A 5,300-year-old murder mystery - Albert Zink

Çeviri: esra kurul Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

On September 19th, 1991, two hikers traversing the Ötzal Alps

19 Eylül 1991′de Avusturya ve İtalya sınırındaki

on the border of Austria and Italy discovered a corpse emerging from the ice.

Ötzal Alpleri’ni aşan iki yürüyüşçü buzdan çıkan bir ceset buldu.

Researchers soon realized they weren’t looking at the victim

Araştırmacıların ilk başta düşündükleri gibi

of a recent climbing accident, as initially assumed,

tırmanış yaparken kaza yapan biri olmadığını kısa sürede anladılar.

but the mummified body of a man who’d lived about 5,300 years ago,

Ancak yaklaşık 5.300 yıl önce yaşamış buz adam Ötzi’yi çağırmak için gelen

who they came to call Ötzi the Iceman.

mumyalanmış bir adamın bedeniydi.

One early theory for Ötzi’s alpine death was that he was a local shepherd or hunter

Ötzi’nin dağdaki ölümüyle ilgili ilk teoriden biri kötü havaya yakalanıp donan

who got caught in bad weather and froze.

yerli bir çoban veya avcı olduğudur.

However, a shocking discovery eventually revealed his true cause of death

Ancak en sonunda ölümünün şok edici asıl nedeni ortaya çıktı

and upended his story.

ve hikayesini altüst etti.

So, what do we know about Ötzi?

Ötzi hakkında ne biliyoruz?

And how did he die?

Ve nasıl öldü?

Over the millennia, the Alpine cold and sun protected Ötzi’s body

Binlerce yıl boyunca, Alp soğuğu ve güneşi Ötzi’nin vücudunu

from decomposition, freezing and drying it out in cycles,

ve çürümekten, döngüler halinde donmaktan, kurumaktan korudu

and leaving critical clues for researchers.

ve araştırmacılara önemli ipuçları bıraktı.

Ötzi was about 160 centimeters tall, weighed some 50 kilograms,

Ötzi, yaklaşık 160 cm uzunluğunda ve 50 kilo ağırlığındaydı.

and died between 40- and 50-years-old.

40 ile 50 yaşları arasında öldü.

He led an active life but had a strong genetic predisposition

Aktif bir yaşam sürdü ancak kardiyovasküler hastalıklara karşı

for cardiovascular diseases.

genetik yatkınlığı vardı.

His intestines were also parasitized by whipworms

Bağırsakları da kamçı kurtları tarafından parazitlendi

and his stomach contained ulcer-causing bacteria,

ve midesinde ülsere neden olan bakteri vardı.

all of which might have caused some unpleasant symptoms.

Bunların hepsi bazı tatsız semptomlara neden olmuş olabilir.

He died hundreds of years before Stonehenge and the Great Pyramid

Stonehenge ve Büyük Piramit inşa edilmeden yüzlerce yıl önce,

were constructed, around 3350 BCE.

MÖ 3350 civarında öldü.

Ötzi lived during the late Neolithic Copper Age,

Ötzi metal çıkarma ve zanaatkarlık uygulamalarının

when metal extraction and crafting practices

Avrasya’ya yayıldığı

were spreading throughout Eurasia.

Neolitik Bakır Çağı’nda yaşadı.

Indeed, along with stone arrowheads and knives,

Nitekim, taş ok uçları ve bıçaklarla birlikte,

Ötzi carried an axe made of copper from what is now Tuscany.

Ötzi, şu an Toskana olarak bilinen bakırdan yapılmış bir balta taşıdı.

Swaths of his clothing were made of sheep and goat leather,

Giysilerinin şeritleri koyun ve keçi derisinden yapılmıştı

and his diet included cultivated grains,

ve besini, işlenmiş tahıllardan oluşuyordu.

all of which suggested that Ötzi’s people relied on certain domesticated animals

bunların hepsi Ötzi’nin halkının belirli evcilleştirilmiş hayvanlara

ve ekinlere bel bağladığını gösteriyordu.

and crops.

And when researchers inspected Ötzi’s skin

Araştırmacılar, kızılötesinden UV’ye kadar değişen ışıkla,

with light ranging from infrared to UV,

Ötzi’nin cildini incelediğinde

they found a total of 61 tattoos.

toplamda 61 dövme buldular.

Interestingly, the markings corresponded with areas of Ötzi’s body

İlginç olan şu ki işaretler muhtemelen

Ötzi’nin acı çektiği bölgelerine karşılık geliyordu,

where he probably experienced pain,

like from degeneration observed in his knees, ankles, and spine.

dizlerindeki, ayak bileklerindeki ve omurgasındaki bozulmalar gibi.

