How people rationalize fraud - Kelly Richmond Pope

İnsanlar sahtekarlığı nasıl rasyonel hale getirir - Kelly Richmond Pope

Çeviri: Gizem Gözde Uçar Gözden geçirme: Sancak Gülgen

If you ask people whether they think stealing is wrong,

İnsanlara "Çalmak yanlış mıdır?" diye sorduğunuzda,

most of them would answer, "Yes."

Çoğu size “Evet” diyecektir.

And yet, in 2013, organizations all over the world

Ama yine de 2013’te dünyanın her yerindeki organizasyonlar

lost an estimated total of 3.7 trillion dollars to fraud,

Toplamda 3.7 trilyon doları dolandırıcılık yüzünden kaybettiler.

which includes crimes like embezzlement,

Buna yolsuzluk,

pyramid schemes,

saadet zincirleri

and false insurance claims.

ve yanlış sigorta iddaaları da giriyor.

This wasn't just the work of a few bad apples.

Bu, birkaç kötü niyetli insanın işi değildi.

The truth is that many people are susceptible

Doğrusu şu ki; Birçok insan hem

not only to the temptation to commit fraud

sahtekarlık yapmaya elverişliydi,

but to convincing themselves that they've done nothing wrong.

hem de kendilerini yanlış bir şey yapmadıklarına ikna etmeye.

So why does fraud happen?

Öyleyse, dolandırıcılık neden olur?

While individual motivations may differ from case to case,

Kişisel sebepler insandan insana değişebilir,

the fraud triangle,

Ama suçbilimci Donald Cressey’in geliştirdiği

a model developed by criminologist Donald Cressey,

Sahtekarlık üçgeni, sahtekarlığa yol açabilecek

shows three conditions that make fraud likely:

3 durumu göstermekte.

pressure, opportunity, and rationalization.

Bunlar; Baskı, fırsat ve akla uygunlaştırma yani rasyonelleştirme.

Pressure is often what motivates someone to engage in fraud to begin with.

Bir insanı dolandırıcılığa iten ilk şey genellikle baskı altında kalmak oluyor.

It could be a personal debt,

Bu baskının sebebi, kişisel bir borç,

an addiction,

bir bağımlılık,

an earnings quota,

kar kotaları,

a sudden job loss,

ani iş kaybı ya da

or an illness in the family.

ailede hasta bir kişi olabilir.

As for opportunity, many people in both public and private sectors

Fırsata gelince;bir çok insanın özel ve devlet sektörde, sahtekarlık yapmak ve

have access to tools that enable them to commit and conceal fraud:

bunu saklamak için kullanabilecekleri elinin altında bulunuyor.

corporate credit cards,

Örneğin İş kredi kartları,

internal company data,

şirketin bilgileri

or control over the budget.

ya da bütçeyi kontrol etme yetkisi gibi...

The combination of pressure

Baskı ve böyle fırsatlarla

and being exposed to such opportunities on a daily basis

her gün karşılaşma

can create a strong temptation.

büyük bir baştan çıkarma olabilir.

But even with these two elements,

Ama bu iki öğeye rağmen çoğunlukla

most fraud still requires rationalization.

sahtekarlıklarda rasyonelleştirme gerekme.

Many fraudsters are first time offenders,

Sahtekarların çoğu, bunu ilk kez yapmış oluyorlar

so in order to commit an act most would regard as wrong,

Birçok insanın yanlış dediği bir eylemi gerçekleştirmek için,

they need to justify it to themselves.

Kendilerini haklı çıkarmak durumundalar.

Some feel entitled to the money because they are underpaid and overworked

Bazıları, çok çalıştıkları ve yeterince maaş almadıkları

için o paranın hakları olduğunu düşünür.

and others believe their fraud is victimless,

Bazıları ise sahtekarlıklarının kurbanı olmadığına inanır.

perhaps even planning to return the money once their crisis is resolved.

belki aldıklarını sıkışıklıkları bitince geri vereceklerdir.

Some of the most common types of fraud

En yaygın sahtekarlıkların bazıları

don't even register as such to the perpetrator.

suçu işleyen tarafından fark edilmiyor bile.

