The most devastating asteroid to hit Earth - Sean P. S. Gulick

Tłumaczenie: Łukasz Izmaiłowski Korekta: Ola Królikowska

66 million years ago, near what’s now the Yucatán Peninsula,

66 milionów lat temu, w pobliżu dzisiejszego Półwyspu Jukatan,

a juvenile sauropod feasted on horsetail plants on a riverbank.

młody Zauropod zajadał się skrzypem polnym na brzegu rzeki.

Earth was a tropical planet.

Ziemia była tropikalną planetą.

Behemoth and tiny dinosaurs alike roamed its lands,

Po jej ziemiach wędrowały giganty i małe dinozaury,

while reptiles and tentacled ammonites swept its seas.

a jej morza zostały zawładnięte przez gady i mackowate amonity.

But, in an instant, everything would change.

Ale w mgnieniu oka wszystko się zmieni.

A roughly 12-kilometer-wide asteroid was careening toward Earth

Asteroida o szerokości około 12 kilometrów zbliżała się do Ziemi z prędkością

at around 20 kilometers per second.

około 20 kilometrów na sekundę.

From where the sauropod stood,

Z miejsca, gdzie stał Zauropod,

there would have been no early warning signs.

nie było widać znaków ostrzegawczych.

The asteroid barreled through Earth's atmosphere in a matter of seconds

Asteroida przeleciała przez ziemską atmosferę w ciągu kilku sekund

and struck the Yucatán’s submerged continental shelf.

i uderzyła w zanurzony szelf kontynentalny Jukatanu.

It exploded upon impact,

Szelf eksplodował przy uderzeniu,

instantaneously creating a 100-kilometer-wide hole

tworząc otwór o szerokości 100 km oraz wyrzucając skały osadowe

and ejecting sedimentary and crystalline rocks.

i krystaliczne.

Within minutes, the impact crater, known today as Chicxulub,

W ciągu kilku minut krater uderzeniowy, dziś znany jako Chicxulub,

began collapsing inwards.

zaczął zapadać się do wewnątrz.

Meanwhile, the base rebounded some 20 kilometers above the Earth’s surface,

Tymczasem baza odbiła się około 20 km nad powierzchnię Ziemi,

then fell back down and moved outwards, creating a ring of mountains.

po czym spadła z powrotem i przesunęła się do zewnątrz, tworząc pierścień gór.

The energy released from the asteroid’s impact is estimated to have been

Szacuje się, że energia uwolniona podczas uderzenia asteroidy była

several billion times that of a nuclear bomb.

kilka miliardów razy większa niż energia bomby jądrowej.

The force sent seismic energy across the planet

Siła wysłała energię sejsmiczną przez całą planetę

at a much greater magnitude than any earthquake

o znacznie większej sile niż jakiekolwiek trzęsienie ziemi, jakie mogłoby

a tectonic fault could ever produce.

kiedykolwiek powstać.

Massive landslides ensued.

Powstały ogromne osuwiska ziemi.

And a tsunami sped from the newly formed crater,

A tsunami pędziło z nowo powstałego krateru,

potentially reaching 1,500 meters high.

potencjalnie osiągając wysokość 1500 metrów.

Countless lives were extinguished.

Niezliczona liczba istot wyginęła.

Some instantly: all life within 1,500 kilometers of the impact site

Niektóre natychmiast.

Spaliło się wszystko w promieniu 1500 kilometrów.

was incinerated;

others right after: by colossal waves, landslides, and hurricane force winds.

Inne zaraz potem - przez kolosalne fale, osuwiska ziemi i wiatr z siłą huraganu.

But many organisms across the planet survived.

Ale wiele organizmów na całej planecie przetrwało.

It was what came next that would bring about the end for many species,

To, co nastąpiło później, przyniosło koniec wielu gatunków,

including almost all dinosaurs.

w tym prawie wszystkich dinozaurów.

This was just the beginning of one of the most devastating periods

To był dopiero początek jednego z najbardziej niszczycielskich okresów

in the history of life on Earth.

w historii życia na Ziemi.

When the asteroid struck, it sent hundreds of gigatons

Kiedy asteroida uderzyła, posłała setki gigaton bogatego w dwutlenek

of carbon-dioxide-rich limestone and sulfur-saturated-sediments

węgla wapienia i osadów nasyconych siarką

into the atmosphere.

do atmosfery.

