Do 9 out of 10 dentists really recommend that toothpaste? | Am I Normal? with Mona Chalabi

Transcriber:

When it comes to toothpaste commercials,

Translator: treska zrar Reviewer: Daban Q. Jaff

کاتێک باسی ڕیکڵامی دەرمانی ددان دەکەین،

you've probably heard claims like,

لەوانەیە ئەمەت گوێ لێبوو بێت،

nine out of 10 dentists recommend "Brighter, Whiter."

٩ لە ١٠ی پزیشکی ددانەکان دەڵێن “دروشاوەتر، سپیتر.”

Or maybe it's four out of five or 80 percent.

یان ٤ لە ٥ی باشترە یان سەدا ٨٠.

But either way, these companies expect you to see a wall of white coats,

بە هەر ڕێگاییەک، ئەم کۆمپانیانە چاوەڕێی بینینی دیوارێکی سپی دەکەن،

trust their authority and think no further.

متمانەیان پێبکە و بیر لە هیچیکە مەکەوە.

Now that approach is basically BS, and you probably know it's BS,

ئێستا ئەمە نزیکە لە بێ مانایی، لەوانەیە تۆش بزانیت بێ ماناییە،

but the question is: How can you trust your BS radar?

بەڵام پرسیارەکە ئەمەیە چۆن دەتوانیت متمانە بە خۆت بکەیت؟

[Am I Normal? with Mona Chalabi]

[من ئاساییم؟ لەگەڵ مونا چەلەبی)

Well, when I'm faced with suspicious statistics,

باشە، کاتێک ڕووبەڕووی ئامارەکان بوومەوە،

I tend to ask myself three questions.

سێ پرسیارم لە خۆم کرد.

First, what were people actually asked?

یەکەم, بەڕاستی خەڵکی چییان لێ داواکراوە؟

Sometimes the question that is put to survey respondents

هەندێکجار ئەم پرسیارە بۆ لێکۆڵینەوە جێدەهێڵرێت

is wildly different than the one that ends up on posters and billboards.

بە تەواوتی جیاوازە لەگەڵ پۆستەر و تەختەی ئاگاداری.

For instance, in 2007, one toothpaste ad in the UK

بۆ نمونە, لە (٢٠٠٧) ڕیکڵامێکی دەرمانی ددان لە بەریتانیا

claimed that more than 80 percent of dentists recommended their products.

بانگەشەی ئەوەی کرد کە سەدا ٨٠ لە پزیشکان بەرهەمی ئەوانیان لا باشترە.

What that sounds like

ئەمە مانای ئەوەیە

is that a majority of dentists prefer their product over all others,

زۆربەی پزیشکان بەرهەمی ئەوانیان پێ باشترە لە ئەوانەی کە،

that those dentists were asked if this was the best product.

واتە ئەم پزیشکانە پرسیاریان لێ کراوە گەر ئەمە باشترین بەرهەم بێت.

But when the Advertising Standards Authority looked into it,

بەڵام کاتێک دەسەڵاتی ڕیکڵام لەم بابەتەی کۆڵییەوە،

they discovered that the dentists were asked to recommend several toothpastes,

ئەوەیان دۆزییەوە کە پزیشکان وتوویانە کە چەند دەرمانی ددانێک باشە،

not one single choice.

نەک تەنها یەک هەڵبژاردە.

In fact, another brand was found to be almost as popular.

لەڕاستیدا, مارکەیەکی کە ناوبانگی زۆر بوو.

To no one's surprise, the ad was deemed misleading.

کەس پێیەوە سەرسام نەبوو، کە زانیان ڕیکڵامەکە ناڕاستە.

Now, the second question to ask is: What aren’t you telling me?

ئێستا, دووەم پرسیار دەبێت بکرێت: بۆچی نە من ناڵێیت؟

In the 1970s, a sugarless gum company claimed that four out five dentists

لە (١٩٧٠) کۆمپانیاییەکی بنێشتی بی شەکر دەیانوت کە ٤ لە ٥ی پزیشکان

recommended their product.

بەرهەمی ئەوانیان پێ باشە.

