The murder of ancient Alexandria's greatest scholar - Soraya Field Fiorio

Reviewer: Thu Ha Tran

In the city of Alexandria in 415 CE,

Tại thành phố Alexandria, vào năm 415 sau Công nguyên,

the bishop and the governor were in a fight.

vị linh mục và ngài thống đốc xảy ra tranh cãi với nhau.

It started with a disagreement over the behavior of a militia of monks,

Nó bắt đầu từ sự bất đồng về hành vi của một lực lượng thầy tu,

and ended with an accusation of witchcraft

và kết thúc với lời buộc tội sử dụng ma thuật

leveled against one of the most powerful figures in the city.

đối với một trong những nhân vật quyền lực nhất thành phố.

Hypatia of Alexandria was a prominent mathematician, philosopher,

Hypatia của xứ Alexandria lỗi lạc trong lĩnh vực toán học, triết học,

and advisor to the city’s leaders.

và là nhà cố vấn cho lãnh đạo thành phố.

In the centuries since she lived,

Những thế kỉ sau khi bà sống,

the details of her life have been the subject of much dispute

chi tiết về cuộc đời bà đã là chủ đề bàn tán

and have taken on an almost mythical status.

và còn trở thành thần thoại.

But while none of Hypatia’s own writings survive,

Nhưng khi không một bút tích nào của Hypatia còn sót lại,

her contemporaries’ and students’ accounts of her work and life

những đồng nghiệp và học sinh ảnh hưởng bởi công việc và cuộc sống bà

paint a picture of the qualities that made her renowned as a scholar,

đã vẽ nên một bức tranh về các phẩm chất khiến bà trở thành một học giả nổi tiếng,

beloved as a teacher, and ultimately led to her downfall.

một cô giáo được yêu mến, và cuối cùng là cái chết của bà.

Hypatia was born around 355 in Alexandria,

Hypatia được sinh ra vào khoảng năm 355 ở Alexandria,

then part of the Egyptian province of the Eastern Roman Empire,

lúc đó là một tỉnh của Ai Cập thuộc Đế quốc Đông La Mã,

and an intellectual center.

và là một trung tâm tri thức.

Her father Theon was an accomplished Greek mathematician and astronomer;

Bố của bà, Theon, là một nhà toán học và thiên văn học tài năng người Hy Lạp;

her mother is unknown.

mẹ của bà thì không rõ.

Hypatia was likely an only child, and Theon educated her himself.

Có vẻ Hypatia là con một và Theon đã tự nuôi dạy bà.

By adulthood, she had surpassed her father in both mathematics and philosophy,

Khi lớn, bà đã giỏi hơn bố mình trong cả lĩnh vực toán và triết học,

becoming the city’s foremost scholar and taking over his position

trở thành học giả đứng đầu thành phố và thế chỗ bố mình

at the head of the Platonic school, similar to a modern university.

là hiệu trưởng Học viện Plato, gần giống một trường đại học hiện đại.

She refined scientific instruments, wrote math textbooks,

Bà đã cải tiến các dụng cụ khoa học, viết sách toán,

and developed a more efficient method of long division.

và phát triển một cách hiệu quả hơn để chia đa thức.

But perhaps her most significant contributions to intellectual life

Nhưng có lẽ đóng góp lớn nhất của bà cho đời sống tri thức ở Alexandria

in Alexandria came through her teaching.

là qua việc giảng dạy.

The philosophy Hypatia taught drew from the legacy of Plato and Aristotle,

Triết học của Hypatia dạy được lấy từ di sản của Plato và Aristotle,

as well as the mystical philosopher Plotinus and the mathematician Pythagoras.

cũng như triết gia thần học Plotinus và nhà toán học Pythagoras.

The convergence of these influences merged to form a school called Neoplatonism.

Sự hội tụ của những ảnh hưởng này kết hợp thành trường tên là Neoplatonism.

For the Neoplatonists, mathematics had a spiritual aspect,

Với người theo Neoplato, toán học tồn tại khía cạnh tinh thần,

divided among the four branches of arithmetic, geometry, astronomy and music.

chia ra giữa bốn nhánh đại số, hình học, thiên văn và âm nhạc.

These subjects were not studied merely for the sake of curiosity

Những môn này được nghiên cứu không chỉ đơn thuần vì sự tò mò

or practical utility, but because they authenticated the belief

hay tiện lợi thực tế, nhưng vì chúng xác thực niềm tin

that numbers were the sacred language of the universe.

rằng con số là ngôn ngữ thiêng liêng của vũ trụ.

