How cancer cells communicate — and how we can slow them down | Hasini Jayatilaka

Translator: Razaw Bor Reviewer: Daban Q Jaff

Cancer.

شێرپەنجە.

It's a devastating disease that takes an enormous emotional toll.

نەخۆشیەکی وێرانکەرە، زیان بە دەروون دەگەیەنێت.

Not only on the patient, but the patient's loved ones, as well.

نەک تەنها نەخۆش، بەڵکو خۆشەویستانی نەخۆشەکەش ئازار دەدات.

It is a battle that the human race has been fighting for centuries.

دوژمنێکە بۆ ماوەی چەندین سەدەیە ڕەگەزی مڕۆڤایەتی لە دژی جەنگاوە.

And while we've made some advancements,

لەگەڵ ئەو بەرەو پێش چوونەی ئێمە بەدەستمان هیناوە،

we still haven't beaten it.

بەڵام تاکو ئێستا بەسەریدا زاڵ نەبووین.

Two out of five people in the US will develop cancer in their lifetime.

لە ئەمریکا لە ھەر پێنج کەس دوویان بە توشی شێرپەنجە دەبن.

Of those, 90 percent will succumb to the disease due to metastases.

٩٠ % ئەم نەخۆشانە، بەھۆی تەشەنە کردنی نەخۆشیەکەیانەوە خۆیان بە دەستەوە دەدەن

Metastasis is a spread of cancer from a primary site to a distal site,

تەشەنەکردن بڵاوبوونەوەی نەخۆشی شێرپەنجەیە بەھۆی سووڕی خوێن یان سیستەمی لیمفاوی،

through the circulatory or the lymphatic system.

لە شوێنە سەرەکییەکە بۆ بەشێکی تری لەش.

For instance, a female patient with breast cancer

بۆ نموونە، ئافرەتێکی تووشبوو بە شێرپەنجەی مەمک

doesn't succumb to the disease simply because she has a mass on her breast.

بەھۆی نەخۆشیەکەیەوە بە ئاسانی خۆی بە دەستەوە نادات ئەگەر تەنھا لە مەمکیدا بێت.

She succumbs to the disease because it spreads

بەڵام خۆی بە دەستەوە دەدات کاتێک نەخۆشییەکە

to the lungs, liver, lymph nodes, brain, bone,

بە سییەکان، جگەر، گرێی لیمفاویی، مێشک، و ئێسک دا بڵاودەبێتەوە،

where it becomes unresectable or untreatable.

لەو کاتەدا نە کۆنترۆل دەکرێت و نە چارەسەری بۆ دەکرێت.

Metastasis is a complicated process.

تەشەنە کردنی نەخۆشی پرۆسەیەکی ئاڵۆزە.

One that I've studied for several years now.

چەند ساڵێکە لێکۆڵینەوە لەسەر ئەم بابەتە دەکەین.

And something that my team and I discovered recently

و من و تیمەکەم شتێکمان دۆزییەوە ئەویش ئەوە بوو

was that cancer cells are able to communicate with each other

خانەکانەکانی شێرپەنجە توانای ئەوەیان هەیە بە یەکتری بگەن

and coordinate their movement,

و ڕێکخستنی جووڵەیان

based on how closely packed they are in the tumor microenvironment.

بەندە بە ئەو گورزەیەی لەو شوێنە بچوکەی گرێکەوە دروست دەکەن.

They communicate with each other through two signaling molecules

لە ڕێگەی ئاماژەی دوو گەردیلەوە بە یەکتری دەگەن

called Interleukin-6 and Interleukin-8.

ئەم دوو گەردیلەیە ناو دەبڕین بە ئینترلیوکینی ٦ و ٨.

Now, like anything else in nature,

وەک ھەر شتێکیتر لە سروشت،

when things get a little too tight, the signal is enhanced,

کاتێک شتەکان توند بە یەکەوە لکێنران، ئاماژەیە بۆ باشی و توندوتۆڵیەکەی،

causing the cancer cells to move away faster from the primary site

دەبێتە هۆی ئەوەی خانەکانی شێرپەنجە بە خێرایی لە شوێنی خۆیان جووڵە بکەن

and spread to a new site.

و لە شوێنێکتر بڵاو بێتەوە.

So, if we block this signal, using a drug cocktail that we developed,

ئەگەر ئێمە بە بەکارهێنانی دەرمانە گیراوەکەی دروستمان کرد، ئاماژەکە نەهڵین،

we can stop the communication between cancer cells

دەتوانین پەیوەندی لە نێوان خانەکانی شێرپەنجە بپچرێنین

and slow down the spread of cancer.

