A powerful way to unleash your natural creativity | Tim Harford

Transcriber: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

"To do two things at once is to do neither."

"کردنی دوو شت لە یەک کاتدا نەکردنی هیچییانە."

It's a great smackdown of multitasking, isn't it,

زەبرێکی کوشتندەیە بۆ فرەکاری، وانییە،

often attributed to the Roman writer Publilius Syrus,

زۆرجار دەدرێتە پاڵ نوسەری ڕۆمانی پەبلیلیەس سایرەس،

although you know how these things are, he probably never said it.

هەرچەندە خۆتان دەزانن ئەم وتانە چۆن هاتوون، لەوانەیە قەت وای نەوتبێت.

What I'm interested in, though, is -- is it true?

بەڵام ئەوەی من گرنگە بەلامەوە ئەوەیە -- ئایا ڕاستە ئەوە؟

I mean, it's obviously true for emailing at the dinner table

بێگومان ئەوە ڕاستە بۆ ئیمێڵ ناردن لەسەر مێزی نانخواردن

or texting while driving or possibly for live tweeting at TED Talk, as well.

یان نامە ناردن لەکاتی شۆفێری یان تویتەر کردنەوە لەکاتی تێددا.

But I'd like to argue that for an important kind of activity,

بەڵام من ناکۆکم لەگەڵ ئەمە بەتایبەتی بۆ هەندێک چالاکی گرنگ

doing two things at once -- or three or even four --

کردنی دوو شت لە یەک کاتدا -- یان سێ چوار شت لە یەک کاتدا --

is exactly what we should be aiming for.

ڕێک ئەو شتەیە کە دەبێت ئامانجمان بێت.

Look no further than Albert Einstein.

هەر دوور نەڕۆین سەیری ئەلبێرت ئاینشتاین بکەن.

In 1905, he published four remarkable scientific papers.

ساڵی ١٩٥٠، چوار توێژینەوەی زانستی بێوێنەی بڵاوکردەوە.

One of them was on Brownian motion,

یەکێکیان جوڵەی براونی بوو،

it provided empirical evidence that atoms exist,

بەڵگەیەکی ئەزموونی بوو لەسەر ئەوەی گەردیلەکان بوونیان هەیە، و

and it laid out the basic mathematics behind most of financial economics.

بیرکاری بنچینەییشی داڕشت بۆ زۆرێک لە دارایی ئابوورییەکان.

Another one was on the theory of special relativity.

یەکێکی تریان بیردۆزی ڕێژەیی تایبەت بوو.

Another one was on the photoelectric effect,

یەکێکی تریان لەسەر کاریگەری کارەبای ڕووناکی،

that's why solar panels work, it's a nice one.

لەبەر ئەوە پەڕەکانی وزەی خۆر کاردەکەن، بیردۆزێکی جوان بوو.

Gave him the Nobel prize for that one.

خەڵاتێکی نۆبڵی بەنێ بۆ ئەوە.

And the fourth introduced an equation you might have heard of:

چوارەمیشیان ناساندنی هاوکێشەیەک بوو کە لەوانەیە هەموو بیستبێتتان:

E equals mc squared.

وزە یەکسانە بە بارستە زەڕبی خێرایی ڕووناکی.

So, tell me again how you shouldn't do several things at once.

کەواتە، پێمبڵێن بۆچی ناتوانن لە یەک کاتدا چەند شتێک بکەن.

Now, obviously, working simultaneously

بێگومان ئاشکرایە، کارکردن لە هەمان کاتدا لەسەر

on Brownian motion, special relativity and the photoelectric effect --

جوڵەی براونی، ڕێژەیی تایبەت و کاریگەری کارەبایی ڕووناکی --

it's not exactly the same kind of multitasking

هەمان جۆری فرە کاری نییە

as Snapchatting while you're watching "Westworld."

وەک وێنەگرتنی سناپچات لەکاتی سەیرکردنی درامای "وێستۆڕڵد"

Very different.

جیاوازی زۆرە.

And Einstein, yeah, well, Einstein's -- he's Einstein,

ئینجا ئەنشتاینیش، بەڵێ، ئەنشتاین --- ئەنشتاین بوو،

he's one of a kind, he's unique.

ئەو هەر خۆی بوو، تایبەت بوو.

But the pattern of behavior that Einstein was demonstrating,

بەڵام ئەو زنجیرە ڕەفتارانەی کە ئەنشتاین نیشانی یاوە،

that's not unique at all.

ئەوە هیچ تایبەت نییە.

It's very common among highly creative people,

ئەوە زۆر باوە لە نێو کەسە زۆر داهێنەرەکاندا،

both artists and scientists,

هونەرمەندەکان و زاناکانیش، و

and I'd like to give it a name:

ئەشمەوێت ناوێکێ لێ بنێم:

slow-motion multitasking.

فرە کاری لەسەرخۆ.

Slow-motion multitasking feels like a counterintuitive idea.

