Aphasia: The disorder that makes you lose your words - Susan Wortman-Jutt

Translator: Uyên Võ Reviewer: Thi Bui

Language is an essential part of our lives that we often take for granted.

Ngôn ngữ là một phần thiết yếu trong cuộc sống mà chúng ta thường coi nhẹ

Qua ngôn ngữ, chúng ta có thể bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc bản thân,

With it, we can communicate our thoughts and feelings,

lose ourselves in novels,

đắm chìm trong những trang tiểu thuyết,

send text messages,

gửi tin nhắn,

and greet friends.

và chào hỏi bạn bè.

It's hard to imagine being unable to turn thoughts into words.

Rất khó để hình dung việc mất khả năng truyền đạt ý nghĩ thành con chữ.

But if the delicate web of language networks in your brain

Nhưng nếu mạng lưới ngôn ngữ tinh tế trong não của bạn

became disrupted by stroke, illness, or trauma,

bị phá vỡ do đột quỵ, bệnh, hoặc chấn thương,

you could find yourself truly at a loss for words.

bạn có thể bị mất khả năng ngôn ngữ.

This disorder, called aphasia, can impair all aspects of communication.

Hội chứng này có tên là "Bất lực ngôn ngữ" có thể làm suy giảm mọi vấn đề giao tiếp.

People who have aphasia remain as intelligent as ever.

Người mắc hội chứng này vẫn thông minh như thường.

They know what they want to say,

Họ biết điều họ muốn nói,

but can't always get their words to come out correctly.

nhưng không phải lúc nào họ cũng có thể diễn đạt được qua từ ngữ.

They may unintentionally use substitutions called paraphasias,

Họ có thể vô thức dùng các từ thay thế, gọi là "hội chứng loạn ngôn"

switching related words, like saying "dog" for "cat,"

thay thế từ gần nghĩa, như nói "chó" thay cho "mèo"

or words that sound similar, such as "house" for "horse."

hoặc từ có âm gần giống, như "nhà (house)" thay cho "ngựa (horse)"

Đôi khi từ ngữ của họ có thể vô nghĩa.

Sometimes, their words may even be unrecognizable.

There are several types of aphasia grouped into two categories:

Có nhiều kiểu bất lực ngôn ngữ khác nhau, được chia thành hai nhóm chính:

fluent, or receptive, aphasia

lưu loát, hoặc mất ngôn ngữ dễ tiếp thu

and non-fluent, or expressive, aphasia.

và không lưu loát, hoặc mất ngôn ngữ tăng diễn đạt.

People with fluent aphasia may have normal vocal inflection

Người bất lực ngôn ngữ lưu loát có thể có phát âm bình thường

but use words that lack meaning.

nhưng dùng từ vô nghĩa.

They have difficulty comprehending the speech of others

Họ gặp khó khăn trong việc đọc hiểu câu từ của người khác

and are frequently unable to recognize their own speech errors.

và thường xuyên không nhận ra được lỗi phát âm của chính bản thân.

People with non-fluent aphasia, on the other hand,

Người bất lực ngôn ngữ không lưu loát,

may have good comprehension

ngược lại, có thể đọc hiểu tốt

but will experience long hesitations between words and make grammatical errors.

nhưng sẽ chần chừ lâu giữa các từ và mắc lỗi ngữ pháp.

We all have that tip-of-the-tongue feeling from time to time

Chúng ta đều có những lúc ngắt ngứ

when we can't think of a word,

khi chúng ta không tìm ra từ để nói,

but having aphasia can make it hard to name simple, everyday objects.

nhưng mắc chứng bất lực ngôn ngữ có thể gây khó khăn để gọi tên các vật hàng ngày

Even reading and writing can be difficult and frustrating.

Ngay cả đọc và viết cũng trở nên khó khăn và chán nản.

So how does this language loss happen?

Làm sao chứng mất khả năng ngôn ngữ này xảy ra?

The human brain has two hemispheres.

Não người có hai bán cầu.

In most people, the left hemisphere governs language.

Ở hầu hết người, bán cầu não trái điều khiển chức năng ngôn ngữ.

We know this because in 1861,

Chúng ta biết điều này vì vào năm 1861,

the physician Paul Broca studied a patient

bác sĩ Paul Broca nghiên cứu một bệnh nhân

who lost the ability to use all but a single word, "tan."

mất khả năng sử dụng tất cả các từ trừ từ "rám nắng".

During a postmortem study of that patient's brain,

Trong quá trình khám nghiệm não của bệnh nhân sau khi chết,

Broca discovered a large lesion in the left hemisphere

Broca phát hiện ra một tổn thương lớn ở bán cầu não trái

now known as Broca's area.

được biết đến với tên vùng Broca.

Scientists today believe that Broca's area is responsible in part for naming objects

Các nhà khoa học ngày nay tin rằng vùng Broca chịu trách nhiệm gọi tên đồ vật,

and coordinating the muscles involved in speech.

và điều phối các cơ phát âm.

