The rise and fall of the Kingdom of Man - Andrew McDonald

Translator: Tran Thien Reviewer: Thu Ha Tran

On a small island in the middle of the Irish Sea,

Trên một hòn đảo nhỏ ở giữa biển Ai-len,

fortresses preside over the rugged shores.

những pháo đài trấn giữ trên các bờ biển gập ghềnh.

This unlikely location was the birthplace of a medieval empire

Địa điểm kỳ lạ này là nơi khai sinh của một đế chế thời trung cổ

that lasted 200 years, ruled by a dynasty of sea kings.

đã từng tồn tại 200 năm, được cai trị bởi một triều đại của các vị vua biển.

The first of these kings was Godred Crovan,

Vị vua đầu tiên là Godred Crovan,

a notorious warlord descended from Irish and Viking rulers.

một lãnh chúa khét tiếng xuất thân từ những người cai trị Ai-len và Viking.

Starting in 1079, Godred consolidated power

Bắt đầu từ năm 1079, Godred đã củng cố quyền lực

over the Isle of Man and the Hebrides,

trên đảo Man và quần đảo Hebrides,

a collection of islands off the west coast of Scotland.

một tập hợp các hòn đảo ngoài khơi bờ biển tây Scotland.

He seized control of important sea routes between the British Isles,

Ông giành quyền kiểm soát các tuyến đường biển quan trọng giữa Quần đảo Anh,

Scandinavia, and the North Atlantic.

bán đảo Scandivania và Bắc Đại Tây Dương.

A turbulent period followed Godred’s death,

Một thời kỳ hỗn loạn sau cái chết của Godred,

characterised by invasions from Norway and Ireland,

tiêu biểu là những cuộc xâm lăng từ Na Uy và Ai-len,

and intense feuding between princes.

và cuộc giao tranh dữ dội giữa các hoàng tử.

But his descendants held on to power,

Nhưng các hậu duệ của vua đã nắm giữ quyền lực

building coastal fortresses, roving the seaways,

xây dựng các pháo đài ven biển, lưu thông các con đường biển,

throwing themselves into epic battles,

lao vào những trận chiến hoành tráng,

and consolidating control over an impressive maritime kingdom.

và củng cố quyền kiểm soát với một vương quốc hàng hải nguy nga.

The inhabitants of this kingdom had both Gaelic and Norse roots,

Những cư dân của vương quốc này có cả gốc từ Gaelic và Bắc Âu,

and many probably spoke both languages.

và nhiều người có thể nói cả hai ngôn ngữ.

Those on the Isle of Man were known as the Manx people,

Những người trên Đảo Man được gọi là người Manx,

while those in the Hebrides were known as Islanders or People of the Isles.

trong khi những người trên Hebrides được gọi là người ở đảo Isles.

Though we still don’t know for sure how many there were,

Dù chúng ta vẫn chưa biết chắc họ có bao nhiêu người,

we do know this relatively small group had an outsize impact on the region.

nhưng chúng ta biết nhóm người tương đối nhỏ này có tác động rất lớn đến khu vực.

Perched on cliffs with sweeping views and safe harbors,

Nằm trên những vách đá với tầm nhìn bao quát và các bến cảng an toàn,

seaside fortresses helped the kings control shipping, commerce, and resources.

pháo đài cạnh biển đã giúp vua kiểm soát vận chuyển, thương mại và tài nguyên.

The empire commanded vast fleets of Viking-style long ships,

Đế chế chỉ huy những hạm đội khổng lồ gồm các con tàu dài theo phong cách Viking

which they used for trading, raiding, and plundering the seas.

những con tàu này được họ sử dụng để buôn bán, công kích và cướp bóc trên biển.

Observing this prowess, many neighboring rulers sought their aid.

Thấy được sức mạnh này, nhiều nhà trị vì lân cận đã tìm kiếm sự giúp đỡ của họ.

The brothers Rognvald and Olaf each solved neighbors’ maritime woes:

Anh em Rognvald và Olaf từng giải quyết vấn đề hàng hải của các nước láng giềng.

King Rognvald supplied military assistance to the Scottish king,

Vua Rognvald đã hỗ trợ quân sự cho vua Scotland,

and King Olaf’s forces served as a Coast Guard

và lực lượng của vua Olaf phục vụ như một lực lượng bảo vệ bờ biển

at the English King Henry III’s request— for a hefty fee.

theo yêu cầu của vua Anh Henry III- với một khoản phí khổng lồ.

The sea kings also sparred with their powerful neighbors,

Các vua biển cũng chiến đấu với những người hàng xóm hùng mạnh của họ,

but they had a particularly bitter rivalry with another dynasty in their own isles:

nhưng họ đã cạnh tranh đặc biệt gay gắt với một triều đại trên quần đảo của họ:

a line of rulers in the Hebrides.

một dòng người cai trị ở quần đảo Hebrides.

