How smart are dolphins? - Lori Marino

Translator: Ayan Organization Reviewer: Rebar Atta

In 1985, three researchers on a dolphin-studying expedition

لە ساڵی ١٩٨٥، سێ توێژەر لە گەشتێکی توێژینەوە دەربارەی دۆلفینەکان

got a little bored.

کەمێک بیزار بوون.

To lighten things up, one pretended to be Poseidon

بۆ جۆشدانەوە بە دۆخەکەیان، یەکێکیان خۆی کرد بە پسایدن (خوای دەریا)

by placing a seaweed garland on his head and then throwing it into the ocean.

بە دانانی تاجە گوڵینەیەکی گیای دەریایی لەسەر سەری و دواتر فڕێدانی بۆ ناو زەریاکە.

Moments later, a dolphin surfaced with the seaweed crowning her head.

دواتر دۆلفینێک هاتە سەر ڕووەکە بە تاجە گولینەکەوە کە وەکو تاج لەسەر سەری دانابوو.

Sure, this could have been a coincidence,

بێگومان، ئەوە دەکرێت ڕێکەوت بوو بیت،

but it's also entirely possible that the dolphin was mimicking the scientist.

بەڵام لە لایەکی دیکەوە ئەگەر هەیە کە دۆلفینەکە لاسایی زاناکەی کرد بێتەوە.

That's because dolphins are one of the smartest animals species on Earth.

ئەمەش لەبەر ئەوەی دۆلفینەکان یەکێکن لە ژیرترین جۆرەکانی ئاژەل لە سەر زەوی.

So exactly how smart are they?

کەواتە ئایا چەند زیرەکن؟

Like whales and porpoises,

وەکو نەهەنگ و بەرازی دەریاکان،

dolphins belong to the group of aquatic mammals

دۆلفینەکان سەر بە گروپێکی شیردەرە ئاوییەکانن

known as cetaceans who comprise 86 different species,

بە سێتەیشنس ناسراون کە پیک هاتوون لە ٨٦ جۆری جیاواز زیندەوەر،

and share a common link with ungulates, or hoofed animals.

‎و لەگەڵ ئونگولەیتەکان یان ‎ئاژەڵە سمدارەکاندا لە بەستەرێکدا ھاوبەشن.

Originally land mammals,

لە بنچینەدا شیردەرە زەمینییەکان،

the first cetaceans entered the water about 55 million years ago

یەکەمین سیتەیشنسن کە چووەتە ناو ئاو بە نزیکەیی ٥٥ ملیۆن سال پێش ئێستا

as large predators with sharp teeth.

وەکو نێچیر گرێکی گەورە بە ددانی تیژەوە.

Then, a shift in ocean temperatures about 35 million years ago

دواتر، گۆڕانکارییەک لە گەرمیەکانی زەریا نزیکەی ٣٥ ملیۆن ساڵ پێش ئێستا

reduced the availability of prey.

بەردەست بوونی ڕاوکردنی کەم کردەوە.

One group of cetaceans who survived this distruption,

کۆمەڵێک لە سیتەیشنس کە لەم بارودۆخە دەرباز بوون،

the odontocetes, wound up smaller with less sharp teeth,

نەهەنگە ددان دارەکان، بچوکتر بوونەوە لەگەڵ ددانی کەم تیژ،

but also larger and more complex brains

بەڵام لەگەڵ مێشکی گەورە و زێدە ئالۆزتر

that allowed for complex social relationships,

ئەمەش ڕێگەی بە پەیوەندی کۆمەڵایەتی ئاڵۆزتر داوە،

as well as echolocation to navigate and communicate.

و توانستی دیاری کردنی جێگە بەهۆی دەنگدانەوە بۆ گەڕان و پەیوەندی بەستن.

Jump ahead to the present,

تاوێ بازدەوە بۆ ئیستا، و مێشکی

and modern dolphins' brains are so large that their encephalization quotient,

مێشکی دۆلفینە نوێیەکان زۆر گەورەن کە قەبارەی ڕێژەیی،

their brain size compared to the average for their body size,

گەورەیی مێشکیان بە بەراورد بە لاشەیان،

is second only to humans.