فرەکاری لەسەرخۆ لە بیرۆکەیەکی دژە غەریزە ئەچێت.

What I'm describing here

ئەوەی من وەسفی ئەکەم لێرەیا

is having multiple projects on the go at the same time,

هەبوونی چەند پرۆژەیەکە لە هەمان کاتدا، و

and you move backwards and forwards between topics as the mood takes you,

هاتن و چوون لەسەر تەوەرەکان بەپێی مەزاجی ئەو کاتەت،

or as the situation demands.

یان پێویستی بارودۆخەکەت.

But the reason it seems counterintuitive

بەڵام هۆکاری ئەوەی کە لە دژە غەریزە ئەچێت

is because we're used to lapsing into multitasking out of desperation.

لەبەر ئەوەیە کە لە بێچارەییدا پەنا نابەینە بەر فرەکاری.

We're in a hurry, we want to do everything at once.

ئێمە پەلەمانە، ئەمانەوێ بەجارێک هەموو شتێک بکەین.

If we were willing to slow multitasking down,

ئەگەر ئامادەباشیمان تیادا بووایە بۆ ئەوەی فرەکاری هێواش بکەینەوە،

we might find that it works quite brilliantly.

لەوانەیە زۆر بەسوود بوایە بۆمان.

Sixty years ago, a young psychologist by the name of Bernice Eiduson

شەست ساڵ لەمەوبەر، دەرونناسێکی گەنج بەناوی بێرنیس ئیدوسۆن

began a long research project

پرۆژەیەکی توێژینەوەی درێژخایەنی دەستپێکرد

into the personalities and the working habits

بۆ کەسایەتییەکان و خووەکانی کارکردنی

of 40 leading scientists.

٤٠ زانای پێشەنگ.

Einstein was already dead,

ئەنشتاین خۆی مردبوو،

but four of her subjects won Nobel prizes,

بەڵام چوار لە بابەتەکانی خەڵاتی نۆبڵییان بردەوە،

including Linus Pauling and Richard Feynman.

بە خەڵاتەکانی لاینەس پاوڵینگ و ریچارد فەینمانیشەوە.

The research went on for decades,

توێژینەوەکە بۆ چەندین دەیە بەردەوام بوو،

in fact, it continued even after professor Eiduson herself had died.

ڕاستییەکەی، تەنانەت دوای مردنی پرۆفیسۆر ئیدوسۆن خۆشی بەردەوام بوو.

And one of the questions that it answered

یەکێک لە پرسیارەکانی وەڵامیشی یایەوە

was, "How is it that some scientists are able to go on producing important work

ئەوەبوو، "چۆن هەندێک لە زاناکان لە تەمەنیاندا کاری گرنگیان کردووە و

right through their lives?"

دوای ژیانیشیان ماوەتەوە؟"

What is it about these people?

ئەم کەسانە چییان تایبەتە؟

Is it their personality, is it their skill set,

ئایا کەسایەتییانە، ئایا تواناکانییانە،

their daily routines, what?

ڕۆتینی ڕۆژانەیانە، یان چی؟

Well, a pattern that emerged was clear, and I think to some people surprising.

ڕێڕەوێکی سەریهەڵدا ڕوون بوو، و پێموابێت بۆ هەندێک کەس مایەی سەرسوڕمان بوو.

The top scientists kept changing the subject.

زاناکانی لە لوتکەدان بەردەوام بابەتەکانیان دەگۆڕی.

They would shift topics repeatedly

دووبارە تەوەرەکانیان دەگۆڕی

during their first 100 published research papers.

لە ماوەی یەکەم ١٠٠ توێژینەوەی بڵاوکراوەیاندا.

Do you want to guess how often?

دەتانەوێت بیخەمڵێنن چەندێک زۆر؟

Three times?

سێ جار؟

Five times?

پێنج جار؟

No. On average, the most enduringly creative scientists

نەخێر. بە تێکڕا، زاناکانی زۆر خۆڕاگر و داهێنەر بوون

switched topics 43 times in their first 100 research papers.

٤٣ جار تەوەرەکانیان دەگۆڕی لە یەکەم ١٠٠ توێژینەوەی بڵاوکراوەیاندا.

Seems that the secret to creativity is multitasking

پێدەچێت نهێنی داهێنان فرە کاری بێت

in slow motion.

بەڵام بەشێوەیەکی هێواش.

Eiduson's research suggests we need to reclaim multitasking

توێژینەوەکەی ئیدوسۆن پێشنیاری ئەوە ئەکات پێویستە فرە کاری بەکاربێنینەوە و

and remind ourselves how powerful it can be.

بەبیری خۆمانی بهنێنیەوە کە دەکرێت چەندێک بەهێز بێت.

And she's not the only person to have found this.

ئەویش تەنیا کەس نییە گەشتبێت بەم دۆزینەوەیە.