بڵاو بوونەوەی شێرپەنجەش بەرەو نەمان دەچێت.

Let me pause here for a second

ڕێگەم پێ بدەن بۆ چرکەیەک لێرە بوەستم

and take you back to when this all began for me in 2010,

باسی ئەو کاتە بکەم کاتێک هەموو ئەو شتانەی لە ساڵی ٢٠١٠ دەستم پێ کردن،

when I was just a sophomore in college.

کاتێک خوێندکاری دووەم ساڵی کۆلێژ بووم

I had just started working in Dr Danny Wirtz's lab

لە تاقیگەی دکتۆر دانی وایرتز

at Johns Hopkins University.

لە زانکۆی جۆنز ھۆپکینس دەستم بە کار کردن کرد.

And I'll be honest: I was a young, naive, Sri Lankan girl,

و لەگەڵتان ڕاستگۆ بم، کچێکی گەنجی، ساویلکەی، سری لانکی بوو،

(Laughter)

(پێکەنین)

who had no previous research experience.

هیچ زانیاریم سەبارەت بە توێژینەوە نەبوو.

And I was tasked to look at how cancer cells move

ئەرکی من ئەوە بوو تێبینی جوڵەی خانەکانی شێرپەنجە

in a 3D collagen I matrix

لە ناو قاڵبە سێ ڕەهەندی

that recapsulated, in a dish,

لە تاقیگە دا بکەم،

the conditions that cancer cells are exposed to in our bodies.

بەو مەرجەی خانەکانی شێرپەنجە ناو جەستەمان پیشان بدرێن.

This was new and exciting for me,

بۆ من کارێکی نوێ و سەرسورهێنەر بوو،

because previous work had been done on 2D, flat, plastic dishes

چونکە کاری پێشترم لە ناو قاپێکی پلاستیکی دوو ڕەهەندی ئەنجام دا بوو،

that really weren't representative

نواندنی خانەکانی شێرپەنجەی ناو جەستەمان

of what the cancer cells are exposed to in our bodies.

بە ڕوونی دەرنەدەخست.

Because, let's face it,

دەبێ ئەم ڕاستیە قبوڵ بکەین،

the cancer cells in our bodies aren't stuck onto plastic dishes.

خانەکانی شێرپەنجەی جەستەمان لە ناو قاپی پلاستیکی گیر نابن.

It was during this time that I attended a seminar

ئەو کاتەی لە زانکۆی پریستن بەشداریم لە سیمینارێک دا کرد

conducted by Dr Bonnie Bassler from Princeton University,

لە لایەن دکتۆر بۆنی بەیسلەر پێشکەشکرا،

where she talked about how bacteria cells communicate with each other,

ئەوەی خستەڕوو کە چۆن خانەکانی بەکتریا لەسەر بنەمای،

based on their population density, and perform a specific action.

چڕی زۆری ژمارەیان و ئەنجامدانی جوڵەی تایبەتییان بەیەک دەگەن.

It was at this moment that a light bulb went off in my head, and I thought,

ئەمە ئەو کاتە بوو کە گرێییە لە سەرم دروست ببوو، بیرم کردەوە،

"Wow, I see this in my cancer cells every day,

واو، هەموو ڕۆژێک خانەکانی شێرپەنجەی مێشکمم دەبینم"،

when it comes to their movement."

چۆن دەست بە جوڵەی خۆیان دەکەن."

The idea for my project was thus born.

بەم شێوەیە بیرۆکەی پڕۆژەکەم دەست پێ کرد.

I hypothesized that cancer cells are able to communicate with each other

وامدانا خانەکانی شێرپەنجە توانای بەیەک گەیشتنیان هەیە

and coordinate their movement,

و ڕێکخستنی جووڵەیان،

based on how closely packed they are in the tumor microenvironment.

بەندە بە بەو گورزەیەی لەو شوێنە بچووکەی گرێکەوە دروستی دەکەن.

I became obsessed with pursuing this hypothesis.

لەگەڵ ئەم گریمانەیە دوودڵ بووم.

And fortunately, I work for someone

و خۆشبەختانە، کارم بۆ کەسێک دەکرد

who is open to running with my crazy ideas.

هاندەرم بوو کار لەسەر بیرۆکە شێتانەکەم بکەم.

So, I threw myself into this project.

