The most devastating asteroid to hit Earth - Sean P. S. Gulick

Translator: Thái Hưng Trần Reviewer: Trang Do Nu Gia

66 million years ago, near what’s now the Yucatán Peninsula,

66 triệu năm trước, gần khu vực ngày nay là bán đảo Yucatán,

a juvenile sauropod feasted on horsetail plants on a riverbank.

một con sauropod non ăn những cây đuôi ngựa trên bờ sông.

Earth was a tropical planet.

Trái đất lúc đó là một hành tinh nhiệt đới.

Behemoth and tiny dinosaurs alike roamed its lands,

Những con khủng long khổng lồ lẫn nhỏ bé lang thang khắp nơi trên mặt đất,

while reptiles and tentacled ammonites swept its seas.

trong khi các loài bò sát và cúc đá xúc tu thì càn quét các vùng biển.

But, in an instant, everything would change.

Nhưng, trong một khoảnh khắc, mọi thứ sẽ thay đổi.

A roughly 12-kilometer-wide asteroid was careening toward Earth

Một tiểu hành tinh rộng khoảng 12 km đang bay về phía Trái đất

at around 20 kilometers per second.

với tốc độ khoảng 20 km/giây.

From where the sauropod stood,

Từ nơi con sauropod đứng,

there would have been no early warning signs.

không có dấu hiệu cảnh báo sớm nào.

The asteroid barreled through Earth's atmosphere in a matter of seconds

Tiểu hành tinh lao qua bầu khí quyển của Trái đất chỉ trong vài giây

and struck the Yucatán’s submerged continental shelf.

và đâm vào thềm lục địa ngập nước của Yucatán.

It exploded upon impact,

Nó phát nổ khi va chạm,

instantaneously creating a 100-kilometer-wide hole

ngay lập tức tạo ra một cái hố rộng 100 km

and ejecting sedimentary and crystalline rocks.

và giải phóng các loại đá trầm tích và tinh thể.

Within minutes, the impact crater, known today as Chicxulub,

Trong vòng vài phút, cái hố va chạm này, ngày nay được biết đến là Chicxulub,

began collapsing inwards.

bắt đầu sụp đổ vào phía trong.

Meanwhile, the base rebounded some 20 kilometers above the Earth’s surface,

Lúc này, thềm lục địa được nâng lên khoảng 20 km so với bề mặt Trái đất,

then fell back down and moved outwards, creating a ring of mountains.

rồi hạ xuống và di chuyển ra ngoài, tạo ra một vành đai các dãy núi.

The energy released from the asteroid’s impact is estimated to have been

Năng lượng được giải phóng từ tác động của tiểu hành tinh được ước tính

several billion times that of a nuclear bomb.

lớn gấp vài tỷ lần so với năng lượng của một quả bom hạt nhân.

The force sent seismic energy across the planet

Lực này đã truyền năng lượng địa chấn ra khắp hành tinh

at a much greater magnitude than any earthquake

với cường độ lớn hơn nhiều so với bất kỳ trận động đất nào

a tectonic fault could ever produce.

mà một đứt gãy kiến tạo có thể tạo ra.

Massive landslides ensued.

Những trận lở đất dữ dội liền xảy ra ngay sau đó.

And a tsunami sped from the newly formed crater,

Và một cơn sóng thần lao ra từ miệng hố mới hình thành,

potentially reaching 1,500 meters high.

có khả năng đạt tới độ cao 1.500 mét.

Countless lives were extinguished.

Vô số sinh mạng đã bị xóa sổ.

Some instantly: all life within 1,500 kilometers of the impact site

Trong phút chốc: tất cả sự sống trong phạm vi 1.500 km từ vị trí va chạm

was incinerated;

đã bị thiêu rụi;

những thảm họa khác ngay sau đó bao gồm:

others right after: by colossal waves, landslides, and hurricane force winds.

những cơn sóng khổng lồ, những trận lở đất và các đợt gió bão.

But many organisms across the planet survived.

Nhưng nhiều sinh vật trên hành tinh này vẫn sống sót.

It was what came next that would bring about the end for many species,

Chính những gì xảy ra tiếp theo mới dẫn tới sự tuyệt chủng cho nhiều loài,

including almost all dinosaurs.

bao gồm hầu hết các loài khủng long.

This was just the beginning of one of the most devastating periods

Đây chỉ là sự khởi đầu của một trong những giai đoạn thảm họa nhất

in the history of life on Earth.

trong lịch sử sự sống trên Trái Đất.

When the asteroid struck, it sent hundreds of gigatons

Khi tiểu hành tinh va chạm, nó đã gửi hàng trăm tỷ tấn

of carbon-dioxide-rich limestone and sulfur-saturated-sediments

đá vôi giàu carbon dioxide và trầm tích bão hòa lưu huỳnh

into the atmosphere.

vào bầu khí quyển.

