How one of the most profitable companies in history rose to power - Adam Clulow

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

During the 17th century,

17. yüzyıl boyunca

the three letters “VOC” formed the world’s most recognizable logo.

şu üç harf dünyanın en tanınmış logosunu oluşturdu: VOC.

These initials belonged to the Verenigde Oostindische Compagnie,

Bu harfler, Verenigde Oostindische Compagnie’nin,

or the Dutch East India Company—

yani Hollanda Doğu Hindistan Şirketi’nin baş harfleriydi—

widely considered the most profitable corporation ever created.

yaygın olarak şimdiye dek kurulmuş en kârlı şirket olarak değerlendiriliyor.

Starting in 1602, it cornered the booming spice market

1602′de kurulan bu şirket, gelişen baharat piyasasını ele geçirdi

and pioneered trade routes between Asia and Europe.

ve Asya ile Avrupa arasındaki ticaret yollarına öncü oldu.

But such success came with an overwhelming cost in human life.

Ancak böyle bir başarı çok fazla insanın canına da mal oldu.

When the Dutch state created the Company,

Hollanda bu şirketi kurduğunda

it granted the organization the power to wage war,

savaş açma, diplomasiyi yönetme

conduct diplomacy, and seize colonies throughout Asia.

ve Asya’daki sömürgeleri ele geçirme yetkilerini şirkete verdi.

The Dutch East India Company was intended to make money

Hollanda Doğu Hindistan Şirketi’nin amacı para kazanmak

and battle competing European empires.

ve Avrupalı rakip imparatorluklarla savaşmaktı.

The Asian market was the largest at the time

Asya piyasası o zamanın en büyük piyasasıydı

and spices were in great demand throughout Europe.

ve baharatlar Avrupa’da oldukça rağbet görüyordu.

Nutmeg was among the most precious.

Muskat, en değerli baharatlardan biriydi.

But it was only cultivated on Indonesia’s Banda Islands.

Ancak yalnızca Endonezya’nın Banda Adaları’nda yetişiyordu.

If Dutch officials could seize exclusive control over nutmeg,

Hollandalı yetkililer muskat üzerindeki kontrolü ele geçirirlerse

they'd make their investors rich,

yatırımcılarını zenginleştirmiş olurlardı

ensure the Company’s long-term survival

ve şirketin kalıcılığını uzun vadede sağlama alıp

and deprive their adversaries of the same gains.

rakiplerini bu kazançlardan mahrum bırakırlardı.

However, their plan hinged on the submission of the Bandanese people.

Ancak bu plan tamamen Bandalıların itaatine bağlıydı.

This was something Company officials, like the ruthless Jan Pieterszoon Coen,

Bu, zalim Jan Pieterszoon Coeen gibi şirket yetkililerinin

were willing to go to great lengths to ensure.

bunu sağlamak için her yola başvurmayı göze aldığı bir şeydi.

Home to around 15,000 people,

15.000 kadar kişiye ev sahipliği yapan

the Banda Islands were composed of village confederations

Banda Adaları “orang kaya” denen

controlled by rich men called orang kaya, who were expert traders.

ve usta tüccarlar olan zengin erkeklerin yönetimindeki

köy birliklerinden oluşuyordu.

They'd retained their virtual monopoly over nutmeg for centuries,

Muskat ticareti yüzyıllardır onların tekelindeydi,

selling at the highest price to Asian and European merchants.

Asyalı ve Avrupalı tüccarlara en yüksek fiyattan satış yapıyorlardı.

When the Dutch East India Company arrived in the early 1600s,

Hollanda Doğu Hindistan Şirketi, 1600′lerin başında adaya ayak bastığında

its officials persuaded a group of orang kaya to sign a treaty.

şirket yetkilileri bir grup “orang kaya”yı anlaşma imzalamaya ikna etti.

It guaranteed protection in exchange for monopoly rights to their nutmeg.

Bu anlaşma muskatın tekel hakkına karşılık koruma vadediyordu.

Bandanese leaders had made similar agreements before,

Bandalı liderler daha önce benzer anlaşmalar yapmıştı

but were able to break them without serious consequences.

ama ciddi sonuçlarla karşılaşmadan bu anlaşmaları bozabiliyorlardı.

The Dutch represented a new threat.

Hollandalılar yeni bir tehdidin temsilcisiydi.

They attempted to build forts to control trade and stop smuggling,

Ticareti kontrol etmek ve kaçakçılığı durdurmak için

kaleler inşa etmeye kalktılar

and insisted that all nutmeg be sold to them at deflated prices.

ve bütün muskatların düşük ücretlerle onlara satılmasını ısrar ettiler.

Many Bandanese refused and relations continued to deteriorate.

