Why mosquitoes bite some people more than others - Maria Elena De Obaldia

Çeviri: Başak Gökdaş Gözden geçirme: Emel Çırakoğlu

Some swear they’re cursed to be hunted by mosquitoes

Bazıları sivrisinekler tarafından avlanmak için lanetlendiklerine

while their close-by companions are regularly left unscathed.

yemin ederken, yakınlarında olanlar zarar görmezler.

But is this an illusion?

Bu bir kuruntu mu?

If it's not, what's going on? And what can we do about it?

Eğer değilse, neler oluyor? Bu konuda ne yapabiliriz?

It all comes down to how— and why— mosquitoes find us.

Bunların hepsi sivrisineklerin bizi nasıl ve neden bulduğu ile alakalı.

While male mosquitoes stick to nectar for sustenance,

Erkek sivrisinekler beslenmek için bitki özünü tercih eder.

females also seek out blood to provide the nutrients they need for their eggs.

Dişiler ise yumurtalarının ihtiyaç duyduğu besinler için kan ararlar.

Different mosquito species evolved to feed on different animals.

Sivrisinek türleri, farklı hayvanlardan beslenmek için evrimleşmiştir.

And, probably within the last 10,000 years,

Yüksek ihtimalle son 10,000 yıl içerisinde,

multiple mosquito lineages independently evolved a predilection for people.

farklı sivrisinek soyları bağımsız olarak insanlara karşı bir eğilim geliştirdi.

As human settlements became more permanent,

İnsanlar temelli yerleşik hayata geçtiklerinde

they provided plenty of standing water, even through intense dry seasons,

sivrisineklere yoğun kuraklık döneminde bile su sağladılar

which supported mosquito reproduction year-round.

ki bu da tüm yıl boyunca çoğalmalarına sebep oldu.

Female mosquitoes are equipped with antennae covered in hair-like appendages

Dişi sivrisinekler, kıl benzeri uzantılarla kaplı antenlere sahiptirler.

that contain odor-sensing receptors and neurons.

Antenler kokuyu algılayıcı sinirler ve nöronlar içerir.

These pick up on the signals of their preferred hosts,

Bu uzantılarla gözde kişilerin sinyallerini algılarlar.

And over thousands of years,

Binlerce yıl boyunca,

the mosquitoes that target humans have gotten extremely good at tracking us down.

insanları hedefleyen sivrisinekler, bizi bulmakta çok yetenekli hâle geldiler.

They also target parts of our bodies where we’re less likely to notice them.

Bizi fark etme ihtimalimizin düşük olduğu bölgelerimizden hedef alırlar.

And they’re sensitive to visual cues and changes in airflow,

Görsel işaretlere,hava akımındaki değişikliğe karşı hassaslar.

so when we try to defend ourselves, they can make swift escapes.

Bu nedenle kendimizi savunmaya çalıştığımız zaman hızlıca kaçarlar.

They even learn to avoid particularly defensive people altogether.

Özellikle kendini savunan kişilerden tamamen kaçınmayı bile öğrenirler.

But before these close encounters happen,

Fakat yakın temasa geçmeden önce,

several factors alert mosquitoes to people's presence.

birkaç faktör insanların varlığı hakkında işaret verir.

Female mosquitoes can pick up on the carbon dioxide humans constantly exhale

Dişi sivrisinekler, insanların devamlı olarak çıkardığı karbondioksiti yaklaşık

from about 10 meters away.

10 metre uzaklıktan algılar.

Once they’ve gotten the CO2 cue,

Karbondioksit işaretini aldıktan sonra,

they become especially interested in dark, high-contrast objects

özellikle koyu, yüksek kontrastlı nesnelere ve insan

and the hues found in human skin.

cildindeki renk tonlarına ilgi duyarlar.

As they follow the carbon dioxide plume to its source,

Karbondioksit izini kaynağına kadar takip ettikçe,

they eventually sense body heat and odors.

sonunda vücut sıcaklığını ve kokuları algılarlar.

These smells are generated by the many microorganisms that live on our skin.

Bu kokular, cildimizde yaşayan birçok mikroorganizma tarafından üretilir.

They break down the secretions our bodies produce, like sweat and sebum.

Vücudumuzun üretmiş olduğu ter ve sebum gibi salgıları parçalarlar.

In doing so, our skin microbes create smaller organic compounds

Bunu yaparken, cilt mikroplarımız daha küçük organik bileşikler oluşturarak,

that can vaporize and get picked up as smells—

buharlaşabilir ve koku olarak algılanabilir.

smells that human-homing mosquitoes are especially attuned to.

Bu kokular insanlara musallat olan sivrisineklerin hassas olduğu kokulardır.

Getting extra sweaty can temporarily make people more attractive to mosquitoes—

Aşırı terleme geçici bir süreliğine insanları sivrisineklere cazip kılabilir.

as can ingesting alcohol or being pregnant.

