The murder of ancient Alexandria's greatest scholar - Soraya Field Fiorio

Tłumaczenie: Julia Szczepańska Korekta: Agnieszka Fijałkowska

In the city of Alexandria in 415 CE,

W 415 roku naszej ery w Aleksandrii

the bishop and the governor were in a fight.

biskup i gubernator byli skłóceni.

It started with a disagreement over the behavior of a militia of monks,

Zaczęło się od sporu o zachowanie straży mnichów,

and ended with an accusation of witchcraft

a skończyło na oskarżeniu o czary

leveled against one of the most powerful figures in the city.

wysuniętym przeciwko jednej z najpotężniejszych osób w mieście.

Hypatia of Alexandria was a prominent mathematician, philosopher,

Hypatia z Aleksandrii była wybitną matematyczką, filozofką

and advisor to the city’s leaders.

i doradczynią władz miasta.

In the centuries since she lived,

Przez stulecia po jej śmierci

the details of her life have been the subject of much dispute

szczegóły jej życia były przedmiotem dyskusji

and have taken on an almost mythical status.

i niemal obrosły w mit.

But while none of Hypatia’s own writings survive,

Wprawdzie żadne osobiste zapiski Hypatii nie przetrwały,

her contemporaries’ and students’ accounts of her work and life

ale zachowane relacje jej uczniów dokumentujące jej pracę i życie

paint a picture of the qualities that made her renowned as a scholar,

ukazują cechy, które uczyniły ją renomowaną uczoną,

beloved as a teacher, and ultimately led to her downfall.

lubianą nauczycielką, ale też doprowadziły do jej upadku.

Hypatia was born around 355 in Alexandria,

Hypatia urodziła się około 335 roku w Aleksandrii,

then part of the Egyptian province of the Eastern Roman Empire,

ówczesnej egipskiej prowincji Cesarstwa Wschodniorzymskiego

and an intellectual center.

i intelektualnym centrum.

Her father Theon was an accomplished Greek mathematician and astronomer;

Jej ojciec, Teon, był znamienitym greckim matematykiem i astronomem,

her mother is unknown.

jej matka pozostaje nieznana.

Hypatia was likely an only child, and Theon educated her himself.

Prawdopodobnie była jedynaczką, a Teon sam ją nauczał.

By adulthood, she had surpassed her father in both mathematics and philosophy,

Gdy dorosła, przewyższyła ojca wiedzą o matematyce i filozofii,

becoming the city’s foremost scholar and taking over his position

została głównym uczonym miasta i przejęła jego stanowisko

at the head of the Platonic school, similar to a modern university.

dyrektora szkoły platońskiej, podobnej do dzisiejszych uniwersytetów.

She refined scientific instruments, wrote math textbooks,

Ulepszyła instrumenty naukowe, napisała podręczniki do matematyki

and developed a more efficient method of long division.

i opracowała lepszą metodę dzielenia liczb wielocyfrowych.

But perhaps her most significant contributions to intellectual life

Jednak jej największym wkładem w życie naukowe Aleksandrii

in Alexandria came through her teaching.

było nauczanie.

The philosophy Hypatia taught drew from the legacy of Plato and Aristotle,

Filozofia, której nauczała Hypatia łączyła dziedzictwo Platona i Arystotelesa

as well as the mystical philosopher Plotinus and the mathematician Pythagoras.

z mistyczną filozofią Plotyna oraz matematyka Pitagorasa.

The convergence of these influences merged to form a school called Neoplatonism.

Połączenie tych wpływów umożliwiło stworzenie szkoły neoplatońskiej.

For the Neoplatonists, mathematics had a spiritual aspect,

Dla neoplatoników matematyka miała aspekt duchowy.

divided among the four branches of arithmetic, geometry, astronomy and music.

Dzielono ją na arytmetykę, geometrię, astronomię oraz muzykę.

These subjects were not studied merely for the sake of curiosity

Nie studiowano ich wyłącznie z ciekawości

or practical utility, but because they authenticated the belief

lub dla praktycznego zastosowania,

ale dlatego, że udowadniały,

that numbers were the sacred language of the universe.

że liczby to niezwykły język wszechświata.

