The origin of countless conspiracy theories - PatrickJMT

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Paulina Kaniewska

If you line up the entire text of “Moby Dick,”

Jeśli ustawicie cały tekst “Moby Dicka”,

which was published in 1851,

powieści z 1851 roku,

into a giant rectangle,

w gigantyczny prostokąt,

you may notice some peculiar patterns:

zauważycie pewne dziwne wzorce,

like these words,

jak te słowa,

which seem to predict the assassination of Martin Luther King.

które wydają się przepowiadać zamach na Martina Luthera Kinga

Or these references to the 1997 death of Princess Di.

czy śmierć księżnej Diany w 1997 roku.

So, was Herman Melville a secret prophet?

Czy więc Herman Melville był prorokiem?

The answer is no,

Odpowiedź brzmi “nie”,

and we know that thanks to a mathematical principle called Ramsey theory.

a wiemy to dzięki działowi matematyki zwanemu teorią Ramseya.

It's the reason we can find geometric shapes in the night sky,

To ona wyjaśnia, czemu na nocnym niebie znajdujemy różne kształty.

it's why we can know without checking

I czemu nie musimy sprawdzać, żeby wiedzieć,

that at least two people in London

że co najmniej dwie osoby w Londynie

have exactly the same number of hairs on their head,

mają dokładnie taką samą liczbę włosów na głowie.

and it explains why patterns can be found in just about any text...

Teoria Ramseya tłumaczy, dlaczego w prawie każdym tekście można znaleźć wzorce.

even Vanilla Ice lyrics.

Nawet w słowach piosenek Vanilla Ice.

So what is Ramsey theory?

Co więc mówi teoria Ramseya?

Simply put, it states that given enough elements in a set or structure,

Najprościej rzecz ujmując, jeśli mamy dostateczną liczbę elementów

w zbiorze lub strukturze,

some particular interesting pattern among them is guaranteed to emerge.

możemy mieć pewność, że wyłoni się z nich jakiś interesujący wzór.

As a simple example, let’s look at what’s called the Party Problem—

Przyjrzyjmy się “problemowi imprezy”.

a classic illustration of Ramsey theory.

To klasyczna ilustracja teorii Ramseya.

Suppose there are at least six people at a party.

Załóżmy, że mamy sześcioro imprezowiczów.

Amazingly enough, we can say for sure

O dziwo, możemy z całą pewnością stwierdzić,

that some group of three of them either all know each other,

że wśród nich jest grupa trzech osób, które albo się znają,

or have never met before,

albo nigdy wcześniej nie spotkały,

without knowing a single thing about them.

choć nic o żadnej z nich nie wiemy.

We can demonstrate that by graphing out all the possibilities.

Wszystkie możliwości możemy przedstawić na grafie.

Each point represents a person,

Każdy punkt reprezentuje osobę,

and a line indicates that the pair know each other.

a strzałka między parą punktów oznacza, że te osoby się znają.

Every pair only has two possibilities: they either know each other or they don't.

W przypadku każdej pary mamy tylko dwie opcje.

Albo te dwie osoby się znają, albo nie.

There are a lot of possibilities,

Istnieje tutaj wiele możliwości,

but every single one has the property that we're looking for.

z których każda spełnia własności, których szukamy.

Six is the lowest number of guests where that's guaranteed to be the case,

Sześć to najmniejsza liczba gości gwarantująca, że ta zależność zachodzi.

which we can express like this.

Możemy to wyrazić tak.

Ramsey theory gives us a guarantee

Teoria Ramseya daje nam gwarancję,

that such a minimum number exists for certain patterns,

że taka minimalna liczba istnieje dla pewnych wzorców,

but no easy way to find it.

ale niełatwo ją znaleźć.

In this case, as the total number of guests grows higher,

Gdy liczba gości na przyjęciu rośnie,

the combinations get out of control.

kombinacje wymykają się spod kontroli.

