A 5,300-year-old murder mystery - Albert Zink

Translator: Trần Thảo Vy B2005066 Reviewer: 24 Anh

On September 19th, 1991, two hikers traversing the Ötzal Alps

Vào ngày 19 tháng 9 năm 1991,

hai người leo núi băng qua dãy Anpơ Ötztal ở biên giới nước Áo và Ý

on the border of Austria and Italy discovered a corpse emerging from the ice.

đã phát hiện một thi thể nổi trên băng.

Researchers soon realized they weren’t looking at the victim

Các nhà nghiên cứu đã sớm nhận ra họ không phải đang nhìn thấy nạn nhân

of a recent climbing accident, as initially assumed,

của một vụ tai nạn leo núi gần đây, như phỏng đoán ban đầu,

but the mummified body of a man who’d lived about 5,300 years ago,

mà là xác ướp của một người đàn ông đã sống cách đây khoảng 5.300 năm,

who they came to call Ötzi the Iceman.

người mà họ gọi là Ötzi - Người băng.

One early theory for Ötzi’s alpine death was that he was a local shepherd or hunter

Giả thuyết ban đầu về cái chết trên núi cao của Ötzi

là ông ta là người chăn cừu hoặc thợ săn địa phương

who got caught in bad weather and froze.

đã mắc kẹt trong thời tiết xấu và bị chết cóng.

However, a shocking discovery eventually revealed his true cause of death

Tuy nhiên, một khám phá gây sốc

sau cùng đã tiết lộ nguyên nhân thực sự đằng sau cái chết

and upended his story.

và đảo ngược câu chuyện của ông ta.

So, what do we know about Ötzi?

Vậy, chúng ta biết gì về Ötzi?

And how did he die?

Và ông ta đã chết ra sao?

Over the millennia, the Alpine cold and sun protected Ötzi’s body

Qua hàng thiên niên kỷ,

cái lạnh và ánh nắng của vùng Anpơ đã ngăn thi thể Ötzi khỏi bị phân hủy,

from decomposition, freezing and drying it out in cycles,

đóng băng và làm khô nó theo chu kỳ,

and leaving critical clues for researchers.

và để lại manh mối quan trọng cho các nhà nghiên cứu.

Ötzi was about 160 centimeters tall, weighed some 50 kilograms,

Ötzi cao khoảng 160 cm, nặng khoảng 50 kg,

and died between 40- and 50-years-old.

và qua đời ở độ tuổi từ 40 đến 50.

He led an active life but had a strong genetic predisposition

Ông ta có đời sống năng động nhưng lại có bẩm chất di truyền nặng

for cardiovascular diseases.

đối với các bệnh tim mạch.

His intestines were also parasitized by whipworms

Ruột của ông ta cũng có trùng roi ký sinh

and his stomach contained ulcer-causing bacteria,

và dạ dày của ông ta chứa vi khuẩn gây loét,

all of which might have caused some unpleasant symptoms.

tất cả đều có thể đã gây ra một số triệu chứng khó chịu.

He died hundreds of years before Stonehenge and the Great Pyramid

Ông ta đã chết hàng trăm năm

trước khi Stonehenge và Đại Kim tự tháp được xây dựng,

were constructed, around 3350 BCE.

vào khoảng năm 3350 trước Công nguyên.

Ötzi lived during the late Neolithic Copper Age,

Ötzi sống vào cuối Thời kỳ đồ Đồng Mới,

when metal extraction and crafting practices

khi các hoạt động khai thác và chế tạo kim loại

were spreading throughout Eurasia.

đang lan rộng khắp Âu Á.

Indeed, along with stone arrowheads and knives,

Thật vậy, ngoài những mũi tên và dao bằng đá,

Ötzi carried an axe made of copper from what is now Tuscany.

Ötzi mang theo một chiếc rìu bằng đồng từ vùng đất mà ngày nay là Tuscany.

Swaths of his clothing were made of sheep and goat leather,

Những dải quần áo của ông ta được làm bằng da cừu và da dê

and his diet included cultivated grains,

và bữa ăn của ông ta gồm các loại ngũ cốc được trồng trọt,

all of which suggested that Ötzi’s people relied on certain domesticated animals

mọi điều này đều cho thấy người dân cùng thời với Ötzi

sinh tồn nhờ vào một số loại động vật và cây trồng đã được thuần hóa.

and crops.

And when researchers inspected Ötzi’s skin

Và khi các nhà nghiên cứu kiểm tra da của Ötzi

with light ranging from infrared to UV,

bằng ánh sáng từ tia hồng ngoại cho đến tia cực tím,

they found a total of 61 tattoos.

họ phát hiện có tổng cộng 61 hình xăm.

Interestingly, the markings corresponded with areas of Ötzi’s body

Thú vị thay, các dấu vết này ứng với các vùng trên cơ thể của Ötzi

where he probably experienced pain,

nơi mà ông ta có thể bị đau,

like from degeneration observed in his knees, ankles, and spine.

giống như chứng thoái hóa ở đầu gối, mắt cá chân và cột sống.