The sulfur combined with water vapor to create sulfate aerosols.

Siarka połączyła się z parą wodną, tworząc aerozole siarczanowe.

This plume of limestone dust, soot, and sulfate aerosols

Ten pióropusz pyłu wapiennego, sadzy i aerozoli siarczanowych

spread from the impact site at several kilometers per second,

rozprzestrzenił się z miejsca uderzenia z prędkością kilku kilometrów na sekundę,

blanketing the globe in a matter of hours.

otaczając kulę ziemską w ciągu kilku godzin.

It’s thought to have blocked the Sun,

Uważa się, że zablokował on promienie słoneczne,

plunging Earth into an extended period of darkness

pogrążając Ziemię w długim okresie ciemności

and dropping the temperature in many places by at least 25°C.

i obniżając temperaturę w wielu miejscach o co najmniej 25°C.

The asteroid’s immediate impact was devastating,

Bezpośrednie uderzenie asteroidy było niszczycielskie,

but it seems to have been the rapid climate change it triggered

ale to spowodowane przez nią gwałtowne zmiany klimatu prawdopodobnie

that ended the roughly 165-million-year reign of the dinosaurs.

zakończyły około 165 milionów lat panowania dinozaurów.

Plants and plankton rapidly died,

Rośliny i plankton szybko umierały,

causing the collapse of food webs worldwide.

powodując załamanie się sieci troficznych na całym świecie.

An estimated 75% of life on Earth went extinct,

Szacuje się, że wyginęło 75% życia na Ziemi,

including almost all dinosaurs.

w tym prawie wszystkie dinozaury.

Small birds were the only kinds that remained,

Małe ptaki były jedynymi gatunkami, które przetrwały,

perhaps because they relied on hardy seeds that weathered the catastrophe.

być może dlatego, że żywiły się odpornymi nasionami, które przetrwały katastrofę.

It's unclear why exactly the lifeforms that survived the extinction did.

Nie jest jasne, dlaczego właśnie te formy życia przetrwały wyginięcie.

Many smaller organisms, like insects, persisted.

Przeżyło wiele mniejszych organizmów, takich jak owady.

So did early mammals— perhaps because of their ability to burrow and hibernate.

Tak samo wczesne ssaki - być może ze względu na ich zdolność do hibernacji.

And photosynthetic lifeforms like algae,

Fotosyntezujące formy życia, takie jak glony,

that had ways of withstanding low-light conditions,

które były w stanie wytrzymać warunki słabego oświetlenia

also survived.

również przetrwały.

Traces of the asteroid scattered worldwide and the scar of the Chicxulub crater

Ślady asteroidy rozrzucone po całym świecie i krater Chicxulub

attest to this period of monumental destruction.

są dowodem na ten okres monumentalnego zniszczenia.

So, what are the chances of another Chicxulub happening?

Jakie są szanse, że wydarzy się kolejny Chicxulub?

Space programs are continuously identifying and tracking

Programy kosmiczne nieustannie identyfikują i śledzą asteroidy

near-Earth asteroids.

w pobliżu Ziemi.

Fortunately, the likelihood of one as large and cataclysmic

Na szczęście prawdopodobieństwo tak dużego i katastrofalnego

striking in the next thousand or so years seems to be small—

uderzenia w ciągu najbliższego tysiąca lat wydaje się małe.

something like a 7 in a million chance.

Szanse to około 7 na milion.

However, we are facing the consequences of another kind of rapid climate change,

Mamy jednak do czynienia z konsekwencjami innego rodzaju szybkiej zmiany klimatu,

this time because of humanity's own emissions.

tym razem z powodu emisji wytwarzanej przez ludzkość.

Animals are going extinct faster than ever in our history,

Zwierzęta wymierają szybciej niż kiedykolwiek w naszej historii,

and people are being displaced from their homes.

a ludzie wysiedlani są ze swoich domów.

But, unlike the dinosaurs,

W przeciwieństwie do dinozaurów

we have the opportunity to avoid the large-scale devastation that will come

mamy okazję uniknąć zniszczenia na dużą skalę, które nadejdzie,

if governments continue with the status quo.

jeśli rządy pozostaną przy status quo.