The most devastating asteroid to hit Earth - Sean P. S. Gulick

Çeviri: Ozay Ozaydin Gözden geçirme: Başak Gökdaş

66 million years ago, near what’s now the Yucatán Peninsula,

66 milyon yıl önce, şimdiki Yucatán Yarımadası yakınlarında,

a juvenile sauropod feasted on horsetail plants on a riverbank.

yavru bir sauropod nehir kıyısındaki atkuyruğu bitkileriyle besleniyordu.

Earth was a tropical planet.

Dünya tropikal bir gezegendi.

Behemoth and tiny dinosaurs alike roamed its lands,

Behemoth ve küçük dinozorlar topraklarında dolaşırken,

while reptiles and tentacled ammonites swept its seas.

sürüngenler ve dokunaçlı ammonitler denizlerini süpürdü.

But, in an instant, everything would change.

Ama bir anda her şey değişecekti.

A roughly 12-kilometer-wide asteroid was careening toward Earth

Yaklaşık 12 kilometre genişliğindeki bir asteroit

saniyede yaklaşık 20 kilometre hızla Dünya’ya doğru ilerliyordu.

at around 20 kilometers per second.

From where the sauropod stood,

Sauropodun durduğu yerden bakıldığında,

there would have been no early warning signs.

hiçbir erken uyarı işareti olamazdı.

The asteroid barreled through Earth's atmosphere in a matter of seconds

Asteroit Dünya’nın atmosferinden birkaç saniye içinde geçerek

and struck the Yucatán’s submerged continental shelf.

Yucatán’ın su altındaki kıta sahanlığına çarptı.

It exploded upon impact,

Çarpmanın etkisiyle patlayarak

instantaneously creating a 100-kilometer-wide hole

anında 100 kilometre genişliğinde bir delik açmış

and ejecting sedimentary and crystalline rocks.

ve tortul ve kristal kayaları fırlatmıştır.

Within minutes, the impact crater, known today as Chicxulub,

Birkaç dakika içinde, bugün Chicxulub olarak bilinen çarpma krateri

began collapsing inwards.

içe doğru çökmeye başladı.

Meanwhile, the base rebounded some 20 kilometers above the Earth’s surface,

Bu arada, taban Dünya yüzeyinin yaklaşık 20 kilometre üzerinde geri tepti,

then fell back down and moved outwards, creating a ring of mountains.

sonra tekrar aşağı düştü ve dışa doğru hareket ederek bir dağ halkası oluşturdu.

The energy released from the asteroid’s impact is estimated to have been

Asteroidin çarpmasıyla açığa çıkan enerjinin

several billion times that of a nuclear bomb.

bir nükleer bombanın birkaç milyar katı olduğu tahmin edilmektedir.

The force sent seismic energy across the planet

Bu kuvvet, tektonik bir fayın üretebileceği

at a much greater magnitude than any earthquake

herhangi bir depremden çok daha büyük bir sismik enerjiyi

a tectonic fault could ever produce.

gezegenin dört bir yanına gönderdi.

Massive landslides ensued.

Büyük toprak kaymaları meydana geldi.

And a tsunami sped from the newly formed crater,

Yeni oluşan kraterden 1.500 metre yüksekliğe ulaşabilecek

potentially reaching 1,500 meters high.

bir tsunami fırladı.

Countless lives were extinguished.

Sayısız hayat söndü.

Some instantly: all life within 1,500 kilometers of the impact site

Bazıları anında: çarpma alanının 1.500 kilometre çevresindeki tüm yaşam kül oldu;

was incinerated;

diğerleri hemen sonra:

others right after: by colossal waves, landslides, and hurricane force winds.

devasa dalgalar, toprak kaymaları ve kasırga gücünde rüzgarlarla.

But many organisms across the planet survived.

Ancak gezegendeki birçok organizma hayatta kaldı.

It was what came next that would bring about the end for many species,

Neredeyse tüm dinozorlar da dahil pek çok türün sonunu getirecek olan şey,

including almost all dinosaurs.

bir sonraki adımdı.

This was just the beginning of one of the most devastating periods

Bu, Dünya’daki yaşam tarihindeki en yıkıcı dönemlerden birinin

in the history of life on Earth.

sadece başlangıcıydı.

When the asteroid struck, it sent hundreds of gigatons

Asteroit çarptığında, atmosfere yüzlerce gigaton

of carbon-dioxide-rich limestone and sulfur-saturated-sediments

karbondioksit bakımından zengin kireçtaşı

ve sülfüre doymuş tortu gönderdi.

into the atmosphere.