Now, their slogan was pretty upfront

ئێستا، دروشمی ئەوان زۆر ڕاست بوو

about the fact that these dentists were only recommending the product

دەربارەی ئەوەی ئەم پزیشکانە تەنها ئەو بەرهەمانەیان پێ باش بوو

to people who already chewed gum,

بۆ خەڵک کە بنێشتەکەیان دەخوارد،

but they weren't so forthcoming about the fifth dentist.

بەڵام زۆر ڕاست نەبوون لەگەڵ پزیشکی پێنجەم.

Decades later, the manufacturer made fun of it in a new ad campaign

دوای دە ساڵ, دروستکەرەکە لە ڕیکڵامێکدا گاڵتەی پێکرد

where they blamed the fifth dentist's different thinking

کە لۆمەی بیرکردنەوەی پزیشکی پێنجەمیان کرد

on a freak accident, like a sudden squirrel bite.

بە ڕووداوێکی سەیر، وەکو گازێکی سمۆرەی لە ناکاو.

Now, since I'm all about the deviations in the data,

ئێستا، من زۆر گرنگی بە لادان دەدەم لە ئاماردا،

I decided to look into this a little bit further.

بڕیارم دا زیاتر لەم بارە بکۆڵمەوە.

In fact, it's not that the fifth dentist recommended chewing sugary gum.

لەڕاستیدا، دەربارەی ئەوە نەبوو پزیشکی پێنجەم بنێشتەکەی پێ باش نەبوو.

What they don't say is that most of them recommended

ئەوەی نایڵێن ئەوەیە هەموویان باسی ئەوەیان کردبوو

that their patients don't chew gum at all.

کە نەخۆشەکانیان هەر بنێشت ناخۆن.

The last thing to ask is: What was the survey context?

دواهەمین شت بۆ پرسین ئەوەیە: پێوانی بوارەکە چیبوو؟

Because there's a really big difference

چونکە جیاوازییەکی گەورە هەیە لە نێوان

between saying "nine out of 10 dentists agree,"

وتنی “٩ لە ١٠ی پزیشکان هاوڕان“،

and "nine out of these 10 dentists agree."

و وتنی “٩ بەدەر لەو ١٠ پزیشکانە هاوڕان“.

Size matters and so does methodology.

قەبارە گرنگە بەڵام بە هەمان شێوە ڕەوشت ناسیش.

According to the American Dental Association,

بە گوێرەی یەکێتی پزیشکانی ددانی ئەمریکا،

there are about 200,000 registered dentists in the US.

نزیکەی دوو سەد هەزار پزیشکی ددان هەن لە ئەمریکا.

I’m not going to bore you with the maths here,

لێرە من بە بیرکاری بێزارت ناکەم،

but to get a statistically significant sample of 200,000 people,

بەڵام بۆ وەرگرتنی نمونەیەک لە دوو سەد هەزار کەس،

you need about 400.

پێویستت بە چوار سەدە.

So if you're reading in the fine print that only 50 dentists were surveyed,

کەوایە گەر بە تەواوی ئەمە بکەیت ئەوا تەنها ٥٠ کەسیان ڕێگەپێدانیان هەیە،

you know that's not statistically significant.

دەزانیت کە ئەمە ئامارێکی بە بایەخ نییە.

It's just a marketing ploy.

تەنها فێڵێکی بازاڕ کردنە.

So the next time you see one of these ads,

کەوایە گەر جارێکی تر ڕیکڵامێکت بینیەوە،

ask yourself:

لە خۆت بپرسە:

What were people actually asked?

بەڕاستی خەڵک داوای چییان لێکرا؟

What's gone unsaid?

چی نەوترا؟

And what was the survey context?

وە پێوانی بوارەکە چیبوو؟

Hopefully, with those three questions and a little bit of skepticism,

بەو هیوایەی، لەگەڵ ئەم سێ پرسیارە و کەمێک لە فەلسەفەی دوودڵی،

you will be able to understand when the data is legit

دەتوانیت تێبگەیت کە زانیارییەکە ڕاستە

and when it's irrelevant.

و کاتێک ناڕاستە.

Nine out of 10 Monas agree.

٩ لە ١٠ی موناکان هاوڕان.

[*No such survey took place]

[پێویست بە هیچ بوارێک ناکا]