The origin of countless conspiracy theories - PatrickJMT

Sayısız komplo teorisinin çıkış noktası - PatrickJMT

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Yunus ASIK

If you line up the entire text of “Moby Dick,”

1851 yılında yayınlanan "Moby Dick"in tüm metnini

which was published in 1851,

dev bir dikdörtgenin içerisinde

into a giant rectangle,

sıraya dizerseniz, bazı garip

you may notice some peculiar patterns:

şekiller görebilirsiniz;

like these words,

tıpkı Martin Luther King suikastine

which seem to predict the assassination of Martin Luther King.

öngörüde bulunan ya da Prenses Diana'nın 1997 yılındaki ölümüne

referanslar içeren bu kelimeler gibi.

Or these references to the 1997 death of Princess Di.

So, was Herman Melville a secret prophet?

Peki, Herman Melville gizli bir kâhin miydi?

The answer is no,

Cevap; hayır

and we know that thanks to a mathematical principle called Ramsey theory.

ve bunu, Ramsey kuramı adlı matematiksel bir ilke sayesinde biliyoruz.

It's the reason we can find geometric shapes in the night sky,

Geceleri gökyüzünde geometrik şekiller bulabiliyor olmamızın nedeni bu,

it's why we can know without checking

Londra'da en az iki insanın kafalarında

that at least two people in London

tam olarak aynı sayıda saç bulunduğunu,

have exactly the same number of hairs on their head,

kontrol etmeden bilebiliyor olmamızın nedeni bu

and it explains why patterns can be found in just about any text...

ve herhangi bir metinde, hatta Vanilla Ice'ın şarkı sözlerinde bile, şekillerin

even Vanilla Ice lyrics.

nasıl bulunduğunu açıklıyor.

So what is Ramsey theory?

Peki, Ramsey kuramı nedir?

Simply put, it states that given enough elements in a set or structure,

Basitçe; bir sette veya yapıda yeterince öge bulunduğu takdirde,

some particular interesting pattern among them is guaranteed to emerge.

ortaya bazı ilginç şekiller çıkmasının kesin olduğunu ifade eder.

As a simple example, let’s look at what’s called the Party Problem—

Basit bir örnek olarak, Ramsey kuramının klasik bir açıklaması olan

a classic illustration of Ramsey theory.

parti problemine bakalım.

Suppose there are at least six people at a party.

Bir partide, en az altı insan olduğunu farz edelim.

Amazingly enough, we can say for sure

Şaşırtıcı bir şekilde, oradaki üç kişiden oluşan

that some group of three of them either all know each other,

bir grupta, ya herkesin birbirini tanıdığından ya da birbirleri hakkında

or have never met before,

hiçbir şey bilmediklerinden,

without knowing a single thing about them.

daha önce tanışmadıklarından emin olabiliriz.

We can demonstrate that by graphing out all the possibilities.

Tüm ihtimallerin grafiğini çıkararak bunu kanıtlayabiliriz.

Each point represents a person,

Her nokta, bir insanı temsil ediyor

and a line indicates that the pair know each other.

ve çizgi ise çiftin birbirlerini tanıdıklarını belirtiyor.

Every pair only has two possibilities: they either know each other or they don't.

Her çiftin yalnız iki ihtimali var: Ya tanışıyorlar ya da tanışmıyorlar.

There are a lot of possibilities,

Birçok ihtimal var, fakat her biri

but every single one has the property that we're looking for.

bizim aradığımız niteliğe sahip.

Six is the lowest number of guests where that's guaranteed to be the case,

Bu durum için olmasını garantilediğimiz en az misafir sayısı altı,

which we can express like this.

yani bu şekilde açıklayabiliyoruz.

Ramsey theory gives us a guarantee

Ramsey kuramı, böyle düşük miktarda

that such a minimum number exists for certain patterns,

bir sayının bazı şekiller için var olduğunu garanti ediyor,

but no easy way to find it.

fakat bunu bulmak kolay değil.

In this case, as the total number of guests grows higher,

Bu durumda, misafirlerin toplam sayısı arttıkça,

the combinations get out of control.

kombinasyonlar kontrolden çıkıyor.