Researchers think that the tattoos might have been intended as treatment—

Araştırmacılar, dövmelerin tedavi amaçlı olabileceğini düşündüler—

perhaps an early form of acupuncture.

belki de eski bir akupunktur şeklidir.

Close scrutiny also clarified the circumstances of Ötzi’s death—

Yakın inceleme, Ötzi’nin ölüm koşullarını da netleştirdi—

and led to a tantalizing prehistoric murder mystery.

ve kışkırtıcı bir tarih öncesi cinayet gizemine yol açtı.

A decade into studying Ötzi, a CT scan picked up a crucial detail:

Ötzi’yi incelerken geçen on yılda, CT taraması önemli bir ayrıntıyı yakaladı:

there was a flint arrowhead lodged in Ötzi’s left shoulder.

Ötzi’nin sol omzunda, çakmaktaşı bir okun izi vardı.

Soon enough, researchers started piecing Ötzi’s final days together.

Çok geçmeden araştırmacılar, Ötzi’nin son günlerini birleştirmeye başladı.

A deep cut wound on Ötzi’s hand showed initial signs of healing

Ötzi’nin elindeki derin kesik yarası ilk iyileşme belirtisini göstermişti

and must have occurred just days before his death.

ve muhtemelen ölümünden günler önce meydana geldi.

It was likely a defensive wound which indicated that Ötzi was attacked

Ötzi’nin keskin bir bıçakla saldırıya uğradığını karşılık verdiğini

with a sharp blade but fought back and survived.

ve hayatta kaldığını gösteren muhtemelen bir savunma yarasıydı.

Ötzi may have dressed the wound with bog moss,

Ötzi, yarasını antiseptik özelliklere sahip olan

which has antiseptic properties and was found with his remains.

ve kalıntılarıyla birlikte bulunan bataklık yosunuyla sarmış olabilir.

Meanwhile, the types and location of pollen in Ötzi’s digestive tract

Bu arada, Ötzi’nin sindirim sistemindeki polen türleri ve konumu, bahar

indicated that it was spring or early summer

ya da yaz başı olduğunu

and that his last three days were hectic.

ve son üç gününün telaşlı geçtiğini gösteriyordu.

Ötzi seemed to be fleeing something.

Ötzi bir şeyden kaçıyormuş gibi görünüyordu.

About 33 hours before his death,

Ölümünden yaklaşık 33 saat önce

Ötzi was at an altitude of around 2,500 meters,

Ötzi, kereste hattı yakınında yaklaşık 2.500 metre

near the timber line.

yükseklikteydi.

Then, approximately 24 hours later,

Ardından, yaklaşık 24 saat sonra

he descended to at least 1,200 meters, to a zone of warmth-loving trees.

en az 1.200 metreye, sıcağı seven ağaçların bulunduğu bir bölgeye indi.

In his final hours, Ötzi reached an altitude of around 3,000 meters

Ötzi, son saatlerinde yaklaşık 3.000 metre yüksekliğe çıktı.

where grasses, sedges, and certain wildflowers dominated.

Çimenlerin, sazların ve bazı kır çiçeklerinin hakim olduğu bir yerdi.

His last meal included a large helping of dried wild ibex, roe deer, and grains.

Son yemeğinde büyük miktarda kurutulmuş yaban dağ keçisi, karaca ve tahıl vardı.

Then, despite Ötzi’s apparent efforts to escape the conflict,

Ötzi’nin çatışmadan kaçma çabalarına rağmen

someone at a distant vantage shot him from behind.

uzaktaki birisi Ötzi’yi arkadan vurdu.

The arrow pierced a major artery and embedded itself in his left shoulder,

Ok, büyük bir arteri deldi ve sol omzuna girerek

causing extensive blood loss.

yoğun kan kaybına neden oldu.

Ötzi probably died soon after,

Ötzi muhtemelen kısa süre sonra öldü,

his remains and all his belongings left undisturbed in the glacier for millennia.

kalıntıları ve eşyaları binlerce yıl bozulmadan buzulda kaldı.

This 5,300-year-old cold case has offered invaluable glimpses into the distant past.

Bu 5.300 yıllık soğuk dava uzak geçmişe paha biçilmez bir bakış sağlıyor.

But the mystery of who exactly Ötzi was and why he was killed

Ancak Ötzi’nin gerçekten kim olduğu ve muhtemelem neden öldürüldüğü

will probably never be solved—

hiçbir zaman çözülemeyecek—

the tangible evidence for the act degraded and carried away,

eylemin somut kanıtı bozuldu ve götürüldü,

lost to snow drifts long ago.

uzun zaman önce kar birikintileriyle kayboldu.