The secret messages of Viking runestones - Jesse Byock

Reviewer: My Den

In the 8th century CE, Vikings surged across the misty seas.

Vào thế kỷ thứ 8, người Viking đã tràn khắp các miền biển đầy sương mù.

They came from Scandinavia in Northern Europe

Họ đến từ Scandinavia ở Bắc Âu

but would travel far and wide.

nhưng hành trình của họ thì xa xôi và rộng lợn.

Some plundered and settled in the British Isles and France;

Một số người an cư lập nghiệp sau khi chiếm được đất ở Anh và Pháp;

others braved Artic exploration

số khác bản lĩnh thám hiểm Bắc cực

or forged clever new trade routes to the Middle East.

hoặc vạch ra nhiều lộ trình trao đổi hàng hóa đến Trung Đông.

With their steely navigational skills, advanced long-ships and fearsome tactics,

Với tài xác định phương hướng, tàu chiến tiên tiến và chiến thuật đáng nể,

the Vikings sustained their seafaring for over three hundred years.

người Viking đã sinh tồn bằng đường biển suốt hơn 300 năm.

But for all their might, they left few monuments.

Dẫu có uy lực đến thế, họ để lại rất ít hiện vật.

Instead, fragments of stone, bark, and bone

Thay vào đó, các mảnh vỡ từ đá, vỏ cây và xương

provide the keys to their culture.

là chìa khóa dẫn đến văn hóa của họ.

Found in graves, bogs, and sites of ancient settlements,

Được tìm thấy ở những ngôi mộ, đầm lầy và những vị trí an cư của họ,

many of these objects are inscribed

nhiều mảnh vỡ đó đã được khắc

with messages in Old Norse written in runic letters.

những thông điệp tiếng Bắc Âu Cổ bằng các chữ rune.

But the Vikings also scratched runes into household goods,

Nhưng người Viking cũng khắc chữ rune vào các vật dụng gia đình,

jewellery, weapons, and even shoes.

trang sức, vũ khí và kể cả những đôi hài.

Deciphering these messages is no easy task.

Giải mã những thông điệp này không hề đơn giản.

Runes are short, straight, and diagonal lines

Chữ rune gồm các nét ngắn, thẳng và xiên

that make up an alphabet called the “futhark.”

tạo thành bảng chữ cái "futhark".

All classes of people spoke and wrote this language, in many different dialects.

Mọi tầng lớp xã hội đều nói và viết ngôn ngữ này, theo nhiều tiếng địa phương.

There was no standard spelling, they wrote the individual runic letters

Không hề có cách phát âm chuẩn, vì họ viết các kí tự rune

by pronouncing the sounds of their regional accents.

ứng với cách phát âm những từ đó trong tiếng địa phương của họ.

Some of these inscriptions also bore the influence of other cultures

Một số câu khắc cũng mang hơi thở của các nền văn hóa

the Vikings interacted with—

mà người Viking đã tương tác —

the runic inscription “love conquers all,” for example,

ví dụ, câu khắc “tình yêu chiến thắng tất cả“,

is originally a Latin phrase from the poet Virgil.

ban đầu là một câu nói Latin từ nhà thơ Virgil.

Many, like the enigmatic Rok runestone, were carved in verse,

Tương tự trên phiến đá Rok bí ẩn, nhiều câu khắc mang thể thơ ca,

highlighting the tradition of Old Norse poetry.

nhấn mạnh truyền thống thi ca Bắc Âu Cổ.

So even though modern runologists can read runes,

Do đó, mặc dù các nhà nghiên cứu chữ rune có thể đọc chúng,

their meaning isn’t always obvious.

nhưng không phải lúc nào cũng giải mã được ý nghĩa.

Still, in spite of the remaining mysteries,

Mặc dù còn nhiều uẩn khúc,

many inscriptions memorializing the dead

nhiều câu khắc tưởng nhớ người đã khuất

and recording local histories have been deciphered—

và về lịch sử địa phương đã được giải mã—

along with some containing magical incantations.

cùng với một số mang các thần chú ma thuật.

The Ramsund runes in Sweden are carved on a rocky outcrop beside a bridge

Các phiến đá Ramsund ở Thụy Điển khắc ở phần đá trồi lên cạnh một cây cầu.

for travelers passing over swampy ground.

dành cho người du khách vượt qua vùng sình lầy.

This causeway was commissioned by a prominent local woman named Sigríðr.

Lối đi này được đặt làm bởi người phụ nữ địa phương nổi tiếng Sigríðr.

