What "Orwellian" really means - Noah Tavlin

"Orwellian" thực sự mang ý nghĩa gì? - Noah Tavlin

Translator: Ba Dương

If you've watched the news or followed politics

Nếu thường xuyên đọc tin tức hay theo dõi chính trị

chances are you've heard the term Orwellian

bạn chắc hẳn đã bắt gặp thuật ngữ "Orwellian"

thrown around in one context or another.

xuất hiện tràn lan trong các nội dung.

But have you ever stopped to think about what it really means,

Nhưng đã bao giờ bạn thắc mắc rốt cuộc "Orwellian" có nghĩa gì

or why it's used so often?

hay tại sao nó được sử dụng nhiều như thế hay chưa?

The term was named after British author Eric Blair

Thuật ngữ này được đặt theo tên tác gia người Anh Eric Blair

known by his pen name George Orwell.

được biết tới với bút danh George Orwell.

Because his most famous work, the novel "1984,"

Vì tác phẩm nổi tiếng nhất của ông - tiểu thuyết "1984"

depicts an oppressive society under a totalitarian government,

miêu tả một xã hội bị áp bức dưới chính quyền độc tài toàn trị

"Orwellian" is often used simply to mean authoritarian.

nên "Orwellian" được sử dụng để hàm ý sự độc tài chuyên chế.

But using the term in this way

Nhưng sử dụng thuật ngữ theo cách này

not only fails to fully convey Orwell's message,

không chỉ diễn đạt không trọn ý của Orwell

it actually risks doing precisely what he tried to warn against.

mà không khéo còn làm sai lệch điều ông muốn gửi gắm.

Orwell was indeed opposed to all forms of tyranny,

Orwell thực chất luôn chống lại mọi hình thức độc tài,

spending much of his life fighting against anti-democratic forces

dành hầu hết cuộc đời mình để chống lại các thế lực phi dân chủ

of both the left-wing and the right.

ở cả cánh tả và cánh hữu

But he was also deeply concerned with how such ideologies proliferate.

đồng thời quan tâm sâu sắc đến cách thức sinh sôi của các hệ tư tưởng đó.

And one of his most profound insights

Và một trong những hiểu biết sâu sắc nhất của ông

was the importance that language plays in shaping our thoughts and opinions.

là về tầm quan trọng của ngôn ngữ trong việc định hình tư duy và quan điểm của chúng ta.

The government of "1984"'s Oceania controls its people's actions and speech

Chính phủ Oceania trong "1984" kiểm soát hành động và ngôn luận của người dân

in some ways that are obvious.

bằng những phương cách rất rõ ràng.

Their every move and word is watched and heard,

Mọi cử chỉ và phát ngôn của họ đều bị theo dõi,

and the threat of what happens to those who step out of line

và mối đe dọa dành cho những kẻ dám bước ra ngoài khuôn khổ

is always looming overhead.

luôn như thòng lọng treo trên cổ.

Other forms of control are not so obvious.

Nhưng một số hình thức kiểm soát khác lại không hẳn rõ ràng.

The population is inundated with a constant barrage of propaganda

Người dân bị nhấn chìm dưới sự tấn công liên tục của bộ sưu tập

made up of historical facts and statistics manufactured in the Ministry of Truth.

các sự kiện và số liệu lịch sử được sáng tác và tuyên truyền bởi Bộ Sự thật.

The Ministry of Peace is the military.

Bộ Hoà Bình chính là lực lượng quân sự.

Labor camps are called "Joycamps."

Trại Lao động được gọi là "Trại Vui vẻ".

Political prisoners are detained and tortured in the Ministry of Love.

Tù nhân chính trị bị giam cầm và tra tấn trong Bộ Tình yêu.

This deliberate irony is an example of doublespeak,

Sự mỉa mai cố ý này là một ví dụ của lối nói "doublespeak"

when words are used not to convey meaning but to undermine it,

khi ngôn ngữ không được dùng để truyền tải ý nghĩa đích thực của nó mà bị bóp méo

corrupting the very ideas they refer to.

khiến thay đổi sắc thái và ngữ nghĩa câu văn để lừa bịp người khác.

The regime's control of language goes even further,

Để kiểm soát ngôn luận, chế độ này thậm chí còn

eliminating words from the English language

xoá bỏ những từ ngữ bắt nguồn từ tiếng Anh

to create the official dialect of Newspeak,

để hình thành nên ngôn ngữ chính thức "Newspeak" -

a crudely limited collection of acronyms and simple concrete nouns

bộ sưu tập cực kì ít ỏi các từ viết tắt và những danh từ vô cùng đơn giản,

lacking any words complex enough to encourage nuanced or critical thought.

thiếu đi những từ ngữ phức tạp để khuyến khích tư duy sắc bén và phản biện.