Examples include employees fudging time sheets or expense reports,

Bunun örneklerinden bazıları, Çalışanların zaman çizelgelerini

ya da masraf raporlarını yarım yamalak yapmaları,

taxpayers failing to report cash earnings,

Vergi ödeyenlerin kazandıklarını doğru bildirmemesi

or service providers overbilling insurance companies.

ya da sigorta şirketlerine yüklü faturalar kesilmesi olabilir.

Though these may seem small,

Bunlar küçük gözükebilir,

and can sometimes only involve hundreds of dollars,

Ya da çoğu zaman çok az paraları içeriyor olabilir,

they all contribute to the big picture.

Ama durumun genelinde payları var.

And then there's fraud on a massive scale.

Bir de büyük ölçekli sahtekarlıklar var.

In 2003, Italian dairy food giant Parmalat went bankrupt

2003’te İtalya’nın önde giden süt ürünleri devi Pamalat iflas etti.

after it was found to have fabricated a 4 billion dollar bank account

4 milyar dolarlık sahte bir banka hesabı oluşturulduğu

and falsified financial statements

ve ortaklarına para kaybettiğini çaktırmamak için

to hide the fact that its subsidiaries had been losing money.

mali belgeleri değiştirdiği ortaya çıktı.

Because it was family controlled,

Şirket bir ailenin kontrolünde olduğundan

corporate governance and regulator supervision were difficult,

kurumsal yönetim ve regülasyon denetimi zordu.

and the company likely hoped that the losses could be recouped

Ve şirket, kayıpları kimse fark etmeden

before anyone found out.

kapamaya çalışıyordu.

And it's not just corporate greed.

Bu sadece kurumsal bir hırs değil.

Hükümetler ve kar amacı gütmeyen kuruluşlarda

Governments and non-profits are also susceptible to fraud.

sahtekarlık ve dolandırıcıya yatkın.

During her time as City Comptroller for Dixon, Illinois,

Rita Crundwell, Dixon, İllonois’te Şehir Müfetişi olduğu zamanlar

Rita Crundwell embezzled over 53 million dollars.

zimmetine 53 miyon dolar geçirdi.

Rita was one of the country's leading quarter horse breeders

Rita ülkenin önde gelen at yetiştiricilerindendi

and winner of 52 world championships.

ve 52 tane dünya şampiyonluğu vardı.

But the cost of maintaining the herd ran to 200,000 dollars per month.

Ama sürüsüne bakmasının maliyeti ayda 200.000 dolara geliyordu.

Because her position gave her complete control over city finances,

Pozisyonu sayesinde şehrin bütçesinde kontrol sahibiydi.

she was easily able to divert money

Bu sayede, özel harcamaları için kullandığı bir hesaba

to an account she used for private expenses,

rahatça para transferi yapabiliyordu.

and the scheme went unnoticed for 20 years.

Ve bu durum farkedilmeden tam 20 sene devam etti.

It is believed that Crundwell felt entitled to a lavish lifestyle

Crundwell pozisyonu ve şampiyonluklarının

şehre kazandırdığı şöhret

based on her position,

and the notoriety her winnings brought to the city.

gereği yüks bir yaşamı hak ettiğini düşünüyordu.

It's tempting to think of fraud as a victimless crime

Kuruluşlar insan olmadığı için sahtekarlığı kurbanı olmayan

because corporations and civic institutions aren't people.

bir suç olarak düşünmek onu çekici kılan şeylerden biri.

But fraud harms real people in virtually every case:

Ama yapılan dolandırıcılık her zaman gerçek insanları etkiliyor.

the employees of Parmalat who lost their jobs,

Parmalat’ın çalışanları işlerini kaybetti,

the citizens of Dixon whose taxes subsidized horse breeding,

Dixon halkının vergileri at yetiştirmeye harcandı

the customers of companies which raise their prices to offset losses.

Ve kayıpları kapamak için, şirkettin ürünlerinin fiyatları arttırıldı

Sometimes the effects are obvious and devestating,

Bazen ise etkiler çok açık ve yıkıcıdır

like when Bernie Madoff caused thousands of people to lose their life savings.

Örneğin; Bernie Madoff binlerce insanın biriktirdiklerini kaybetmesine yol açtı

But often they're subtle and not easy to untangle.

Bazen ise daha gizli ve çözmesi zordur.

Yet someone, somewhere is left holding the bill.

Ama hesap mutlaka birinde patlar.