Örneğin, hepsi birbirini tanıyan ya da tanımayan, beş kişilik bir gruptan oluşan

For instance, say you're trying to find out the minimum size of a party

where there's a group of five people who all know each other or all don't.

bir partinin minimum büyüklüğünü bulmaya çalıştığınızı varsayalım.

Despite five being a small number,

Beş, küçük bir sayı olmasına rağmen,

the answer is virtually impossible to discover

cevabın, bunu gibi zahmetli bir araştırma aracılığıyla

through an exhaustive search like this.

keşfedilmesi neredeyse imkânsız.

That's because of the sheer volume of possibilities.

Bunun nedeni, çok fazla ihtimalin olması.

A party with 48 guests

48 kişilik bir partinin 2^(1128) olası biçimi vardır ve bu,

has 2^(1128) possible configurations,

more than the number of atoms in the universe.

evrendeki atomların sayısından daha fazladır.

Even with the help of computers,

Bilgisayarların yardımıyla bile,

the best we know is that the answer to this question

bu soruya verebileceğimiz en iyi cevap,

is somewhere between 43 and 49 guests.

43 ila 49 kişi arasında bir şey olacaktır.

What this shows us is that specific patterns

Bunun bize gösterdiği şey, görünürde çok sayıda

with seemingly astronomical odds

ihtimale sahip belirli şekiller, nispeten

can emerge from a relatively small set.

küçük bir setten de ortaya çıkabilirler.

And with a very large set, the possibilities are almost endless.

Büyük bir sette ise, ihtimaller sınırsızdır.

Any four stars where no three lie in a straight line

Hiçbiri düz bir çizgi üzerinde olmayan herhangi dört yıldız,

will form some quadrilateral shape.

dört kenarlı bir şekil oluşturacaktır.

Expand that to the thousands of stars we can see in the sky,

Bunu, gökyüzünde görebildiğimiz yüzlerce yıldıza göre

and it's no surprise that we can find all sorts of familiar shapes,

genişletirsek, birçok tanıdık şekil ve hatta aradığımız takdirde yaratıklar

and even creatures if we look for them.

bile bulmamız bir sürpriz olmayacaktır.

So what are the chances of a text concealing a prophecy?

Öyleyse, bir metnin içerisinde bir kehanetin bulunma şansı nedir?

Well, when you factor in the number of letters,

Pekâlâ; harflerin sayısını, bağlantı olasılığı olan

the variety of possible related words,

kelimelerin çeşitliliğini ve tüm bunların

and all their abbreviations and alternate spellings,

kısaltmalarını ve değişik yazımlarını hesaba katacak olursak,

they're pretty high.

bu şans oldukça yüksektir.

You can try it yourself.

Bunu siz de deneyebilirsiniz.

Just pick a favorite text,

Sevdiğiniz bir metni alın,

arrange the letters in a grid,

harfleri bir kareye dizin

and see what you can find.

ve neler bulabileceğinize bir bakın.

The mathematician T.S. Motzkin once remarked that,

Matematikçi T.S. Motzkin bir keresinde şunu söylemişti,

“while disorder is more probable in general,

"düzensizlik genellikle daha olası olsa da,

complete disorder is impossible."

tamamen düzensizlik imkânsızdır."

The sheer size of the universe guarantees that some of its random elements

Evrenin büyüklüğü, bazı rastlantısal ögelerinin, belirli düzenlemelere

will fall into specific arrangements,

düşeceğini garanti eder ve bizler de şekilleri fark edecek

and because we evolved to notice patterns and pick out signals among the noise,

ve ses içerisinden sinyalleri fark edecek biçimde evrim geçirdiğimiz için

we are often tempted to find intentional meaning where there may not be any.

aslında orada olmasa bile, kasıtlı bir anlam bulmaya eğilimliyizdir.

So while we may be awed by hidden messages in everything from books,

Yani, kitaplardan tost parçalarına ve geceleri gökyüzüne kadar her yerde saklı

to pieces of toast,

olan gizli mesajlar bizi

to the night sky,

şaşırtabilecekken,

their real origin is usually our own minds.

onların gerçek kökenleri aslında, genellikle zihnimizdir.