The rise and fall of the medieval Islamic Empire - Petra Sijpesteijn & Birte Kristiansen

Tłumaczenie: Mateusz Sieminski Korekta: Ola Królikowska

In the 7th century CE, one man started a chain of events

W VII wieku naszej ery jeden człowiek zapoczątkował łańcuch wydarzeń,

that would change the world order for good.

który na zawsze zmienił porządek świata.

The prophet Muhammad united the people of the Arabian Peninsula

Prorok Mahomet zjednoczył ludy Półwyspu Arabskiego,

through the formation of Islam.

ustanawiając islam.

These people included both nomadic Bedouin tribes

Zjednoczono koczownicze plemiona Beduinów

and the inhabitants of oasis cities like Mecca and Medina.

oraz mieszkańców miast oazowych takich jak Mekka i Medyna.

Until Muhammad’s time, the region hadn’t been considered a serious match

Do czasów Mahometa ten region nie był postrzegany jako poważne zagrożenie

for the powerful neighboring Persian and Byzantine empires.

przez potężnych sąsiadów, Persów i Bizantyńczyków.

But the alliance Muhammad formed was political as well as religious,

Sojusz zbudowany przez Mahometa rósł w siłę polityczną i religijną.

an empire with Medina as its political heart

Tak powstało mocarstwo z siedzibą polityczną w Medynie,

and a force to be reckoned with.

z którego potęgą należało się liczyć.

Muhammad was a one-of-a-kind leader.

Mahomet był przywódcą jedynym w swoim rodzaju.

He had been a member of the Quraysh, the tribe that controlled Mecca.

Należał do plemienia Kurajszytów, które kontrolowało Mekkę.

After Muhammad’s death,

Po śmierci Mahometa

those close to him deliberated who should succeed him—

jego bliscy obradowali nad tym, kto powinien go zastąpić.

a contentious question.

Była to jednak kwestia sporna.

Abū Bakr, Muhammad’s father-in-law,

Abu Bakr, teść Mahometa,

emerged victorious and became the new caliph, or successor.

ostatecznie odniósł sukces i został nowym kalifem, czyli następcą.

Over the next 30 years, four caliphs, all from Muhammad's tribe,

W ciągu 30 lat czterech kalifów z plemienia Mahometa

conquered vast areas beyond Arabia,

podbiło rozległe tereny poza Arabią,

including their mighty neighbors, the Persians and the Byzantines.

w tym ziemie należące do ich sąsiadów, Persów i Bizantyńczyków.

But as the empire expanded, dissent within it grew

Ze zwiększaniem się imperium wśród jego mieszkańców narastał bunt,

który doprowadził do wybuchu wojny domowej.

and a civil war erupted.

The fourth caliph, Ali, was assassinated.

Czwarty kalif Ali został zamordowany.

Afterwards, the Umayyad Dynasty came to power.

Władzę przejęła dynastia Umajjadów.

The Umayyads were from the same tribe as Muhammad,

Umajjadzi pochodzili z tego samego plemienia, co Mahomet,

but from a different, rival clan.

ale z osobnego, rywalizującego klanu.

They extended the empire’s reach from present-day Spain to India

Poszerzone granice imperium rozciągały się od terenów dzisiejszej Hiszpanii do Indii,

and made Damascus their capital.

a Damaszek został nową stolicą.

But an empire this vast, full of many different peoples,

Ale w tak rozległym imperium, pełnym różniących się od siebie ludzi,

was at risk of conflict and fracture.

istniało wysokie ryzyko konfliktu i rozłamu.

The Umayyads stabilized it by replacing the ruling elite in conquered territories

Umajjadzi ustabilizowali sytuację, zastępując elity z okupowanych terenów

with Muslim officials,

muzułmańskimi urzędnikami.

while largely allowing the day-to-day customs of local populations—

Przyzwalali też na utrzymywanie codziennych zwyczajów lokalnej ludności,

including their religious preferences— to continue.

włącznie z ich preferencjami religijnymi.

Arabic was used as the administrative language,

Językiem urzędowym był arabski,

unifying political affairs across the empire,

który jednoczył frakcje polityczne na obszarze całego imperium.

but people continued to speak and write local languages, too.

Ludzie i tak posługiwali się językami lokalnymi.

Still, many in the empire were dissatisfied with Umayyad rule

Wielu członków imperium było niezadowolonych z rządów Umajjadów

and questioned the dynasty's legitimacy.

i kwestionowało prawowitość dynastii.