Different researchers,

توێژەری جیا جیا،

using different methods to study different highly creative people

کە شێوازی جیایان بەکارهێناوە بۆ لێکۆڵینەوە لە کەسانی زۆر داهێنەر

have found that very often they have multiple projects in progress

ئەوەیان دۆزیوەتەوە کە زۆربەی کات ئیش لەسەر چەند پرۆژەیەک ئەکەن

at the same time,

لە یەک کاتدا، و

and they're also far more likely than most of us to have serious hobbies.

زۆر لە ئێمەش زیاتر ئەگەریان هەیە کە خولیای گەورەیان هەبێت.

Slow-motion multitasking among creative people is ubiquitous.

فرەکاری هێواش لەنێو کەسە داهێنەرەکاندا زۆر بەربڵاوە.

So, why?

کەواتە، بۆچی؟

I think there are three reasons.

پێموابێت سێ هۆکار هەیە.

And the first is the simplest.

یەکەمینیان سادەترینە.

Creativity often comes when you take an idea from its original context

داهێنان کاتێک درووست ئەبێت کە بیرۆکەیەک لە چوارچێوەی بنەڕەتییەوە وەردەگریت و

and you move it somewhere else.

دەیبەیت بۆ شوێنێکی تر.

It's easier to think outside the box

بیرکردنەوە لە دەرەوەی سندوقەکە ئاسانترە

if you spend your time clambering from one box into another.

ئەگەر کاتی خۆت بەسەر بەریت لە ڕۆشتن لە سندوقێکەوە بۆ سندوقێکی تر بە قورسی.

For an example of this, consider the original eureka moment.

نموونەیەکی ئەمەش، سەیری ساتی دۆزینەوەی زاناکان بکەن.

Archimedes -- he's wrestling with a difficult problem.

ئەرخەمیدس -- لە ململانێدا بوو لەگەڵ کێشەیەکی قورسدا. و

And he realizes, in a flash,

لەناکاو درکی بەوە کرد،

he can solve it, using the displacement of water.

دەتوانێ وەڵامی بدۆزێتەوە، بە بەکارهێنانی جوڵەی دەرچوونی ئاو. و

And if you believe the story,

ئەگەر باوەڕتان بە چیرۆکەکە کردبێت،

this idea comes to him as he's taking a bath,

ئەم بیرۆکەیە کاتێک بۆ یەت کە خۆی ئەشوات،

lowering himself in, and he's watching the water level rise and fall.

کاتێک خۆی نوقم ئەکات، و سەیری بەرزبوون و نزموونی ئاستی ئاوەکە ئەکات.

And if solving a problem while having a bath isn't multitasking,

ئەگەر دۆزینەوەی وەڵامی پرسیارێک لەکاتی خۆشتندا فرە کاری نەبێت،

I don't know what is.

نازانم ئەبێ چی فرەکاری بێت.

The second reason that multitasking can work

دووەم هۆکار کە فرەکاری دەکرێت سودی هەبێت

is that learning to do one thing well

ئەوەیە کە فێربوونی کردنی شتێک بەباشی

can often help you do something else.

زۆرجار یارمەتیت ئەیات شتێکی تر بکەیت.

Any athlete can tell you about the benefits of cross-training.

هەر وەرزشەوانێک بێنە پێت دەڵێت سوودەکانی ڕاهێنانی هەمەجۆر چییە.

It's possible to cross-train your mind, too.

دەکرێت فرەڕاهێنان بە مێشکیشت بکەیت.

A few years ago, researchers took 18 randomly chosen medical students

چەند ساڵێک لەمەوبەر، توێژەرەوەکان بە هەڕەمەکی ١٨ خوێندکاری پزیشکیان وەرگرت و

and they enrolled them in a course at the Philadelphia Museum of Art,

خستیاننە ناو کۆرسێکەوە لە مۆزەخانەی هونەری فیلادیلفیا،

where they learned to criticize and analyze works of visual art.

کە لەوێ فێری هەلسەنگاندن و ڕەخنەگرتن بوون لە هونەری بینراو. و

And at the end of the course,

لە کۆتایی کۆرسەکەدا،

these students were compared with a control group

ئەم خوێندکارانە بەراوردیان پێکرا لەگەڵ گروپێکی جیادا

of their fellow medical students.

هەر هاوپۆلی خۆیان. و

And the ones who had taken the art course

ئەوانەی کە کۆرسی هونەریان وەرگرتبوو

had become substantially better at performing tasks

بەشێوەیەکی بەرچاو باشتر بوون لە ئەنجامدانی کارەکاندا

such as diagnosing diseases of the eye by analyzing photographs.

وەک لە ناسینەوەی نەخۆشییەکانی چاو بە شیکردنەوەی وێنەکان.

They'd become better eye doctors.

بوون بە پزیشکی چاوی باشتر.

So if we want to become better at what we do,

کەواتە ئەگەر بمانەوێت باشتر بین لەو شتانەدا کە دەیکەین،

maybe we should spend some time doing something else,

لەوانەیە باشتربێت هەندێک کات بەسەربەرین لە ئەنجامدانی شتێکی تردا،

even if the two fields appear to be as completely distinct

تەنانەت ئەگەر دوو بووارەکەش تەواو جیاواز بن لە یەکتر

as ophthalmology and the history of art.

