How smart are dolphins? - Lori Marino

Çeviri: Asude Elif Işıkser Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

In 1985, three researchers on a dolphin-studying expedition

1985'de yunusları araştırmak için yola çıkan 3 araştırmacı

biraz sıkıldı.

got a little bored.

To lighten things up, one pretended to be Poseidon

Eğlenmek için içlerinden biri deniz yosunundan yaptığı bir tacı

by placing a seaweed garland on his head and then throwing it into the ocean.

başına koyarak Poseidon taklidi yaptı ve sonra tacı okyanusa attı.

Moments later, a dolphin surfaced with the seaweed crowning her head.

Ardından, bir yunus başında aynı yosundan taçla su yüzeyinde belirdi.

Sure, this could have been a coincidence,

Bu tabii ki bir tesadüf olabilirdi.

but it's also entirely possible that the dolphin was mimicking the scientist.

Fakat aynı zamanda yunus bilim adamını taklit de ediyor olabilirdi.

That's because dolphins are one of the smartest animals species on Earth.

Çünkü yunuslar yeryüzündeki en zeki hayvanlardan biridir.

So exactly how smart are they?

Peki tam olarak ne kadar zekiler?

Like whales and porpoises,

Domuz balıkları ve balinlar gibi,

dolphins belong to the group of aquatic mammals

yunuslar 86 farklı türü kapsayan ve cetaceanlar olarak bilinen

known as cetaceans who comprise 86 different species,

deniz memelileri grubuna aittir.

and share a common link with ungulates, or hoofed animals.

Ve toynaklı hayvanlarla ortak bir bağları bulunur.

Originally land mammals,

Esasında kara memelileri olan ilk cetaceanlar,

the first cetaceans entered the water about 55 million years ago

büyük ve sivri dişli yırtıcılar olarak

as large predators with sharp teeth.

suya 55 milyon yıl önce girdi.

Then, a shift in ocean temperatures about 35 million years ago

Sonrasında 35 milyon yıl önce okyanus ısısındaki bir düşüş

reduced the availability of prey.

avlanmalarını zorlaştırdı.

One group of cetaceans who survived this distruption,

bu engelden sağ çıkan bir grup, odontocetler,

the odontocetes, wound up smaller with less sharp teeth,

küçülüp daha körelmiş dişler geliştirdi.

but also larger and more complex brains

Aynı zamanda, beyinleri de büyüyüp daha gelişmiş hâle geldi.

that allowed for complex social relationships,

Bu gelişme

onların onların karmaşık sosyal ilişkiler kurabilmesine ve

as well as echolocation to navigate and communicate.

ekolokasyonla iletişim kurup yer bulmalarına olanak sağladı.

Jump ahead to the present,

Günümüze dönersek,

and modern dolphins' brains are so large that their encephalization quotient,

yunusların beyinleri o kadar büyüktür ki beyin büyüme oranları

their brain size compared to the average for their body size,

ve beyinlerinin ortalama vücutlarına oranı

is second only to humans.

insanlardan sonra sadece ikinci sıradadır.

Dolphins have evolved to survive

Yunuslar rakiplerini uzaklaştırmak, avlanmak ve

through their ability to form complex social networks

yavrularını birlikte büyütmek için geliştirdikleri sosyal etkileşimleri

that hunt, ward off rivals, and raise offspring together.

sayesinde hayatta kalmak için evrimleştiler.

Örneğin, Florida'da bir grup yunus

For example, one group of Florida dolphins

practices a sophisticated form of cooperation to hunt fish.

balık avlamak için benzersiz bir iş birliği yaparlar.

Bir yunus çamuru kaldırıp bariyer örerken, bir diğeri

A dolphin designated as "the net-maker" kicks up mud

while another gives the signal

başka yunuslara bölgeye gelip

for the other dolphins to simultaneously line up and catch the escaping fish.

kaçan balıkları yakalamaları için sinyal verir.

Achieving a goal like this requires deliberate planning and cooperation,

Böyle bir amaca ulaşmak ince planlama ve iş birliği gerektirir.

which, in turn, requires some form of intentional communication.

Ki bu da, sonuç olarak, bilinçli bir iletişim sistemi gerektirir.

Dolphins pass down their communication methods and other skills

Yunuslar iletişim metodlarını ve diğer yeteneklerini

from generation to generation.

nesilsen nesile aktarırlar.