This has an effect on the psyche Orwell calls, "Doublethink,"

Điều này tác động lên tâm lí mà Orwell gọi là "doublethink",

a hypnotic state of cognitive dissonance

một trạng thái thôi miên của xung đột nhận thức

in which one is compelled to disregard their own perception

khi một người bị buộc phải lờ đi nhận thức của chính mình

in place of the officially dictated version of events,

và tuân theo một phương cách phát ngôn được ban hành chính thức,

leaving the individual completely dependent

khiến mỗi cá nhân phụ thuộc hoàn toàn vào

on the State's definition of reality itself.

mọi định nghĩa của Nhà nước về hiện thực.

The result is a world

Kết quả là nó sinh ra một thế giới mà

in which even the privacy of one's own thought process is violated,

ngay cả quyền suy nghĩ riêng tư của cá nhân cũng bị xâm phạm

where one may be found guilty of thoughtcrime by talking in their sleep,

khi một người có thể bị gán "tội nhận thức" khi nói trong lúc ngủ,

and keeping a diary or having a love affair

còn viết nhật kí hoặc yêu một ai đó

equals a subversive act of rebellion.

là đồng nghĩa với phản động.

This might sound like something that can only happen in totalitarian regimes,

Tưởng đâu việc này chỉ có thể xảy ra ở chế độ chuyên quyền,

but Orwell was warning us about the potential for this occurring

nhưng Oewell cho chúng ta biết rằng nó có thể xảy ra

even in democratic societies.

ngay cả trong xã hội dân chủ.

And this is why "authoritarian" alone does not "Orwellian" make.

Và đây là lí do "độc tài chuyên chế" không "Orwellian" diễn ra.

In his essay, "Politics and the English Language,"

Trong bài luận "Chính trị và Ngôn ngữ Anh" của mình,

he described techniques like using pretentious words to project authority,

ông miêu tả về nghệ thuật sử dụng ngôn từ bóng bẩy để thao túng quyền lực

or making atrocities sound acceptable by burying them in euphemisms

hay khiến những tội ác trở nên dễ chấp nhận hơn bằng việc dùng uyển ngữ

and convoluted sentence structures.

và những cấu trúc câu phức tạp.

But even more mundane abuses of language can affect the way we think about things.

Ngay cả lạm dụng ngôn ngữ đời thường cũng có thể ảnh hưởng đến cách ta suy nghĩ.

The words you see and hear in everyday advertising

Những từ bạn tiếp xúc hằng ngày trong các quảng cáo

have been crafted to appeal to you and affect your behavior,

đã được "chế biến" để thu hút và tác động lên hành vi của bạn,

as have the soundbites and talking points of political campaigns

tương tự những khẩu hiệu và luận điểm trong các chiến dịch chính trị

which rarely present the most nuanced perspective on the issues.

rất hiếm khi thể hiện đầy đủ các khía cạnh sâu xa của vấn đề.

And the way that we use ready-made phrases and responses gleaned from media reports

Và cách ta dùng những khẩu ngữ có sẵn và câu trả lời lượm lặt từ các trang tin

or copied from the Internet

hay copy từ internet

makes it easy to get away with not thinking too deeply

dễ dàng hạn chế ta khỏi tư duy sâu sắc

or questioning your assumptions.

hoặc tự nghi ngờ chính những kết luận của mình.

So the next time you hear someone use the word Orwellian,

Vì thế lần sau nếu bạn nghe ai đó dùng từ "Orwellian",

pay close attention.

hãy chú ý.

If they're talking about the deceptive and manipulative use of language,

Nếu họ nói về việc sử dụng ngôn ngữ một cách lừa bịp và thao túng,

they're on the right track.

họ đang đi đúng hướng.

If they're talking about mass surveillance and intrusive government,

Nếu họ nói về giám sát hàng loạt và chính phủ áp đặt,

they're describing something authoritarian but not necessarily Orwellian.

họ đang miêu tả về sự chuyên quyền nhưng đó không hẳn là Orwellian.

And if they use it as an all-purpose word for any ideas they dislike,

Và nếu họ sử dụng từ này cho những ý kiến họ không thích

it's possible their statements are more Orwellian

thì có thể chính phát ngôn của họ còn "Orwellian" hơn cả

than whatever it is they're criticizing.

bất cứ thứ gì họ đang chỉ trích.

Words have the power to shape thought.

Từ ngữ có khả năng hình thành tư tưởng.

Language is the currency of politics,

Ngôn ngữ là tiền tệ của chính trị,

forming the basis of society from the most common, everyday interactions

định hình nên xã hội từ những điều căn bản nhất, những trao đổi thường ngày

to the highest ideals.

cho đến những lí tưởng cao vời nhất.

Orwell urged us to protect our language

Orwell kêu gọi chúng ta bảo vệ ngôn ngữ của chính mình

because ultimately our ability to think and communicate clearly

vì cho đến cùng, khả năng suy nghĩ và giao tiếp một cách rõ ràng

is what stands between us and a world where war is peace

là thứ ngăn cách chúng ta với một thế giới mà ở đó chiến tranh là hoà bình

and freedom is slavery.

còn tự do chính là nô lệ.