لە دوایی مرۆڤەکان بە دووەم دێت.

Dolphins have evolved to survive

دۆلفینەکان پەرەیان سەندووە بۆ مانەوە لە ژیان

through their ability to form complex social networks

لە ڕێگەی تواناکانیان بۆ پێکھێنانی شێوازی ڕایەڵەی کۆمەڵایەتی ئاڵۆز

that hunt, ward off rivals, and raise offspring together.

کە توانای ڕاوکردن، ڕاوە دونانی نەیاران، و بەخێو کردنی کۆرپەکانیان پێکەوە پێ دەدات.

For example, one group of Florida dolphins

بۆ نموونە، کۆمەڵەیەک لە دۆلفینەکانی فلۆریدا

practices a sophisticated form of cooperation to hunt fish.

شێوازێکی ئاڵۆزی یارمەتیدان بەکاردەهێنن بۆ ڕاوکردنی ماسی.

A dolphin designated as "the net-maker" kicks up mud

دۆلفینێکیان وەک دروست کەری تۆڕ لە قورەکە دەدات

while another gives the signal

لە کاتێکدا یەکێکی تریان ئاماژەکە دەداتە

for the other dolphins to simultaneously line up and catch the escaping fish.

دۆلفینەکانی دیکە بۆ ئەوەی پێکەوە ڕیز بن و ماسیە هەڵاتووەکە بگرن.

Achieving a goal like this requires deliberate planning and cooperation,

بەدەست هێنانی دەر ئەنجامێکی وەها پێویستی بە پلان دانان و هاوکاری هەیە،

which, in turn, requires some form of intentional communication.

کە پێویستی بە جۆرە پەیوەندیەکی ناوەخۆیی دۆلفینەکان هەیە.

Dolphins pass down their communication methods and other skills

دۆلفینەکان مێتۆدی پەیوەندی کردن و تواناکانی دیکەیان دەگوازنەوە

from generation to generation.

لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی دیکە.

Different dolphin populations exhibit variations in greetings,

دانیشتوانی جیاوازی دۆلفینەکان چەشنی جیاوازی سڵاو کردن پێشان دەدەن،

hunting strategies, and other behaviors.

لەگەڵ ستراتیژی ڕاو کردن، و هەڵسوکەوتەکانی دیکە.

This sort of cultural transmission even extends to tool use.

ئەو شێوازی گواستنەوە کولتوورییە تەنانەت بە کارهێنانی کەرەستەکانیش دەگرێتەوە.

One group of bottlenose dolphins off the Australian coast

کۆمەڵەیەک لەو دۆلفینی کەناری زەریاکانی ئوستوڕالیا

nicknamed The Dolphin Sponge Club,

کە بە یانەی ئیسفنجی دۆلفین ناونراوە،

has learned how to cover their rostrums with sponges when rooting in sharp corals,

فێربوون چۆن ڕووییان داپۆشن بەو ئیسفنجانەی بەسەر مەرجانەکانەوە ڕەگیان داکوتیوە،

passing the knowledge from mother to daughter.

زانیاری دەگوازنەوە لە دایکەوە بۆ کچ.

Dolphins have even demonstrated language comprehension.

تەنانەت دۆلفینەکان نیشانیان داوە کە تێگەیشتنیان بۆ زمانیش هەیە.

When taught a language based on whistles and hand gestures,

کاتێک فێری زمانێک دەکرێن کە پێکهاتووە لە فیکە و ئاماژەکانی دەست،

they not only understood what the signals meant,

ئەوان بە تەنها لەوە ناگەن کە ئاماژەکە واتای چییە،

but that their order had meaning:

بەڵکو لە ڕیزبەندیەکەشی تێ دەگەن:

the difference between bringing the ball to the hoop

جیاوازی نێوان هێنانی تۆپەکە بۆ ئەڵقەکە

and bringing the hoop to the ball.

و هێنانی ئەڵقەکە بۆ تۆپەکە.

