Aphasia: The disorder that makes you lose your words - Susan Wortman-Jutt

Tłumaczenie: Agnieszka Cabanes Korekta: Marta Grochowalska

Language is an essential part of our lives that we often take for granted.

Język to ważna część naszego życia, często uważana za coś oczywistego.

With it, we can communicate our thoughts and feelings,

Język pozwala nam wyrażać myśli i uczucia,

lose ourselves in novels,

zatracać się w powieściach,

send text messages,

wysyłać SMS-y

and greet friends.

i pozdrawiać przyjaciół.

It's hard to imagine being unable to turn thoughts into words.

Trudno sobie wyobrazić, że nie możemy przełożyć myśli na słowa.

But if the delicate web of language networks in your brain

Ale gdyby delikatna sieć struktur językowych w mózgu

became disrupted by stroke, illness, or trauma,

została uszkodzona przez udar, chorobę czy uraz,

you could find yourself truly at a loss for words.

naprawdę mogłoby nam zabraknąć słów.

This disorder, called aphasia, can impair all aspects of communication.

Zaburzenie zwane afazją może upośledzić wszystkie aspekty komunikacji.

People who have aphasia remain as intelligent as ever.

Osoby cierpiące na afazję nie tracą inteligencji.

They know what they want to say,

Wiedzą, co chcą powiedzieć,

but can't always get their words to come out correctly.

ale nie zawsze potrafią wypowiedzieć właściwe słowa.

They may unintentionally use substitutions called paraphasias,

Mogą mimowolnie stosować zamienniki zwane parafazjami werbalnymi,

switching related words, like saying "dog" for "cat,"

myląc powiązane ze sobą słowa, jak na przykład "pies" i "kot",

or words that sound similar, such as "house" for "horse."

lub brzmiące podobnie, jak "dom" i "dym".

Sometimes, their words may even be unrecognizable.

Czasami ich słowa trudno nawet rozpoznać.

There are several types of aphasia grouped into two categories:

Różne rodzaje afazji zasadniczo dzielimy na dwie kategorie,

fluent, or receptive, aphasia

afazję Wernickego

and non-fluent, or expressive, aphasia.

i afazję Broki.

People with fluent aphasia may have normal vocal inflection

Osoby z afazją Wernickego prawidłowo artykułują dźwięki,

but use words that lack meaning.

ale używają słów pozbawionych znaczenia.

They have difficulty comprehending the speech of others

Mają problemy ze zrozumieniem wypowiedzi innych osób

and are frequently unable to recognize their own speech errors.

i często nie zauważają własnych błędów językowych.

People with non-fluent aphasia, on the other hand,

Osoby z afazją Broki

may have good comprehension

nie mają problemów z rozumieniem,

but will experience long hesitations between words and make grammatical errors.

ale robią długie przerwy między słowami i popełniają błędy gramatyczne.

We all have that tip-of-the-tongue feeling from time to time

Wszystkim nam się zdarza nie móc sobie przypomnieć słowa,

when we can't think of a word,

które mamy na końcu języka,

but having aphasia can make it hard to name simple, everyday objects.

ale w afazji trudne bywa nazywanie przedmiotów codziennego użytku.

Even reading and writing can be difficult and frustrating.

Nawet czytanie i pisanie może być kłopotliwe i frustrujące.

So how does this language loss happen?

Jak dochodzi do utraty tych kompetencji językowych?

The human brain has two hemispheres.

Ludzki mózg składa się z dwóch półkul.

In most people, the left hemisphere governs language.

Zwykle za język odpowiada lewa.

We know this because in 1861,

Wiemy to od 1861 roku,

the physician Paul Broca studied a patient

kiedy doktor Paul Broca badał pacjenta,

who lost the ability to use all but a single word, "tan."

który utracił umiejętność używania słów z wyjątkiem jednego: "tan".

During a postmortem study of that patient's brain,

Podczas sekcji jego mózgu,

Broca discovered a large lesion in the left hemisphere

Broca odkrył, że lewa półkula była mocno uszkodzona

now known as Broca's area.

w miejscu zwanym dziś ośrodkiem Broki.

Scientists today believe that Broca's area is responsible in part for naming objects

Naukowcy uważają, że ośrodek ten odpowiada częściowo za nazywanie rzeczy

and coordinating the muscles involved in speech.

i koordynację mięśni używanych przy wypowiadaniu słów.

