The physics of the "hardest move" in ballet - Arleen Sugano

Baledeki en zor hareketin ardındaki fizik - Arleen Sugano

Çeviri: Ece Ünalan Gözden geçirme: Sancak Gülgen

In the third act of "Swan Lake,"

"Kuğu Gölü"nün üçüncü perdesinde,

the Black Swan pulls off a seemingly endless series of turns,

Siyah Kuğu sonu gelmez görünen bir dizi dönüşü başarıyla tamamlar.

bobbing up and down on one pointed foot

"Point"teki tek ayağı üzerinde inip kalkarak

and spinning around, and around, and around 32 times.

kendi etrafında döner, döner ve döner, 32 kere.

It's one of the toughest sequences in ballet,

Bu, baledeki en zor sekanslardan biridir

and for those thirty seconds or so,

ve o otuz saniye boyunca

she's like a human top in perpetual motion.

Siyah Kuğu, sürekli hareket hâlinde olan bir "topaç insan" gibidir.

Those spectacular turns are called fouettés,

Bu olağanüstü dönüşlere "fouetté"ler denir,

which means "whipped" in French,

Fransızca'da çırpılmış anlamına gelir,

describing the dancer's incredible ability to whip around without stopping.

dansçının durmadan hızla dönme yeteneğini betimler.

But while we're marveling at the fouetté, can we unravel its physics?

Peki fouetté'ye şaşırırken bu olayın fiziğini de çözebilir miyiz?

The dancer starts the fouetté by pushing off with her foot to generate torque.

Dansçı fouetté'ye ayağını itip dönme momenti sağlayarak başlar.

But the hard part is maintaining the rotation.

Ama zor kısmı dönmeyi sürdürmektir.

As she turns,

Döndükçe,

friction between her pointe shoe and the floor,

point ayakkabısı ve yer arasındaki

and somewhat between her body and the air,

ve kısmen vücuduyla hava arasındaki sürtünme,

reduces her momentum.

momentini azaltır.

Peki öyleyse dönmeye nasıl devam ediyor?

So how does she keep turning?

Her dönüş arasında,

Between each turn, the dancer pauses for a split second and faces the audience.

dansçı bir an için durur ve seyirciye döner.

Her supporting foot flattens,

Destekleyen ayağı düzleşir

and then twists as it rises back onto pointe,

ve tekrar point'e yükselirken döner,

pushing against the floor to generate a tiny amount of new torque.

ayağıyla yere basarak

küçük bir miktar yeni dönme momenti yaratır.

At the same time, her arms sweep open to help her keep her balance.

Aynı zamanda kolları da dengesini korumak için açılır.

The turns are most effective if her center of gravity stays constant,

Dönüşler ağırlık merkezi sabit kaldığında en etkilidir

and a skilled dancer will be able to keep her turning axis vertical.

ve yetenekli bir dansçı

bu süreçte dönme aksını dik tutabilir.

The extended arms and torque-generating foot

Açılmış kollar ve dönme momenti sağlayan ayak

both help drive the fouetté.

fouetté'nin sürdürülmesini sağlar.

But the real secret and the reason you hardly notice the pause

Ama anlık duraklamayı fark etmememizin asıl sırrı ve nedeni

is that her other leg never stops moving.

diğer ayağın hareketinin hiç durmamasıdır.

During her momentary pause,

Anlık duraklaması sırasında,

the dancer's elevated leg straightens and moves from the front to the side,

dansçının havadaki bacağı önden yana doğru giderek düzleşir,

before it folds back into her knee.

sonra tekrar dizine doğru kıvrılır.

By staying in motion, that leg is storing some of the momentum of the turn.

Bu bacak harekette kalarak

dönüşün momentinin bir kısmını depolar.