بۆیە، خۆم بۆ ئەم پڕۆژەیە ئامادە کرد.

However, I couldn't do it by myself.

هەرچەندە، بەتەنها نەمدەتوانی ئەم کارە بکەم.

I needed help.

پێویستیم بە یارمەتی بوو.

I definitely needed help.

بەڕاستی پێویستیم بە یارمەتی بوو.

So we recruited undergraduate students, graduate students,

بۆیە ئێمە فێرخوازانی کۆلێژ، خوێندنی باڵا،

postdoctoral fellows and professors

پۆست دکتۆرا و پرۆفیسۆرەکان

from different institutions and multiple disciplines

لە دامەزراوە جیاوازەکان و لە پسپۆری هەمەچەشن

to come together and work on this idea

ڕازیمان کردن یارمەتیمان بدەن و لەگەڵماندا کار بۆ ئەم بیرۆکەیە بکەن

that I conceived as a sophomore in college.

بۆ ئەم گریمانەی وەک فێرخوازی دووەم ساڵی کۆلێژ لام گەڵاڵە ببوو.

After years of conducting experiments together

پاش چەندین ساڵ لە ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی زانستی بەیەکەوە

and merging different ideas and perspectives,

و تێکەڵ هەڵکیشکردنی بیرۆکە جیاواز و بەرچاوەکان،

we discovered a new signaling pathway

ڕێگەیەکی نوێ بۆ ئاماژەکانمان دۆزییەوە

that controls how cancer cells communicate with each other and move,

تیایدا کۆنترۆڵی پەیوەندی خانەکانی شێرپەنجە بە یەکتری دەکات و جووڵەیان،

based on their cell density.

بەندە بە چارەنووسی خانەکە خۆی.

Some of you might have heard this,

هەندێک لە ئێوە لەوانەیە گوێبیستی ئەمە بووبن،

because most of social media knows it as the Hasini effect.

چونکە لە زۆربەی تۆرە کۆمەڵایەتییەکان بە کاریگەریەکانی حەسینی ناوی دەرکردووە.

(Laughter)

(پێکەنین)

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

And we weren't done yet.

هێشتا کارمان تەواو نەببوو.

We then decided that we wanted to block this signaling pathway

پاشان بڕیارماندا کە دەمانەوێت ئەم ئاماژانە ڕابگرین

and see if we could slow down the spread of cancer.

و ئەگەر بمانتوانیبا ڕێگە لە بڵاو بوونەوەی شێرپەنجە بگرین.

Which we did, in preclinical animal models.

وەک ئەوەی کارەی بۆ ئاژەڵان پێش دەرکەوتنی نەخۆشییەکەیان کردمان.

We came up with a drug cocktail consisting of tocilizumab,

گیراوەی دەرمانێکمان دۆزییەوە کە پێک دێت لە تۆسیلیزوماب،

which is currently used to treat rheumatoid arthritis,

پێشتر بۆ چارەسەری نەخۆشی هەوکردنی جومگەکان (ڕۆمانتیزم) بەکار هاتووە،

and reparixin, which is currently in clinical trials against breast cancer.

هەروەها ڕێپەڕێکسین دژی شێرپەنجەی مەمک بەکار هاتووە.

And interestingly, what we found was that this cocktail of drugs

ئەوەی گیراوەیە دەرمانەی کە دۆزیمانەوە

really had no effect on tumor growth,

هیچ کاریگەری لەسەر گەشەی گرێکان نەبوو،

but directly targeted metastases.

ڕاستەوخۆ دەچوو بۆ خانەکان.

This was a significant finding,

ئەمەش دۆزەرەوەیەکی گرنگ بوو،

because currently, there aren't any FDA-approved therapeutics

چونکە ئێستا، هیچ دەرمانێک لە لایەن دەزگای خۆڕاک و دەرمانی ئەمریکی

that directly target the spread of cancer.

بە ئامانجی ڕێگە گرتن بێت لە بڵاوبوونەوەی شێرپەنجە نییە.

In fact, the spread of cancer, metastasis,

لە ڕاستییدا، بڵاوبوونەوە یاخود، تەشەنەکردنی شێرپەنجە،

is thought of as a byproduct of tumor growth.

بەرهەمی لاوەکی گەشەی گڕێکانە.

Where the idea is, if we can stop the tumor from growing,

گریمان، ئەگەر بتوانین گرێکان لە گەشەکردن بوەستێنین،

we can stop the tumor from spreading.

ئەو کاتە دەتوانین ڕێگە لە بڵاوبوونەوەشیان بگرین.