وەک پزیشکی چاو و مێژووی هونەر.

And if you'd like an example of this,

ئەگەر نموونەیەکی ئەمەشتان ئەوێت،

should we go for a less intimidating example than Einstein? OK.

ئەتانەوێ بتانبەمەوە سەر نموونە سەرنجڕاکێشەکەی ئەنشتاین؟ باشە.

Michael Crichton, creator of "Jurassic Park" and "E.R."

مایکل کریکتۆن، درووستکەری "جوراسیک پارک" و "ئی ئاڕ"

So in the 1970s, he originally trained as a doctor,

لە نۆسەد و حەفتاکاندا، سەرەتا وەک پزیشک ڕاهێنانی کرد،

but then he wrote novels

بەڵام دواتر ڕۆمانی نوسی و

and he directed the original "Westworld" movie.

یەکەم فلیمی "وێستۆڕڵد"یشی نوسی.

But also, and this is less well-known,

بەڵام ڕاستییەکەی، شتێکی تر هەیە کەمتر زانراوە،

he also wrote nonfiction books,

کتێبی ناخەیاڵیشی دەنوسی،

about art, about medicine, about computer programming.

دەربارەی هونەر، دەربارەی پزیشکی، دەربارەی پرۆگرامسازی کۆمپیتەر.

So in 1995, he enjoyed the fruits of all this variety

بۆیە لە ١٩٩٥، چێژی بینی لە بەری ئەم هەمەچەشنییە

by penning the world's most commercially successful book.

بە نوسینی سەرکەوتوترین کتێبی جیهان لەڕووی فرۆشەوە.

And the world's most commercially successful TV series.

سەرکەوتووترین زنجیرەی تەلەفزیۆنی جیهان لەڕووی داهاتەوە. و

And the world's most commercially successful movie.

سەرکەوتووترین فلیمی جیهان لەڕووی داهاتەوە.

In 1996, he did it all over again.

ساڵی ١٩٩٦، ئەمەی دووبارە کردەوە.

There's a third reason

هۆکاری سێیەمیش هەیە

why slow-motion multitasking can help us solve problems.

بۆچی فرەکاری هێواش دەکرێت یارمەتیمانبات لە وەڵامدانەوەی پرسیارەکاندا.

It can provide assistance when we're stuck.

دەکرێت هاوکاری دابین بکات کاتێک شتێک نایەت بەدەستمانەوە.

This can't happen in an instant.

ئەمە بەشێوەیەکی یەکسەری ڕوونایات.

So, imagine that feeling of working on a crossword puzzle

کەواتە، وای دانێ سەیری مەتەڵی وشەی یەکتر بڕ دەکەیت و

and you can't figure out the answer,

ناتوانی وەڵامەکە بدۆزیتەوە، و

and the reason you can't is because the wrong answer is stuck in your head.

هۆکاری ئەوەی کە ناتوانیت لەبەر ئەوەیە کە وەڵامە هەڵەکە لە مێشکتا پەنگی خواردووە.

It's very easy -- just go and do something else.

ئەوە زۆر ئاسانە -- بڕۆ و خەریکی شتێکی کە بە.

You know, switch topics, switch context,

بابەتەکان بگۆڕە، کارێکی تر بکە،

you'll forget the wrong answer

وەڵامە هەڵەکە لەبیر ئەکیت و

and that gives the right answer space to pop into the front of your mind.

ئەوەش شوێن ئەیات بە وەڵامە ڕاستەکە بۆ ئەوەی بێتە پێشەوەی مێشکت.

But on the slower timescale that interests me,

بەڵام بۆ ماوەیەکی پێچووی خاوتر ئەوە سەرنجم ڕائەکێشێت،

being stuck is a much more serious thing.

گیرخواردن شتێکی زۆر قورسترە.

You get turned down for funding.

بۆ پشتیوانی دارایی دەست ئەنێن بەڕووتەوە.

Your cell cultures won't grow, your rockets keep crashing.

خانەکانی چاندوتن گەشە ناکەن، موشەکەکانت بەردەوام تێکدەشکێن.

Nobody wants to publish you fantasy novel about a school for wizards.

کەس نایەوێت ڕۆمانە خەیاڵییەکەت لەسەر قوتابخانەی جادووگەرەکان بڵاوبکاتەوە.

Or maybe you just can't find the solution to the problem that you're working on.

یان لەوانەیە نەتوانیت وەڵامی ئەو پرسیارە بدۆزیتەوە کە کاری لەسەر ئەکەیت.

And being stuck like that means stasis, stress,

گیرخواردنیش بەو شێوەیە پێی دەوترێت پەنگ خواردن، فشاری دەروونی،

possibly even depression.

