What gardening taught me about life | tobacco brown

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

At age four, I found a garden,

ကျွန်မ အသက် လေးနှစ်မှာ ဥယျာဉ်တစ်ခုကို တွေ့ခဲ့တယ်၊

living underneath the kitchen floor.

မီးဖိုချောင်ရဲ့ ကြမ်းအောက်မှာရှင်သန်နေတာပါ။

It was hiding behind leftover patches of linoleum

၎င်းဟာ ကျွန်မရဲ့ အမေဖယ်ခိုင်းနေတဲ့ ဟောင်းနွမ်းနေတဲ့ ကြမ်းပြင်ပေါ်က

on the worn-out floor my mother was having removed.

အကြွင်းအကျန် ဖယောင်ပုဆိုး အစအနတွေ နောက်မှာ ကွယ်နေတာပေါ့။

The workman was busy when the garden caught my attention.

ကျွန်မက ဥယျာဉ်ကို မြင်မိတဲ့အချိန်မှာ အလုပ်သမားဟာ အလုပ်ရှုပ်နေတယ်။

My eyes became glued to the patterns of embroidered roses

ကျွန်မရဲ့ မျက်လုံးတွေဟာ ကျွန်မရဲ့ ကလေးဘဝ ရှုခင်းကိုဖြတ်ပြီး ပွင့်နေတဲ့

blooming across my childhood landscape.

အလှဆင်ထားတဲ့ နှင်းဆီတွေမှ မခွာနိုင်ဖြစ်နေတယ်။

I saw them and felt a sense of joy and adventure.

သူတို့ကို မြင်တော့ ပျော်ရွှင်မှုနဲ့ စွန့်စားမှု သဘောတစ်ခု ခံစားလိုက်ရတယ်။

This excitement felt like a feeling to go forward

ဒီစိတ်လှုပ်ရှားမှုက ကိုယ်ဘာမှမသိတဲ့ အရာတစ်ခုဆီ

into something I knew nothing about.

ရှေ့ဆက်ဖို့ ခံစားမှုတစ်ခုလို ခံစားရတယ်။

My passion and connection to garden started at that exact moment.

ဥယျာဉ်ကို ကျွန်မရဲ့ထက်သန်မှုနဲ့ ဆက်သွယ်မှုက ဒီအခိုက်မှာမှာပဲ စတင်ခဲ့တယ်။

When spring arrived, I ran so fast through the house,

နွေဦးရောက်တဲ့အခါမှာ အိမ်ကနေ အမေ့ရဲ့ အသံရှေ့ကနေ

speeding ahead of my mother's voice.

အရှိန်မြှင့်ရင်း အမြန်ပြေးသွားခဲ့တယ်။

I pulled on my red corduroy jumper and my grey plaid wool hat

အမေ သူ့အနွေးထည် ဝတ်မရခင်လေးမှာ ကျွန်မရဲ့ အနီရောင်ချည်ကတ္တီပါ အနွေးထည်နဲ့

before my mother could get her jacket on.

မီးခိုးရောင် သိုးမွှေးဦးထုပ် ကောက်စွပ်လိုက်တယ်၊

I catapulted out of the front screen door

အိမ်ရှေ့တံခါးကို ဗြုန်းကနဲတွန်းလိုက်ပြီး

and threw myself on a fresh carpet of grass.

စိမ်းလန်းတဲ့ မြက်ကော်ဇောတစ်ခုပေါ်ကို ပစ်ဝင်လိုက်တယ်။

Excited, I bounced to my feet and flipped three more cartwheels

စိတ်လှုပ်ရှားပြီး ခုန်ဆွခုန်ဆွဖြစ်ကာ သူမရဲ့ ဘေးကို မကျခင်လေး

before landing by her side.

ကျွမ်းသုံးပတ်ထိုးလိုက်သေးတယ်။

Mother dear was in the garden

ချစ်မေမေက ဥယျာဉ်ထဲမှာ

busy breaking up the soil,

မြေကြီး ပေါက်ရင်း အလုပ်ရှုပ်နေတယ်။

and I sat beside her,

ကျွန်မက ဘေးမှာထိုင်ပြီး

playing with mud pies in the flower bed.

ပန်းခင်းထဲမှာ ရွှံ့လုံးတွေနဲ့ ကစားနေတယ်။

When her work was done,

အမေအလုပ်ပြီးသွားတော့

she rewarded me with an ice-cold glass of bittersweet lemonade

ကျွန်မကို ချိုသက်သက် သံပုရာရည် အေးအေးတစ်ခွက် ဆုချတယ်၊

and then lined my shoes with sprigs of mint

ပြီးတော့ ​ခြေထောက်တွေ အေးဖို့ ကျွန်မ ဖိနပ်ကို ပူဒီနာခက်တွေ

to cool off my feet.