Researchers think that the tattoos might have been intended as treatment—

Các nhà nghiên cứu cho rằng những hình xăm có thể được xem là cách điều trị -

perhaps an early form of acupuncture.

có lẽ là một hình thức châm cứu sơ khai.

Close scrutiny also clarified the circumstances of Ötzi’s death—

Việc xem xét kỹ lưỡng cũng làm rõ hoàn cảnh cái chết của Ötzi—

and led to a tantalizing prehistoric murder mystery.

và tiết lộ một bí ẩn đầy lôi cuốn về án mạng thời tiền sử.

A decade into studying Ötzi, a CT scan picked up a crucial detail:

Sau một thập kỷ nghiên cứu về Ötzi, một kết quả chụp CT đã phát hiện ra

một chi tiết quan trọng:

there was a flint arrowhead lodged in Ötzi’s left shoulder.

có một đầu mũi tên bằng đá lửa găm vào vai trái của Ötzi.

Soon enough, researchers started piecing Ötzi’s final days together.

Chẳng mấy chốc, các nhà nghiên cứu bắt đầu xâu chuỗi những ngày cuối đời của Ötzi.

A deep cut wound on Ötzi’s hand showed initial signs of healing

Vết thương sâu ở tay của Ötzi đã có dấu hiệu hồi phục ban đầu

and must have occurred just days before his death.

và hẳn đã xuất hiện chỉ vài ngày trước khi ông ta qua đời.

It was likely a defensive wound which indicated that Ötzi was attacked

Có khả năng đó là vết thương do phòng thủ,

cho thấy Ötzi đã bị tấn công bằng một lưỡi dao sắc bén,

with a sharp blade but fought back and survived.

nhưng đã chống trả và sống sót.

Ötzi may have dressed the wound with bog moss,

Ötzi có thể đã băng bó vết thương bằng rêu đầm lầy,

which has antiseptic properties and was found with his remains.

loại rêu có đặc tính khử trùng và được tìm thấy cùng với hài cốt của ông.

Meanwhile, the types and location of pollen in Ötzi’s digestive tract

Trong khi đó, loại và vị trí của phấn hoa trong đường tiêu hóa của Ötzi

indicated that it was spring or early summer

cho thấy lúc đó là mùa xuân hoặc đầu mùa hè

and that his last three days were hectic.

và rằng ba ngày cuối đời của ông ta rất bận rộn.

Ötzi seemed to be fleeing something.

Ötzi dường như đang chạy trốn điều gì đó.

About 33 hours before his death,

Khoảng 33 giờ trước khi chết,

Ötzi was at an altitude of around 2,500 meters,

Ötzi ở độ cao khoảng 2.500 mét, gần đường giới hạn của cây lấy gỗ.

near the timber line.

Then, approximately 24 hours later,

Tiếp theo, khoảng 24 giờ sau đó,

he descended to at least 1,200 meters, to a zone of warmth-loving trees.

ông ta đi xuống ít nhất 1.200 mét, đến một vùng cây ưa ấm.

In his final hours, Ötzi reached an altitude of around 3,000 meters

Trong những giờ cuối đời, Ötzi đặt chân đến độ cao khoảng 3.000 mét

where grasses, sedges, and certain wildflowers dominated.

nơi cỏ, cây cối và một số loài hoa dại chiếm ưu thế.

His last meal included a large helping of dried wild ibex, roe deer, and grains.

Bữa ăn cuối của ông ta gồm một lượng lớn dê rừng khô, hoẵng và ngũ cốc.

Then, despite Ötzi’s apparent efforts to escape the conflict,

Sau đó, bất chấp nỗ lực rõ rệt của Ötzi để thoát khỏi cuộc xung đột,

someone at a distant vantage shot him from behind.

người nào đó ở một vị trí thuận lợi từ xa đã bắn ông ta từ phía sau.

The arrow pierced a major artery and embedded itself in his left shoulder,

Mũi tên xuyên qua động mạch chính và găm vào vai trái của ông ta,

causing extensive blood loss.

gây mất nhiều máu.

Ötzi probably died soon after,

Ötzi có lẽ đã chết không lâu sau đó,

his remains and all his belongings left undisturbed in the glacier for millennia.

thi thể và vật dụng của ông còn nguyên trên sông băng suốt nhiều thiên niên kỷ.

This 5,300-year-old cold case has offered invaluable glimpses into the distant past.

Vụ án lạnh giá 5.300 năm tuổi này

đã mang đến những cái nhìn vô giá về quá khứ xa xôi.

But the mystery of who exactly Ötzi was and why he was killed

Nhưng bí ẩn về việc Ötzi chính xác là ai và tại sao ông ta bị giết

will probably never be solved—

có lẽ sẽ không bao giờ được giải đáp—

the tangible evidence for the act degraded and carried away,

chứng cứ xác thực cho hành động này đã rã ra và bị cuốn đi,

lost to snow drifts long ago.

trôi theo tuyết từ lâu.