What "Orwellian" really means - Noah Tavlin

Tłumaczenie: Sławomira Kaliska Korekta: Rysia Wand

If you've watched the news or followed politics

Oglądając wiadomości lub śledząc politykę,

chances are you've heard the term Orwellian

można napotkać pojęcie "orwellowski"

thrown around in one context or another.

w tym czy innym kontekście.

But have you ever stopped to think about what it really means,

Czy zastanowiło cię, co tak naprawdę znaczy

or why it's used so often?

albo czemu występuje tak często?

The term was named after British author Eric Blair

Termin wywodzi się od nazwiska brytyjskiego pisarza Erica Blaira,

known by his pen name George Orwell.

znanego pod pseudonimem George Orwell.

Because his most famous work, the novel "1984,"

Ze względu na to, że jego słynna powieść "Rok 1984"

depicts an oppressive society under a totalitarian government,

opisuje ucisk społeczny pod rządami reżimu totalitarnego,

"Orwellian" is often used simply to mean authoritarian.

określenie "orwellowski" jest często używane jako synonim słowa "autorytarny".

But using the term in this way

Jednak stosowanie pojęcia w ten sposób

not only fails to fully convey Orwell's message,

nie tylko nie oddaje w pełni przesłania Orwella,

it actually risks doing precisely what he tried to warn against.

ale niesie również ryzyko tego, przed czym chciał on nas ostrzec.

Orwell was indeed opposed to all forms of tyranny,

Orwell istotnie sprzeciwiał się wszelkim formom tyranii,

spending much of his life fighting against anti-democratic forces

spędziwszy większość życia na walce z ruchami antydemokratycznymi,

of both the left-wing and the right.

zarówno tymi lewicowymi, jak i prawicowymi.

But he was also deeply concerned with how such ideologies proliferate.

Ale niepokoił się również tym, jak te ideologie rosną w siłę.

And one of his most profound insights

W szczególności zwrócił uwagę na rolę języka

was the importance that language plays in shaping our thoughts and opinions.

w kształtowaniu naszych myśli i opinii.

The government of "1984"'s Oceania controls its people's actions and speech

W "Roku 1984" rząd Oceanii kontroluje działania i wypowiedzi obywateli

in some ways that are obvious.

na pewne oczywiste sposoby.

Their every move and word is watched and heard,

Każdy ich krok jest obserwowany, każde słowo podsłuchiwane,

and the threat of what happens to those who step out of line

a groźba tego, co czeka za wykroczenie,

is always looming overhead.

nigdy nie słabnie.

Other forms of control are not so obvious.

Inne formy kontroli nie są już takie oczywiste.

The population is inundated with a constant barrage of propaganda

Obywatele są bombardowani nieustanną propagandą,

made up of historical facts and statistics manufactured in the Ministry of Truth.

składającą się z faktów i statystyk, fabrykowanych przez Ministerstwo Prawdy.

The Ministry of Peace is the military.

Ministerstwo Pokoju to w rzeczywistości armia.

Labor camps are called "Joycamps."

Obozy pracy nazywane są "miłobozami".

Political prisoners are detained and tortured in the Ministry of Love.

Więźniowie polityczni są przetrzymywani i torturowani w Ministerstwie Miłości.

This deliberate irony is an example of doublespeak,

Ta zamierzona ironia jest przykładem dwójmowy,

when words are used not to convey meaning but to undermine it,

której słowa nie służą do przekazywania prawdziwego sensu, ale do jego podważania,

corrupting the very ideas they refer to.

zniekształcając pojęcia, do których się odnoszą.

The regime's control of language goes even further,

Kontrola języka przez reżim sięga jeszcze dalej,

eliminating words from the English language

usuwając kolejne słowa,

to create the official dialect of Newspeak,

by stworzyć oficjalny dialekt zwany nowomową,

a crudely limited collection of acronyms and simple concrete nouns

będący prymitywnym zbiorem akronimów i prostych surowych rzeczowników,

lacking any words complex enough to encourage nuanced or critical thought.

pozbawionych skomplikowanych słów, które umożliwiłyby krytyczne myślenie.