Alkol tüketmek ya da hamile olmakta.

And the Plasmodium parasite that causes malaria

Sıtmaya neden olan plasmodium paraziti,

makes the people it infects more appealing to mosquitoes by increasing

enfekte ettiği insanları sivrisineklere karşı cazip hâle getirip,

the amounts of certain fruit-smelling aldehyde compounds on their skin.

ciltlerindeki meyve kokulu aldehit bileşiklerinin miktarını artırırlar.

This is extremely helpful to the parasite

Bu parazit için son derece faydalıdır.

because it depends on both humans and mosquitoes to reproduce.

Çünkü onlar üremek için insanlara ve sivrisineklere bağımlıdırlar.

But in addition to these temporary factors,

Ancak bu geçici faktörlerin yanı sıra,

about 20% of people are thought to be naturally high attractors,

insanların yaklaşık %20′sinin doğal olarak çekici,

or mosquito magnets,

ya da sivrisinek mıknatısı

who are disproportionately targeted year after year.

olduklarından yıllardır orantısız şekilde hedef alınırlar.

If you’re one of them, you’re probably well aware.

Eğer o kişilerden biriysen muhtemelen farkındasın.

Sorry about that.

Bunun için üzgünüm.

Why this is seems to come down to some skin-specific characteristics.

Bunun nedeni cilde özgü olan özelliklerden kaynaklanıyor gibi görünüyor.

While carbon dioxide exhalations and body heat consistently signal the presence

Karbondioksit solunumları ve vücut ısısı, sıcakkanlı hayvanların varlığını

of warm-blooded animals,

işaret ederken,

human body odor is more distinctive.

insan vücudunun kokusu daha belirgindir.

And everyone hosts different microbial communities on their skin,

Herkes cildinde farklı mikrobiyal topluluklara ev sahipliği yapar.

which contribute to unique body odors that likewise vary from person to person.

Bu da kişiden kişiye değişen, kendimize özgü vücut kokularımızın olmasını sağlar.

Researchers reveal that the receptors mosquitoes use to detect acidic compounds

Araştırmacılar, sivrisineklerin asidikleri tespitinde kullandıkları reseptörlerin,

are especially important in helping them navigate towards humans.

insanlara yönelmelerine yardımcı olmakta önemli olduğunu belirtiyor.

And, indeed, humans with more abundant skin acids

Gerçekten de daha fazla cilt asidine sahip olan kişilerin,

prove to be consistently more attractive to mosquitoes.

sivrisineklere hep daha çok çekici geldiği kanıtlanmıştır.

Because it’s such a persistent trait, certain genes may play a role,

Sabit bir özellik olduğu için, belirli genlerin payı olduğu, cildin

perhaps by helping determine the skin’s microbial composition.

mikrobiyal bileşimini belirlemeye yardımcı olduğu düşünülüyor.

Scientists have observed that mosquitoes demonstrate similar levels of attraction

Bilim insanlarının gözlemlerine göre, sivrisinekler tek yumurta ikizlerini

aynı seviyede çekici bulurken,

among identical twins while responding more variably to fraternal twins,

çift yumurta ikizlerine ise değişken tepki veriyorlar.

which supports that there may be some genetic basis at play.

Bu da genetiklerin işin içinde olabileceğini destekliyor.

But beyond confirming that mosquitoes are, in fact,

Fakat sivrisineklerin gerçekten de

conspiring against some of us specifically,

bazılarına fazla ilgi gösterdiğini doğrulamak,

understanding what makes people mosquito-magnets

sivrisineklerin hedefi olma nedenini anlamak,

has serious, large-scale implications.

önemli, geniş çaplı sonuçlarını anlamaktır.

Every year, hundreds of thousands of people die from mosquito-borne diseases.

Her yıl yüz binlerce insan sivrisinek kaynaklı hastalıklardan vefat ediyor.

And resources aren’t reaching those who need them most.

Yardımlar ihtiyacı olan insanlara ulaşmıyor.

This knowledge can help inspire solutions, like more effective insect repellents

Bu bilgi, çözüm önerileri konusunda ilham kaynağı olabilir. Cildin mikrobiyomunu ve

that manipulate the skin's microbiome and odors.

kokularını hareket ettiren daha etkili böcek kovucuları gibi.

And knowing that some people are especially strong mosquito attractors

Bazı insanların sivrisineklere karşı daha çekici geldiğini bilmek,

could also help efforts to get them resources

kaynak bulmalarına yardımcı olabilir.

like repellents, bed nets, vaccines, tests, and treatments.

Sivrisinek kovucu spreyler,yatak ağları, aşılar, testler ve tedaviler gibi.

The results could not only be less itchy,

Sonuçlar sadece kaşıntısız olmakla kalmaz

they could break transmission cycles and save countless lives.

aynı zamanda bulaşım döngülerini kırıp sayısız hayat kurtarabilir.