Different dolphin populations exhibit variations in greetings,

Yunus toplulukları çeşitli selamlaşmalar, av stratejileri

hunting strategies, and other behaviors.

ve diğer davranışlar gösterirler.

This sort of cultural transmission even extends to tool use.

Bu türden bir kültürel iletim araç kullanınıma kadar varabilir.

One group of bottlenose dolphins off the Australian coast

Avustralya kıyılarında yaşayan Sünger Yunus Kulübü takma adlı

nicknamed The Dolphin Sponge Club,

bir şişe burunlu yunus topluluğu

has learned how to cover their rostrums with sponges when rooting in sharp corals,

sert mercan resiflerinde avlanırken nesilden nesile aktararak

passing the knowledge from mother to daughter.

burunlarını süngerle kapatmayı öğrendi.

Dolphins have even demonstrated language comprehension.

Yunuslar dil kavrama özellikleri bile gösterdi.

When taught a language based on whistles and hand gestures,

İşaret ve ıslıklardan oluşan bir dil öğretildiğinde

they not only understood what the signals meant,

sadece işaretlerin bir anlamı olduğunu anlamakla kalmayıp

but that their order had meaning:

sıralarının da öenmli olduğunu kavradılar.

the difference between bringing the ball to the hoop

Yani, topu çembere götür ile çemberi topa götür

and bringing the hoop to the ball.

arasındaki farkı.

So they were able to process two of the main elements of human language:

Yani insan dilinin iki temel kavramını başarılı bir şekilde işleyebiliyorlar:

symbols that stand for objects and actions,

nesne ve olayları temsil eden semboller

and syntax that governs how they are structured.

ve onların yapılanmasını sağlayan kelime sıralanışı.

Dolphins are also one of the few species who pass the mirror test.

Yunuslar aynı zamanda ayna testini geçen ender türlerden biridir.

By recognizing themselves in mirrors, they indicate physical self-awareness,

Kendilerini ayna karşısında tanıyabilirler yani dış görünüşlerinden haberdarlardır.

and research shows they can recognize not just their bodies,

Araştırmalar gösteriyor ki, vücutlarını tanımakla kalmayıp kendi düşüncelerine,

but also their own thoughts, a property called metacognition.

yani terimsel anlamıyla üstbilişe de sahipler.

In one study, dolphins comparing two sounds

Bir çalışmada,

yunusların iki farklı sese aynı, farklı veya belirsiz

could indicate a same, different, or uncertain response.

olmak üzere farklı tepki verdikleri ortaya çıktı.

Just like humans,

Tıpki insanlar gibi,

they indicated uncertainty more often with difficult trials,

bildiklerinin farkında olduklarından ve

suggesting they're aware of what they know,

bu bilgilerden emin olduklarından

and how confident they feel about that knowledge.

genellikle zor deneylerde belirsiz tepkiler verdiler.

But some of the most amazing things about dolphins

Fakat yunuslar hakkında en muhteşem şey

are their senses of empathy, altruism, and attachment.

empati, fedakârlık ve bağlılık hissetmeleridir.

The habit of helping injured individuals extends across the species barrier

Birçok kez yaralı insanları nefes alabilmeleri için

su üstüne taşımalarından anlaşılacağı üzere, türler arası uzanan

as evidenced by the many accounts

of dolphins carrying humans to the surface to breathe.

yaralılara yardım etme huyuna sahiptirler.

And like us, dolphins mourn their dead.

Ve bizler gibi ölülerinin ardından yas tutarlar.

When we consider all the evidence,

Bütün bu kanıtları göz önüne aldığımzda

we may wonder why humans still hunt dolphins for meat,

insanların neden etleri için yunusları avladığını,

endanger them through fishing and pollution,

kirlilik ve balıkçılıkla soylarını tehlikeye attıklarını

or imprison them to perform tricks.

veya onları gösteri yapmak için kısıtladıklarını merak edebilrsiniz.

The ultimate question may not be whether dolphins are intelligent

Asıl soru yunusların zeki veya gelişmiş varlıklar olup olmadığı değil

and complex beings,

insanların onlarla güvende ve özgür tutabilmek için

but whether humans can empathize with them enough to keep them safe and free.

yeterince empati kurup kurmadıklarıdır.