However, most of us know that this is not true.

زۆربەمان دەزانین ئەمە لە ڕاسییەوە دوورە.

We, on the other hand, came up with the drug cocktail

لە لایەکی ترەوە، ئەم دەرمانە گیراوەکەی دۆزیمانەوە

that targets metastasis not by targeting tumor growth,

ئامانجی ڕاگرتنی تەشەنەکردنە نەک ڕێگەگرتن لە گەشەی گڕێکە،

but by targeting the complex mechanisms that govern it,

بەڵام لە ئامانجی ئامێری ئەو میکانیزمەی کە کۆنتڕۆڵیان دەکات،

through the targeting of the Hasini effect.

بەڕێگەی ئامانجی کاریگەرییەکانی حەسینی.

(Laughter)

(پێکەنین)

This work was recently published in "Nature Communications,"

ئەم کارە لە گۆڤاری زانستی "نەیچەر کەمیونیکێشنس" بڵاوبویەوە،

and my team and I received an overwhelming response from around the world.

من و تیمەکەم کاردانەوەیەکی یەکجار زۆر لە سەرانسەری جیهان پێمان گەیشت.

Nobody on my team could have predicted this sort of response.

هیچ کەسێک لە تیمەکەم پێشبینی ئەم جۆرە لە کاردانەوەی نەکردبوو.

We seem to have struck a nerve.

پێمان وابوو ڕووبەرووی کاردانەوەیەکی بیزارکەر بین.

Looking back, I am extremely grateful for the positive response that I received,

من سوپاسگوزارم بەم وەڵامە ئەرێنییەی،

not only from academia, but also patients,

نەک تەنها وەک ئەکادیمیایەک، بەڵکو وەک نەخۆشێکیش پێمگەیشت،

and people around the world affected by this terrible disease.

و ئەم نەخۆشییە ترسناکە کاریگەری لەسەر خەڵک لە سەرانسەری جیهان هەبوو.

As I reflect on this success I've encountered with the Hasini effect,

کاتێک بیر لەم سەرکەوتنەی بەهۆی پرۆژەی کاریگەرییەکانی حەسینی دەکەمەوە،

I keep coming back to the people that I was fortunate enough to work with.

بەهۆی ئەو کەسانەی خۆشبەخت بووم کارم لەگەڵ کردن.

The undergraduate students

فێرخوارە کانی کۆلێژ

who demonstrated superhuman powers through their hard work and dedication.

بە گڕوتینێکی زۆر و پابەندبوونیان بە کارەکەوە خۆیان نیشانداوە.

The graduate students and the postdoctoral fellows,

فێرخوازانی خوێندنی باڵا و پۆست دکتۆراش

my fellow Avengers, who taught me new techniques

ئەوانەی تەکنینکی نۆییان فێرکردم

and always made sure I stayed on track.

و دڵنیایان بۆ مانەوەم لەسەر ئەم ڕێچکەیە پێ بەخشیم .

The professors, my Yodas and my Obi-Wan Kenobis,

پڕۆفیسۆرەکان، یۆداس و و ئۆبی-وان کینۆبیس،

who brought their expertise into making this work into what it is today.

شارەزای خۆیان لە بەدیهێنانی ئەم کارەی کە ئەمڕۆ بەردەستە بەکارهێنا.

The support staff, the friends and family,

ستافی پاڵپشتی، هاوڕێکانم و خێزانەکەم،

people who lifted our spirits,

ئەو کەسانەی ورەیان بەرز کردینەوە،

and never let us give up on our ambitious endeavors.

وایان لێ کردین هەرگیز واز لە هەوڵ و تێکەشانمان نەهێنین.

The best kind of sidekicks we could have asked for.

باشترین جۆری هاوڕێییە کە توانیبێتمان بە دوایدا بگەڕێین.

It took a village to help me study metastasis.

هەوڵیکی زۆر بۆ لێکولینەوە لە بواری تەشەنەکردن پێویستە.

And believe me, without my village, I wouldn't be here.

باوەرم پێ بکەن، بەبێ هەوڵدانم، من لێرە خۆم نەدەدیتەوە.

Today, our team has grown,

ئێستا تیمەکەمان بەڕەو پێش چووە،

and we are using the Hasini effect to develop combination therapies

و بیرۆکەکانی پرۆژەکەم بۆ بەرەو پێش بردنی چارەسەرە تێکەڵەکان بەکار دەهێنین

that will effectively target tumor growth and metastases.