Behind Broca's area is Wernicke's area near the auditory cortex.

Za ośrodkiem Broki, obok kory słuchowej, znajduje się ośrodek Wernickego.

That's where the brain attaches meaning to speech sounds.

To tu mózg nadaje znaczenie dźwiękom mowy.

Damage to Wernicke's area impairs the brain's ability to comprehend language.

Uszkodzenie ośrodka Wernickego upośledza zdolność mózgu do rozumienia języka.

Aphasia is caused by injury to one or both of these specialized language areas.

Afazję wywołuje uraz jednego lub obu tych wyspecjalizowanych ośrodków.

Fortunately, there are other areas of the brain

Na szczęście w mózgu są też inne obszary

which support these language centers

wspierające te centra językowe

and can assist with communication.

i pomagające w komunikacji.

Even brain areas that control movement are connected to language.

Nawet obszary odpowiedzialne za ruch są powiązane z językiem.

FMRI studies found that when we hear action words, like "run" or "dance,"

W badaniu metodą rezonansu magnetycznego, obszary mózgu odpowiedzialne za ruch

parts of the brain responsible for movement light up

świecą, gdy słyszymy słowa takie jak "bieg" czy "taniec",

as if the body was actually running or dancing.

jak gdyby nasze ciało naprawdę biegło lub tańczyło.

Our other hemisphere contributes to language, too,

Druga półkula również wspomaga funkcje językowe,

enhancing the rhythm and intonation of our speech.

poprawiając rytm i intonację mowy.

These non-language areas sometimes assist people with aphasia

Te niejęzykowe obszary pomagają czasem osobom dotkniętym afazją

when communication is difficult.

w trudnościach z komunikacją.

So how common is aphasia?

Jak często występuje afazja?

Approximately 1 million people in the U.S. alone have it,

W samych Stanach Zjednoczonych cierpi na nią blisko milion osób.

with an estimated 80,000 new cases per year.

Szacuje się, że co roku przybywa kolejnych 80 tysięcy.

About one-third of stroke survivors suffer from aphasia

Około jedna trzecia pacjentów po udarze ma afazję,

making it more prevalent than Parkinson's disease

czyli występuje ona częściej niż choroba Parkinsona

or multiple sclerosis,

czy stwardnienie rozsiane,

yet less widely known.

ale jest mniej znana.

There is one rare form of aphasia called primary progressive aphasia, or PPA,

Jeden rzadki rodzaj afazji, zwany pierwotną afazją postępującą, PAP,

which is not caused by stroke or brain injury,

nie jest spowodowany udarem czy urazem mózgu,

but is actually a form of dementia

ale jest rodzajem demencji,

in which language loss is the first symptom.

której pierwszym objawem są deficyty mowy.

The goal in treating PPA is to maintain language function for as long as possible

Leczenie PAP ma na celu jak najdłuższe zachowanie funkcji językowej,

before other symptoms of dementia eventually occur.

zanim pojawią się inne objawy demencji.

However, when aphasia is acquired from a stroke or brain trauma,

Kiedy afazja została nabyta w wyniku udaru lub urazu mózgu,

language improvement may be achieved through speech therapy.

poprawę może przynieść terapia logopedyczna.

Our brain's ability to repair itself, known as brain plasticity,

Zdolność mózgu do samonaprawy, zwana neuroplastycznością,

permits areas surrounding a brain lesion

pozwala obszarom otaczającym uszkodzenie

to take over some functions during the recovery process.

przejąć niektóre funkcje w okresie rekonwalescencji.

Scientists have been conducting experiments using new forms of technology,

Naukowcy prowadzą badania z wykorzystaniem nowoczesnych technologii,

which they believe may encourage brain plasticity in people with aphasia.

które mogą zwiększać neuroplastyczność u osób dotkniętych afazją.

Meanwhile, many people with aphasia remain isolated,

Wiele osób z afazją żyje w izolacji

afraid that others won't understand them or give them extra time to speak.

w obawie, że inni nie zrozumieją ich albo nie zechcą poczekać na ich wypowiedź.

By offering them the time and flexibility to communicate in whatever way they can,

Dając im czas i pozwalając komunikować się tak, jak potrafią,

you can help open the door to language again,

możemy pomóc znowu otworzyć drzwi do języka

moving beyond the limitations of aphasia.

i pokonać ograniczenia afazji.