Why mosquitoes bite some people more than others - Maria Elena De Obaldia

Translator: Gia Bảo Nguyễn

Some swear they’re cursed to be hunted by mosquitoes

Vài người cho rằng họ như dính lời nguyền bị muỗi cắn vậy

while their close-by companions are regularly left unscathed.

trong khi thằng bạn ngồi kế bên lại thường chẳng bị sao cả.

But is this an illusion?

Nhưng liệu đó chỉ là ảo tưởng?

If it's not, what's going on? And what can we do about it?

Nếu không, thì chuyện gì đang xảy ra? Và ta có thể làm gì với nó?

It all comes down to how— and why— mosquitoes find us.

Tất cả đều bắt nguồn từ việc làm thế nào và tại sao mà muỗi tìm tới ta.

While male mosquitoes stick to nectar for sustenance,

Trong khi muỗi đực hút mật hoa để sinh tồn,

females also seek out blood to provide the nutrients they need for their eggs.

con cái lại hút máu để cung cấp dinh dưỡng cần thiết cho trứng của chúng.

Different mosquito species evolved to feed on different animals.

Mỗi loài muỗi khác nhau tiến hóa để hút trên các động vật khác nhau.

And, probably within the last 10,000 years,

Và, trong khoảng 10,000 năm trở lại đây,

multiple mosquito lineages independently evolved a predilection for people.

nhiều dòng muỗi độc nhất đã tiến hóa một nỗi khao khát với con người.

As human settlements became more permanent,

Khi các khu định cư con người ngày càng bền vững,

they provided plenty of standing water, even through intense dry seasons,

họ đã tạo ra một lượng nước lớn, ngay cả trong những mùa khô khắc nghiệt,

which supported mosquito reproduction year-round.

thứ vốn hỗ trợ cho việc sinh sản của loài muỗi hằng năm.

Female mosquitoes are equipped with antennae covered in hair-like appendages

Muỗi cái có râu được bao phủ bởi các phần phụ giống như tóc,

that contain odor-sensing receptors and neurons.

đó là nơi chứa các cảm biến nhận mùi và dây thần kinh.

These pick up on the signals of their preferred hosts,

Những thứ này sẽ nhận tín hiệu của vật chủ yêu thích.

And over thousands of years,

Và trong hơn nghìn năm qua,

the mosquitoes that target humans have gotten extremely good at tracking us down.

loài muỗi mà coi con người là mục tiêu thật sự đã làm rất tốt việc định vị ta.

They also target parts of our bodies where we’re less likely to notice them.

Chúng cũng biết được bộ phận cơ thể nào nên chích để ít bị phát giác nhất.

And they’re sensitive to visual cues and changes in airflow,

Và chúng cũng rất nhạy với các tín hiệu và sự thay đổi không khí,

so when we try to defend ourselves, they can make swift escapes.

nên lúc mà ta ra đòn để bảo vệ mình, chúng có thể bỏ trốn nhanh chóng.

They even learn to avoid particularly defensive people altogether.

Chúng còn học cách né tránh với những người có xu hướng phòng thủ kín.

But before these close encounters happen,

Nhưng trước khi mà các cuộc đụng độ này xảy ra,

several factors alert mosquitoes to people's presence.

có nhiều yếu tố thông báo cho muỗi về sự hiện diện của người.

Female mosquitoes can pick up on the carbon dioxide humans constantly exhale

Muỗi cái có thể cảm nhận được lượng khí carbon mà con người thải ra

from about 10 meters away.

trong khoảng cách tầm 10 mét đổ lại.

Once they’ve gotten the CO2 cue,

Một khi chúng được dẫn dụ bởi khí CO2,

they become especially interested in dark, high-contrast objects

chúng sẽ đặc biệt kích thích với các vật thể tối, có độ tương phản cao

and the hues found in human skin.

và các sắc tố hay thấy trên da người.

As they follow the carbon dioxide plume to its source,

Khi chúng dõi theo luồng khí carbon để tìm đến vật chủ,

they eventually sense body heat and odors.

chúng thật ra đã cảm nhận từ nhiệt độ cơ thể và mùi hôi.

These smells are generated by the many microorganisms that live on our skin.

Những mùi này xuất phát từ các vi sinh vật sống dưới da chúng ta.

They break down the secretions our bodies produce, like sweat and sebum.

Chúng phá hoại các dịch tiết mà cơ thể ta sản sinh, như mồ hôi và bã nhờn.

In doing so, our skin microbes create smaller organic compounds

Qua đó, khiến vi khuẩn trên da ta tạo ra các hợp chất hữu cơ nhỏ

that can vaporize and get picked up as smells—

có thể bốc hơi và trở thành mùi—

smells that human-homing mosquitoes are especially attuned to.

cái mùi mà những con muỗi chích người đặc biệt yêu thích.

Getting extra sweaty can temporarily make people more attractive to mosquitoes—

Việc đổ mồ hôi nặng có thể khiến con người tạm thời trở nên thu hút với muỗi hơn—

as can ingesting alcohol or being pregnant.

nhất là người uống rượu hay phụ nữ mang thai.