ခင်းပေးတယ်။

My mother cooked with the colors and textures of her garden.

ကျွန်မအမေဟာ သူ့ဥယျာဉ်ရဲ့ အရောင်တွေ၊ အသားတွေနဲ့ ချက်ပြုတ်ပါတယ်။

She baked yams and squash

သူမဟာ မျောက်ဥနဲ့ ဖရုံ၊

and heirloom tomatoes and carrots.

လက်စွဲတော် ခရမ်းချဉ်သီးနဲ့ မုန်လာဥနီတွေ ဖုတ်ခဲ့တယ်။

She fed love to a generation of people

လူမျိုးဆက်တစ်ခုကို ခရမ်းရောင်ပဲတွေနဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေနဲ့ ချစ်မေတ္တာကို

with purple hull peas and greens.

ကျွေးမွေးခဲ့တယ်။

It seems that during my childhood,

ကျွန်မ ကလေးဘဝတုန်းဖြစ်ပုံရတယ်၊

the blooms from my mother's gardens have healed all the way from her halo

အမေ့ဥယျာဉ်ထဲက အပွင့်တွေဟာ သူ့ဆံဖျား ကနေ ကျွန်မတို့ ခြေဖဝါးရင်းတွေအထိ

to the roots on the soles of our feet.

ကုစားပေးပါတယ်။

In our last conversation before her death,

သူမဆုံးခင် ကျွန်မတို့ နောက်ဆုံး စကားပြောရာမှာ

she encouraged me to go anywhere in the world

ကျွန်မကို ပျော်ရွှင်စေတဲ့ ကမ္ဘာထဲက ဘယ်နေရာမဆို

that would make me happy.

သွားလို့ ကျွန်မကို အားပေးခဲ့တယ်

Since then, I have planted her gardens

အဲဒီအချိန်ကတည်းက သူရဲ့ဥယျာဉ်ကို

through art installations throughout the world,

ကမ္ဘာတစ်လွားက အနုပညာဖန်တီးမှုတွေနဲ့ စိုက်ပျိုးခဲ့တယ်။

in countries of the people that I meet.

ကျွန်မဆုံတွေ့တဲ့ လူတွေရဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ​ေပါ့။

Now they are lining parks and courtyards,

အခုတော့ ၎င်းတို့ဟာ ပန်းခြံတွေနဲ့ ကျေးလက်ခြံဝင်းတွမှာ စီတန်းပြီး

painted on walls and even in blighted lots off the street.

နံရံတွေမှာ ဆေးခြယ်ကာ လမ်းနဲ့ဝေးဝေးက အကျည်းတန် ကွက်လပ်တွေမှာတောင်ပါ။

If you were in Berlin, Germany,

သင်ဟာ ဂျာမဏီနိုင်ငံ ဘာလင်ကဆိုရင်

you would have seen my garden at Stilwerk Design Center,

Stilwerk Design Center က ကျွန်မရဲ့ ဥယျာဉ်ကို မြင်ဖူးလိမ့်မယ်။

where rosemary and lavender, hydrangea and lemon balm

အဲဒီမှာ ရိုစ်မေရီ၊ လာဗင်ဒါ၊ ခြောက်လပန်းနဲ့ သံပုရာမွေးတွေဟာ

trailed up the glass elevators to all six floors.

အထပ်ခြောက်လွှာအထိ မှန်ဓာတ်လှေကားမှာ တွယ်တက်နေတယ်။

In 2009, I planted "Philosophers Garden,"

၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်မှာ "Philosophers Garden" ကို စိုက်ခဲ့တယ်။

a garden mural,

ဥယျာဉ်နံရံတစ်ခုပါ။

blooming at the historic Frederick Douglass High School

Tennessee Memphis က သမိုင်းဝင် Frederick Douglass အထက်တန်းကျောင်းမှာ

in Memphis, Tennessee.

ဖူးပွင့်နေပါတယ်။

This school’s garden fed an entire community

ဒီကျောင်းရဲ့ ဥယျာဉ်ဟာ ရပ်ရွာတစ်ခုလုံးအတွက်ဖြစ်ပြီး

and was honored by Eleanor Roosevelt during the Great Depression.