For instance, say you're trying to find out the minimum size of a party

Załóżmy na przykład, że chcemy ustalić minimalną liczbę imprezowiczów,

where there's a group of five people who all know each other or all don't.

taką, żeby na przyjęciu była grupa pięciu osób, które się znają, albo nie.

Despite five being a small number,

Pięć to mało,

the answer is virtually impossible to discover

a i tak znalezienie odpowiedzi jest praktycznie niemożliwe,

through an exhaustive search like this.

jeśli szukamy jej w ten sposób.

That's because of the sheer volume of possibilities.

Wynika to z ogromu możliwości.

A party with 48 guests

Przyjęcie z 48 uczestnikami

has 2^(1128) possible configurations,

daje 2 do potęgi 1128 możliwych konfiguracji.

more than the number of atoms in the universe.

To więcej niż liczba atomów we wszechświecie.

Even with the help of computers,

Nawet z pomocą komputerów

the best we know is that the answer to this question

możemy jedynie stwierdzić, że odpowiedź na to pytanie

is somewhere between 43 and 49 guests.

zawiera się między 43 a 49 imprezowiczami.

What this shows us is that specific patterns

To pokazuje, że pewne zupełnie nieprawdopodobne wzorce,

with seemingly astronomical odds

can emerge from a relatively small set.

mogą wyłonić się już ze stosunkowo małego zbioru.

And with a very large set, the possibilities are almost endless.

A gdy nasz zbiór jest wielki, możliwości są niemal nieograniczone.

Any four stars where no three lie in a straight line

Dowolne cztery gwiazdy, z których trzy nie leżą w linii prostej,

will form some quadrilateral shape.

tworzą jakiś czworokąt.

Expand that to the thousands of stars we can see in the sky,

Weźmy nie cztery, a tysiące gwiazd, które oglądamy na niebie,

and it's no surprise that we can find all sorts of familiar shapes,

a - co nie dziwi - znajdziemy różnorakie znajome kształty,

and even creatures if we look for them.

a nawet stworzenia, jeśli tylko się postaramy.

So what are the chances of a text concealing a prophecy?

Jakie są więc szanse na to, że tekst skrywa przepowiednię?

Well, when you factor in the number of letters,

Jeśli weźmiemy pod uwagę liczbę liter,

the variety of possible related words,

wszystkie możliwe wyrazy pokrewne

and all their abbreviations and alternate spellings,

oraz wszystkie skróty i alternatywne pisownie,

they're pretty high.

szanse są bardzo wysokie.

You can try it yourself.

Spróbujcie sami.

Just pick a favorite text,

Weźcie swój ulubiony tekst,

arrange the letters in a grid,

wpiszcie litery w siatkę

and see what you can find.

i zobaczcie, co wam wyszło.

The mathematician T.S. Motzkin once remarked that,

Matematyk Theodore Motzkin zauważył kiedyś,

“while disorder is more probable in general,

że “chociaż nieporządek jest ogólnie bardziej prawdopodobny,

complete disorder is impossible."

całkowity nieporządek jest niemożliwy”.

The sheer size of the universe guarantees that some of its random elements

Już sam rozmiar wszechświata gwarantuje, że niektóre z jego przypadkowych elementów

will fall into specific arrangements,

ułożą się w jakiś szczególny sposób.

and because we evolved to notice patterns and pick out signals among the noise,

W wyniku ewolucji nauczyliśmy się zauważać wzorce

i odsiewać sygnały od szumu,

we are often tempted to find intentional meaning where there may not be any.

dlatego często widzimy celowy przekaz tam, gdzie może go nie być.

So while we may be awed by hidden messages in everything from books,

Choć więc ukryte wiadomości we wszystkim, od książek przez grzanki po nocne niebo,

to pieces of toast,

to the night sky,

their real origin is usually our own minds.

mogą zachwycać, ich źródłem jest zwykle ludzki umysł.