The dark history of bananas - John Soluri

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Eren Gokce

On a December night in 1910, the exiled former leader of Honduras,

1910'da bir Aralık gecesi, Honduras'ın sürgündeki eski lideri

Manuel Bonilla, boarded a borrowed yacht in New Orleans.

Manuel Bonilla, New Orleans'ta ödünç alınmış bir yata bindi.

With a group of heavily armed accomplices,

Bir grup ağır silahlı suç ortağıyla,

he set sail for Honduras in hopes of reclaiming power

gücü ne şekilde olursa olsun geri alma umuduyla

by whatever means necessary.

Honduras'a doğru yola çıktı.

Bonilla had a powerful backer,

Bonilla'nın güçlü bir destekçisi vardı,

the future leader of a notorious organization

Latin Amerika'da çevresi geniş olduğu için

known throughout Latin America as El Pulpo, or "the Octopus,"

El Pulpo veya "Ahtapot" olarak bilinen kötü şöhretli

for its long reach.

bir örgütün gelecekteki lideri.

The infamous El Pulpo was a U.S. corporation

Kötü şöhretli El Pulpo, muz ticareti yapan

trafficking in, of all things, bananas.

bir ABD şirketiydi.

It was officially known as United Fruit Company—

Resmi olarak United Fruit Company

or Chiquita Brands International today.

veya bugünkü adıyla Chiquita Brands International olarak biliniyordu.

First cultivated in Southeast Asia thousands of years ago,

İlk olarak binlerce yıl önce Güneydoğu Asya'da yetiştirilen muz,

bananas reached the Americas in the early 1500s,

1500'lerin başında Amerika'ya ulaştı ve burada köleleştirilmiş Afrikalılar

where enslaved Africans cultivated them in plots alongside sugar plantations.

onları şeker tarlalarının yanındaki tarlalarda yetiştirdi.

There were many different bananas,

Pek çok farklı muz vardı ve bunların çoğu

most of which looked nothing like the bananas in supermarket aisles today.

bugün süpermarket reyonlarındaki muzlara hiç benzemiyordu.

In the 1800s, captains from New Orleans and New England

1800'lerde, New Orleans ve New England'daki kaptanlar,

ventured to the Caribbean in search of coconuts and other goods.

hindistan cevizi ve diğer malları aramak için Karayipler'e gitti.

They began to experiment with bananas, purchasing one kind,

Jamaika, Küba ve Honduras'taki Afro-Karayip çiftçilerinden

called Gros Michel, from Afro-Caribbean farmers in Jamaica, Cuba, and Honduras.

Gros Michel adlı bir tür satın alarak muzları denemeye başladılar.

Gros Michel bananas produced large bunches of relatively thick-skinned fruit—

Gros Michel muzları, nakliye için ideal, nispeten kalın kabuklu meyvelerden

ideal for shipping.

büyük salkımlar üretti.

By the end of the 1800s, bananas were a hit in the US.

1800'lerin sonunda muzlar ABD'de büyük bir hit oldu.

They were affordable, available year-round,

Uygun fiyatlı, yıl boyunca mevcuttu

and endorsed by medical doctors.

ve tıp doktorları tarafından onaylandı.

As bananas became big business,

Muzlar büyük bir iş hâline gelirken,

U.S. fruit companies wanted to grow their own bananas.

ABD'deki meyve şirketleri kendi muzlarını yetiştirmek istedi.

In order to secure access to land,

Toprağa erişimi güvence altına almak için,

banana moguls lobbied and bribed government officials in Central America,

muz imparatorları Orta Amerika'da hükûmet yetkilileriyle görüşüp rüşvet verdi

and even funded coups to ensure they had allies in power.

ve hatta iktidarda müttefiklerinin olması için darbecilere fon sağladı.

In Honduras, Manuel Bonilla repaid the banana man

Honduras'ta Manuel Bonilla, iktidara dönüşünü toprak imtiyazlarıyla

who had financed his return to power with land concessions.

finanse eden muz adama geri ödeme yaptı.

By the 1930s, one company dominated the region: United Fruit,

1930'larda bölgeye bir şirket hâkim oldu: Bir noktada Guatemala'nın

who owned over 40% of Guatemala’s arable land at one point.

ekilebilir arazisinin %40'ından fazlasına sahip olan United Fruit.

They cleared rainforest in Costa Rica, Colombia, Guatemala, Honduras,

Demir yolları, limanlar ve kasabaları inşanın yanı sıra Kosta Rika, Kolombiya,

and Panama to build plantations,

Guatemala, Honduras ve Panama'daki yağmur ormanlarını,

along with railroads, ports, and towns to house workers.

işçileri barındıracak çiftlikler inşa etmek için temizlediler.

Lured by relatively high-paying jobs, people migrated to banana zones.

Nispeten yüksek ücretli işlerin cazibesine kapılanlar, muz bölgelerine göç etti.

From Guatemala to Colombia,

Guatemala'dan Kolombiya'ya,

United Fruit’s plantations grew exclusively Gros Michel bananas.

United Fruit'in tarlalarında yalnızca Gros Michel muz yetiştirildi.

