How one of the most profitable companies in history rose to power - Adam Clulow

Translator: Anh Luong Reviewer: Ly Nguyễn

During the 17th century,

Trong thế kỷ XVII,

the three letters “VOC” formed the world’s most recognizable logo.

ba chữ cái “VOC” đã trở thành logo dễ nhận biết nhất thế giới.

These initials belonged to the Verenigde Oostindische Compagnie,

Những chữ cái đầu này thuộc về Verenigde Oostindische Compagnie,

or the Dutch East India Company—

còn gọi là Công ty Đông Ấn Hà Lan -

widely considered the most profitable corporation ever created.

được coi là tập đoàn có lợi nhuận cao nhất từng được tạo ra.

Starting in 1602, it cornered the booming spice market

Bắt đầu từ năm 1602, công ty đã đổ dồn về thị trường gia vị đang bùng nổ

and pioneered trade routes between Asia and Europe.

và đi tiên phong trong các tuyến thương mại giữa châu Á và châu Âu.

But such success came with an overwhelming cost in human life.

Nhưng thành công đi kèm với một cái giá quá đắt là mạng sống của con người.

When the Dutch state created the Company,

Khi nhà nước Hà Lan thành lập Công ty,

it granted the organization the power to wage war,

nó đã trao cho quyền tổ chức tiến hành các cuộc chiến tranh,

conduct diplomacy, and seize colonies throughout Asia.

quản lý ngoại giao và chiếm giữ các thuộc địa trên khắp châu Á.

The Dutch East India Company was intended to make money

Công ty Đông Ấn Hà Lan được trông đợi sẽ kiếm tiền

and battle competing European empires.

và chiến đấu với các đế chế châu Âu cạnh tranh.

The Asian market was the largest at the time

Thị trường châu Á là lớn nhất vào thời điểm đó

and spices were in great demand throughout Europe.

và gia vị có nhu cầu lớn trên khắp châu Âu.

Nutmeg was among the most precious.

Nhục đậu khấu là một trong những loại quý giá nhất.

But it was only cultivated on Indonesia’s Banda Islands.

Nhưng nó chỉ được trồng trên quần đảo Banda của Indonesia.

If Dutch officials could seize exclusive control over nutmeg,

Nếu các quan chức Hà Lan có thể nắm quyền kiểm soát độc quyền đối với nhục đậu khấu,

they'd make their investors rich,

sẽ làm các nhà đầu tư trở nên giàu có,

ensure the Company’s long-term survival

đảm bảo sự tồn tại lâu dài của Công ty

and deprive their adversaries of the same gains.

và tước đi những lợi ích tương tự của đối thủ.

However, their plan hinged on the submission of the Bandanese people.

Tuy nhiên, kế hoạch của họ phải dựa trên sự phục tùng của người Bandanese.

This was something Company officials, like the ruthless Jan Pieterszoon Coen,

Đây là điều mà các quan chức của Công ty, cũng như kẻ tàn nhẫn Jan Pieterszoon Coen

were willing to go to great lengths to ensure.

sẵn sàng cố gắng hết sức để đảm bảo.

Home to around 15,000 people,

Là nơi sinh sống của khoảng 15.000 người,

the Banda Islands were composed of village confederations

quần đảo Banda bao gồm các liên minh được kiểm soát bởi

controlled by rich men called orang kaya, who were expert traders.

những người đàn ông giàu có được gọi là orang kaya, họ là chuyên gia buôn bán.

They'd retained their virtual monopoly over nutmeg for centuries,

Họ đã giữ độc quyền với nhục đậu khấu trong nhiều thế kỷ,

selling at the highest price to Asian and European merchants.

bán với giá cao nhất cho các thương nhân châu Á và châu Âu.

When the Dutch East India Company arrived in the early 1600s,

Khi Công ty Đông Ấn Hà Lan đến vào đầu những năm 1600,

its officials persuaded a group of orang kaya to sign a treaty.

chính quyền ở đây đã thuyết phục một nhóm người kaya ký một hiệp ước.

It guaranteed protection in exchange for monopoly rights to their nutmeg.

Để nhận được sự bảo hộ, đổi lại là từ bỏ quyền độc quyền đối với nhục đậu khấu.

Bandanese leaders had made similar agreements before,

Các lãnh đạo Bandanese đã có các thỏa thuận tương tự trước đây,

but were able to break them without serious consequences.

nhưng đã có thể phá vỡ chúng mà không có hậu quả nghiêm trọng.

The Dutch represented a new threat.

Nhưng Hà Lan là một mối đe dọa mới.

They attempted to build forts to control trade and stop smuggling,

Họ đã cố gắng xây dựng các pháo đài để kiểm soát thương mại, ngăn chặn buôn lậu,

and insisted that all nutmeg be sold to them at deflated prices.

và nhấn mạnh rằng tất cả nhục đậu khấu phải được bán cho họ với giá bình giảm.

Many Bandanese refused and relations continued to deteriorate.