Birçok Bandalı bunu reddetti ve ilişkileri kötüleşmeye devam etti.

In 1609, a group of villagers ambushed and killed a Dutch admiral and 40 of his men.

1609 yılında,

bir grup köylü, Hollandalı bir amirali ve 40 adamını pusuya düşürdü ve öldürdü.

Over the next decade, tensions escalated as treaties were broken and re-signed.

Sonraki on yıl boyunca,

anlaşmalar bozulup, tekrar imzalandıkça gerilim arttı.

The Company and Jan Pieterszoon Coen, its Governor-General,

Şirket ve şirketin valisi ile komutanı olan Jan Pieterszoon Coen

began considering new strategies.

yeni stratejiler düşünmeye başladı.

The Bandanese, one official wrote,

Bir yetkili, Bandalılar “yola getirilmeli yoksa tamamen imha edilmeli” yazmıştı.

should be “brought to reason or entirely exterminated.”

Coen himself believed that there could be no trade without war.

Coen ise savaş olmadan ticaretin olmayacağına inanıyordu.

In 1621, with the approval of his superiors,

1621′de üstlerinin onayıyla birlikte

he staged a massive invasion and made Bandanese leaders sign another document.

büyük bir saldırı düzenledi

ve Bandalı liderlere başka bir belge imzalattı.

But this time, the terms didn’t recognize the Bandanese as a sovereign people—

Fakat bu sefer koşullar Bandalıları bağımsız bir halk olarak tanımıyordu—

they were the Dutch East India Company’s colonial subjects.

artık Hollanda Doğu Hindistan Şirketi’nin sömürgeleriydiler.

Çok geçmeden Hollandalı yetkililer

Soon, Dutch officials claimed they'd detected a conspiracy against them.

bir komplo tespit ettiklerini iddia ettiler.

Coen used this to eliminate further resistance.

Coen de bunu başka bir direnişi ortadan kaldırmak için kullandı.

He ordered his soldiers to torture Bandanese leaders to extract confessions.

Askerlerine Bandalı liderleri itiraf ettirmek için işkence yapmalarını emretti.

Over the following months,

Sonraki aylarda,

Company troops waged a brutal campaign that decimated the population.

şirketin birlikleri nüfusun büyük kısmını yok eden acımasız bir savaş açtı.

Many Bandanese people were starved to death or enslaved

Birçok Bandalı ya açlıktan ölmüş

ya da esir düşmüş ve uzaktaki Hollanda kolonilerine gönderilmişti.

and sent to distant Dutch colonies.

Others jumped from cliffs rather than surrender.

Diğerleri teslim olmak yerine uçurumdan atlamışlardı.

Thousands fled, emptying out whole villages.

Binlercesi kaçmış, bütün köyler boşalmıştı.

Some survivors resettled on other islands,

Hayatta kalan bazıları başka adalara yerleşmiş

where they preserved remnants of Bandanese language and culture.

ve Bandalı dilinden ve kültüründen geri kalanlarını korumuştu.

When the Company’s violent campaign was over,

Şirketin şiddetli savaşı bittiğinde

the indigenous population had plummeted to less than a thousand,

yerli nüfus binden az bir sayıya düşmüştü,

most of whom were enslaved.

birçoğu esir düşmüştü.

The Dutch East India Company sliced the islands into plantations

Hollanda Doğu Hindistan Şirketi adaları tarlalara ayırdı

and imported an enslaved workforce.

ve esirlerden oluşan bir iş gücü yarattı.

It was, by many measures, an act of genocide.

Bu, birçok açıdan bir soykırım eylemiydi.

By securing this global monopoly over nutmeg,

Bu küresel muskat tekelini ele geçirerek

the Company supercharged its economic development,

şirket ekonomik kalkınmayı güçlendirdi

contributing to the Dutch Golden Age.

ve Hollanda Altın Çağı’na katkıda bulundu.

Although Coen faced criticism,

Coen eleştirilerle karşılaşsa da

he was celebrated as a national hero well into the 20th century.

20. yüzyıla kadar ulusal kahraman olarak anılıyordu.

400 years after the massacre on Banda,

Banda’daki katliamdan 400 yıl sonra,

Coen’s statue still stands in the city of Hoorn—

Coen’in heykeli halen Hoorn şehrinde duruyor—

despite mounting pressure for its removal.

kaldırılması için artan baskılara rağmen.

Coen and the Dutch East India Company brought a prized commodity

Coen ve Hollanda Doğu Hindistan Şirketi

kontrolleri altında değerli bir ürünü getirip kazançlarını arttırdılar.

under their control and profits soared.

But they achieved this by violently tearing another society apart.

Fakat bunu başka bir toplumu vahşice yok ederek başardılar.