She proclaimed both her importance and her family’s power

Cô đã khẳng định tầm quan trọng của mình và quyền lực gia đình

by carving their names in stone,

với việc khắc tên họ vào các phiến đá,

and even associated herself and her family with mythical heroism

và còn liên hệ chính cô và gia đình cô với các huyền thoại anh hùng

by carving illustrations of Sigurd the dragon slayer.

qua việc khắc các hình tượng của dũng sĩ diệt rồng Sigurd.

In the town of Jelling in Denmark,

Tại thị trấn Jelling ở Đan Mạch,

two standing stones from the 10th century

hai phiến đá trụ vững từ thế kỷ thứ 10

memorialize different generations of a royal family.

đã tưởng niệm nhiều thế hệ của một vương triều.

The first was erected by King Gorm the Old in memory of his Queen Thyrvi,

Phiến đá đầu được Vua Gorm lỗi lạc dựng để tưởng nhớ Nữ hoàng Thyrvi của ông,

and the second by their son, Harald Bluetooth, after Gorm’s death.

và phiến đá thứ hai được Harald Bluetooth, con trai ông dựng sau khi vua cha qua đời.

The stones announce the power of this Viking Age dynasty,

Hai phiến đá đã tuyên bố uy lực vương triều này trong Thời đại Viking,

and they are among the earliest historical documents of Denmark.

và cũng là một trong số các tài liệu lịch sử sớm nhất về Đan Mạch.

They indicate that Denmark was the earliest major Viking Age kingdom,

Hai phiến đá cho thấy Đan Mạch là vương quốc Viking vững mạnh đầu tiên,

by telling that Harald controlled southern Norway,

khi thuật lại việc Harald làm chủ miền nam Na Uy,

and that he converted to Christianity.

và việc ông cải đạo sang Cơ Đốc giáo.

Today, Harald Bluetooth’s initials make up the Bluetooth logo.

Ngày nay, logo Bluetooth được lấy từ tên viết tẳt của Harald Bluetooth.

The 10th century warrior poet Egil was a well-known carver of runes.

Chiến sĩ kiêm thi sĩ Egil ở thế kỷ thứ 10 là một nhà điêu khắc chữ rune nổi tiếng.

According to poetic accounts, he once carved runes on a horn filled with poison,

Theo nhiều bản thi ca, có lần ông đã khắc trên chiếc sừng chứa thuốc độc,

causing the horn to shatter.

làm cho chiếc sừng vỡ vụn.

In another story,

Ở mẩu chuyện khác,

Egil saves a young girl’s life by placing a piece of whale bone

Egil đã cứu mạng một cô gái trẻ bằng việc đặt mảnh xương cá voi

carved with healing runes under her pillow.

được khắc thần chú hồi sức dưới gối của cô.

Norse poetry tells of runic spells, cast to ensure calm seas,

Thơ ca Bắc Âu kể về các thần chú chữ rune giúp ra khơi sóng yên gió lặng,

sinh nở thuận lợi và thắng trận huy hoàng.

safe childbirth and triumphant battles.

But the exact nature of these spells isn’t fully understood—

Thế nhưng bản chất của các câu thần chú vẫn chưa được hiểu rõ—

many of the inscriptions on swords, axes, and spears are indecipherable.

nhiều câu khắc trên gươm, rìu và giáo không thể giải mã được.

Other objects, like the Lindholm amulet,

Một số vật khác, như bùa Lindholm,

have inscriptions that could be incantations, riddles,

mang các câu khắc mà có khả năng là bùa chú, câu đố,

or religious messages.

hay các thông điệp linh thiêng.

While it’s difficult to pinpoint the end of the Viking era,

Tuy là khó tìm điểm kết thúc của thời đại Viking,

by 1100 CE their sea-borne expansion had mostly come to an end.

nhưng tới năm 1100, mọi cuộc chinh chiến đường biển của họ dường như kết thúc.

However, people continued to speak versions of Old Norse

Thế nhưng người ta vẫn giao tiếp bằng nhiều biến thể của tiếng Bắc Âu Cổ

throughout Scandinavia;

khắp Scandinavia;

and runes remained in use in rural areas into the 19th century.

và chữ rune vẫn được sử dụng ở nhiều vùng quê cho đến thế kỷ 19.

Today, many runestones remain standing at their original sites.

Ngày nay, nhiều phiến đá khắc chữ rune còn trụ vững ở vị trí như xưa.

The inscription on the Danish Glavendrup stone

Câu khắc trên phiến đá Glavendrup ở Đan Mạch

has fearsomely declared for a thousand years:

đã hùng hồn tuyên bố suốt nghìn năm qua:

“A warlock be he who damages this stone or drags it in memory of another!”

“Kẻ phá hoại hay dời tảng đá để tưởng niệm kẻ khác sẽ bị người đời ruồng bỏ!”