Nhiều người Bandanese từ chối và mối quan hệ tiếp tục xấu đi.

In 1609, a group of villagers ambushed and killed a Dutch admiral and 40 of his men.

Năm 1609, một nhóm dân đã phục kích và giết một đô đốc Hà Lan cùng 40 thuộc hạ.

Over the next decade, tensions escalated as treaties were broken and re-signed.

Thập kỷ tiếp theo, căng thẳng leo thang khi các hiệp ước bị phá vỡ và tái ký kết.

The Company and Jan Pieterszoon Coen, its Governor-General,

Công ty và Jan Pieterszoon Coen, Toàn quyền của nó,

began considering new strategies.

bắt đầu xem xét các chiến lược mới.

The Bandanese, one official wrote,

Một quan chức, người Bandanese viết,

should be “brought to reason or entirely exterminated.”

nên “lý trí hoặc hoàn toàn bị hủy diệt”.

Coen himself believed that there could be no trade without war.

Bản thân Coen tin rằng không thể có thương mại nếu không có chiến tranh.

In 1621, with the approval of his superiors,

Năm 1621, với sự chấp thuận của cấp trên,

he staged a massive invasion and made Bandanese leaders sign another document.

ông tổ chức một cuộc xâm lược lớn và bắt các lãnh đạo Bandanese ký một văn kiện.

But this time, the terms didn’t recognize the Bandanese as a sovereign people—

Lần này, các điều khoản không công nhận Bandanese là một dân tộc có chủ quyền -

they were the Dutch East India Company’s colonial subjects.

họ là đối tượng thuộc địa của Công ty Đông Ấn Hà Lan.

Soon, Dutch officials claimed they'd detected a conspiracy against them.

Ngay sau đó, các quan chức Hà Lan tuyên bố họ đã phát hiện ra một âm mưu chống đối.

Coen used this to eliminate further resistance.

Coen đã lợi dụng điều này để đàn áp sự kháng cự hơn nữa.

He ordered his soldiers to torture Bandanese leaders to extract confessions.

Ông ra lệnh cho binh lính tra khảo các lãnh đạo Bandanese để bức cung.

Over the following months,

Những tháng tiếp theo,

Company troops waged a brutal campaign that decimated the population.

quân đội của Công ty đã tiến hành một chiến dịch tàn bạo tàn sát người dân.

Many Bandanese people were starved to death or enslaved

Nhiều người Bandanese đã bị bỏ đói đến chết hoặc bị bắt làm nô lệ

and sent to distant Dutch colonies.

và bị gửi đến các thuộc địa xa xôi của Hà Lan.

Others jumped from cliffs rather than surrender.

Những người khác nhảy từ vách đá thay vì đầu hàng.

Thousands fled, emptying out whole villages.

Hàng ngàn người chạy trốn, các ngôi làng không một bóng người.

Some survivors resettled on other islands,

Một số người sống sót tái định cư trên các hòn đảo khác,

where they preserved remnants of Bandanese language and culture.

nơi họ bảo tồn tàn dư của ngôn ngữ và văn hóa Bandanese.

When the Company’s violent campaign was over,

Khi chiến dịch bạo lực của Công ty kết thúc,

the indigenous population had plummeted to less than a thousand,

dân số bản địa đã sụt giảm mạnh xuống dưới một nghìn,

most of whom were enslaved.

hầu hết đã bị bắt làm nô lệ.

The Dutch East India Company sliced the islands into plantations

Công ty Đông Ấn Hà Lan đã cắt các hòn đảo thành các đồn điền

and imported an enslaved workforce.

và nhập khẩu một lực lượng lao động nô lệ.

It was, by many measures, an act of genocide.

Với nhiều thước đo chuẩn mực, đó là một hành động diệt chủng.

By securing this global monopoly over nutmeg,

Bằng cách đảm bảo sự độc quyền toàn cầu đối với nhục đậu khấu,

the Company supercharged its economic development,

Công ty đã tăng cường phát triển kinh tế,

contributing to the Dutch Golden Age.

góp phần vào Thời đại hoàng kim của Hà Lan.

Although Coen faced criticism,

Dù Coen phải đối mặt với chỉ trích,

he was celebrated as a national hero well into the 20th century.

ông đã vẫn được tôn vinh như một anh hùng dân tộc vào thế kỷ 20.

400 years after the massacre on Banda,

400 năm sau vụ thảm sát ở Banda,

Coen’s statue still stands in the city of Hoorn—

bức tượng của Coen vẫn sừng sững ở thành phố Hoorn

despite mounting pressure for its removal.

bất chấp áp lực ngày càng tăng về việc phá hủy nó.

Coen and the Dutch East India Company brought a prized commodity

Coen và Công ty Đông Ấn Hà Lan đã mang lại một mặt hàng có giá trị

under their control and profits soared.

dưới sự kiểm soát của họ và có lợi nhuận tăng vọt.

But they achieved this by violently tearing another society apart.

Nhưng họ đã đạt được điều này bằng cách xé nát một xã hội khác.