In the repeated patterns of algebraic formulas and geometric shapes,

W powtarzalnych modelach wzorów algebraicznych i brył geometrycznych,

the orbits of the planets, and the harmonious intervals of musical tones,

orbit planet i harmonijnych interwałów dźwięków muzycznych

the Neoplatonists saw a rational cosmic force at work.

neoplatonicy widzieli racjonalne działanie kosmicznej siły.

Students delved into this ordered mathematical world

Uczniowie zagłębiali się w zorganizowany matematyczny świat,

to achieve higher unity with this force, known as “the One.”

chcąc osiągnąć jedność z siłą, nazywaną "tą jedyną".

While Hypatia was considered pagan—

Hypatię uznawano za pogankę,

a term for traditional Roman belief before Christianity—

czyli wyznawczynię tradycyjnej rzymskiej wiary przed chrześcijaństwem,

she worshipped no particular deity or deities,

ale tak naprawdę nie czciła żadnego bóstwa czy bóstw,

and her ideas could be applied alongside multiple religious viewpoints.

a jej poglądy można dopasować do założeń wielu religii.

Jewish and Christian as well as pagan students

Żydzi i chrześcijanie, czy też pogańscy uczniowie,

travelled from the farthest reaches of the empire to study with her.

przybywali z daleka, żeby studiować pod jej okiem.

The nonpartisan environment Hypatia fostered,

Bezpartyjne środowisko stworzone przez Hypatię,

where all students could feel comfortable,

gdzie wszyscy uczniowie czuli się dobrze,

was especially remarkable given the religious and political turmoil

było szczególne, biorąc pod uwagę zamieszanie religijne i polityczne

that was fracturing the city of Alexandria at the time.

mające miejsce w Aleksandrii w tamtym czasie.

Christianity had recently become the Empire’s state religion.

Chrześcijaństwo niedawno zostało oficjalną religią imperium.

The local archbishop Cyril had steadily gained political power,

Miejscowy arcybiskup Cyryl stopniowo zdobywał władzę,

commanding zealous militias of Christian monks to destroy pagan temples

każąc gorliwym strażom chrześcijańskich mnichów niszczyć pogańskie świątynie

and harass the Jewish population.

i nękać społeczność żydowską.

In doing so, he encroached on the secular authority of the Roman governor Orestes,

Czyniąc to podpadł świeckiemu autorytetowi,

rzymskiemu gubernatorowi Orestesowi,

himself a moderate Christian, leading to a bitter public feud between the two men.

skromnemu chrześcijaninowi, rozpoczynając w ten sposób spór.

Because she was seen as a wise and impartial figure,

Ponieważ Hypatię postrzegano za mądrą i niezależną osobę,

governor Orestes consulted Hypatia,

Orestes skonsultował się z nią,

who advised him to act with fairness and restraint.

a ona poradziła mu, żeby działał uczciwie i powściągliwie.

But when a group of Cyril’s monks incited a riot,

Lecz gdy grupa mnichów wznieciła zamieszki,

badly injuring Orestes in the process, he had their leader tortured to death.

w których Orestes został ranny, nakazał torturować ich dowódcę na śmierć.

Cyril and his followers blamed Hypatia,

Cyryl i jego poplecznicy obwiniali Hypatię.

accusing her of witchcraft to turn Orestes against Christianity.

Oskarżali ją o czary, przez które Orestes odwrócił się od wiary.

In March 415, as Hypatia was traveling through the city,

W marcu 415 roku, gdy Hypatia jechała przez miasto,

the bishop’s militia of monks dragged her from her carriage

mnisi wyciągnęli ją z powozu,

and brutally murdered and dismembered her.

brutalnie zamordowali i poćwiartowali.

Hypatia’s death was a turning point in the politics of Alexandria.

Jej śmierć była punktem zwrotnym dla polityki Aleksandrii.

In the wake of her murder,

W wyniku jej zabójstwa

other philosophers in the Greek and Roman tradition fled,

inni filozofowie, zarówno greccy, jak i rzymscy, uciekli,

and the city’s role as a center of learning declined.

a miasto straciło swą edukacyjną rolę.

In a very real way,

Tak naprawdę,

the spirit of inquisition, openness, and fairness she fostered

duch dociekliwości, otwartości i uczciwości, który obudziła,

died with her.

umarł razem z nią.