The Abbasid family capitalized on these sentiments,

Abbasydzi wykorzystali tę sytuację

promoting themselves as more direct descendants of the prophet,

do promowania własnego rodu, twierdząc, że są bezpośrednimi potomkami proroka.

though their actual relation to Muhammad was more tenuous than they claimed.

Opisywane przez nich pokrewieństwo z Mahometem było jednak wątpliwe.

They overthrew the Umayyad caliphate in 750 CE,

W 750 roku obalili Kalifat Umajjadów,

becoming the second great dynasty of the Islamic Empire.

co uczyniło ich drugą wielką dynastią Imperium Islamskiego.

To establish themselves as the new rulers,

Ustanawiając swoje rządy,

they relocated the capital once more,

ponownie przenieśli stolicę.

this time building a new city: Baghdad.

Tym razem założyli nowe miasto, Bagdad.

Under Abbasid rule, the elite enjoyed a lifestyle of luxury,

Pod rządami Abbasydów elity rozkoszowały się luksusem,

bo stworzono szlaki handlowe, którymi do Bagdadu napływały

thanks to extensive trade networks that brought both products and people

produkty i ludzie z całego świata.

from all over the known world to Baghdad.

Byzantine, Persian, Indian and Arab cultures and knowledge intermingled,

Mieszanie się kultury bizantyńskiej, perskiej, indyjskiej i arabskiej

leading to artistic and scientific advancement.

przyczyniło się do postępów w sztuce i nauce.

The caliph was wealthy and powerful beyond imagination.

Kalif stawał się bogatszy i potężniejszy.

But there was never a clear line of succession

Ale nie wiadomo było,

dictating who would become the next caliph.

kto zostanie jego następcą.

Any male relative of the former caliph was eligible,

Każdy z jego potomków płci męskiej mógł nim zostać.

so brothers, nephews, and uncles fought to gain power.

Jego bracia, kuzyni i stryjowie konkurowali ze sobą o władzę.

Within the court, army officers, wives, concubines, and government officials

Członkowie dworu, wojskowi, żony, konkubiny i przedstawiciele rządu

all demanded their share of the treasury.

też domagali się części majątku.

Because the caliph depended on his entourage to stay in power,

Przyszłość kalifa zależała od otaczającej go świty,

each transition of rulership opened the doors for favoritism and corruption.

dlatego każda zmiana władzy była okazją do kumoterstwa i korupcji.

Outside the court,

Ludzie spoza dworu

many questioned the legitimacy of the caliph,

kwestionowali prawowitość kalifa,

noting that the caliph’s religious duty to moral excellence

bo widzieli, że nie postępował według zasad dyktowanych przez religię,

was at odds with the court’s decadent displays of wealth.

nadmiernie obnosząc się bogactwem.

In 1258 CE, the Mongols approached Baghdad.

W 1258 roku Mongołowie dotarli do Bagdadu.

They encountered little resistance as they thoroughly destroyed the city.

Całkowicie zniszczyli miasto, nie napotykając żadnego oporu.

Legend has it that they rolled the caliph in a rug

Legenda głosi, że kalif został zawinięty w dywan

and had horses trample him to death,

i stratowany przez mongolskie konie,

and that the Tigris River ran black from the ink of the manuscripts

a rzeka Tygrys zrobiła się czarna od atramentu z rękopisów,

that were thrown into it.

które do niej wrzucono.

The siege of Baghdad laid bare a longstanding reality:

Oblężenie Bagdadu obnażyło długo skrywaną prawdę o kalifie.

for centuries, the caliphs had ruled mostly symbolically.

Przez wieki kalifowie byli jedynie symbolem władzy.

Local leaders throughout the empire had grown more powerful,

Lokalni przywódcy w całym imperium stawali się potężniejsi,

and they refused to pay taxes,

sprzeciwiali się płaceniu podatków

spending the money on their own courts instead.

i inwestowali pieniądze we własne interesy.

The time of one united Islamic Empire was over,

Zjednoczone Imperium Islamskie upadło,

but its influence through written and spoken Arabic,

ale wpływ języka arabskiego,

Islam, and the ideas of its greatest intellectuals,

islamu i wybitnych intelektualistów

left a lasting mark on the world.

jest widoczny do dzisiaj na całym świecie.