When the leg comes back in towards the body,

Bacak tekrar vücuda çekildiğinde

that stored momentum gets transferred back to the dancer's body,

depolanmış olan moment tekrar dansçının gövdesine aktarılır

propelling her around as she rises back onto pointe.

ve dansçı tekrar point'e yükseldiğinde ona itici bir kuvvet sağlar.

As the ballerina extends and retracts her leg with each turn,

Balerin her dönüşle bacağını uzatıp geri çektikçe

momentum travels back and forth between leg and body,

moment bacak ve gövde arasında gidip gelir,

keeping her in motion.

balerini hareket hâlinde tutar.

A really good ballerina can get more than one turn out of every leg extension

Gerçekten hünerli bir balerin, iki yolla

her bacak uzatıştan birden fazla dönüş çıkarabilir.

in one of two ways.

First, she can extend her leg sooner.

Birincisi, bacağını daha erken uzatabilir.

The longer the leg is extended, the more momentum it stores,

Bacak ne kadar uzun süre uzatılırsa o kadar çok moment depolar

and the more momentum it can return to the body when it's pulled back in.

ve dize tekrar çekildiğinde o kadar çok momenti gövdeye aktarabilir.

More angular momentum means she can make more turns

Daha fazla açısal moment,

dansçının sürtünmeyle kaybedilen momenti yenilemeden

before needing to replenish what was lost to friction.

daha çok dönüş yapabileceği anlamına gelir.

The other option is for the dancer

Dansçı için bir diğer seçenek de

to bring her arms or leg in closer to her body

pointe döndüğünde

kol veya bacaklarını gövdesine daha çok çekmektir.

once she returns to pointe.

Why does this work?

Peki bu nasıl işe yarıyor?

Like every other turn in ballet,

Baledeki her diğer dönüş gibi

the fouetté is governed by angular momentum,

fouetté de açısal momentle yönetilir,

which is equal to the dancer's angular velocity times her rotational inertia.

bu da dansçının açısal hızı çarpı rotasyonel eylemsizliğidir

And except for what's lost to friction,

ve sürtünmeyle kaybedilen dışında,

that angular momentum has to stay constant while the dancer is on pointe.

açısal moment dansçı point'teyken sabit kalmak zorundadır.

That's called conservation of angular momentum.

Buna açısal momentin korunumu denir.

Now, rotational inertia can be thought of

Rotasyonel eylemsizlik

vücudun dönme hareketine karşı gösterdiği direnç olarak düşünülebilir.

as a body's resistance to rotational motion.

It increases when more mass is distributed further from the axis of rotation,

Daha fazla kütle dönme ekseninden daha uzağa dağıtıldıkça artar,

and decreases when the mass is distributed closer to the axis of rotation.

kütle dönme eksenine yakınlaştıkça da azalır.

So as she brings her arms closer to her body,

Öyleyse dansçı kollarını vücuduna yaklaştırdıkça

her rotational inertia shrinks.

rotasyonel eylemsizliği azalır.

In order to conserve angular momentum,

Dolayısıyla açısal momenti korumak için

her angular velocity, the speed of her turn,

açısal hızı, yani dönme hızı

has to increase,

artmak zorundadır.

allowing the same amount of stored momentum

Bu da, depolanan aynı miktarda momentle

to carry her through multiple turns.

dansçının birden çok dönüş yapmasını mümkün kılar.

You've probably seen ice skaters do the same thing,

Muhtemelen buz patencileri aynı şeyi yaparken görmüşsünüzdür,

spinning faster and faster by drawing in their arms and legs.

kollarını ve bacaklarını kendilerine çekerek gitgide daha hızlı dönerler.

In Tchaikovsky's ballet, the Black Swan is a sorceress,

Tchaikovsky'nin balesinde, Siyah Kuğu büyücü bir kadındır

and her 32 captivating fouettés do seem almost supernatural.

ve 32 büyüleyici fouetté'si neredeyse doğaüstü gözükmektedir.

But it's not magic that makes them possible.

Ama onları mümkün kılan büyü değil,

It's physics.

fiziktir.