لەوانەیە بشگاتە توشبوون بە خەمۆکی.

But if you have another exciting, challenging project to work on,

بەڵام ئەگەر لە هەمان کاتدا خەریکی پرۆژەیەکی تری سەرنجڕاکێش بیت،

being stuck on one is just an opportunity to do something else.

گیرخوادرن بەدەست یەکێکیانەوە دەرفەتە بۆ ئەوەی خەریکی یەکێکی تریان بیت.

We could all get stuck sometimes, even Albert Einstein.

هەندێک جار هەموومان گیر بەدەست شتێکەوە دەخۆین تەنانەت ئەنشتاینیش.

Ten years after the original, miraculous year that I described,

دە ساڵ دوای بیردۆزە بنەڕەتییەکە، ساڵە پڕ موعجیزەکەی باسم کرد،

Einstein was putting together the pieces of his theory of general relativity,

ئەنشتاین توانی پارچەکانی بیردۆزەکەی لەسەر ڕێژەیی گشتی پێکەوە بنێت،

his greatest achievement.

گەورەترین دەسکەوتی. و

And he was exhausted.

تەواو ماندوو بووبوو.

And so he turned to an easier problem.

بۆیە پەنای بردە بەر بابەتێکی ئاسانتر.

He proposed the stimulated emission of radiation.

پێشنیاری دەردانی بزوێنراوی بەردەوامی تیشکی کرد.

Which, as you may know, is the S in laser.

کە وەک ئەزانن، لە لێزەردا نەزانراوی ئێسە.

So he's laying down the theoretical foundation for the laser beam,

کەواتە بناغەی بیردۆزی بۆ تیشکی لێزەر دانا، و

and then, while he's doing that,

لەو کاتەیا کە ئەوەی ئەکرد،

he moves back to general relativity, and he's refreshed.

گەڕایەوە سەر ڕێژەیی گشتی، و دووبارە بەسەریدا ڕۆشتەوە.

He sees what the theory implies --

بینی کە بیردۆزەکە چی دەگەیەنێت --

that the universe isn't static.

گەردوون شتێکی وەستاو نییە.

It's expanding.

لە فراوانبووندایە.

It's an idea so staggering,

بیرۆکەیەکی هێندە سەرنجڕاکێشە،

Einstein can't bring himself to believe it for years.

ئەنشتاین هەتا چەند ساڵێکیش ناوانێت وا لەخۆی بکات باوەڕی پێبێنێت.

Look, if you get stuck

سەیرکەن، ئەگەر گیرتان خوارد و

and you get the ball rolling on laser beams,

ئیشەکەی ترت خەریک بوون بوو بە تیشکی لێزەرەوە،

you're in pretty good shape.

کەواتە لە دۆخێکی باشدان.

(Laughter)

(پێکەنین)

So, that's the case for slow-motion multitasking.

کەواتە، فرە کاری لەسەرخۆ بەوەت دەگەیەنێت. و

And I'm not promising that it's going to turn you into Einstein.

بەڵێنی ئەوەشتان پێنایەم کە ئەو کارە ئێوەش بکاتە ئەنشتاین.

I'm not even promising it's going to turn you into Michael Crichton.

تەنانەت بەڵێنی ئەوەشتان پێنایەم کە بشتانکاتە مایکڵ کریکتۆن.

But it is a powerful way to organize our creative lives.

بەڵام ڕێگایەکی بەهێزە بۆ ڕێکخستنی ژیانە داهێنەرانەکانمان.

But there's a problem.

بەڵام کێشەیەک هەیە.

How do we stop all of these projects becoming completely overwhelming?

چۆن ڕێگە بگرین لەوەی ئەم هەموو پرۆژەیە بە تەواوەتی ژیانمان پەک بخات؟

How do we keep all these ideas straight in our minds?

چۆن هەموو ئەم بیرۆکانە بە ڕێکی لە مێشکماندا بهێڵینەوە؟

Well, here's a simple solution, a practical solution

چارەسەرێکی سادە هەیە، چارەسەرێکی کردەیی

from the great American choreographer, Twyla Tharp.

لە دەرهێنەری سەمایی ئەمریکی مەزن، تولیا تارپ.

Over the last few decades,

بەدرێژایی چەند دەیەی پێشوو،

she's blurred boundaries, mixed genres, won prizes,

سنورەکانی کاڵ کردەوە، جۆرەکانی تێکەڵکرد، و خەڵاتی بردەوە،

danced to the music of everybody, from Philip Glass to Billy Joel.

بۆ موزیکی هەمووان سەمای کرد، لە فیلیپ گلاسەوە بۆ بیلی جۆڵ.

She's written three books.

سێ کتێبی نوسیوە.

I mean, she's a slow-motion multitasker, of course she is.

بێگومان، فرە کارێکی لەسەرخۆیە.

She says, "You have to be all things.

دەڵێت، "پێویستە هەموو شتێک بیت.

Why exclude?

بۆچی شتێکی لێدەرکەم؟

You have to be everything."