In the 1150s, a chieftain of this line, Somerled,

Vào những năm 1150, một thủ lĩnh của dòng người này, Somerled,

defeated the Manx King, his brother-in-law, in a naval battle

đã đánh bại Vua Manx, anh rể của mình, trong một trận hải chiến

and formed a rival Kingdom of the Isles, fracturing the old kingdom.

và thành lập một vương quốc đối lập của quần đảo, phá vỡ vương quốc cũ.

This began a century-long rivalry between Somerled’s line,

Điều này đã bắt đầu một cuộc cạnh tranh kéo dài hàng thế kỷ giữa dòng Somerled,

who ruled the southern and central Hebrides,

người cai trị vùng phía nam và trung tâm Hebrides,

and the Manx Kings, who ruled the Isle of Man and northern Hebrides,

và các vị vua Manx, những người cai trị Đảo Man và phía bắc Herbrides,

to control the seaways.

để kiểm soát các tuyến đường biển.

Family feuds often blossomed into bitter civil wars.

Các mối thù trong gia đình thường nảy nở thành những cuộc nội chiến cay đắng.

In 1223, King Rognvald sent a letter to his son

Năm 1233, vua Rognvald đã gửi một bức thư cho con trai của ông

commanding him to murder his uncle Olaf.

ra lệnh cho anh ta giết người chú Olaf của mình.

When Olaf discovered the plot, he launched a vicious attack on his nephew,

Khi Olaf phát hiện âm mưu, ông đã tung ra cuộc tấn công ác độc vào cháu trai mình

blinding and mutilating him.

làm mù mắt và cắt xẻo anh ta.

After Rognvald’s death several years later,

Vài năm sau cái chết của Rognvald,

people realized the letter ordering the attack might have been forged.

mọi người nhận ra lá thư ra lệnh tấn công có thể đã bị giả mạo.

The Manx kings attempted to resolve disagreements at Tynwald,

Các vị vua Manx đã cố gắng giải quyết những bất đồng ở Tynwald,

an open-air parliament centered on a mound,

một nghị viện ngoài trời được tổ chức trên một gò đất,

where assemblies ruled on matters of justice and other issues.

nơi các hội đồng phán quyết các vấn đề công lý và các vấn đề khác.

Such sites were commonly used in the Viking world

Những nơi như vậy thường được sử dụng trong thế giới Viking

for resolving anything from local disputes to matters involving kings.

để giải quyết bất cứ điều gì từ tranh chấp địa phương tới vấn đề liên quan đến vua.

These meetings didn’t always go smoothly—

Không phải lúc nào các cuộc họp này cũng suôn sẻ

sometimes violence erupted,

đôi khi có bạo lực nổ ra,

and in 1237, two rival factions squabbled to the point

và vào năm 1237, hai phe đối địch đã cãi nhau tới mức

of breaking up the assembly at Tynwald.

giải tán hội nghị tại Tynwald.

The four-tiered mound at Tynwald survives to this day,

Gò đất bốn tầng ở Tynwald vẫn tồn tại cho tới ngày nay,

and the modern Manx parliament still holds an annual meeting there.

và quốc hội Manx hiện đại vẫn tổ chức cuộc họp thường niên ở đó.

In 1248, King Harald of Man died in a shipwreck

Năm 1248, vua Harald của nước Man đã qua đời trong một vụ đắm tàu

and was succeeded by his brother.

và được em trai kế vị.

Weeks into the new king’s reign, a rebel knight assassinated him.

Nhiều tuần sau triều đại của vị vua mới, một hiệp sĩ nổi loạn đã ám sát ông ta.

His brother Magnus died in 1265 at Castle Rushen— without an heir.

Em trai Magnus của ông qua đời năm 1265 ở lâu đài Rushen-mà không có người thừa kế

According to one scribe, his death marked the day that

Theo một người ghi chép lại, cái chết của ông đánh dấu ngày mà

“kings ceased to reign in Man.”

“các vị vua không còn trị vì nước Man.”

Scotland annexed Man and the Isles the next year, in 1266.

Scotland sáp nhập Man và Isles vào năm tiếp theo, năm 1266.

We know about the exploits of the sea kings primarily from a chronicle

Chúng ta biết về chiến tích của các vị vua biển chủ yếu từ một biên niên sử

written by Christian scribes living on the Isle of Man,

được viết bởi các người ghi chép Cơ đốc sống trên đảo Man,

and from the praise poems composed to celebrate the kings’ victories.

và từ những bài thơ ca ngợi được sáng tác để kỷ niệm chiến thắng của các vị vua.

Today, although the sea kings are long gone,

Ngày nay, mặc dù các vị vua biển đã qua đời từ lâu,

their presence remains etched onto the landscape.

nhưng sự hiện diện của họ đã khắc sâu vào cảnh vật.