And the Plasmodium parasite that causes malaria

Và ký sinh trùng Plasmodium gây bệnh sốt rét

makes the people it infects more appealing to mosquitoes by increasing

khiến người bị nhiễm chúng trở nên thu hút với muỗi hơn bằng cách

the amounts of certain fruit-smelling aldehyde compounds on their skin.

tăng lượng hợp chất có mùi như trái cây là aldehyde trên da của họ.

This is extremely helpful to the parasite

Điều này giúp ích rất nhiều cho kí sinh vật

because it depends on both humans and mosquitoes to reproduce.

vì chúng phải phụ thuộc cả vào con người lẫn loài muỗi để sinh sôi.

But in addition to these temporary factors,

Nhưng bên cạnh những yếu tố tạm thời đó,

about 20% of people are thought to be naturally high attractors,

vẫn có tầm 20% người được cho là có sức hấp dẫn tự nhiên,

or mosquito magnets,

hay còn gọi là nam châm hút muỗi,

who are disproportionately targeted year after year.

những người bị muỗi coi là mục tiêu từ năm này qua năm khác.

If you’re one of them, you’re probably well aware.

Nếu bạn là một trong số này, bạn nên cảnh giác đi.

Sorry about that.

Thứ lỗi về điều đó.

Why this is seems to come down to some skin-specific characteristics.

Tại sao mà điều này lại có vẻ xuất phát từ những đặc tính có trên da.

While carbon dioxide exhalations and body heat consistently signal the presence

Trong khi việc thải ra khí CO2 và nhiệt độ cơ thể chính là dấu hiệu đặc trưng

of warm-blooded animals,

của động vật máu nóng,

human body odor is more distinctive.

cơ thể con người lại có phần đặc biệt hơn.

And everyone hosts different microbial communities on their skin,

Và mỗi người đều có những loại vi khuẩn khác nhau sống trên da,

which contribute to unique body odors that likewise vary from person to person.

điều này góp phần tạo nên sự độc đáo về mùi giữa người này với người khác.

Researchers reveal that the receptors mosquitoes use to detect acidic compounds

Nghiên cứu tiết lộ rằng các cảm biến mà muỗi dùng để phát hiện các hợp chất axit

are especially important in helping them navigate towards humans.

đóng vai trò quan trọng trong việc giúp chúng định vị con người.

And, indeed, humans with more abundant skin acids

Và sự thật là những người có lượng acid trên da càng nhiều

prove to be consistently more attractive to mosquitoes.

đã được chứng minh là càng dễ bị hấp dẫn bởi muỗi hơn.

Because it’s such a persistent trait, certain genes may play a role,

Vì nó vốn là một đặc điểm bền vững, yếu tố chính có thể là do vài loại gen,

perhaps by helping determine the skin’s microbial composition.

có lẽ là để giúp ta xác định cấu trúc vi khuẩn trên da

Scientists have observed that mosquitoes demonstrate similar levels of attraction

Các nhà khoa học đã quan sát thấy muỗi thể hiện mức thu hút tương tự

among identical twins while responding more variably to fraternal twins,

đối với các cặp song sinh đồng trứng hơn là đối với cặp song sinh khác trứng,

which supports that there may be some genetic basis at play.

điều này có thể là do ảnh hưởng từ các yếu tố di truyền.

But beyond confirming that mosquitoes are, in fact,

Nhưng thực tế, trước khi đưa ra kết luận rằng muỗi

conspiring against some of us specifically,

chỉ thực sự đặc biệt chú ý đến vài cá nhân cụ thể,

understanding what makes people mosquito-magnets

việc tìm hiểu lí do mà con người lại thu hút với muỗi

has serious, large-scale implications.

cũng không kém phần quan trọng.

Every year, hundreds of thousands of people die from mosquito-borne diseases.

Mỗi năm, có hàng trăm nghìn người chết bởi các bệnh do muỗi.

And resources aren’t reaching those who need them most.

Nhiều người vẫn gặp khó trong việc tiếp cận các tài liệu.

This knowledge can help inspire solutions, like more effective insect repellents

Kiến thức này có thể là giải pháp, tương tự như các loại thuốc đuổi côn trùng

that manipulate the skin's microbiome and odors.

nhằm kiểm soát các vi sinh vật trên da và mùi cơ thể của bạn.

And knowing that some people are especially strong mosquito attractors

Và việc biết là có vài người đặc biệt thu hút với muỗi hơn bình thường

could also help efforts to get them resources

cũng giúp ta có các giải pháp phù hợp với chúng

like repellents, bed nets, vaccines, tests, and treatments.

như dùng chất đuổi, mùng, vắc-xin, các phương pháp kiểm tra và điều trị.

The results could not only be less itchy,

Kết quả là nó không chỉ giúp họ đỡ ngứa,

they could break transmission cycles and save countless lives.

mà còn góp phần phá hủy chuỗi lây truyền và cứu sống nhiều người.