Sau vùng Broca là vùng Wernicke, gần vỏ não thính giác.

Behind Broca's area is Wernicke's area near the auditory cortex.

That's where the brain attaches meaning to speech sounds.

Đó là nơi não gắn nghĩa với từ phát ra.

Tổn thương vùng Wernicke ảnh hưởng khả năng thông hiểu ngôn ngữ.

Damage to Wernicke's area impairs the brain's ability to comprehend language.

Aphasia is caused by injury to one or both of these specialized language areas.

Bất lực ngôn ngữ xảy ra khi có tổn thương ở một hoặc cả hai vùng chức năng ngôn ngữ.

Fortunately, there are other areas of the brain

May mắn là có những vùng khác của não

which support these language centers

hỗ trợ hai vùng này

and can assist with communication.

và có thể trợ giúp việc giao tiếp.

Even brain areas that control movement are connected to language.

Ngay cả các vùng não điều khiển cử động cũng kết nối với ngôn ngữ.

FMRI studies found that when we hear action words, like "run" or "dance,"

Nghiên cứu FMRI cho thấy khi ta nghe một động từ, như "chạy" hoặc "nhảy",

parts of the brain responsible for movement light up

các phần não phụ trách cử động sáng lên

as if the body was actually running or dancing.

như khi cơ thể đang thực sự chạy hay nhảy.

Our other hemisphere contributes to language, too,

Bán cầu não còn lại cũng đóng góp vào hoạt động ngôn ngữ,

enhancing the rhythm and intonation of our speech.

gia tăng nhịp điệu và ngữ điệu của giọng nói.

These non-language areas sometimes assist people with aphasia

Những vùng không chuyên ngôn ngữ này đôi khi trợ giúp người bị bất lực ngôn ngữ

when communication is difficult.

khi việc giao tiếp trở nên khó khăn.

So how common is aphasia?

Vậy chứng bất lực ngôn ngữ có phổ biến không?

Approximately 1 million people in the U.S. alone have it,

Khoảng một triệu người Mỹ mắc chứng này,

with an estimated 80,000 new cases per year.

với ước tính có 80 000 ca mắc mới mỗi năm.

About one-third of stroke survivors suffer from aphasia

Khoảng 1/3 người sống sót qua đột quỵ mắc chứng bất lực ngôn ngữ

making it more prevalent than Parkinson's disease

khiến nó trở nên phổ biến hơn cả Parkinson

or multiple sclerosis,

hay xơ cứng nhiều nơi,

yet less widely known.

nhưng lại ít được biết đến rộng rãi.

There is one rare form of aphasia called primary progressive aphasia, or PPA,

Có một loại bất lực ngôn ngữ hiếm là PPA, bất lực ngôn ngữ tiến triển nguyên phát.

which is not caused by stroke or brain injury,

không gây ra bởi đột quỵ hay tổn thương não,

but is actually a form of dementia

mà nó lại là một dạng mất trí nhớ,

in which language loss is the first symptom.

mà triệu chứng đầu tiên là mất khả năng ngôn ngữ.

Mục tiêu điều trị PPA là duy trì khả năng ngôn ngữ càng lâu càng tốt

The goal in treating PPA is to maintain language function for as long as possible

before other symptoms of dementia eventually occur.

trước khi các triệu chứng mất trí nhớ khác xuất hiện.

However, when aphasia is acquired from a stroke or brain trauma,

Tuy nhiên, khi bất lực ngôn ngữ gây ra bởi đột quỵ hay tổn thương não,

language improvement may be achieved through speech therapy.

cải thiện khả năng ngôn ngữ có thể đạt được thông qua trị liệu ngôn ngữ.

Our brain's ability to repair itself, known as brain plasticity,

Khả năng tự chữa lành của bộ não chúng ta, được biết đến là sự linh hoạt của não bộ,

permits areas surrounding a brain lesion

cho phép các vùng quanh chỗ tổn thương

to take over some functions during the recovery process.

tiếp nhận một vài chức năng trong suốt quá trình phục hồi.

Scientists have been conducting experiments using new forms of technology,

Các nhà khoa học đã thực hiện thí nghiệm sử dụng nhiều hình thức công nghệ mới

which they believe may encourage brain plasticity in people with aphasia.

mà họ tin có thể thúc đẩy sự linh họat của não bộ ở những người bất lực ngôn ngữ.

Meanwhile, many people with aphasia remain isolated,

Trong khi đó, nhiều người bất lực ngôn ngữ tự cô lập bản thân,

afraid that others won't understand them or give them extra time to speak.

sợ rằng không ai hiểu họ nói gì hoặc không cho họ đủ thời gian để nói.

By offering them the time and flexibility to communicate in whatever way they can,

Bằng việc cho họ thêm thời gian và linh động để giao tiếp bằng mọi cách có thể,

you can help open the door to language again,

bạn có thể mở ra cánh cửa tới ngôn ngữ một lần nữa,

moving beyond the limitations of aphasia.

vượt lên trên những giới hạn của bất lực ngôn ngữ.