The sulfur combined with water vapor to create sulfate aerosols.

Lưu huỳnh kết hợp với hơi nước tạo thành khí dung sunfat.

This plume of limestone dust, soot, and sulfate aerosols

Khối bụi đá vôi, bồ hóng và khí dung sunfat này

spread from the impact site at several kilometers per second,

lan rộng từ vị trí va chạm với tốc độ vài km mỗi giây,

blanketing the globe in a matter of hours.

bao phủ toàn cầu chỉ trong vài giờ.

It’s thought to have blocked the Sun,

Nó được cho là đã chặn ánh sáng Mặt trời,

plunging Earth into an extended period of darkness

đẩy Trái đất rơi vào một thời kỳ tăm tối kéo dài

and dropping the temperature in many places by at least 25°C.

và khiến nhiệt độ ở nhiều nơi bị giảm đi ít nhất 25°C.

The asteroid’s immediate impact was devastating,

Hệ quả tức thời của tiểu hành tinh này là vô cùng tàn khốc,

but it seems to have been the rapid climate change it triggered

nhưng có vẻ sự thay đổi khí hậu nhanh chóng mà nó gây ra

that ended the roughly 165-million-year reign of the dinosaurs.

mới là thứ chấm dứt triều đại khoảng 165 triệu năm của loài khủng long.

Plants and plankton rapidly died,

Thực vật và sinh vật phù du bị chết nhanh chóng,

causing the collapse of food webs worldwide.

gây ra sự sụp đổ của mạng lưới thức ăn trên toàn cầu.

An estimated 75% of life on Earth went extinct,

Ước tính 75% sự sống trên Trái đất đã tuyệt chủng,

including almost all dinosaurs.

bao gồm hầu hết các loài khủng long.

Small birds were the only kinds that remained,

Những loài chim nhỏ là hậu duệ duy nhất còn sót lại,

perhaps because they relied on hardy seeds that weathered the catastrophe.

có lẽ vì chúng dựa vào những hạt giống cứng cáp để vượt qua thảm họa.

It's unclear why exactly the lifeforms that survived the extinction did.

Không rõ chính xác tại sao các dạng sống lại sống sót được qua tuyệt chủng.

Many smaller organisms, like insects, persisted.

Nhiều sinh vật nhỏ hơn, như côn trùng, cũng sống sót.

So did early mammals— perhaps because of their ability to burrow and hibernate.

Động vật có vú tiền sử cũng vậy—

có lẽ là nhờ vào khả năng đào hang và ngủ đông của chúng.

And photosynthetic lifeforms like algae,

Và các dạng sống quang hợp như tảo,

that had ways of withstanding low-light conditions,

có khả năng chịu được điều kiện ánh sáng yếu,

also survived.

cũng sống sót.

Traces of the asteroid scattered worldwide and the scar of the Chicxulub crater

Dấu vết của tiểu hành tinh rải rác toàn thế giới và hố va chạm Chicxulub

attest to this period of monumental destruction.

chứng thực cho thời kỳ hủy diệt hoành tráng này.

So, what are the chances of another Chicxulub happening?

Vậy, khả năng để một Chicxulub khác xảy ra là bao nhiêu?

Space programs are continuously identifying and tracking

Các chương trình không gian liên tục xác định và theo dõi

near-Earth asteroids.

các tiểu hành tinh gần Trái đất.

Fortunately, the likelihood of one as large and cataclysmic

May mắn thay, khả năng xảy ra một vụ va chạm lớn và thảm khốc như vậy

striking in the next thousand or so years seems to be small—

trong khoảng một nghìn năm tới dường như là rất nhỏ—

something like a 7 in a million chance.

chỉ khoảng 7 phần một triệu.

However, we are facing the consequences of another kind of rapid climate change,

Tuy nhiên, chúng ta đang phải đối mặt với

hậu quả của một loại biến đổi khí hậu nhanh chóng khác,

this time because of humanity's own emissions.

lần này là do khí thải của chính nhân loại.

Animals are going extinct faster than ever in our history,

Động vật đang tuyệt chủng nhanh hơn bao giờ hết trong lịch sử của loài người,

and people are being displaced from their homes.

và loài người cũng đang mất dần đi nơi ở của chính họ.

But, unlike the dinosaurs,

Nhưng, không giống như khủng long,

we have the opportunity to avoid the large-scale devastation that will come

chúng ta có cơ hội tránh được sự tàn phá quy mô lớn

if governments continue with the status quo.

sẽ xảy ra nếu các chính phủ vẫn cứ tiếp tục giữ nguyên thực trạng.