ့ အဓိက ဘေးအန္တရယ် အကြောင်းရင်းတစ်ခုအဖြစ် စာရင်းမသွင်းသေးဘူး။

and it remains a domain that is largely unexplored.

တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်နိုင်တာက သွေး ကိုလက်စထရောက ခံစားမှုနဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ

The American Heart Association still does not list emotional stress

အနှောင့်အယှက်ထက် လျော့စေဖို့ အများကြီး ပိုလွယ်လို့ပါ။

as a key modifiable risk factor for heart disease,

ပိုကောင်းတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုရှိပါတယ်၊ ဖြစ်နိုင်တာက

“ကြေကွဲတဲ့ နှလုံးသားတစ်ခု“လို့ ပြောတဲ့အခါ တကယ်တော့ တစ်ခါတစ်ရံ

perhaps in part because blood cholesterol is so much easier to lower

တကယ် ကွဲနေတဲ့ နှလုံးတစ်ခုကြောင်း ပြောနေတာကို အသိအမှတ်ပြုရင်ပေါ့ဗျာ။

than emotional and social disruption.

There is a better way, perhaps,

နှလုံးတွေကို စောင့်ရှောက်ရာမှာ အားကောင်းပြီး အရေးပါတဲ့ စိတ်ခံစားမှုတွေကို

if we recognize that when we say "a broken heart,"

ပိုပြီး အာရုံစိုက်ရမှာပါ။

we are indeed sometimes talking about a real broken heart.

ကျွန်တော် သိထားတဲ့ ခံစားမှုဆိုင်ရာ စိတ်ဖိစီးမှုက

မကြာခဏတော့ သေရေး၊ရှင်ရေး ကိစ္စပါ။

We must, must pay more attention to the power and importance of the emotions

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(လက်ခုပ်သံများ)

in taking care of our hearts.

Emotional stress, I have learned,

is often a matter of life and death.

Thank you.

(Applause)