So they were able to process two of the main elements of human language:

کەواتە ئەوان توانایان هەبوو کار لەسەر دوو لە توخمە سەرەکییەکانی زمانی مرۆڤ بکەن:

symbols that stand for objects and actions,

هێماکان کە ئاماژەنە بۆ شتەکان و کردارەکان،

and syntax that governs how they are structured.

و ڕیزبەندی کە چۆنیەتی ڕێکخستنیان دیاری دەکات. هەروەها دۆلفینەکان

Dolphins are also one of the few species who pass the mirror test.

بەشێکن لە ژمارەیەکی کەم لە جۆرەکانی ئاژەڵ کە بتوانن لە تاقیکردنەوەی ئاوێنە دەربچن.

By recognizing themselves in mirrors, they indicate physical self-awareness,

لە ڕێگەی ناسینەوەی خۆیان لە ئاوێنەدا، پێمان دەڵین کە ئاگاداری خود-ئاگایی خۆیانن،

and research shows they can recognize not just their bodies,

و توێژینەوە نیشانی دەدات ئەوان دەتوانن نەک تەنها لاشەیان بناسنەوە،

but also their own thoughts, a property called metacognition.

بەڵکو هزرەکانی خۆشیان دەناسنەوە، ئەوەش خاسیەتێکە پێی دەگوترێت درک بەخۆکردن.

In one study, dolphins comparing two sounds

لە توێژینەوەیەکدا، دۆلفینەکان بەراوردی نێوان دوو دەنگیان

could indicate a same, different, or uncertain response.

دەکرد دەتوانرا وەڵامی هاوشێوە، جیاواز، یانیش نا دڵنیایی دیاری بکرێت.

Just like humans,

ڕێک وەکو مرۆڤەکان،

they indicated uncertainty more often with difficult trials,

ئەوان زیاتر لە تاقیکردنەوە سەختەکان نا دڵنیایان نیشان دەدا،

suggesting they're aware of what they know,

مانای وایە ئەوان ئاگاداری ئەو شتەن کە دەیزانن،

and how confident they feel about that knowledge.

و چەند هەست بە بڕوا بە خۆبوون دەکەن دەربارەی ئەو زانیارییە.

But some of the most amazing things about dolphins

بەڵام هەندێک شتی زێدە سەرنجڕاکێش سەبارەت بە دۆلفینەکان

are their senses of empathy, altruism, and attachment.

بریتیین لە هەستەکانی دڵسۆز بوون، مرۆڤ دۆست و پەیوەستی.

The habit of helping injured individuals extends across the species barrier

خووی یارمەتیدانی تاکە بریندار بووەکانی چەشنی ئاژەڵەکانی دیکەش تێ دەپەڕێنن

as evidenced by the many accounts

هەروەکو بەڵگەی گەواهی زۆر هەیە کە

of dolphins carrying humans to the surface to breathe.

دۆلفینەکان مرۆڤەکانیان بۆ سەر ڕووی زەریاکە هەڵ گرتووە تا بتوانن هەناسە بدەن.

And like us, dolphins mourn their dead.

وەکو ئێمە، دۆلفینەکان خەم بۆ مردووەکانیان دەخۆن.

When we consider all the evidence,

کاتێک ئێمە ڕەچاوی ئەو هەموو بەڵگانە دەکەین،

we may wonder why humans still hunt dolphins for meat,

ڕەنگە بپرسین بۆچی ئێستاش مرۆڤەکان ڕاوی دۆلفین دەکەن بۆ گۆشتەکەیان،

endanger them through fishing and pollution,

لە ڕێگەی ڕاوکردنیان و پیس کردنی ژینگە دەیان خەینە

or imprison them to perform tricks.

مەترسییەوە، یانیش زیندانیان دەکەین تاوەکو نمایشیان پێبکەین.

The ultimate question may not be whether dolphins are intelligent

ڕەنگە پرسیارە گرینگەکە ئەوە نەبێت کە ئایە دۆلفینەکان زیرەکن

and complex beings,

و بوونەوەری ئاڵۆزن،

but whether humans can empathize with them enough to keep them safe and free.

بەڵکو ئایە دەتوانرێت مرۆڤەکان لەگەڵیان هاوهەست بن بەڕادەیەک.

بیان پارێزن و ئازادیان بکەن.