پێویستە هەموو شتێک بیت."

And Tharp's method

شێوازەکەی تارپیش

for preventing all of these different projects from becoming overwhelming

بۆ ڕێگەگرتن لەوەی ئەم هەموو پرۆژە جیاجیایە لەدەست دەرچن بۆی

is a simple one.

چارەسەرێکی سادەیە.

She gives each project a big cardboard box,

قتوێکی داناوە بۆ هەر پرۆژەیەکیان،

writes the name of the project on the side of the box.

ناوی پرۆژەکەی لەسەر تەنیشتی قتووەکە نوسیوە. و

And into it, she tosses DVDs and books, magazine cuttings,

لەناو هەر یەکێکیشیانا، دیڤیدییەکان و کتێبەکان، و گۆڤارەکان، و

theater programs, physical objects,

پرۆگرامەکانی شانۆ، و ئامرازە بەرجەستەکانی تێکردووە،

really anything that's provided a source of creative inspiration.

هەر شتێک کە سەرچاوەیەکی داهێنانی ئیلهامبەخشانەی بۆ دابینکردبێت.

And she writes,

هەروەها نوسیویێتی،

"The box means I never have to worry about forgetting.

"قتووەکە واتای ئەوەیە قەت پێویست ناکات خەمی بیرچوونەوەم بێت.

One of the biggest fears for a creative person

یەکێک لە گەورەترین ترسەکان بۆ کەسێکی داهێنەر

is that some brilliant idea will get lost

ئەوەیە کە هەندێک بیرۆکەی نایاب لەناو بچن

because you didn't write it down and put it in a safe place.

چونکە نەتنوسیوەتەوە و لە شوێنێکی سەلامەتدا هەڵتنەگرتووە.

I don't worry about that.

من خەمی ئەوەم نییە.

Because I know where to find it.

چونکە ئەزانم لەکوێیا بیدۆزمەوە.

It's all in the box."

هەمووی لە قتووەکەیایە."

You can manage many ideas like this,

بەو شێوەیە ئەتوانیت چەندین بیرۆکەی خۆت بپارێزیت،

either in physical boxes or in their digital equivalents.

ئەگەر لە قتوێکدا بێت یان لەناو ئامێرێکی ئەلیکترۆنییا.

So, I would like to urge you

کەواتە، ئەمەوێت هانتان بەم

to embrace the art of slow-motion multitasking.

هونەری فرە کاری لەسەر خۆ بەرجەستە بکەن.

Not because you're in a hurry,

نەک لەبەر ئەوەی پەلەتان بێت،

but because you're in no hurry at all.

بەڵکو لەبەر ئەوەی هیچ پەلەتان نییە. و

And I want to give you one final example,

ئەشمەوێت دوایین نموونەتان پێبەم،

my favorite example.

گرنگترین نموونە بەلامەوە.

Charles Darwin.

چارلس داروین.

A man whose slow-burning multitasking is so staggering,

پیاوێک کە فرەکارییە لەسەرخۆکەی هێندە سەرنج ڕاکێشە،

I need a diagram to explain it all to you.

پێویستم بە دایاگرامێکە بۆ باسکردنی.

We know what Darwin was doing at different times,

دەزانین داروین لە کاتی جیاوازدا چی ئەکرد،

because the creativity researchers Howard Gruber and Sara Davis

چونکە توێژەرەوەکانی داهێنان هاوارد گروبەر و سارا دەیڤس

have analyzed his diaries and his notebooks.

ژیان نامەکانی و تێبینی ناو تیانووسەکانیان شیکردەوە.

So, when he left school, age of 18,

ئەوکاتەی وازی لە خوێندنگە هێنا، لە تەمەنی ١٨ ساڵیدا،

he was initially interested in two fields,

سەرەتا دوو بوار گرنگ بوون بەلایەوە،

zoology and geology.

ئاژەڵ زانی و زەوی زانی.

Pretty soon, he signed up to be the onboard naturalist on the "Beagle."

زۆری پێنەچوو، ناوی نوسی بۆسەر کەشتی گەڕان بە سرووشتی "بیگڵ"دا.

This is the ship that eventually took five years

ئەمە ئەو کەشتیەیە کە نزیکەی پێنج ساڵی پێچوو

to sail all the way around the southern oceans of the Earth,

بۆ ئەوەی هەموو زەریاکانی بەشی خوارەوەی زەوی بگەڕێت،

stopping at the Galápagos, passing through the Indian ocean.

لە دوورگەکانی گالاپاگۆس لایدا، بە زەریای هیندیشدا تێپەڕی.

While he was on the "Beagle," he began researching coral reefs.

ئەوکاتەی لەسەر کەشتی "بیگڵ" بوو، توێژینەوەی لەسەر مەرجانەکانی بنی دەریا کرد.