In the repeated patterns of algebraic formulas and geometric shapes,

Trong những hình mẫu được lặp lại của công thức đại số và hình học,

the orbits of the planets, and the harmonious intervals of musical tones,

quỹ đạo của các hành tinh, và các khoảng cách hài hòa trong âm nhạc,

the Neoplatonists saw a rational cosmic force at work.

những người theo Neoplato nhìn thấy một lực vũ trụ đang vận hành.

Students delved into this ordered mathematical world

Các nghiên cứu sinh chìm đắm vào thế giới toán học có trật tự này

to achieve higher unity with this force, known as “the One.”

để đạt đến sự hài hòa cao hơn với thế lực này, được biết là “Thần Lực.”

While Hypatia was considered pagan—

Hypatia được xem là người ngoại giáo--

a term for traditional Roman belief before Christianity—

một từ để chỉ tín ngưỡng cổ truyền La Mã trước Công giáo--

she worshipped no particular deity or deities,

bà không tôn thờ bất kì thần thánh nào,

and her ideas could be applied alongside multiple religious viewpoints.

và suy nghĩ của bà có thể áp dụng cho nhiều quan điểm tôn giáo khác nhau.

Jewish and Christian as well as pagan students

Nghiên cứu sinh Hồi giáo, Công giáo cũng như ngoại giáo

travelled from the farthest reaches of the empire to study with her.

đi từ khắp mọi nẻo của đế quốc để nghiên cứu với bà.

The nonpartisan environment Hypatia fostered,

Môi trường không phân biệt tôn giáo mà Hypatia nuôi dưỡng,

where all students could feel comfortable,

mà tất cả nghiên cứu sinh đều cảm thấy thoải mái,

was especially remarkable given the religious and political turmoil

điều thực sự kinh ngạc vì sự hỗn độn tôn giáo và chính trị

that was fracturing the city of Alexandria at the time.

đang làm rạn nứt thành phố Alexandria thời bấy giờ.

Christianity had recently become the Empire’s state religion.

Công giáo vừa trở thành tôn giáo của Đế chế.

The local archbishop Cyril had steadily gained political power,

Tổng giám mục thành phố Cyril dần dần gây dựng quyền lực chính trị,

commanding zealous militias of Christian monks to destroy pagan temples

chỉ huy một lực lượng thầy tu Công giáo sốt sắng phá hủy đền thờ ngoại giáo

và quấy rối cộng đồng Hồi giáo.

and harass the Jewish population.

In doing so, he encroached on the secular authority of the Roman governor Orestes,

Với việc làm đó, ông đã xâm phạm quyền hành cũ của thống đốc La Mã Orestes,

himself a moderate Christian, leading to a bitter public feud between the two men.

là một con chiên ngoan đạo, dẫn đến thù hận công khai giữa hai người.

Vì bà được xem là một nhân vật uyên bác và không thiên vị,

Because she was seen as a wise and impartial figure,

governor Orestes consulted Hypatia,

thống đốc Orestes nhờ Hypatia tư vấn,

bà khuyên ông hành động công bằng và kiềm chế.

who advised him to act with fairness and restraint.

But when a group of Cyril’s monks incited a riot,

Nhưng khi một nhóm thầy tu của Cyril kích động một vụ bạo động,

badly injuring Orestes in the process, he had their leader tortured to death.

làm Orestes bị thương nặng, và tra tấn ông tới chết.

Cyril and his followers blamed Hypatia,

Cyril và những kẻ đồng lõa đổ tội cho Hypatia,

accusing her of witchcraft to turn Orestes against Christianity.

buộc tội bà sử dụng ma thuật khiến Orestes quay lưng lại với Công giáo.

In March 415, as Hypatia was traveling through the city,

Vào tháng ba năm 415, khi Hypatia đang đi quanh thành phố,

the bishop’s militia of monks dragged her from her carriage

lực lượng thầy tu của tổng giám mục kéo bà ra khỏi xe

and brutally murdered and dismembered her.

và dã man sát hại và chặt lìa chân tay bà.

Hypatia’s death was a turning point in the politics of Alexandria.

Cái chết của Hypatia là bước ngoặt chính trị ở Alexandria.

In the wake of her murder,

Sau cái chết của bà,

other philosophers in the Greek and Roman tradition fled,

những triết gia Hy Lạp và La Mã bỏ trốn,

and the city’s role as a center of learning declined.

và vai trò là một trung tâm học tập của thành phố suy giảm.

In a very real way,

Theo một cách rất thật,

the spirit of inquisition, openness, and fairness she fostered

tinh thần của sự tìm tòi, rộng mở và công bằng bà nuôi dưỡng

died with her.

đã chết cùng bà.