This has an effect on the psyche Orwell calls, "Doublethink,"

Ten wpływ na psychikę Orwell nazywa "dwójmyśleniem".

a hypnotic state of cognitive dissonance

Jest to hipnotyczny stan dysonansu poznawczego,

in which one is compelled to disregard their own perception

w którym człowiek musi odrzucić własne postrzeganie

in place of the officially dictated version of events,

i zastąpić je oficjalnie podyktowaną wersją wydarzeń,

leaving the individual completely dependent

co całkowicie uzależnia jednostkę

on the State's definition of reality itself.

od definicji rzeczywistości podyktowanej przez państwo.

The result is a world

W ten sposób powstał świat,

in which even the privacy of one's own thought process is violated,

w którym łamana jest nawet prywatność procesu myślowego,

where one may be found guilty of thoughtcrime by talking in their sleep,

gdzie można być uznanym za winnego myślozbrodni za mówienie przez sen,

and keeping a diary or having a love affair

a prowadzenie dziennika lub romans

equals a subversive act of rebellion.

stanowią wywrotowy akt rebelii.

This might sound like something that can only happen in totalitarian regimes,

To brzmi jak coś, co ma miejsce jedynie w reżimie totalitarnym,

but Orwell was warning us about the potential for this occurring

ale Orwell ostrzegał nas, że to może się wydarzyć

even in democratic societies.

nawet w demokratycznych społeczeństwach.

And this is why "authoritarian" alone does not "Orwellian" make.

Dlatego "autorytarny" nie równa się "orwellowski".

In his essay, "Politics and the English Language,"

W swoim eseju "Polityka i język angielski"

he described techniques like using pretentious words to project authority,

opisał takie techniki,

jak używanie pretensjonalnego słownictwa do kreowania autorytetu

or making atrocities sound acceptable by burying them in euphemisms

lub łagodzenie okrucieństw przez ukrycie ich za eufemizmami

and convoluted sentence structures.

oraz zawiłymi konstrukcjami zdań.

But even more mundane abuses of language can affect the way we think about things.

Ale i bardziej prozaiczne wykorzystanie języka

może wpływać na sposób myślenia.

The words you see and hear in everyday advertising

Słowa, codziennie pokazywane i wygłaszane w reklamach,

have been crafted to appeal to you and affect your behavior,

dobrano tak, by zainteresować konsumenta i wpłynąć na jego zachowania

as have the soundbites and talking points of political campaigns

W podobny sposób działają slogany i narracje kampanii politycznych,

which rarely present the most nuanced perspective on the issues.

które rzadko przedstawiają najbardziej wyważone spojrzenie na daną kwestię.

And the way that we use ready-made phrases and responses gleaned from media reports

A sposób, w jaki korzystamy ze sztucznych wyrażeń

zaczerpniętych z mediów lub skopiowanych z internetu

or copied from the Internet

makes it easy to get away with not thinking too deeply

sprawia, że łatwo je powtarzać

or questioning your assumptions.

bez pogłębionej refleksji i podważania własnych osądów.

So the next time you hear someone use the word Orwellian,

Następnym razem, gdy usłyszysz przymiotnik "orwellowski",

pay close attention.

zastanów się.

If they're talking about the deceptive and manipulative use of language,

Jeśli mowa jest o zwodniczym i manipulatywnym użyciu języka,

they're on the right track.

to jest to właściwy trop.

If they're talking about mass surveillance and intrusive government,

Jeśli mowa o masowej kontroli i nadmiernej władzy,

they're describing something authoritarian but not necessarily Orwellian.

to jest to opis czegoś autorytarnego, ale niekoniecznie orwellowskiego.

And if they use it as an all-purpose word for any ideas they dislike,

A jeśli pojęcie stosowane jest wobec każdej pogardzanej idei

it's possible their statements are more Orwellian

to możliwe, że takie wypowiedzi są bardziej orwellowskie

than whatever it is they're criticizing.

niż to, co krytykują.

Słowa posiadają moc kształtowania myśli.

Words have the power to shape thought.

Language is the currency of politics,

Język jest walutą polityki,

forming the basis of society from the most common, everyday interactions

stanowiącą podstawę społeczeństwa

od najzwyklejszych, codziennych interakcji

to the highest ideals.

po najwyższe ideały.

Orwell urged us to protect our language

Orwell wzywał nas do ochrony języka,

because ultimately our ability to think and communicate clearly

bo ostatecznie to zdolność myślenia i komunikacji

is what stands between us and a world where war is peace

oddziela nas od świata,

w którym wojna to pokój,

and freedom is slavery.

a wolność to niewola.