This is a great synergy between his two interests

ئەمە هاریکارییەکی گەورەیە لە نێوان دوو خولیاکەیدا

in zoology and geology,

ئاژەڵناسی و زەوی ناسی، و

and it starts to get him thinking about slow processes.

وایکرد دەست بکات بە بیرکردنەوە لە پرۆسە هێواشەکە.

But when he gets back from the voyage,

بەڵام کاتێک لە گەشتەکە دەگەڕێتەوە،

his interests start to expand even further: psychology, botany;

حەزەکانی وردە وردە فراوانتر ئەبێت: دەرون ناسی، و ڕووەک ناسیش؛

for the rest of his life,

بۆ ئەو ماوەی ئەیمێنێت لە ژیانیدا،

he's moving backwards and forwards between these different fields.

بەسەر ئەم بوارە جیاجیانەدا یەت و ئەچێت.

He never quite abandons any of them.

قەت بە تەواوەتی دەستبەرداری هیچ کامێکیان نەبووە.

In 1837, he begins work on two very interesting projects.

ساڵی ١٨٣٧، دەست ئەکات بە کارکردن لەسەر دوو پرۆژەی زۆر سەرنج ڕاکێش.

One of them: earthworms.

یەکێکیان: کرمی زەوی.

The other, a little notebook which he titles

ئەوەی تریان، تیانوسێکی بچووک کە ناوینابوو

"The transmutation of species."

"گۆڕانکاری بچووکی نێوان جۆرەکان."

Then, Darwin starts studying my field, economics.

ئینجا، داروین دەستی کرد بە خوێندنی بوارەکەی من، ئابوریناسی.

He reads a book by the economist Thomas Malthus.

کتێبێکی ئابوریناس تۆماس مالسەسی خوێندەوە.

And he has his eureka moment.

لەویا بوو ساتی دۆزینەوە گرنگەکەی بوو.

In a flash, he realizes how species could emerge and evolve slowly,

لەناکاو، درکی بەوە کرد چۆن دەکرێت جۆرە بونەوەرەکان بە هێواش سەرهەڵدەن و پەرەبسێنن

through this process of the survival of the fittest.

لەڕێگەی ئەم پرۆسەی ڕزگاربوونی گونجاوترینە.

It all comes to him, he writes it all down,

هەمووی بە ئیلهام بۆ هات، هەمووی نوسییەوە،

every single important element of the theory of evolution,

هەموو بەشێکی گرنگی بیردۆزی پەرەسەندنەکە،

in that notebook.

لەو تیانووسەدا.

But then, a new project.

بەڵام دواتر، پرۆژەیەکی نوێ دەستیپێکرد.

His son William is born.

ویلیامی کوڕی لەدایک بوو.

Well, there's a natural experiment right there,

ئەمە تاقیکردنەوەیەکی سرووشتییە لە بەردەمی خۆیدا،

you get to observe the development of a human infant.

ئەتوانیت چاوت لە پەرەسەندنی کۆرپەیەکی مرۆڤ بێت.

So immediately, Darwin starts making notes.

بۆیە یەکسەر، داروین دەستیکرد بە نووسینەوەی تێبینی.

Now, of course, he's still working on the theory of evolution

ئێستا بێگومان هێشتا کاری دەکرد لەسەر بیردۆزی پەرەسەندنەکەی و

and the development of the human infant.

پەرەسەندنی کۆرپەلەی مرۆڤ.

But during all of this,

بەڵام لە ماوەی هەموو ئەمەدا،

he realizes he doesn't really know enough about taxonomy.

درک بەوە دەکات کە هیچ شتێک نازانێت لەسەر پۆڵێنکردن.

So he starts studying that.

بۆیە دەست دەکات بە خوێندنەوە لەسەری. و

And in the end, he spends eight years becoming the world's leading expert

لە کۆتاییدا، هەشت ساڵ بەسەر دەبات لە بوون بە یەکەم پسپۆڕی جیهان

on barnacles.

لەسەر بوونەوەری بارناکڵ.

Then, "Natural Selection."

ئینجا، "هەڵبژاردنی سرووشتی"

A book that he's to continue working on for his entire life, he never finishes it.

کتێبەکەی بەردەوام دەبێت لە کارکردن لەسەری بەدرێژایی ژیانی، قەت تەواوی ناکات.

"Origin of Species" is finally published

"سەرچاوەی جۆرەکان" دواجار دەردەچێت

20 years after Darwin set out all the basic elements.

بیست ساڵ دوای ئەوەی داروین هەموو پێکهاتە بنەڕەتییەکانی دیاری ئەکات.

Then, the "Descent of Man," controversial book.

ئینجا، کتێبی پڕ مشتومڕی "سەرهەڵدانی مرۆڤ"

And then, the book about the development of the human infant.

ئینجا دواتر، کتێبێک دەربارەی پەرەسەندنی کۆرپەلەی مرۆڤ.

The one that was inspired when he could see his son, William,

ئەو کتێبەی سەرچاوەی ئیلهامەکەی بینینی ویلیامی کوڕی بوو،

crawling on the sitting room floor in front of him.