The sulfur combined with water vapor to create sulfate aerosols.

Sülfür su buharı ile birleşerek sülfat aerosollerini oluşturur.

This plume of limestone dust, soot, and sulfate aerosols

Kireçtaşı tozu, kurum ve sülfat aerosollerinden oluşan bu bulut,

spread from the impact site at several kilometers per second,

çarpma bölgesinden saniyede birkaç kilometre hızla yayılarak

blanketing the globe in a matter of hours.

birkaç saat içinde dünyayı kaplamıştır.

It’s thought to have blocked the Sun,

Güneş’i engelleyerek Dünya’yı

plunging Earth into an extended period of darkness

uzun bir karanlık döneme soktuğu

and dropping the temperature in many places by at least 25°C.

ve birçok yerde sıcaklığı en az 25°C düşürdüğü düşünülmektedir.

The asteroid’s immediate impact was devastating,

Asteroidin ani etkisi yıkıcıydı,

but it seems to have been the rapid climate change it triggered

ancak dinozorların yaklaşık 165 milyon yıllık saltanatını sona erdiren

that ended the roughly 165-million-year reign of the dinosaurs.

tetiklediği hızlı iklim değişikliği olmuş gibi görünüyor.

Plants and plankton rapidly died,

Bitkiler ve planktonlar hızla öldü

causing the collapse of food webs worldwide.

ve dünya çapında besin ağlarının çökmesine neden oldu.

An estimated 75% of life on Earth went extinct,

Neredeyse tüm dinozorlar da dahil olmak üzere,

including almost all dinosaurs.

Dünya üzerindeki yaşamın tahmini %75′i yok oldu.

Small birds were the only kinds that remained,

Geriye kalan tek tür küçük kuşlardı,

perhaps because they relied on hardy seeds that weathered the catastrophe.

belki de felaketi atlatan dayanıklı tohumlara güvendikleri için.

It's unclear why exactly the lifeforms that survived the extinction did.

Yok oluştan kurtulan yaşam türlerinin neden hayatta kaldıkları belli değil.

Many smaller organisms, like insects, persisted.

Böcekler gibi birçok küçük organizma varlığını sürdürmüştür.

So did early mammals— perhaps because of their ability to burrow and hibernate.

İlk memeliler de- belki de oyuk açma ve kış uykusuna yatabilmeleri nedeniyle.

And photosynthetic lifeforms like algae,

Düşük ışık koşullarına dayanma yolları olan

that had ways of withstanding low-light conditions,

algler gibi fotosentetik yaşam formları da

also survived.

hayatta kaldı.

Traces of the asteroid scattered worldwide and the scar of the Chicxulub crater

Asteroidin dünyaya dağılmış izleri ve Chicxulub kraterinin izi,

attest to this period of monumental destruction.

bu muazzam yıkım dönemini kanıtlamaktadır.

So, what are the chances of another Chicxulub happening?

Peki, başka bir Chicxulub’un gerçekleşme ihtimali nedir?

Space programs are continuously identifying and tracking

Uzay programları sürekli olarak Dünya’ya yakın asteroitleri

near-Earth asteroids.

tanımlamakta ve izlemektedir.

Fortunately, the likelihood of one as large and cataclysmic

Neyse ki, önümüzdeki bin yıl içinde bu kadar büyük ve dehşet verici

striking in the next thousand or so years seems to be small—

bir felaketin meydana gelme olasılığı

something like a 7 in a million chance.

milyonda 7 gibi küçük bir ihtimal gibi görünüyor.

However, we are facing the consequences of another kind of rapid climate change,

Ancak, bu kez insanlığın kendi emisyonları nedeniyle

this time because of humanity's own emissions.

başka bir tür hızlı iklim değişikliğinin sonuçlarıyla karşı karşıyayız.

Animals are going extinct faster than ever in our history,

Hayvanların nesli tarihimizde hiç olmadığı kadar hızlı tükeniyor

and people are being displaced from their homes.

ve insanlar evlerinden ediliyor.

But, unlike the dinosaurs,

Ancak, dinozorların aksine,

we have the opportunity to avoid the large-scale devastation that will come

hükümetlerin statükoyu sürdürmesi halinde ortaya çıkacak

if governments continue with the status quo.

büyük ölçekli yıkımdan kaçınma fırsatımız var.