ئامانجمان ڕێگە لە گەشەی گریکان و تەشەنەکردنیان بگرن.

We are engineering new anticancer therapeutics,

ئێمە هەوڵی دۆزینەوەی چارەسەرێکی نۆی دژی شێرپەنجە دەدەین،

to limit toxicity and to reduce drug resistance.

بۆ ئەوەی ژەهراویەتی سنوردار بکات و بەرگری دەرمان کەم بکەینەوە.

And we are developing groundbreaking systems

و سیستەمەکانی داهێنان بەرەو پێش دەبەین

that will help for the development of better human clinical trials.

یارمەتی لە بەرەو پێش بردنی تاقیکردنەوەکانی مرۆڤایەتى دەدەین.

It blows my mind to think that all this,

ئەمەش وام لێ دەکات بیرم لای هەموو ئەمانە بێت،

the incredible work that I'm pursuing --

پیشەیەکی باوەر پێنەکڕاو بە دوای دا دەگەڕێم--

and the fact that I'm standing here, talking to you today --

هۆکاری ئەوەی من ئەمڕۆ لێرەم، و قسەتان بۆ دەکەم

all came from this tiny idea

بەهۆی ئەم بیرۆکە بچووکەوەیەوە

that I had when I was sitting at the back of a seminar

لەو کاتەی لە سیمینارەکەدا لە دواوە دانیشتبووم بۆم هات

when I was just 20 years old.

کاتێک تەمەن بیست ساڵان بوو.

I recognize that right now, I am on this incredible journey

ئێستا بۆم دەردەکەوێت، من لەسەر ئەم ڕیچکەیەم

that allows me to pursue work that I am extremely passionate about,

کە ڕێگەم پێدەدات بە شوێن ئەو کارەدا کە شێتانە حەزم لێیەتی بگەڕێم،

and something that feeds my curiosity on a daily basis.

و هەموو ڕۆژێک شتێک دەخەمە نێو فەرهەنگی زانیاریەکانم.

But I have to say, my favorite part of all of this --

پێویستە بڵێم، کارە دڵخوازەکەی من لە نێو هەموو ئەم کارانە--

other than, of course, being here, talking to you, today --

بوونم لێرە و قسە کردنە بۆ ئێوە--

is the fact that I get to work with a diverse group of people,

من کار لەگەڵ کۆمەڵە کەسانێکی هەمەچەشن کار دەکەم،

who make my work stronger, better and just so much more fun.

کارەکەم بەهێزتر، باشتر و خۆشتر دەکەن.

And because of this, I have to say

هەر لەبەر ئەمەش، پێویستە بڵێم

that collaboration is my favorite superhuman power.

هاوکاری توانای دڵخوازی منە.

And what I love about this power is that it's not unique to me.

ئەوەی وایلێکردم کە ئەم توانایەم خۆشبوێت ئەوەیە بۆ من شاز نییە.

It's within all of us.

ئەمە لە نێو ناخی هەمووماندایە.

My work shows that even cancer cells

کارەکەم ئەوە دەردەخات خانەکانی شێرپەنجەش

use collaboration to invade our bodies and spread their wrath.

پشت بە هاریکاری بۆ داگیر کردنی جەستەمان و بڵاوبوونەوەیان دەبەستن.

For us humans, it is a superpower that has produced incredible discoveries

بۆ ئێمە، ئەمە توانایەکی لە ڕادەبەدەرە ئەم دۆزەرەوە بێ هاوتایەمان

in the medical and scientific field.

لە بواری پزیشکی و زانستیدا بەرهەم هێناوە.

And it is the superpower that we can all turn to

و ئەو تونا بێ هاوتایە وامان لێ دەکات پەنا ببەینە بەر

to inspire us to create something bigger than ourselves,

دروستکردنی شتێک کە لە خۆمان گەورەتر بێت،

that will help make the world a better place.

یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی جیهان ببێتە شوێنێکی باشتر.

Collaboration is the superpower that I turn to, to help me fight cancer.

هاریکاری توانایەکی بێ هاوتایە، یارمەتیم دەدات بەڕەنگاری شێرپەنجە ببمەوە.

And I am confident that with the right collaborations,

و باوڕم وایە بە هاریکاریەکی ڕاستگۆیانە،

we will beat this terrible disease.

ئێمە ڕووبەرووی ئەم نەخۆشییە ترسناکە دەبینەوە.

Thank you.

سوپاس

(Applause)

(چەثڵەڕێزان)