کاتێک لە ژووری دانیشتنەکە کاگۆڵکێی ئەکرد لەبەر دەمیدا.

When the book was published, William was 37 years old.

ئەوکاتەی کتێبەکە بڵاوکرایەوە ویلیام ٣٧ ساڵ بوو.

And all this time,

بەدرێژایی ئەم کاتەش،

Darwin's working on earthworms.

داروین کاری لەسەر کرمی زەوی ئەکرد.

He fills his billiard room with earthworms in pots, with glass covers.

ژووری بلیاردەکەی پڕکردبوو لە گۆزەی پڕ لە کرمی زەوی و داپۆشراو بە شووشە.

He shines lights on them, to see if they'll respond.

ڕووناکی لێئەیان بۆ ئەوەی کاردانەوەیان ببینێت.

He holds a hot poker next to them, to see if they move away.

ڕوەکی کنیفۆفیای دەخستە لایانەوە بزانێت دوور ئەکەونەوە.

He chews tobacco and --

تووتنی ئەجوو و --

(Blows)

(فووکردن)

He blows on the earthworms to see if they have a sense of smell.

فووی بەسەر کرمەکاندا دەکرد بۆ ئەوەی بزانێت هەستی بۆنکرندیان هەیە.

He even plays the bassoon at the earthworms.

تەنانەت زووڕناشی بۆ کرمەکان دەژەنی.

I like to think of this great man

حەز دەکەم بیر لەم پیاوە مەزنە بکەمەوە

when he's tired, he's stressed,

کاتێک ماندووە، کاتێک فشاری دەروونی خۆی هەیە،

he's anxious about the reception of his book "The Descent of Man."

کاتێک لە مەراقدایە لەسەر تێڕوانینی خەڵک بۆ کتێبەکەی بەناوی "ڕەچەڵەکی مرۆڤ"

You or I might log into Facebook or turn on the television.

ئەگەر من یان ئێوە بوونایە بچوینایە سەر فەیسبووک یان سەیری تەلەفزیۆنمان بکردایە

Darwin would go into the billiard room to relax

داروین دەچووە ژووری بلیاردەکەی بۆ ئەوەی پشوو بات

by studying the earthworms intensely.

ئەویش بە توێژینەوەی چڕ لەسەر کرمەکان.

And that's why it's appropriate that one of his last great works

لەبەر ئەوەش شتێکی گونجاوە کە یەکێک لە دوواین مەزنترین کارەکانی

is the "Formation of Vegetable Mould Through The Action of Worms."

"درووستبوونی قاڵبی سەوزەکانە لەڕێگەی کاری کرمەکانەوە."

(Laughter)

(پێکەنین)

He worked upon that book for 44 years.

ماوەی ٤٤ ساڵ کاری لەسەر ئەو کتێبە کردووە.

We don't live in the 19th century anymore.

ئێمە چیتر لە سەدەی نۆزدەدا ناژین.

I don't think any of us could sit

پێموانییە کەس لە ئێمە

on our creative or scientific projects for 44 years.

ماوەی ٤٤ ساڵ لەسەر پرۆژە داهێنەرانەکە یان زانستییەکانمان دانیشین.

But we do have something to learn from the great slow-motion multitaskers.

بەڵام دەتوانین زۆر شت لەم کەسانەوە فێربین کە فرەکاری لەسەر خۆ بوون.

From Einstein and Darwin to Michael Crichton and Twyla Tharp.

لە ئەنشتاین و داروینەوە بۆ مایکل کریکتۆن و تولیا تارپ.

The modern world seems to present us with a choice.

پێدەچێت جیهانی نوێ هەڵبژاردنێک بخاتە دەستمانەوە.

If we're not going to fast-twitch from browser window to browser window,

ئەگەر بە خێرایی لە یەکێک لەو شتانەی بۆی ئەگەڕێین نەچینە سەر دانەیەکی تر،

we have to live like a hermit,

پێویستە وەک گۆشەگیرێک بژیت،

focus on one thing to the exclusion of everything else.

تیشک بخەینە سەر یەک شت و هەموو شتەکانی تر فەرامۆش بکەین.

I think that's a false dilemma.

پێموابێت ئەوە بیرکردنەوەیەکی هەڵەیە.

We can make multitasking work for us,

دەکرێت وا بکەین فرەکاری سەرکەوتوو بێت بۆمان،

unleashing our natural creativity.

داهێنەری سرووشتیمان دەر بکەین.

We just need to slow it down.

تەنیا پێویستە هێواشی بکەینەوە.

So ...

کەواتە....

Make a list of your projects.

پرۆژەکانتان بکەن بە لیست.

Put down your phone.

تەلەفوونەکانتان دانێن.

Pick up a couple of cardboard boxes.

چەند قتووێک بێنن. و

And get to work.

دەستکەن بە کارکردن.

Thank you very much.

زۆر سوپاس بۆ ئێوە.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)