စီးပွားရေးပျက်ကပ်ကြီးအတွင်းမှာ Eleanor Roosevelt က ဂုဏ်ပြုခဲ့တာပါ။

Again, in 2011, I planted at Court Square Park --

ထပ်ပြီးတော့ ၂၀၁၁ က Court Square Park မှာ စိုက်ပျိုးခဲ့တယ်၊

six entry gardens

ကြည်နူးဖွယ် မွေးပျံလှတဲ့

with 80 varieties of deliciously fragrant floribunda

အဆုပ်လိုက်ပွင့်တဲ့ နှင်းဆီမျိုးနဲ့ မျိုးစပ် လက်ဖက်နှင်းဆီ

and hybrid tea roses.

အမျိုး ၈၀ ပါတဲ့ အဝင်ပန်းခြံ ခြောက်ခုပါ။

Gardening has taught me that planting and growing a garden

ဥယျာဉ်စိုက်ခြင်းက ကျွန်မကို သင်ပေးခဲ့တာက ဥယျာဉ်တစ်ခုကို စိုက်ပျိုး၊ဖြစ်ထွန်းစေတာဟာ

is the same process as creating our lives.

ကျွန်မတို့ဘဝတွေကို ဖန်ဆင်းခြင်းလို တူညီတဲ့ ဖြစ်စဉ်ပါ။

This process of creation begins in the spring,

ဖန်ဆင်းခြင်းဖြစ်စဉ်ဟာ မြေကြီးကိုပေါက်ပြီး

when you break up the soil and start anew.

အသစ်တစ်ဖန်စတင်တဲ့ နွေဦးမှာ စတင်ပါတယ်။

Then it's time to clear out the dead leaves,

ဒီနောက်မှာ ဆောင်းရာသီရဲ့ ရွက်ကြွေတွေ၊ အစအနတွေနဲ့

debris and roots of the winter.

အမြစ်တွေကို ရှင်းပစ်ဖို့အချိန်ပါ။


The gardener must then make sure

ဒီအခါမှာ ဥယျာဉ်မှူးဟာ ကောင်းမွန်တဲ့

that a good disposition and the proper nutrients

အနေအထားတစ်ခုနဲ့ သြဇာဓာတ်တွေကို မြေဆီလွာထဲမှာ မှန်ကန်စွာ ရောစပ်ထားတာ

are correctly mixed in the soil.

သေချာအောင်လုပ်ရမှာပါ။

Then it's important to aerate the topsoil

ဒီနောက်မှာ အပေါ်ယံမြေလွှာ လေသလပ်ပေးပြီး

and leave it loosely packed on the surface.

မျက်နှာပြင်မှာ ဖွဖွလေးဖို့သိပ်ဖို့ အရေးကြီးပါတယ်
။

You won't get those beautiful blooms in life

သင်ပထမဆုံးလုပ်တာ မှန်ကန်မှသာ

until you first do the work just right.

ဘဝမှာ ဒီလှပတဲ့ အပွင့်တွေရှိပါလိမ့်မယ်။

When our gardens are balanced with care,

ကျွန်မတို့ဥယျာဉ်ကို ဂရုစိုက်မှုနဲ့ ဟန်ချက်ညီအောင်ထားတဲ့အခါ

we can harvest the beauty of living a life of grace.

တင့်တယ်တဲ့ ဘဝတစ်ခု ရှင်သန်ခြင်းရဲ့ အလှအပကို ရိတ်သိမ်းနိုင်တာပါ။

In the forests,

သစ်ေတောတွေထဲမှာ

when trees realize through their roots that another tree is sick,

သစ်ပင်တွေဟာ အခြားအပင်တစ်ပင် ဖျားတာသိတဲ့အခါ ၎င်းတို့ရဲ့ အမြစ်တွေကနေ

they will send a portion of their nutrients to that tree

၎င်းတို့ကို ကူညီကုစားဖို့ အဲဒီအပင်ဆီကို သူတို့ရဲ့ သြဇာဓာတ်

to help them to heal.

တစ်ပုံကို ပို့ပေးပါတယ်။

They never think about what will happen to them

သူတို့ကို ဘာဖြစ်မယ်၊ (သို့) ဒါလုပ်တဲ့အခါ သူတို့တွေ

or feel vulnerable when they do.

အားနည်းသွားတယ်ဆိုတာ ဘယ်တော့မှ မတွေးကြဘူး၊

When a tree is dying,

အပင်တစ်ပင် သေတော့မယ့်အခါ

it releases all of its nutrients to other trees that need it the most.