These densely packed farms had little biological diversity,

Bu yoğun şekilde paketlenmiş çiftliklerin biyolojik çeşitliliği azdı

making them ripe for disease epidemics.

ve hastalık salgınları için zaman gelmişti.

The infrastructure connecting these vulnerable farms

Bu savunmasız çiftlikleri birbirine bağlayan altyapı,

could quickly spread disease:

hastalığı hızla yayabilir:

pathogens could hitch a ride from one farm to another on workers’ boots,

Patojenler, işçilerin botları, vagonları ve buharlı gemileriyle

railroad cars, and steamships.

bir çiftlikten diğerine geçebilir.

That’s exactly what happened in the 1910s,

1910'larda, bir mantar, büyük kârlar

when a fungus began to level Gros Michel banana plantations,

ve ucuz muzlar sağlayan aynı sistem aracılığıyla hızla yayıldı

first in Panama, and later throughout Central America,

ve önce Panama'da ve daha sonra Orta Amerika'da

spreading quickly via the same system that had enabled big profits and cheap bananas.

Gros Michel muz plantasyonlarına zarar vermeye başladı.

In a race against “Panama Disease,”

"Panama Hastalığına" karşı bir yarışta,

banana companies abandoned infected plantations

muz şirketleri Kosta Rika, Honduras

in Costa Rica, Honduras, and Guatemala,

ve Guatemala'daki enfekte tarlaları terk ederek

leaving thousands of farmers and workers jobless.

binlerce çiftçi ve işçiyi işsiz bıraktı.

The companies then felled extensive tracts of rainforests

Şirketler daha sonra yeni plantasyonlar kurmak için

in order to establish new plantations.

geniş yağmur ormanlarını kestiler.

After World War II,

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra,

the dictatorships with which United Fruit had partnered in Guatemala and Honduras

United Fruit'in Guatemala ve Honduras'ta ortak olduğu diktatörlükler,

yielded to democratically elected governments that called for land reform.

toprak reformu çağrısı yapan demokratik olarak seçilmiş hükûmetlere teslim oldu.

In Guatemala, President Jacobo Arbenz tried to buy back land from United Fruit

Guatemala'da Başkan Jacobo Arbenz, United Fruit'den arazi satın almaya

and redistribute it to landless farmers.

ve araziyi topraksız çiftçilere yeniden dağıtmaya çalıştı.

The Arbenz government offered to pay a price based on tax records—

Arbenz hükûmeti, United Fruit'in arazinin değerini eksik beyan ettiği durumlarda,

where United Fruit had underreported the value of the land.

vergi kayıtlarına dayalı bir bedel ödemeyi teklif etti.

El Pulpo was not happy.

El Pulpo bu durumdan hoşnut değildi.

The company launched propaganda campaigns against Arbenz

Şirket, Arbenz'e karşı propaganda kampanyaları başlattı

and called on its deep connections in the US Government for help.

ve ABD Hükûmeti'ndeki derin bağlantılarını yardım için çağırdı.

Citing fears of communism, the CIA orchestrated the overthrow

CIA, komünizm korkularını gerekçe göstererek,

of the democratically elected Arbenz in 1954.

1954'te demokratik olarak seçilmiş Arbenz'i devirmeyi planladı.

That same year in Honduras, thousands of United Fruit workers went on strike

Aynı yıl Honduras'ta, şirket yeni bir işçi sendikasını tanımayı

until the company agreed to recognize a new labor union.

kabul edene kadar binlerce United Fruit işçisi greve gitti.

With the political and economic costs of running from Panama Disease escalating,

Panama Hastalığı'ndan kaçmanın politik ve ekonomik maliyetlerinin artmasıyla

United Fruit finally switched from Gros Michel

United Fruit, 1960'ların başında Gros Michel'den

to Panama disease-resistant Cavendish bananas in the early 1960s.

Panama hastalığına dirençli Cavendish muzlarına geçiş yaptı.

Today, bananas are no longer as economically vital in Central America,

Bugün, muzlar artık Orta Amerika'da ekonomik olarak yaşamsal önemde değil

and United Fruit Company, rechristened Chiquita,

ve adını Chiquita olarak değiştiren United Fruit Company,

has lost its stranglehold on Latin American politics.

Latin Amerika siyasetindeki hâkimiyetini kaybetti.

But the modern banana industry isn’t without problems.

Ancak modern muz endüstrisi sorunsuz değil.

Cavendish bananas require frequent applications of pesticides

Cavendish muzları, çiftçiler ve ekosistemler için tehlike oluşturan

that create hazards for farmworkers and ecosystems.

sık sık böcek ilacı uygulamalarını gerektirir.

And though they’re resistant to the particular pathogen

Gros Michel muzlarını etkileyen belirli bir patojene karşı

that affected Gros Michel bananas,

dirençli olsalar da, Cavendish çiftlikleri de

Cavendish farms also lack biological diversity,

biyolojik çeşitlilikten yoksundur ve muz ticaretinde

leaving the banana trade ripe for another pandemic.

başka bir salgının çıkmasına sebep olur.