သူ့ရဲ့ သြဇာဓာတ်အားလုံးကို အခြာ၊သော အလိုအပ်ဆုံး အပင်တွေဆီထုတ်လွှတ်ပေးတယ်။

Below the surface, we are all connected by our roots

မျက်နှာပြင်အောက်မှာ ကျွန်မတို့ဟာ အမြစ်တွေနဲ့ ဆက်ထာပြီး

and sharing nutrients with each other.

သြဇာဓာတ်တွေကို အချင်းချင်း မျှဝေနေပါတယ်။

It's only when we come together that we can honestly grow.

ဒါက ကျွန်မတို့တွေ ရိုးသားစွာ ရှင်သန်တဲ့ အတူတူစုစည်းတဲ့ အခါမှပါ။

It's the same for humans in the garden of hardship.

အခက်အခဲရဲ့ ဥယျာဉ်အတွင်းက လူသားတွေအတွက် အတူတူပါ။

In this garden,

ဒီဥယျာဉ်ထဲမှာ

when the caterpillar transforms into a chrysalis,

ပေါက်ဖတ်က ပိုးရုပ်ဖုံးအဖြစ် ပြောင်းသွားတဲ့အခါ

this involves some struggle.

ဒီမှာ ရုန်းကန်မှု ပါဝင်ပါတယ်။

But it's a challenge with a purpose.

ဒါပေမဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ပါတဲ့ စိန်ခေါ်မှုပါ

Without this painful fight

ပိုးအိမ်ရဲ့ အချုပ်အချယ်တွေကနေ

to break free from the confines of the cocoon,

ဖောက်ထွက်ဖို့ ဒီနာကျင်တဲ့ တိုက်ပွဲမပါပဲ

the newly formed butterfly can't strengthen its wings.

ပုံပေါ်စ လိပ်ပြာလေးဟာ သူ့ရဲ့တောင်ပံတွေ ထဲမှာ အားမွေးနိင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

Without the battle, the butterfly dies without ever taking flight.

တိုက်ပွဲမပါရင် လိပ်ပြာဟာ မပျံသန်းလိုက်ရပဲ သေဆုံးပါတယ်။

My life's work

ကျွန်မဘဝရဲ့ အလုပ်က

is to illustrate how to integrate human connectivity into the garden.

ဥယျာဉ်ထဲမှာ လူသားရဲ့ တွယ်ဆက်မှုကို ပေါင်းစပ်ပုံကို သရုပ်ပြဖို့ပါ။

Gardens are full of magical wisdom for this transformation.

ဥယျာဉ်တွေဟာ ဒီပြောင်းလဲမှုအတွက် မှော်ဆန်တဲ့ ဉာဏ်ပညာတွေနဲ့ပြည့်နေပါတယ်။

Mother Nature is creative energy waiting to be born.

မိခင်သဘာဝဟာ မွေးဖွာဖို့ စောင့်ဆိုင်းနေတဲ့ ဖန်ဆင်းတတ်တဲ့ စွမ်းအင်ပါ။

Gardens are a mirror

ဥယျာဉ်တွေဟာ ၎င်းတို့ပုံရိပ်ကို

that cast their own reflection into our waking lives.

ကျွန်မတို့ရဲ့ နိုးနေတဲ့ဘဝတွေထဲမှာ အရိပ်ထင်စေတဲ့ ကြေးမုံပြင်တွေပါ။

So nurture your talents and strengths

ဒီတော့ သင့်ကိုပေးထားသမျှကို အသိအမှတ်ပြုကာ

while you appreciate all you've been given.

သင့်စွမ်းရည်တွေနဲ့ စွမ်းအားတွေကို ပြုစုပျိုးထောင်ပါ။

Remain humble to healing.

ကုစားခြင်းကို နှိမ့်ချစိတ်ထားပါ၊

And maintain compassion for others.

အခြားသူများအတွက် ကရုဏာစိတ်ကို ထိန်းသိမ်းပါ။

Cultivate your garden for giving

သင့်ဥယျာဉ်ကို ပေးဖို့အတွက် ပျိုးထောင်ပြီး

and plant those seeds for the future.

အနာဂတ်အတွက် ဒီသစ်စေ့တွေ စိုက်ပါ။

The garden is the world living deep inside of you.

ဥယျာဉ်ဟာ သင့်အတွင်းကျကျမှာ နက်ရှိုင်းစွာ ရှင်သန်နေတဲ့ ကမ္ဘာပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

(Cheers)

(အားပေးသံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)